«Αγιοι» και άνθρωποι του Αντι Γουόρχολ

• Η σύνδεση του έργου του με τη βυζαντινή εικονογραφία και εκατό κινηματογραφικές προσωπογραφίες του σε δύο εκθέσεις

• Της Σελανας Βροντη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 13/12/2009
  

Ο Αντι Γουόρχολ δεν μας είναι άγνωστος. Το 1993 είχε γίνει μεγάλη έκθεση με έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη. Εχουν όμως περάσει 16 χρόνια από τότε, και πάντα θα ανακαλύπτουμε άδηλες πτυχές του έργου του, όπως συμβαίνει πάντοτε με καλλιτέχνες του δικού του βεληνεκούς. Αυτό τον καιρό, στην Αθήνα, φιλοξενούνται δύο εκθέσεις με έργα του Αντι Γουόρχολ. Η μία, στο Βυζαντινό Μουσείο, περιλαμβάνει μεταξοτυπίες του διάσημου εικαστικού (προσωπογραφίες της Τζάκι Κένεντι, του Προέδρου Μάο, του Πρίγκιπα Καρόλου, της Πριγκίπισσας Νταϊάνας, της Λάιζα Μινέλι, της Μέριλιν Μονρόε…) και στην άλλη, στην αίθουσα Πότνια Θηρών στα Εξάρχεια, προβάλλονται τα «Screen Tests», δηλαδή τα τρίλεπτα βωβά φιλμάκια με πρωταγωνιστές διάφορες διασημότητες και μη. Και οι δύο εκθέσεις διοργανώνονται από την Ελισάβετ Λύρα, ιδιοκτήτρια της γκαλερί Πότνια Θηρών σε συνεργασία με τη λονδρέζικη γκαλερί Haunch of Venison.

Η πρώτη έκθεση, με τίτλο «Warhol/Icon - Η δημιουργία της εικόνας» και επιμελητή τον Πολ Μούρχαους, επιχειρεί μια διαφορετική ανάγνωση των έργων του Γουόρχολ, συνδέοντάς τα με τη βυζαντινή εικονογραφία. Ενδιαφέρουσα και πρωτότυπη προσέγγιση, αλλά στη συγκεκριμένη έκθεση καθώς και στον συνοδευτικό κατάλογο δεν αναπτύσσεται επαρκώς ο διάλογος μεταξύ της βυζαντινής τέχνης και της ποπ αρτ. Η επιλογή των έργων δεν υποστηρίζει αυτό τον θεωρητικό παραλληλισμό, αφήνοντας την αίσθηση στον φιλότεχνο ότι πρόκειται περισσότερο για μια αυθαίρετη σύνδεση μεταξύ των δύο τεχνοτροπιών και εικαστικών αρχών. Και επιπλέον, το ότι κάποιος καλλιτέχνης υπήρξε ή είναι θρήσκος δεν σημαίνει ότι έχει επηρεαστεί απαραιτήτως από το Βυζάντιο. Δεν θέλω όμως να σταθώ στις όποιες αδυναμίες της σύλληψης και της διεκπεραίωσης της ιδέας γιατί μια έκθεση με πίνακες του Γουόρχολ πάντα αποτελεί ευχάριστη πολιτιστική είδηση και προσελκύει πολλούς θεατές.

Πραγματικοί σταρ

Εκείνο όμως που έχει μεγάλο ενδιαφέρον είναι οι εκατό κινηματογραφικές προσωπογραφίες του Γουόρχολ, στην αίθουσα Πότνια Θηρών. Πρόκειται για μια καλοστημένη έκθεση που έχει περάσει στα «ψιλά» της εικαστικής επικαιρότητας. Λογικό είναι αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι ο κινηματογράφος και η βίντεο αρτ του Γουόρχολ παρέμειναν στο «περιθώριο» σε σύγκριση, ας πούμε, με τις πολαρόιντ και τις μεταξοτυπίες του, που έχουν περισσότερο εμπορικό και μαζικό χαρακτήρα. Τα «Screen Tests», 472 στο σύνολο, τα οποία γυρίστηκαν στο στούντιό του, στο φημισμένο ασημένιο Factory, καταγράφουν την καλλιτεχνική σκηνή της Νέας Υόρκης στη δεκαετία του ’60. Ο Μαρσέλ Ντισάν πίνει νερό από ένα γυάλινο ποτήρι, ο Σαλβαντόρ Νταλί (σε ανάποδο κάδρο) μασάει τσίχλα και κρατάει ένα χρυσό γυναικείο τσαντάκι, ο Λου Ριντ καπνίζει, η νεαρή, τότε, συγγραφέας Σούζαν Σόνταγκ μειδιά και δείχνει αστραφτερή και χαρούμενη, ο ηθοποιός Ντένις Χόπερ δίνει μια μοναδική ερμηνεία… ως ο εαυτός του. Ποικίλες αντιδράσεις διαφόρων προσωπικοτήτων μπροστά στον φακό, απογυμνωμένες από κάθε επιφανειακή λάμψη.

«Εδώ οι σταρ είναι πιο πραγματικοί και από τους πραγματικούς ανθρώπους», διαβάζουμε σε ένα σχετικό δημοσίευμα της Γκάρντιαν (31.07.07) για την αναδρομική έκθεση του Αντι Γουόρχολ που διοργανώθηκε πριν από δύο χρόνια στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας. «Δεν πρόκειται για πορτρέτα κενών διασημοτήτων, όπως οι σημερινές, αλλά ανθρώπων που είναι καλοί σε κάτι. Με άλλα λόγια, ο Γουόρχολ δεν συμμεριζόταν την ιδέα για την οποία φημίζεται, ότι ο καθένας μπορεί να γίνει διάσημος. Αυτό το είπε με ειρωνική διάθεση, ωστόσο τα πρόσωπα που ο ίδιος λάτρευε είχαν κάτι σημαντικό στο ενεργητικό τους».

Πώς θα μπορούσε να διαφωνήσει κανείς; «Τα πρόσωπα που λάτρευε» δεν ήταν διόλου τυχαία. Κυρίως δεν ήταν φαύλες διασημότητες, όπως οι σημερινές που κατακλύζουν τα κουτσομπολίστικα περιοδικά και τις μεσημεριανές εκπομπές. Oλοι διέθεταν τη δική τους λάμψη που απλώς ο Γουόρχολ ανέδειξε· ο ίδιος δεν προσέδωσε τίποτα παραπάνω από εκείνο «που ήδη υπήρχε εκεί».

Και οι δύο εκθέσεις του Γουόρχολ, «Warhol/Icon - Η δημιουργία της εικόνας» στο Βυζαντινό Μουσείο και η προβολή των «Screen Tests» την αίθουσα Πότνια Θηρών, διαρκούν έως τις 10 Ιανουαρίου 2010.