arts: «Ιστορίες» του ταπεινού πηλού

Saturday, April 4, 2009

«Ιστορίες» του ταπεινού πηλού

Αναδρομική έκθεση έργων της Ελευθερίας Δροσάκη στο «Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμικής»

«Από μικρή προσπαθούσα να δουλέψω με το χώμα και να του δώσω μορφή. Αγαπούσα πολύ αυτό το ταπεινό υλικό, που χιλιετίες ολόκληρες κάλυψε τις λειτουργικές ανάγκες του ανθρώπου. Σήμερα, που άλλα υλικά το έχουν εκτοπίσει από τα σκεύη της καθημερινής χρήσης, ακολουθεί μια διαφορετική πορεία εξέλιξης. Η κεραμική στις μέρες μας εμφανίζεται με ένα καινούργιο πρόσωπο...». Ελευθερία Δροσάκη. Μία σημαντική εικαστική δημιουργός, με πλούσια δραστηριότητα στην καλλιτεχνική μας ζωή. Ζωγράφος και κεραμίστρια, αλλά και με ενασχόληση στη χαρακτική, στη γλυπτική και τη λογοτεχνία, ξεδιπλώνει μέσα από τα έργα της «μικρές ιστορίες», που «μιλούν» για το «άσπρο» και το «μαύρο» της ζωής μας και της ιστορίας του τόπου μας.

Μεγάλη της αγάπη, η τέχνη του ταπεινού πηλού, η κεραμική, την οποία υπηρετεί με αφοσίωση για περισσότερα από πενήντα χρόνια. Αυτήν τη «ζωντανή» πτυχή δημιουργίας της Ελευθερίας Δροσάκη, αναδεικνύει η έκθεση που φιλοξενείται (έως 20/6) στο «Κέντρο Μελέτης Νεώτερης Κεραμεικής» (Μελιδώνη 4-6 και Αγίων Ασωμάτων, Θησείο). Μία αναδρομική παρουσίαση της δουλειάς της, από το 1960 μέχρι σήμερα, με αναφορές στη γλυπτική και χαρακτική της δραστηριότητα.

Σμύρνη, Θεσσαλονίκη. Μαργαρίτες και Ηράκλειο στην Κρήτη. Σάμος, Φολέγανδρος, Υδρα. Μέρη αγαπημένα, συνδεδεμένα με την καταγωγή και τη ζωή της. Η σχέση της με την κεραμική, βαθιά, ριζωμένη στην οικογένεια: Ο πατέρας της είχε την έδρα του στη Σίνδο και στο μυαλό του τον πηλό. Ο παππούς της, από παράδοση, ήταν αγγειοπλάστης. Τα πρώτα της μαθήματα τα πήρε από τους κεραμιστές συγγενείς της και τον καλλιτέχνη Μηνά Αβραμίδη.

Μετά την Κατοχή, το οδοιπορικό της ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη για να ακολουθήσει η Κρήτη και η Αθήνα, λόγω της συμμετοχής της στην Αντίσταση. Το 1946 παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, με δασκάλους τους: Δ. Μπισκίνη, Π. Μαθιόπουλο. Χρόνια σκληρά με την αγωνιώδη φιλοξενία της σε σπίτια φίλων. Οι τόποι και οι άνθρωποι στη ζωή της, «ακροβάτες» σε συνθήκες δύσκολες, όπως τις διαμόρφωσαν τα χρόνια της Κατοχής και το μεταπολεμικό κλίμα, η αγωνία της επιβίωσης και ο φόβος των στρατοδικείων, η καθημερινή ζωή σε τοπία καθορισμένα από το χρώμα του πηλού και τα αστεία των εργαστηρίων, όπου εργαζόταν τα απογεύματα, διακοσμώντας κεραμικά αντικείμενα και πορσελάνες.

Ακολουθεί η εγκατάσταση στο Μαρούσι, όπου δέσποζαν τα καμίνια με τις μεγάλες φορτωμένες αυλές... Η εργασία σε μυθικούς χώρους για την ιστορία της σύγχρονης κεραμικής: Εργοστάσια Δεπάστα, Κεραμεικός, Δηλαβέρη, Κεράμειος, Κιουτάχεια, εργαστήρια Σπυροπούλου, Οδαμπασόγλου, Κέραμος, Καρέλα, Αλάτση...

Τις πρώτες γνώσεις της για τη σύγχρονη κεραμική, τις πήρε από τον κεραμίστα Μιχάλη Δημητρίου, αλλά η ουσιαστική της κατάρτιση έγινε από την κεραμίστρια και ζωγράφο Γιάννα Περσάκη στη Σχολή της ΧΕΝ (1966 - 1969). Το 1971 η Ε. Δροσάκη πήγε στη Ζυρίχη, όπου συνεργάστηκε με τις γνωστές κεραμίστριες Anna Weiss και Helen Grob. Αργότερα επισκέφτηκε την Ιταλία, μαθαίνοντας την τεχνική των μεταλλικών λούστρων στο εργαστήρι του καθηγητή Marco Tabolini.

Τα έργα της προβάλλουν την ελληνική παράδοση με απλές φόρμες, οργανωμένες αυστηρά, όπως είναι η ζωή της υπαίθρου. Τα γλυπτά της τοποθετούνται στο χώρο, προκαλώντας τον θεατή να ανακαλύψει τον προσωπικό του μύθο. Κυρίαρχη είναι η γυναικεία φιγούρα, ενώ η χρωματική της κλίμακα περιορίζεται στα γαιώδη, με έμφαση στους απαλούς τόνους του γαλάζιου πυροχρώματος ή οξειδίου του σμάλτου. Στα χαρακτικά της ξετυλίγεται το σχεδιαστικό της ταλέντο και ξεδιπλώνεται ένας κόσμος ονειρικός και πλούσιος.

Αναφερόμενη στη σύγχρονη κεραμική, σημείωνε το 1995: «Απομακρυνόμενη συνεχώς από τα στενά περιθώρια της παράδοσης διεισδύει όλο και πιο βαθιά στην περιοχή της σύγχρονης τέχνης. Ο κεραμίστας καλλιτέχνης είναι ένας δημιουργός που αντιμετωπίζει με νέα αντίληψη το χώμα και τη φωτιά, στοχεύοντας να πάρει τη θέση που του ανήκει στον εικαστικό χώρο. Η κεραμική της εποχής μας, παρ' όλους τους περιορισμούς που υποβάλλουν οι νόμοι της φυσικής και η ίδια η φύση της, έχει πλήρη ελευθερία και ανεξάντλητη δυνατότητα πειραματισμών στην αναζήτηση νέων μορφών έκφρασης... Πρόκειται για αυτόνομη δημιουργική πράξη, που εκπέμπει τα σήματά της εκτός συνόρων. Υπερβαίνει το εθνικό και γεωγραφικό της πλαίσιο όπου έχει παραχθεί. Παράλληλα, όμως, δε λησμονεί την αρχέγονη καταγωγή της και την πορεία. Και το πιο σημαντικό απ' όλα είναι ότι, με ένα ευτελές υλικό, το χώμα, ο καλλιτέχνης δημιουργεί μορφές και σχήματα υψηλής πνευματικότητας. Οπως λέει και ο Κωστής Παλαμάς "Το πνεύμα και στο χώμα λάμπει"».