«Στοχαστής» 7.000 ετών

Ο «Στοχαστής» από τη Ρουμανία, έκθεμα της έκθεσης στο Κυκλαδικής, που ολοκληρώνεται στις 10 Ιανουαρίου 2011

Το ειδώλιο ξεχωρίζει ανάμεσα στις γυναικείες μορφές που κυριαρχούν στην έκθεση, η οποία ταξιδεύει στο παρελθόν της «Παλαιάς Ευρώπης» με πάνω από 200 νεολιθικά αντικείμενα 

Εικόνα πρώτη: όρθιο ειδώλιο γυναικείας μορφής με πυκνές διαγώνιες εγχαράξεις, που καλύπτουν το σώμα και τα σκέλη του, και τονισμένα οπίσθια. Παρόμοιες μορφές σε μικρότερα μεγέθη, με διαφορετικές τεχνοτροπίες αλλά κοινή θεματική, κυριαρχούν στο πρώτο δωμάτιο της έκθεσης «Το ξεχασμένο παρελθόν της Ευρώπης: Η κοιλάδα του Δούναβη, 5000-3500 π.Χ.» που εγκαινιάζεται αύριο στο «Το ειδώλιο ξεχωρίζει ανάμεσα στις γυναικείες μορφές που κυριαρχούν στην έκθεση, η οποία ταξιδεύει στο παρελθόν της «Παλαιάς Ευρώπης» με πάνω από 200 νεολιθικά αντικείμενα ».

Παράλληλα με την έκθεση αυτή το μουσείο οργανώνει για συγκριτικούς λόγους μια συνοπτική παρουσίαση 90 αντιπροσωπευτικών αντικειμένων από ελληνικές νεολιθικές θέσεις, με τίτλο «Οι σχέσεις της Ελλάδας με τα Βαλκάνια στη Νεολιθική Εποχή».

Περιδέραιο με κοχύλια από τη Μολδαβία

Μέσα από την παρουσίαση αυτή αναδεικνύονται οι στενές σχέσεις της Ελλάδας με τα Βαλκάνια αλλά και οι ιδιαιτερότητες που χαρακτηρίζουν τον ελλαδικό χώρο τη συγκεκριμένη περίοδο. Δίνεται έτσι η δυνατότητα να μελετηθεί η Ελλάδα μέσα απ’ το ευρύτερο πολιτισμικό πλαίσιο της 5ης και της 4ης χιλιετίας π.Χ. που οδήγησαν στην ακμή αλλά και την παρακμή των νεολιθικών πολιτισμών της ΝΑ Ευρώπης. «Οι εκθέσεις δεν εστιάζουν μόνο στη δική μας αυλή. Απομακρύνουν τον κινηματογραφικό φακό για να δει κανείς τη μεγαλύτερη γειτονιά των Βαλκανίων» εξηγεί ο επιμελητής Νίκος Παπαδημητρίου. 

Ποια η σχέση της νεολιθικής πολιτισμικής Ελλάδος με τα Βαλκάνια; «Υπάρχει κοινή πολιτισμική γλώσσα, αλλά η Ελλάδα χρησιμοποιεί τη δική της διάλεκτο» απαντά ο ίδιος. «Τα ελληνικά αντικείμενα παρουσιάζονται σε μικρότερη κλίμακα και καινοτομούν στη χρήση αργύρου - στα Βαλκάνια χρησιμοποιείται ο χρυσός». 

Γυναικείες μορφές παντού, είτε πρόκειται για τα 21 ειδώλια από «τη σύνοδο των θεοτήτων» είτε για το πήλινο ομοίωμα κτίσματος με 7 ειδώλια, είναι η πρώτη εντύπωση που αποκομίζει ο επισκέπτης της «Κοιλάδας του Δούναβη». Μόνο ο «Στοχαστής» διαφέρει αλλά πάλι δίπλα του υπάρχει η «γυναικεία μορφή». 

Φαντάζεται κανείς ότι στον πολιτισμό του Κουκουτένι της Ρουμανίας, κατά τη νεολιθική εποχή, ο άντρας ήταν σε υποδεέστερη θέση από τη γυναίκα! «Από τα χιλιάδες ειδώλια, το 90% απεικονίζουν γυναικείες μορφές απαντά ο επιμελητής της έκθεσης, Νίκος Παπαδημητρίου. «Η αντρική μορφή υπάρχει πολύ σπάνια κι όπου υπάρχει έχει χαρακτηριστικά γυναικεία». Παρατηρούμε, ακόμη, ότι όπου υπάρχουν ζευγάρια οι γυναικείες μορφές είναι μεγαλύτερες!

Τα εντυπωσιακά ανθρωπόμορφα ειδώλια με τη συστηματικότητα και τη μοντέρνα αισθητική τους διαδέχονται τα πολύχρωμα (εντυπωσιακά μερικά και σε μέγεθος) αγγεία αλλά και τα μικρότερα, όπως το πήλινο αγγείο σε σχήμα ανθρώπινης μορφής που μεταφέρει καλάθι (με τα δύο πρόσωπα σαν Ιανός) ή αυτό σε σχήμα ανθρώπου που ουρλιάζει φέρνοντας στο μυαλό την «Κραυγή» του Μουνκ. 

Πολυάριθμα, ακόμα, μετάλλινα αντικείμενα και το σημαντικότερο παγκοσμίως σύνολο χρυσών αντικειμένων της νεολιθικής εποχής από το νεκροταφείο της Βάρνας αποτελούν τα εκθέματα της έκθεσης που μας αποκαλύπτει το ξεχασμένο παρελθόν της «Παλαιάς Ευρώπης», με πάνω από 200 νεολιθικά αντικείμενα από 22 μουσεία της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας και της Δημοκρατίας της Μολδαβίας.

• Κοινότητα«Η έκθεση δείχνει ότι οι νεολιθικές βαλκανικές κοινότητες βρίσκονταν πιο κοντά όχι μόνο λόγω διακίνησης του εμπορίου αλλά και των ίδιων των ανθρώπων. Συγκροτούσαν μια ευρωπαϊκή κοινότητα χωρίς τις δυσκολίες της δικής μας Ευρωπαϊκής Ενωσης», σύμφωνα με τον Νικόλαο Σταμπολίδη

• Από τον Κράξτον στον Κουνέλλη

Το έργο πολλών και διεθνώς καταξιωμένων καλλιτεχνών, οι οποίοι έζησαν και δούλεψαν στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια του 20ού αι. αποτελεί τον κορμό της νέας έκθεσης σύγχρονης τέχνης του «Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης», από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο του 2011.

Από τους ελεγειακούς στοχασμούς των Βρετανών Τζον Κράξτον και Μπεν Νίκολσον στη δεκαετία του ‘40 ως τη χρωματική προσέγγιση του Μπράις Μάρντεν, τα επιχρυσωμένα και με πτυχώσεις γλυπτά της Λίντα Μπένγκλις, το «ΜοMAS» του Μάρτιν Κίπενμπεργκερ, έργα του Λουκά Σαμαρά και του Γιάννη Κουνέλλη, καθώς και το βιβλίο μαγειρικής του Ντανιέλ Σποέρι, «Μιθόλοτζι εντ Μίτμπολς», περιλαμβάνονται στην έκθεση που βρίσκεται ακόμη στο αρχικό στάδιο επεξεργασίας της.

• Αντιγόνη Καράλη, ΕΘΝΟΣ, 06/10/2010