Ο υπέρβαρος τουρίστας που ανέβηκε αγκομαχώντας τη σκάλα για να φτάσει στον επάνω όροφο της Γκαλερία Μποργκέζε και να αρχίσει την περιήγησή του στην έκθεση «Καραβάτζο - Μπέικον», αναζητάει το αναπαυτικό κάθισμα στο κέντρο της μικρής αίθουσας για να καθησυχάσει τους σφυγμούς του και να σκουπίσει τον ιδρώτα από το μέτωπό του. Απέναντί του το «παραμορφωμένο» πορτρέτο του Πάπα Ιννοκέντιου του 10ου, ένα από τα πιο δημοφιλή και εμμονικά έργα του Μπέικον, εμπνευσμένο από τον πίνακα του Βελάσκεθ. Το πρόσωπό του συσπάται με απαρέσκεια. «Τόσος κόπος γι’ αυτό;» φαίνεται να αναρωτιέται. Παρατηρεί με μεγάλη επιφυλακτικότητα το έργο. Πλησιάζει τον υπομνηματισμό του για να αντλήσει τις απαραίτητες πληροφορίες: από το 1949 μέχρι το 1971 ο Μπέικον έκανε περισσότερα από 50 σχέδια του Πάπα Ιννοκέντιου (χωρίς να μετράμε όσα κατέστρεψε) για να αποδώσει αυτήν την ακραία, σχεδόν υστερική παράφραση του Βελάσκεθ. Ο επισκέπτης χαλαρώνει σιγά σιγά και βυθίζεται στον κόσμο του Βρετανού ζωγράφου, αλλά πριν στραφεί στο τρίπτυχο με τις τρεις παραλλαγές (σπουδές) στον Λούσιαν Φρόιντ, που βρίσκεται στην πλάτη του, το βλέμμα του κερδίζει ο Καραβάτζο. Αριστερά, καθώς μπαίνουμε στην αίθουσα, η «Μαντόνα των προσκυνητών». Η Μαντόνα με το βρέφος στην αγκαλιά, δύο χωρικοί γονατίζουν με άφατη ευλάβεια, ικεσία και προσμονή. Σε άλλο σημείο η αυτοπροσωπογραφία του Καραβάτζο ως Βάκχου, δίπλα το «Αγόρι με το καλάθι με τα φρούτα». Ο τουρίστας παραδίδεται άνευ όρων στον μαέστρο των φωτοσκιάσεων. Ο μυθικός Ιταλός του 16ου αιώνα τού είναι περισσότερο αναγνωρίσιμος από τον μεγάλο Βρετανό καλλιτέχνη του 20ού με τις σχεδόν φασματικές φιγούρες. Και οι δυο τυραννισμένες ψυχές, αθύρματα της μοίρας, τράφηκαν από τις ίδιες τους τις σάρκες όσο ελάχιστοι άλλοι. Αρκεί όμως αυτό για τη «συνύπαρξη» των δύο σε μια έκθεση που παρουσιάζεται στην Γκαλερία Μποργκέζε (ώς τις 24 Ιανουαρίου) και έχει προσελκύσει το διεθνές ενδιαφέρον;
Ενα από τα κίνητρα για τους φιλότεχνους ταξιδιώτες που επισκέπτονται τη Ρώμη αυτήν την περίοδο, μοιάζει περισσότερο με καλοφτιαγμένο επικοινωνιακό τέχνασμα, παρά με σημαντικό εικαστικό γεγονός. Ούτε ο ανθρωποκεντρικός, βαθιά και ανελέητα υπαρξιακός, χαρακτήρας των δύο ζωγράφων μπορεί να καταγραφεί ως ικανοποιητικός λόγος για την παραλληλία. Αλλά και στον κατάλογο, γίνεται σαφές ευθύς εξαρχής ότι η «αντιπαραβολή Καραβάτζο - Μπέικον προσφέρει στον θεατή περισσότερο μια αισθητική εμπειρία παρά μια εκπαιδευτική περιήγηση στην ιστορία της φόρμας». Ειλικρινής ομολογία και ταυτόχρονα «άνοιγμα» σε ένα χώρο, της «αισθητικής εμπειρίας», όπου όλα είναι ευπρόσδεκτα, άκρως υποκειμενικά και ευεπίφορα σε ποικίλες θεωρητικές προσεγγίσεις και αναλύσεις.
Το εύρημα της Μποργκέζε εξαντλείται ή όχι στην απροσδόκητη «συνάντηση»; Δύσκολο να απαντήσει κανείς μονολεκτικά. Τα έργα, πάντως, εξακολουθούν να σε διαπερνούν αυθύπαρκτα χωρίς να διασταυρώνονται σε υπόγειες διαδρομές. Περισσότερες παρατηρήσεις μπορείς να κάνεις εκεί όπου συνυπάρχουν το επιβλητικό μπαρόκ των γλυπτών του Μπερνίνι ή η γλυκύτητα και ο ερωτισμός των γυναικείων σωμάτων του Κανόβα με τις παραισθητικές, απειλητικές φιγούρες του Μπέικον, παρά με τους πίνακες του Καραβάτζο. Η πιο αρμονική στιγμή -με τα δικά μας μάτια- ήταν ένα μικρό δωμάτιο όπου η Παυλίνα Βοναπάρτη, ως ημίγυμνη Αφροδίτη, του Κανόβα, η «Μετανοούσα Μαγδαληνή» του Καραβάτζο και η «Σπουδή από το ανθρώπινο σώμα» του Μπέικον, προτείνουν τρεις διαφορετικές όψεις της ομορφιάς ανά τους αιώνες.
Βγαίνοντας από την Μποργκέζε στη συννεφιασμένη, νοτισμένη από τη βροχή χριστουγεννιάτικη Ρώμη, ο συγκαιρινός μας Μπέικον ήταν παρών: στα επιθετικά στίφη των τουριστών, στον θόρυβο από αλαφιασμένες μορφές που διαρκώς τροφοδοτείται. Θα επιστρέφαμε στην έκθεση για να ξαναβρούμε τον Καραβάτζο. Οχι για καταφυγή, με την «ασφάλεια» των πέντε αιώνων που μας χωρίζουν. Αλλά γιατί η έλξη που ασκούν οι βρώμικες πατούσες των γονυπετών προσκυνητών θα παραμένει πάντα προφυλαγμένη, μυθοποιημένη και άλυτη. Για τούτο και ανακουφιστική.
- Tης Mαριας Kατσουνακη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 03/01/2010
No comments:
Post a Comment