Tuesday, September 30, 2008

Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας: 65χρονη αρχιτεκτονική πορεία


Δημοτικά σχολεία Σαντορίνης (έργο του Κ. Δεκαβάλλα)
Αφιερωμένη στο έργο του αρχιτέκτονα - πολεοδόμου, ομότιμου καθηγητή ΕΜΠ, Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα, είναι η έκθεση που εγκαινιάζεται σήμερα στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138). Με τίτλο «Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας - από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή» περιλαμβάνει μελέτες και έργα του από το 1942 μέχρι σήμερα. Στα έργα του Κ. Δεκαβάλλα διακρίνεται η ευαισθησία για τη «βιοκλιματική αρχιτεκτονική» και την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με το περιβάλλον. Στη μακρόχρονη αρχιτεκτονική του διαδρομή, τον απασχόλησε η διάσωση του υπάρχοντος οικοδομικού πλούτου, η ένταξη νέων χρήσεων σε παλιά κτίρια και η οργανική ενσωμάτωση εικαστικών τεχνών στην αρχιτεκτονική. Σε πολλά κτίριά του συνεργάστηκε με εικαστικούς δημιουργούς (Μ. Κατζουράκης, Γ. Μόραλης, Π. Πρέκας κ.ά.).

Ο Κ. Δεκαβάλλας ασχολήθηκε από τη μεγάλη κλίμακα της αρχιτεκτονικής (πολεοδομικές και χωροταξικές μελέτες) μέχρι και τη μικρότερη (έπιπλα - αντικείμενα), δίνοντας το στίγμα του στη νεοελληνική αρχιτεκτονική του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Την έκθεση συνοδεύει ομότιτλος κατάλογος, με πρόλογο του Αγγελου Δεληβορριά και κείμενα των Σάββα Κονταράτου και Κ. Δεκαβάλλα.

Σε νέα στέγη το Μουσείο Γιάννη Σπυρόπουλου

Νέα στέγη για το Μουσείο Γιάννη Σπυρόπουλου. Μετά από 16 χρόνια λειτουργίας του στο σπίτι του δημιουργού (Εκάλη), το ίδρυμα αποφάσισε να μεταφερθεί στην Αθήνα. Η απόφαση αυτή, όπως ανέφερε στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου η Ολγα Δανιηλοπούλου (διευθύντρια του μουσείου), «κρίθηκε απαραίτητη για να συνεχίσει τη λειτουργία του». Η έλλειψη οικονομικής στήριξης όλα αυτά τα χρόνια από το ΥΠΠΟ και η απομακρυσμένη περιοχή του μουσείο, οδήγησαν το ΔΣ στην «ανταλλαγή» του σπιτιού της Εκάλης με το διατηρητέο κτίριο της οδού Τοσίτσα. Το νέο κτίριο (διατηρητέο της δεκαετίας 1930) στη γωνία των οδών Τοσίτσα και Ζαΐμη (Εξάρχεια) διαθέτει 1.000 και πλέον τ.μ. Αν βρεθούν τα χρήματα (περίπου 3 εκατ. ευρώ) θα διαμορφωθεί σε σύγχρονο εικαστικό πολυχώρο. Εκεί, η πολύτιμη συλλογή των έργων του μεγάλου Ελληνα ζωγράφου της αφαίρεσης, θα εκτίθεται μόνιμα, παράλληλα με περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις σύγχρονης τέχνης.

Saturday, September 27, 2008

Η Ελλάδα της ΕΑΜικής Αντίστασης με το φακό του Μελετζή

Η μπάντα του ΕΛΑΣ στις Κορυσχάδες. Ευρυτανία 1944. (Μαέστρος ο Αλέκος Ξένος). Αρχείο Μελετζή
Νοέμβρης του 1944. Ενα μήνα μετά την απελευθέρωση και λίγες μέρες πριν τα γεγονότα του Δεκέμβρη στην Αθήνα, στην οδό Κοραή (στο μέγαρο της Ηλεκτρικής, που ήταν επιταγμένο από τους Γερμανούς ως τον Οκτώβρη 1944), μεγάλες ουρές κόσμου ανέμεναν στη σειρά για να δουν τη φωτογραφική έκθεση του Σπύρου Μελετζή. Μια παρουσίαση, που πραγματοποιήθηκε έπειτα από εντολή της ηγεσίας του ΚΚΕ στον φωτογράφο Σπ. Μελετζή και περιλάμβανε τις φωτογραφίες του από την Αντίσταση του ΕΑΜ στα βουνά, τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, την Κυβέρνηση του Βουνού, τις οργανώσεις που είχαν επίσης μεγάλη δραστηριότητα, την ΕΠΟΝ... Φωτογραφίες νωπές ακόμη, από την τιτάνια προσπάθεια του λαού μας να αποτινάξει τους κατακτητές, γεμάτες από τον αγώνα του, την ελπίδα του, τη θέλησή του για λαϊκή κυριαρχία και μια δίκαιη κοινωνία. Η έκθεση έκλεισε ξαφνικά με τα γεγονότα του Δεκέμβρη. Από το 1944, αυτά τα έργα θεωρούνταν χαμένα. Μόλις το 1988 έγινε γνωστή η ύπαρξή τους, ενώ η πρώτη παρουσίασή τους μετά το '44, πραγματοποιήθηκε πέρυσι στη Βαλένθια - με προσθήκη και άλλων αντιστασιακών φωτογραφιών του Μελετζή - για να ακολουθήσει η Θεσσαλονίκη και αυτές τις μέρες η Αθήνα.
«Σπύρος Μελετζής. Η Αντίσταση στα βουνά, 1942 - 1944», είναι ο τίτλος της έκθεσης του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τράπεζας, που φιλοξενείται στο Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγίου Κωνσταντίνου 20 - δίπλα στο Εθνικό Θέατρο) και συμπίπτει με τα πέντε χρόνια από το θάνατο του μεγάλου μας φωτογράφου. Εως 19/10, εκτίθενται 190 φωτογραφίες που τράβηξε ο Σπ. Μελετζής στο διάστημα 1942 - 1944 και είναι τυπωμένες από τον ίδιο (κάποιες το 1944 και κάποιες τη δεκαετία του '70). Προέρχονται από το Αρχείο Σπύρου Μελετζή και το Φωτογραφικό Αρχείο του Μουσείου Μπενάκη και παρουσιάζονται σε επιμέλεια των: Nicols Sanchez Dur και Νίνας Κασσιανού. Η έκθεση αποτελεί παραγωγή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Βαλένθια και πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης.

«Μουσείο» των αγώνων του λαού μας
Πορεία προς τα Φουρνά για τα τρίχρονα του ΕΑΜ (Σεπτέμβρης 1944). Αρχείο Μελετζή
Η φωτογραφία στάθηκε για τον Σπ. Μελετζή, το μεγάλο σχολειό της ζωής του. Το έργο του, τεράστιο, «μουσείο της εργατιάς, της αγροτιάς, των αγώνων του λαού, όλης της Ελλάδας», όπως το χαρακτήρισαν. Πρωτομάστορας και ποιητής της τέχνης της φωτογραφίας, επίσημος φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης κατέγραψε με το φακό του τα όνειρα, τις ελπίδες, τους αγώνες, τους καημούς και τις προσδοκίες των Ρωμιών, διασώζοντας μέχρι τις μέρες μας, σε άσπρο και μαύρο, μια Ελλάδα με πολλά χρώματα. Με το βλέμμα της ψυχής του, απαθανάτισε το λαό μας και τον αγώνα του για μια Ελλάδα λεύτερη.
Αν και η ενασχόλησή του με τη φωτογραφία ξεκινά από τα νεανικά του χρόνια, τα έργα που θα τον αναδείξουν και θα τον καθιερώσουν ως έναν από τους σπουδαιότερους φωτογράφους μας, είναι οι στιγμές που ο Σπ. Μελετζής αποτυπώνει με το φακό του την περίοδο της Κατοχής και της Αντίστασης. Η γερμανική σημαία που κυματίζει στην Ακρόπολη, οι άνθρωποι που πεθαίνουν στους δρόμους της Αθήνας, οι ΕΑΜίτες αντάρτες που αγωνίζονται στα βουνά της Ελλάδας, η Απελευθέρωση, είναι μερικά από τα θέματα των φωτογραφιών του, οι οποίες διακρίνονται όχι μόνο για την ιστορική σημασία τους, αλλά και για την υψηλή αισθητική τους.

Στις αρχές του 1942, ο Σπ. Μελετζής πάει στον Ολυμπο, στο χωριό Καρυές και φωτογραφίζει αντάρτικες ομάδες, καθώς και λοχαγούς του ΕΛΑΣ. Τον Αύγουστο και το Σεπτέμβριο του 1942, ταξιδεύει στην Πελοπόννησο με αποστολή, που του είχε αναθέσει η οργάνωση του ΕΑΜ της Αθήνας, να φέρει τρόφιμα στην πρωτεύουσα. Από τις φωτογραφίες του ταξιδιού, ήταν και εκείνη της Αννέτας, της πρώτης αντάρτισσας που είχε βγει στα βουνά της περιοχής. Το Φλεβάρη του '44, το ΠΓ του ΚΚΕ τού στέλνει το μήνυμα: «Σπύρο, έλα στο βουνό, εκεί που χτίζεται η Νέα Ελλάδα». Το «σαΐνι», όπως ήταν το παρατσούκλι του, παίρνει τη μηχανή του, 332 φιλμ και ανεβαίνει στη Βίνιανη, όπου και στήνει το εργαστήριό του. Εκεί απαθανάτισε το έπος της Εθνικής Αντίστασης και έκανε πραγματικότητα το όνειρό του, να φωτογραφίσει τον Αρη.

Μετακίνηση στρατιωτών του ΕΛΑΣ από Πετρίλια προς Φουρνά (1944). Αρχείο Μελετζή
Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτώβρη του 1944, θα βρει τον Σπ. Μελετζή στα βουνά της Ρούμελης. Το 1996, σε εκδήλωση προς τιμήν του στη Ρεντίνα Καρδίτσας, θυμόταν: «Συνάντησα μια Ρουμελιώτισσα γερόντισσα, που κουβαλούσε εφόδια για τους αντάρτες. Οταν τη ρώτησα, πώς μπορεί να είναι ζαλωμένη με ένα τόσο βαρύ φορτίο, πήρα μιαν απάντηση: "Αγώνας είναι αυτός συναγωνιστή, άμα κερδίσουμε, τα κερδίζουμε όλα. Αμα τα χάσουμε, τα χάνουμε όλα". Τότε είδα αυτήν τη γερόντισσα, σα γίγαντα μπροστά μου και άρχισα να σκέφτομαι ότι οι φωτογραφίες που έπρεπε να τραβήξω, έπρεπε να έχουν την αγωνία, την πίστη, την ελπίδα και τη λεβεντιά αυτού του λαού».
Πολύτιμη κληρονομιά
Η έκθεση της οδού Κοραή το 1944, με τις 150 φωτογραφίες από την Αντίσταση, ήταν ένα δυνατό ξάφνιασμα που βάσταξε μόλις 9 μέρες. Οι προθεσμίες, που έθεσε τότε η ηγεσία του ΚΚΕ στον Σπ. Μελετζή για την παρουσίασή της, ήταν ασφυκτικά πιεστικές. Το στήσιμό της έγινε σε χρόνο ρεκόρ, ενώ σημαντική ήταν η βοήθεια συναγωνιστών του, που μαζί είχαν δουλέψει στα βουνά και γνώριζαν σχετικά τα θέματα.

«Οσοι την είδαν - ανέφερε ο Νίκος Καραντηνός - έτριβαν τα μάτια τους, γνωρίζοντας μια Ελλάδα της Αντίστασης με το φωτογραφικό μάτι του Σπύρου Μελετζή. Ολο αυτό το υλικό το υπερασπίστηκε, το έκρυψε στα φυλλοκάρδια του και μας το παρέδωσε ως παρακαταθήκη για κληρονομιά». Η έκθεση κράτησε μόνον 9 ημέρες, γιατί ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά. Ο φωτογράφος, που κατά τη διάρκεια της Μάχης της Αθήνας θα προσπαθήσει να φωτογραφίσει, θα συλληφθεί με τη φωτογραφική μηχανή του από τους Ριμινίτες. Αρχικά, οδηγήθηκε στο Γουδί και μετά στην Ελ Ντάμπα της Αιγύπτου. Με την επιστροφή του στην Αθήνα αναζήτησε την έκθεση στην αίθουσα της οδού Κοραή, χωρίς να βρει ή να μάθει τίποτε σχετικά με την τύχη της.

Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει τον μαυροσκούφη Λέοντα (Βίνιανη 1944). Πίσω αριστερά όρθιος ο Αρης Βελουχιώτης. Αρχείο Μελετζή
Οι φωτογραφίες της έκθεσης, εντοπίστηκαν ύστερα από πολλά χρόνια. Μετά το θάνατο του μεγάλου μας χαράκτη Τάσσου Αλεβίζου, το 1985, η σύντροφός του Λουκία Μαγγιώρου, τις βρήκε φυλαγμένες στο εργαστήριό του. Τις παρέδωσε στο Μουσείο Μπενάκη και από τότε βρίσκονται στο Φωτογραφικό Αρχείο του Ιδρύματος. Λίγες από αυτές, πολύ πιθανό να έχουν τυπωθεί από τον Σπ. Μελετζή, στο βουνό.
Τον Ιούλη του 1945, ο Σπ. Μελετζής έθαψε στο σπίτι του για να τα διασώσει, 2.200 περίπου φιλμ από την Αντίσταση και τα Δεκεμβριανά. Τριάντα χρόνια αργότερα, με μεγάλη αγωνία για το τι είχε απομείνει, ξανάβγαλε στο φως όλον αυτόν το θησαυρό ανέπαφο και τον παρέδωσε στη Νεοελληνική Ιστορία. Οι φωτογραφίες αυτές περιλαμβάνονται στο πρώτο του βιβλίο, «Με τους Αντάρτες στα βουνά».
Για την πορεία της ζωής του, ο Σπ. Μελετζής ανέφερε σε εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν του ο Πανελλήνιος Σύνδεσμος Δημοσιογράφων Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης 1941 - '44, το 1992: «Το 1942 βρέθηκα στον κάτω Ολυμπο και ήρθα σε άμεση επαφή κοντά στο χωριό Καρυά με τους αρχηγούς των πρώτων αντάρτικων ομάδων του ΕΛΑΣ. Τόση ήταν η συγκίνηση που ένιωσα και τόσο γοητεύτηκα που πήρα την απόφαση, αν θα μπορούσα, και εγώ να ανέβαινα στο βουνό και να ζούσα αυτή την αντάρτικη ζωή που ήταν γεμάτη λεβεντιά και αντρειοσύνη.
Στις αρχές του 1944 πήρα μια ειδοποίηση από την Κεντρική Επιτροπή, που μου έλεγε να ετοιμαστώ όσο μπορούσα πιο γρήγορα γιατί θα ανέβαινα στο βουνό, στην Ελεύθερη Ελλάδα, ως ο επίσημος φωτογράφος της Εθνικής μας Αντίστασης... Σήμερα έχω βεβαιωθεί πως ήταν σωστές οι ενέργειές μου στα βουνά της Ελεύθερης Ελλάδας, αλλά και όλη η μετέπειτα πορεία της ζωής μου, που μπόρεσα να φυλάξω και να διασώσω όλο αυτό το μοναδικό, ιστορικό και ανεπανάληπτο υλικό της Εθνικής μας Αντίστασης, το οποίο θα μείνει παντοτινή κληρονομιά στο λαό μας και δίδαγμα μεγάλο στις μελλοντικές γενιές μας».

Αυτοδιοίκηση. Συνέλευση χωρικών στο χωριό Βλάση (κοντά στα Πετρίλια). 1944. Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Το πυροβολικό στη δράση. Ανατίναξη του σιδηροδρομικού σταθμού Καΐτσας στη Θεσσαλία (1944). Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Μάχη της σοδειάς. Θεσσαλία 1944. Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Ο Β. Σεμερτζίδης ζωγραφίζει πορτρέτο αντάρτη στη Βίνιανη. 1944. Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη

Ηλ. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ,
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ,
Κυριακή 28 Σεπτέμβρη 2008

Τα 60 χρόνια δημιουργίας του Δεκαβάλλα

Στο Μουσείο Μπενάκη

Τριάντα δύο μακέτες και εξήντα χρόνια πορείας και παρουσίας στον χώρο της αρχιτεκτονικής θα παρουσιάσει ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας από την ερχόμενη Πέμπτη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Ο σημαντικός Ελληνας αρχιτέκτονας μιλάει στην «Κ» λίγο πριν από τα εγκαίνια για τη σχέση με τους αρχιτέκτονες της γενιάς του, για το αρχιτεκτονικό τοπίο στη σύγχρονη Ελλάδα, για τη συνεργασία των αρχιτεκτόνων με το Δημόσιο και τους ιδιώτες, για τις ελλιπείς αρχιτεκτονικές σπουδές.

«Το ελληνικό κράτος προωθεί τους εργολάβους»

Ο αρχιτέκτονας Κ. Δεκαβάλλας επιμένει ότι η έκθεση «Από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή» στο Μπενάκη προορίζεται για τα παιδιά

Συνέντευξη στη Νελλη Αμπραβανελ, Η Καθημερινή, Kυριακή, 28 Σεπτεμβρίου 2008

Μακέτες, καρφιτσωμένα σχέδια στον τοίχο, αρχειοθετημένα περιοδικά παντού, βιβλία και φωτογραφίες καλύπτουν κάθε επιφάνεια του γραφείου του Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα στο Κολωνάκι. Ο αρχιτέκτονας περιγράφει τον χώρο ως «οργανωμένα άτακτο», δανειζόμενος την έκφραση από το «Les enfants terribles» του Cocteau. Στο γραφείο όλοι εργάζονται πυρετωδώς για την έκθεση «Από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή» που αρχίζει την 1η Οκτωβρίου στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς. Σύζυγος, εγγονή, πιστοί συνεργάτες από τα παλιά, προσθέτουν τις τελευταίες πινελιές για μια έκθεση που ο αρχιτέκτονας επιμένει ότι προορίζεται για τα «παιδιά». Μετά εξήντα χρόνια δουλειάς, και κάνοντας κάθε τόσο αστεία για την επερχόμενη σύνταξή του, ο Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας μιλάει στην «Κ» λίγο πριν από τα εγκαίνια μιας έκθεσης που έχει σχεδιάσει ο ίδιος.

  • Θα μας μιλήσετε λίγο για την έκθεση στο Μπενάκη;

— Πιστεύω ότι μια έκθεση πρέπει να απευθύνεται κυρίως στους νέους, στα παιδιά. Και για να απευθύνεται στους νέους πρέπει να υπάρχει κάτι για να τους τραβάει. Πιστεύω στη μακέτα–παιχνίδι και γι’ αυτό η έκθεση περιλαμβάνει 32 μακέτες. Οι εκθέσεις δεν έχουν νόημα να απευθύνονται μόνο σε άλλους αρχιτέκτονες. Μεταξύ μας, ξέρουμε τι κάνουμε. Υπάρχουν επαφές. Τέσσερα πάντως είναι τα βασικά θέματα: Η παρουσία του αρχιτέκτονα στη μορφή της πόλης, η διάσωση των παλαιών κτιρίων και ο τρόπος εφαρμογής της, η σχέση των κτιρίων με περιβάλλον, το φυσικό και το αστικό και η παντρειά των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής.

Ζενέττος και Βαλσαμάκης

  • Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο για τη σχέση σας με τους αρχιτέκτονες της γενιάς σας;

— Κατ’ αρχάς, στην έκθεση αποφάσισα να δείξω και τις δουλειές που έκανα με άλλους αρχιτέκτονες, κάτι που άλλοι αρχιτέκτονες δεν θεωρούν πρέπον να εντάξουν σε αναδρομικές εκθέσεις της δουλειάς τους. Αλλοτε ήμασταν λιγότεροι και πολύ πιο συνδεδεμένοι μεταξύ μας. Στην αρχή της καριέρας μου μαζευόμασταν μια φορά τον μήνα επτά άτομα, μεταξύ των οποίων ο Ζενέττος και ο Βαλσαμάκης, και συζητούσαμε όχι για το πώς θα πάρουμε δουλειές αλλά τι είδους προβλήματα αντιμετωπίζουμε στην εκτέλεση των έργων μας, πώς μπορούν να βελτιωθούν τα συνεργεία, τα οποία ήταν άριστα εκείνη την εποχή. Σήμερα έχουν χαλάσει. Λίγοι προσέχουν την ποιότητα των κατασκευών.

  • Πώς θα περιγράφατε το κλίμα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα, όσον αφορά την αρχιτεκτονική;

— Υπάρχει στην Ελλάδα ένα αντι-αρχιτεκτονικό κλίμα, η νοοτροπία της απευθείας συνεννόησης με τους εργολάβους. «Μελετοκατασκευή» σημαίνει ότι αναθέτω στον εργολάβο και τη μελέτη και την εκτέλεση του έργου. Ο εργολάβος είναι επιχειρηματίας και όχι φιλανθρωπικό κατάστημα. Η αρχιτεκτονική αξίζει στα πάντα: Οχι μόνο στα σπίτια αλλά στις πόλεις. Γι’ αυτό βάζω στην έκθεση και πολεοδομικές μελέτες που έχω κάνει.

  • Ποια η γνώμη σας για τις σπουδές στην αρχιτεκτονική στην Ελλάδα;

— Δυστυχώς, τώρα στο Πολυτεχνείο, οι αρχιτέκτονες δεν μαθαίνουν φυσική, ούτε πολλά πολλά από εγκαταστάσεις. Υπάρχει η άποψη ότι πρέπει να εμβαθύνεις σε ένα θέμα και αυτή που πρέπει να διευρύνεις τις γνώσεις, το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι και το πιο σημαντικό. Το θέμα της διεύρυνσης των γνώσεων έναντι της εξειδίκευσης.

Η νεότερη γενιά

  • Διακρίνετε κάποιους αρχιτέκτονες από τη νεότερη γενιά;

— Δεν λείπουν οι ταλαντούχοι αρχιτέκτονες. Υπάρχει βέβαια και η σύγχρονη ομάδα των σταρ, που προωθείται από τα περιοδικά ή από τις αρχιτεκτονικές σχολές μόνο και μόνο λόγω του εντυπωσιακού στοιχείου των κτιρίων τους. Οσον αφορά τους Ελληνες, πολλοί είναι καλοί. Το θέμα είναι ποιος τους χρησιμοποιεί.

  • Πώς αισθάνεστε όταν βλέπετε κάτι που έχετε δημιουργήσει εσείς, ύστερα από χρόνια, να αλλοιώνεται στα χέρια άλλων;

— Οταν ήμουν πολύ νέος, συνάντησα για πολύ λίγο τον Le Corbusier στο Παρίσι. Πριν τον δω, επισκέφθηκα την Arm�e du Salut, όπου οι τοίχοι είχαν καλυφθεί από ψεύτικες ξύλινες επενδύσεις. Σοκαρισμένος, του μίλησα για την κατάσταση του κτιρίου του και αυτός μου απάντησε: «Αν ασχολούμαστε με αυτά δεν θα κάνουμε αυτά τα οποία μας ενδιαφέρουν». Το ίδιο απαντώ κι εγώ λοιπόν, παρόλο που λυπάμαι που υπάρχει αυτή η κατάσταση.

Ιδιώτες και Δημόσιο

  • Ποια είναι η εμπειρία σας από τη συνεργασία σας με τους ιδιώτες αλλά και με το Δημόσιο;

— Στη δική μου γενιά, υπήρχαν πολλοί που είχαν πολλές ικανότητες και έκαναν ωραία πράγματα. Εκτός όμως από σπίτια, δεν κατόρθωσαν πολλά. Οι ιδιώτες ξέρουν τι θέλουν και υπάρχει μια συνεννόηση. Δυστυχώς, με τους μηχανισμούς του Δημοσίου, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στα μεγάλα κτίρια είναι που χρειάζεσαι τον αρχιτέκτονα. Το 1991 με είχαν στείλει στη Βραζιλία, ως πρόεδρο της επιτροπής για τη δημοπρασία της ελληνικής πρεσβείας στην Μπραζίλια. Και αντί να μου δώσουν ένα πακέτο με τα σχέδια της πρεσβείας, μου έδωσαν ένα φάκελο με τα προσχέδια που είχε κάνει ο Γιώργος Κανδύλης, ένας Ελληνας αρχιτέκτονας τον οποίο οι Γάλλοι εκτιμούν τόσο ώστε να τον θεωρούν δικό τους. Το ελληνικό κράτος, όμως, του ανέθεσε μόνο τα προσχέδια. Δεν του πλήρωσε την υπόλοιπη μελέτη ώστε να δημοπρατήσουμε εμείς συγκεκριμένα στοιχεία. Βεβαίως η δουλειά πήγε σε κάποιον μεγάλο εργολάβο που παρόλο που δεν θα έβγαζε χρήματα από τη δουλειά, θα προσέθετε στο βιογραφικό του τη δημιουργία μιας πρεσβείας. Η νοοτροπία του ελληνικού κράτους δεν προωθεί τους αρχιτέκτονες αλλά τους εργολάβους. Και σε εκείνη την περίπτωση, όχι μόνο τους εργολάβους της Ελλάδας αλλά και αυτούς της Βραζιλίας!

  • Ποια η γνώμη σας για το Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως;

— Η διαδικασία με προβληματίζει. Υπήρχαν εξαρχής αξιόλογες μελέτες. Ο χώρος ήταν ακατάλληλος όμως. Δεν μπορείς να στριμώξεις το μουσείο της Ακρόπολης σε έναν υπάρχοντα χώρο επειδή και μόνον υπάρχει. Το 1988, πριν γίνει ο τρίτος και διεθνής διαγωνισμός, είχα προτείνει δύο ξεχωριστούς διαγωνισμούς: Εναν για τη χωροθέτηση και έναν μετέπειτα για το κτίριο. Χωρίς ανταπόκριση όμως. Επιμένω έως και τώρα ότι το Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως είναι σε λάθος θέση.

Ο σχεδιασμός των πόλεων

  • Υπάρχει κάποια πόλη την οποία θεωρείτε άρτια οργανωμένη;

— Λατρεύω την ιταλική αναγέννηση. Η Φλωρεντία και η Σιένα με ενθουσιάζουν. Εχω κάνει πάνω από 1.200 σχέδια, όλα με το χέρι, για την αρχιτεκτονική των πεζών στις πόλεις, παίρνοντας παραδείγματα από την αρχαιότητα μέχρι το αυτοκρατορικό Πεκίνο προτού το καταστρέψει ο Μάο. Εκεί αναλύω και πόλεις όπως η Μπραζίλια, μια σύγχρονη πόλη που σχεδιάστηκε από την αρχή. Αλλοτε το έκαναν αυτό το πράγμα. Πάρτε για παράδειγμα την πόλη του Ανγκόρ στην Καμπότζη. Σχεδιάζανε πόλεις από την αρχή του 13ου αιώνα, και δεν είμαστε στη θέση να το κάνουμε αυτό σήμερα; Οσο για την Μπραζίλια, είναι μια αποτυχία: Δεν είναι μια πόλη κτισμένη για τον άνθρωπο αλλά για το αυτοκίνητο. Στη Γλασκώβη, από την άλλη, υπάρχει μια σύγχρονη συνοικία, άρτια σχεδιασμένη πριν από είκοσι πέντε χρόνια από έναν πολύ ταλαντούχο Σκωτσέζο αρχιτέκτονα, τον Ραλφ Εσκιν. Η συνοικία ονομάζεται The Wall (Ο Τοίχος) και τα σπίτια δημιουργούν ένα δακτυλίδι γύρω από τους δημόσιους χώρους και τα κτίρια.

Ταξίδια φωτός από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη

Της Νινας Μαριας Πασχαλιδου, Η Καθημερινή, Kυριακή, 28 Σεπτεμβρίου 2008

Αν και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο σημαντικούς εικαστικούς φωτογράφους της δεκαετίας του 1970, ο Τοντ Παπατζόρτζ υπήρξε απών από τις γκαλερί της Νέας Υόρκης για περίπου είκοσι χρόνια. Παρ' όλα αυτά οι φωτογραφίες του, ειδικά οι «φελινικές» 35 mm απεικονίσεις του Σέντραλ Παρκ, το οποίο απαθανάτισε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως το 1992, έχουν αποτελέσει βάση μελέτης για τη συγκεκριμένη περίοδο της αμερικανικής φωτογραφίας. Παράλληλα με υποτροφία του Γκουγκενχάιμ αποφάσισε να καταγράψει τη «δημόσια αγωνία» για τον πόλεμο του Βιετνάμ μέσα από τα αμερικανικά σπορ. Από το 1979, ως διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος φωτογραφίας του πανεπιστημίου του Γέιλ, καθοδήγησε μερικούς από τους σημαντικότερους σύγχρονους εικαστικούς, τον Φίλιπ - Λόρκα ΝτιΚόρτσια, τον Γκρέγκορι Κριούντσον, την Ανα Γκασκέλ.

Συνάντησα τον Τοντ Παπατζόρτζ στην παρουσίαση του βιβλίου του, «American Sports, 1970: ή πώς περάσαμε τον Πόλεμο του Βιετνάμ» σε μια αίθουσα του φωτογραφικού οργανισμού Aperture στη Νέα Υόρκη. Σε έναν καταιγισμό εικόνων και λέξεων μου εξήγησε πώς σε ένα ποίημα του Eλιοτ μπορεί να αντικρίσει κανείς δεκάδες φωτογραφίες.

Στην πρώτη του έκθεση στη χώρα μας, στην γκαλερί Xippas πραγματοποιεί μια αναδρομή της δουλειάς του στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης και στην Ακρόπολη.

«Αντιπαραθέτω το γρασίδι με την πέτρα και ξεδιπλώνω τον τρόπο με τον οποίο ο ήλιος εκθέτει το Μανχάταν και την Αθήνα με ένα τόσο διαφορετικό ύφος. Tο θέμα της έκθεσης είναι πως η φωτογραφία μετέτρεψε δύο διαφορετικούς, αλλά ισχυρούς χώρους, σε σκηνικό για αυτό που ελπίζω ότι είναι μια σειρά από ποιητικές ανακαλύψεις. Eκανα τη μέγιστη προσπάθεια για να περιγράψω με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την ομορφιά του φωτός και να αποτυπώσω όσο καλύτερα γινόταν τις λεπτομέρειες των ρούχων, της υφής και του δέρματος».

  • Την Ελλάδα πότε την φωτογραφήσατε;

- Παρ' όλο που δεν έχω επισκεφθεί την Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια, πήγαινα συχνά παλιότερα, το 1983 και το 1984, για να φωτογραφίσω την Ακρόπολη. Αυτό που έχω κληρονομήσει και θεωρώ ότι είναι πολύ ελληνικό, είναι ότι είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην ομορφιά του ελληνικού τοπίου, καθώς και στα μεγάλα επιτεύγματα της ελληνικής τέχνης.

Παιδικά χρόνια

O Τoντ Παπατζόρτζ γεννήθηκε στο Πόρτσμουθ του Νέου Χάμσαϊρ. Εκτός από ένα καλοκαίρι στη Νέα Υόρκη, πέρασε τα πρώτα 21 χρόνια της ζωής του στη μικρή επαρχία του Νότιου Χάμσαϊρ. Οι πρόγονοί του ωστόσο είχαν ήδη κάνει ένα μεγάλο ταξίδι. Οι γονείς της μητέρας του είχαν μεταναστεύσει στη γη της επαγγελίας από την Ιρλανδία, οι γονείς του πατέρα του από την Ελλάδα.

«Οι παππούδες μου ήταν από την πόλη Βαλέρα στην Πελοπόννησο. Η μητέρα μου ήταν δασκάλα, ο πατέρας μου είχε ένα εστιατόριο. Δεν είχα καλλιτεχνική φλέβα. Τη φωτογραφία την ανακάλυψα μέσα από τη μουσική και την ποίηση. Διάβαζα ακατάπαυστα και απολάμβανα τη μουσική». Ξεκίνησε να φωτογραφίζει στο τελευταίο εξάμηνο του Πανεπιστημίου, όταν αποφάσισε να παρακολουθήσει ένα μάθημα φωτογραφίας.

  • Τι σας ώθησε να ασχοληθείτε σοβαρά με τη φωτογραφία;

- Περίπου ένα μήνα αφού ξεκίνησα το μάθημα, είδα σε ένα περιοδικό δύο φωτογραφίες του Aνρί Καρτιέ - Μπρεσόν. Hταν μία αποκάλυψη για μένα, και αποφάσισα αμέσως να γίνω φωτογράφος.

  • Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα για το αν η φωτογραφία είναι τέχνη. Ο Ρίτσαρντ Αβεντον, είχε πει πως δεν θα γίνει ποτέ ένας Γκογκέν.

- Iσως ο Aβεντον εννοούσε ότι δεν θα γινόταν ποτέ τραπεζίτης, όπως ήταν ο Γκογκέν στα νιάτα του ή ότι δεν θα κολλούσε ποτέ σύφιλη όπως ο Γκογκέν. Αλλά πιθανότερα να εννοούσε ότι οι φωτογραφίες του δεν θα συγκρίνονταν ποτέ με εικόνες ζωγραφισμένες από τον Γκογκέν. Το να συγκρίνει κανείς τη φωτογραφία με τη ζωγραφική είναι σαν να συγκρίνει μήλα με πορτοκάλια: είναι και τα δύο μορφές δημιουργίας εικόνων φυσικά, αλλά η μηχανική δυνατότητα της φωτογραφίας να εντοπίσει τις πραγματικές επιφάνειες σχεδόν στιγμιαία ξεχωρίζει αυτήν και την αισθητική της από κάθε άλλο μέσο που υπήρχε πριν από την εφεύρεσή της. Αυτό είναι καλό κατά τη γνώμη μου, ειδικά όταν βλέπουμε στη δουλειά καλών φωτογράφων, τη δυνατότητα της φωτογραφικής μηχανής να δημιουργήσει μνήμη που περικλείει όλες τις λεπτομέρειες να μετατρέπεται σε μια μονοδιάστατη ποιητική εξιστόρηση της αλήθειας.

Αναζητώντας έμπνευση

Πρωταγωνιστής της καλλιτεχνικής σκηνής του 1960 ο Παπατζόρτζ, ακολούθησε τα βήματα των πρώτων «φωτογράφων του δρόμου», όπως ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν και ο Ρομπέρ Ντουανό. Και εκείνοι όπως ο Παπατζόρτζ, αναζήτησαν την έμπνευσή τους στη λογοτεχνία, στα ποιήματα του Μποντλέρ και του Σουπό. Την εποχή που ο Παπατζόρτζ πειραματιζόταν με την Leica του, το Μανχάταν έβραζε από την οργή του πολέμου στο Βιετνάμ.

«Hμασταν όλοι θυμωμένοι, σχεδόν υστερικοί. Η ίδια η Νέα Υόρκη ήταν για την κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον, μη-αμερικανική και μη-πατριωτική. Hταν πολύ απελευθερωτικό αυτό βέβαια με μία ενέργεια που άγγιξε όλες τις πλευρές του καλλιτεχνικού κόσμου της Νέας Υόρκης. Αν και πρέπει να πω, πως στον καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής δεν συμπεριλαμβανόταν η φωτογραφία και οι φωτογράφοι.

  • Πώς αποφασίσατε να δουλέψετε πάνω στο θέμα που αργότερα έγινε το βιβλίο «Αμερικανικά Σπορ, 1970 ή Πώς περάσαμε τον Πόλεμο του Βιετνάμ;

- Σκόπευα να φωτογραφίσω σπορ με πολλούς θεατές κατά μήκος της Αμερικής, αλλά λίγο μετά αφού ξεκίνησα να δουλεύω η Εθνική Φρουρά πυροβόλησε και σκότωσε αρκετούς φοιτητές του Πανεπιστημίου του Κεντ σε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας. Το αντιπολεμικό κίνημα ξεσηκώθηκε κι εγώ άρχισα να βλέπω το εγχείρημά μου λιγότερο σαν ντοκουμέντο για τα σπορ και περισσότερο σαν ένα χρονογράφημα της Αμερικής σε μία τρομακτική στιγμή της ιστορίας της.

  • Εκτός από τον πόλεμο τι σας εμπνέει;

- Η σπουδαία τέχνη: οι όπερες του Μότσαρτ, τα έργα του Σαίξπηρ, το ελληνικό δράμα. Μπορεί να φαίνεται παράξενο το ότι ανακαλώ αυτά τα αθάνατα έργα όταν αναφέρομαι σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες, αλλά η αλήθεια είναι πως φιλοδοξώ οι φωτογραφίες μου να φτάσουν τουλάχιστον σε ένα σημείο συναισθηματικής έντασης, που να μοιάζει με ό,τι αντικρίζω σε αυτά τα έργα.

  • Εμπνέεστε από την Ελλάδα;

- Oλο και περισσότερο, καθώς διαβάζω τους Eλληνες κλασικούς, και σκέφτομαι τα εκπληκτικά, επιτεύγματα του ελληνικού νου.

  • Mπορεί κάποιος να γίνει καλλιτέχνης χωρίς να ταξιδέψει;

- Nαι. Mάλιστα κάποιοι φωτογράφοι φίλοι μου υποστηρίζουν πως το ταξίδι αποσπά από την προσπάθεια να γίνει κανείς καλός φωτογράφος.

  • Σκεφτήκατε ποτέ ένα ρητό από κάποιον Eλληνα φιλόσοφο όταν φωτογραφίζατε;

- «Κρίτων πρέπει να προσφέρουμε στον Ασκληπιό έναν κόκορα. Φρόντισέ το και μην το ξεχάσεις». (Tα τελευταία λόγια του Σωκράτη από τον «Φαίδωνα» του Πλάτωνα).

Ιnfo

-Η έκθεση στην γκαλερί Xippas (Σοφοκλέους 53 Δ) θα διαρκέσει ώς τις 20 Νοεμβρίου.

«Απαθανάτισα το όραμα της ρώσικης πρωτοπορίας»

Συνέντευξη στη Μαργαριτα Πουρναρα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 28 Σεπτεμβρίου 2008

«Οι δρόμοι θα ’ναι τα πινέλα μας, και οι πλατείες, οι παλέτες μας», έλεγε ο Μαγιακόφκσι περιγράφοντας τον ακατανίκητο πόθο των επαναστατημένων Ρώσων να φτιάξουν τη νέα σοβιετική κοινωνία. Οι αρχιτέκτονες μαζί με τους καλλιτέχνες αφουγκράστηκαν τον παλμό των αλλαγών: από το 1922 μέχρι και το 1932, μια μικρή ομάδα οραματιστών όπως ο Μέλνικοφ μαζί με σπουδαίους αρχιτέκτονες της Δύσης, όπως ο Λε Κορμπιζιέ, έφτιαξαν έναν μεγάλο αριθμό κτιρίων, τόσο πρωτοποριακών που έμοιαζαν να έχουν προσεδαφιστεί από το Διάστημα.

Από την Μόσχα μέχρι το Μπακού, η στιβαρότητα των τσαρικών οικοδομημάτων έδωσε γρήγορα τη θέση της σε κελύφη με ασύμμετρες φόρμες, κυκλικά μοτίβα, διαφάνεια με μεγάλες γυάλινες επιφάνειες (το γκλάσνοστ άρχισε πριν από τον Γκορμπατσόφ!), μια αίσθηση αιθέριας ελαφρύτητας και ευζωίας. Αλλωστε, το όνειρο της κοινοβιακής ζωής, της αρμονικής συμβίωσης των μπολσεβίκων, απείχε μόνο μια ανάσα. Ετσι τουλάχιστον πίστευαν τότε. Η κυριαρχία του Στάλιν έφερε το άδοξο τέλος της ρωσικής πρωτοπορίας. Οι καλλιτέχνες βρέθηκαν υπό άγριο διωγμό και τα έργα τους εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο. Τα κτίρια παρέμειναν ως ενοχλητική υπόμνηση μιας εποχής που κανείς δεν ήθελε να θυμάται. Ηταν δύσκολο να εξαλειφθούν από τον αστικό ιστό αλλά σκεπάστηκαν από τη λήθη και παραδόθηκαν στη φθορά.

Από το 1993 μέχρι σήμερα, ο Βρετανός φωτογράφος Richard Pare έχει κάνει δεκάδες ταξίδια σε ολόκληρη την επικράτεια της τέως Σοβιετικής Ενωσης. Εχει απαθανατίσει πάνω από 120 κτίρια σε πολύ δύσκολες συνθήκες καθώς η πρόσβαση (ιδιαίτερα στα κυβερνητικά οικοδομήματα) ήταν δύσκολη. Ενα μέρος της δουλειάς του παρουσιάστηκε το 2007 σε μια έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, ενώ πρόσφατα μεταφέρθηκε και στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, όπου εμπλουτίστηκε και με ζωγραφικά έργα καλλιτεχνών από τη συλλογή Κωστάκη. Είναι μία σημαντική πρωτοβουλία του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που διοργάνωσε το περασμένο Σαββατοκύριακο και μια σχετική ημερίδα για την αρχιτεκτονική και την τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας.

Η «Κ» συνομίλησε με τον Pare στη συμπρωτεύουσα, για την συναρπαστική φωτογραφική του οδύσσεια που έφερε στο φως –ως σωστική ανασκαφή– την σπουδαία αρχιτεκτονική κληρονομιά του μοντερνισμού, λίγο πριν καταρρεύσει. Ορισμένα από τα κτίρια δεν είναι σε καθόλου καλή κατάσταση, ενώ κάποια άλλα όπως το διάσημο γκαράζ που έχει σχεδιάσει ο Μέλνικοφ, αγοράστηκε από την αγαπημένη του μεγιστάνα Ρόμαν Αμπραμόβιτς για να μετατραπεί σε γκαλερί.

Πρώτα ερεθίσματα

  • Πώς αναπτύξατε ενδιαφέρον για την ρωσική πρωτοπορία;

— Οταν ήμουν μαθητής και μέλος της εκκλησιαστικής χορωδίας, άκουγα για ώρες ολόκληρες τα κηρύγματα του πρεσβύτερου του Καντέρμπουρι, σοσιαλιστή και μεγάλου οπαδού του καθεστώτος. Είχε εξαπατηθεί από τους σταλινιστές, αλλά οι λόγοι του για την κατασκευή φουγάρων σε πέντε μέρες έμειναν χαραγμένοι στη μνήμη μου.

  • Οι φωτογραφίες σας είναι σαν να συγκεντρώνουν ξανά τα ξεχασμένα κομμάτια ενός παζλ. Αυτός ήταν ο σκοπός σας;

— Κάθε φορά που πήγαινα σε ομιλίες ή εκθέσεις για τον μοντερνισμό και την αρχιτεκτονική, οι Ρώσοι είτε απουσίαζαν είτε είχαν ένα πολύ μικρό κομμάτι. Ως φωτογράφος και επιμελητής εκθέσεων φωτογραφίας ένιωθα ότι αυτή η υποεκπροσώπηση τους αδικούσε ιδιαίτερα. Επρεπε να διορθωθεί. Οταν η δουλειά μου άρχισε να γίνεται γνωστή, τότε συνειδητοποίησαν πολλοί πόσο σπουδαία ήταν η συμβολή των Ρώσων σε αυτό το κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής ιστορίας. Ηθελα με κάποιο τρόπο να αναβιώσω την ατμόσφαιρα αλλά και το όραμα των αρχιτεκτόνων που είχαν εμπνευσθεί από τη φλόγα της επανάστασης. Χάρηκα που είδα τα οικοδομήματα αυτά με τα μάτια μου. Εκπέμπουν ακόμα αφάνταστη ενέργεια. Κάποια καταρρέουν ή έχουν ήδη χαθεί. Είναι ένας αγώνας ενάντια στον χρόνο.

  • Τι γνωρίζατε για τη Ρωσία πριν πάτε;

— Είχα όλες τις προκαταλήψεις του Δυτικού επισκέπτη. Οταν την πρωτοεπισκέφθηκα ανακάλυψα όχι μόνο υπέροχα κτίρια αλλά και καταπληκτικούς ανθρώπους που με βοήθησαν ιδιαίτερα να κάνω τη δουλειά μου. Αλλιώς θα ήταν αδύνατον, δεδομένου ότι δεν μιλάω ρωσικά.

  • Στην ΕΣΣΔ, πώς αντιμετώπιζαν αυτά τα κτίρια;

— Σχεδόν σαν να ήταν αόρατα. Μέχρι πρόσφατα κανείς δεν αναρωτιόταν γιατί είναι τόσο διαφορετικά από τα υπόλοιπα. Η πρωτοπορία ήταν ένα θέμα ταμπού για δεκαετίες ολόκληρες λόγω των διωγμών. Αν σε κατηγορούσαν για κονστρουκτιβιστή, πήγαινες στο απόσπασμα. Μετά την Περεστρόικα, τα πράγματα αλλαξαν αλλά και πάλι δεν υπήρχαν οι οικονομικοί πόροι ούτε για να συντηρηθούν ούτε για να αναδειχθούν.

Ελλειψη πρόσβασης

  • Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;

— Η έλλειψη πρόσβασης. Σε πολλές περιπτώσεις προσπαθούσα χρόνια να εξασφαλίσω την άδεια να μπω σε ένα κτίριο και να φωτογραφίσω το εσωτερικό του. Η άδεια που μου έδιναν ήταν για μια ώρα. Φανταστείτε να πρέπει να φωτογραφίσεις με καιρό βροχερό ή με έναν φρουρό που να σε ακολουθεί παντού και να σου υπενθυμίζει ότι έχεις μόνο τόσα λεπτά στη διάθεσή σου. Και να είναι η μοναδική ευκαιρία της ζωής σου να αποτυπώσεις με τον φακό σου ένα υπεροχο κτίριο.

  • Πού βρισκονται τα κτίρια που φωτογραφήσατε;

— Στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη αλλά και σε κάθε πόλη όπου το καθεστώς ήθελε να κάνει αισθητή την παρουσία του, όπως το Μπακού που είχε πετρέλαια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλά από τα κτίρια ήταν για εργοστασιακή χρήση ή κυβερνητικές υπηρεσίες.

  • Πώς αισθανόσασταν όταν βλέπατε τους εξαθλιωμένους ενοίκους των κτιρίων αυτών;

— Ηταν τυχεροί διότι είχαν στέγη. Ο ρωσικός λαός έχει αφάνταστη αξιοπρέπεια και την έχει κρατήσει αναλλοίωτη παρά τις αφάνταστες δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει

  • Μετά τόσα χρόνια ποια εικόνα έχετε σχηματίσει για την ρωσική αρχιτεκτονική πρωτοπορία;

— Ηταν ένα απίστευτο πείραμα που είχε επιτυχές αποτέλεσμα και πήγε τον κόσμο ένα βήμα μπροστά. Οι αρχιτέκτονες που πήραν μέρος είχαν τεράστιο σεβασμό για τον άνθρωπο και την ουσιαστική βελτίωση της ζωής του. Σήμερα οι διασημοι αρχιτέκτονες ενδιαφέρονται συνήθως για την προβολή του τεράστιου εγώ τους.

Διάσωση των κτιρίων

  • Πόσο κινδυνεύουν αυτά τα κτίρια;

— Πολύ. Ειδικά στη Μόσχα οι λίγοι που έχουν τον πλούτο στα χέρια τους μπορούν να γκρεμίσουν και να χτίσουν ό,τι θέλουν, χωρίς κανείς να μπορεί να τους φέρει αντίρρηση. Στη Ρωσία δεν έχει προλάβει να ανδρωθεί ένα κίνημα διάσωσης κτιρίων όπως σε άλλες χώρες. Οι κάτοικοι κοιτάνε τη δουλειά τους. Τώρα τελευταία, βέβαια, πληθαίνουν οι φωνές για τη σωτηρία οκοδομημάτων ειδικού ενδιαφέροντος.

Ειδικός στην αρχιτεκτονική

Γεννήθηκε στην Αγγλία το 1948, σπούδασε φωτογραφία και γραφιστική στο Ράβενσπουρν. Το 1971 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και δύο χρόνια αργότερα αποφοίτησε από το Art Institute του Σικάγου. Εκτοτε, εργάζεται ως φωτογράφος που ειδικεύεται στην αρχιτεκτονική. Υπήρξε επιμελητής της φωτογραφικής συλλογής Seagram από μεταξύ 1974 - 1985. Επίσης είναι μέχρι σήμερα ο επιμελητής της συλλογής του Canadian Centre for Architecture. Εχει εκδώσει πολλά φωτογραφικά βιβλία.

Friday, September 26, 2008

Φωτογραφικές Συναντήσεις και φέτος στα Κύθηρα

Το να μακροημερεύσει ένας εικαστικός θεσμός στην ελληνική επαρχία, είναι συνήθως ένας μικρός άθλος. Χαιρόμαστε λοιπόν ιδιαίτερα που οι Φωτογραφικές Συναντήσεις Κυθήρων, οι οποίες ξεκίνησαν πριν από λίγες ημέρες και ολοκληρώνονται την Κυριακή, κλείνουν φέτος τον 7ο χρόνο τους, διατηρώντας ένα ποιοτικό επίπεδο εκδηλώσεων. Στο νησί μαζεύονται τέτοια εποχή επαγγελματίες φωτογράφοι αλλά και σπουδαστές, αντιπρόσωποι των κυριότερων φωτογραφικών θεσμών της χώρας και ερασιτέχνες λάτρεις του φακού για να δουν εκθέσεις, να παρακολουθήσουν ομιλίες, να ανταλλάξουν απόψεις. Ψυχή της διοργάνωσης είναι ο καλλιτεχνικός της διευθυντής, Γιάννης Σταθάτος που μένει μόνιμα στα Κύθηρα και έχει καταφέρει να εξασφαλίσει την ενεργή υποστήριξη του δήμου.

Από το φετινό πρόγραμμα ξεχωρίζει το συνέδριο για την ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας (σήμερα και αύριο) με ομιλητές τους Κάτια Αρφαρά, Κωστή Αντωνιάδη, Πηνελόπη Πετσίνη, Ελένη Παπαργυρίου, Μανώλη Σκούφια, Φώτη Καγγελάρη και Γιάννη Σταθάτο. Το εκθεσιακό σκέλος περιλαμβάνει ατομικές του Αρι Γεωργίου με τίτλο «The Blue Telephone Book», της Ελενας Πανουλή με τίτλο «Η ειλικρίνεια της γραμμής» αλλά και μια ομαδική με έργα νέων Ελλήνων φωτογράφων στην οποία συμμετέχουν οι: Ελίνα Γιουνανλή, Θανάσης Κασάπης, Αννα Μαραγκουδάκη, Φώτης Μηλιώνης, Γιώργος Μουτάφης, Μαρίλη Παπαδοπούλου, Κατερίνα Τζόβα, Σοφία Τολίκα, Παναγιώτης Τομαράς και Ελένη Τρωιαννού. Επίσης παρουσιάζεται και η έκθεση του πολιτιστικού συλλόγου Λιμεναρίων Θάσου.

Οπως πάντα θα δοθούν και τα βραβεία του Δήμου Κυθήρων για το καλύτερο φωτογραφικό βιβλίο της χρονιάς αλλά και το βραβείο των Φωτογραφικών Συναντήσεων σε κάποιον από τους νέους φωτογράφους που συμμετέχουν στην ομαδική έκθεση. [Η Καθημερινή, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008]

Ελεγείες άδειων δωματίων

The Economist

Μετά τον θάνατό του, το 1916, ο Βίλχελμ Χαμερσόι έγινε ένα πολύτιμα φυλασσόμενο μυστικό. Και τούτο είναι κάτι που ταιριάζει με την τέχνη του. Τα πιο γνωστά έργα του είναι δωμάτια, εσωτερικά σπιτιών. Ομως εσωτερικά, που μοιάζουν δίχως ενοίκους ή σαν μόλις να εγκαταλείφθηκαν· δεν αφηγούνται καμιά ιστορία ούτε έχουν κανένα χρώμα, όπως τα περισσότερα κατοικημένα δωμάτια, όταν για λίγο μείνουν αδειανά. Τα παράθυρα συνήθως την ημέρα είναι ανοιχτά στον έξω κόσμο, όχι όμως του Χαμερσόι· αυτά και ανοιχτά δεν βλέπουν πουθενά. Οι πόρτες του μοιάζουν να είναι αιώνια κλειστές και οι μορφές μέσα στα δωμάτια, όταν υπάρχουν, μοιάζουν αγαλματωμένες, δίχως ίχνος ανθρώπινης ζωής επάνω τους.

  • Λίμνες φωτός

Οι εικόνες του Χαμερσόι είναι συνειδητά ανεξήγητες. Οπως σε εκείνες του Αμερικανού Εντουαρντ Χόπερ και σε αυτές επικρατεί ένα αίσθημα αινιγματικής μελαγχολίας. Και όπως εκείνου είναι καθηλωτικές όχι με εκρήξεις, αλλά με τη σιωπή τους. Γιατί κανείς δεν φαίνεται να ξέρει. Τη ζωγραφική δημιουργία του Βίλχελμ Χαμερσόι παρουσιάζει σε έκθεσή της η Ρόαγιαλ Ακάντεμι του Λονδίνου, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η ποίηση της σιωπής». Μετά το Λονδίνο, η έκθεση ταξιδεύει στο Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης του Τόκιο, όπου και θα παραμείνει έως το τέλος του έτους.

Η έκθεση του Λονδίνου περιλαμβάνει 71 πίνακες εκ των οποίων, όπως γράφει ο «Εκόνομιστ», 21 προέρχονται από τη γενέτειρά του, Κοπεγχάγη, 15 από σκανδιναβικές συλλογές και 20 από ιδιωτικές συλλογές, κυρίως της Δανίας. Βλέποντάς τους θα πίστευε κανείς ότι ο Χαμερσόι ήταν ένας καλλιτέχνης με περιορισμένους ορίζοντες – όλο εσωτερικά. Εχει ζωγραφίσει και ωραία γυμνά, τα οποία όμως, για να δει κανείς πρέπει να ταξιδέψει στο Κρατικό Μουσείο Τένχης της Δανίας· πολύ υποβλητικά, αν και βαρύθυμα, είναι και τα τοπία του. Ομως, τα εσωτερικά του είναι αυτά που τον έκαναν γνωστό στη διάρκεια της ζωής του. Η θύμηση του σήμερα συνδέεται με έναν ήλιο που διαπερνά παράθυρα δίχως κουρτίνες, σχηματίζοντας λίμνες φωτός και σκιές πάνω σε γυμνά πατώματα, ακάλυπτα. Οσοι θαυμαστές του θέλουν να ανυψώσουν το κοινό σε ρομαντικό (σαν να μην μπορεί το κοινό να είναι βαθύ, νοηματικό ή ωραίο) μιλούν για τον Χαμερσόι, χρησιμοποιώντας εκφράσεις όπως ποιητής του φωτός και παρόμοια.

Ετσι στο «Κορίτσι στο πιάνο» του 1901 μια παγωμένη σχεδόν σκηνή με όλο ουδέτερα χρώματα, στον τοίχο, στο λευκό τραπεζομάντιλο, στα άσπρα άδεια πιάτα, στο καφέ σώμα του πιάνου, στο μαύρο φόρεμα της γυναίκας και στις παρτιτούρες με μια λευκή λάμπα πλάι.

Δεν υπάρχει τίποτα το ξεχωριστό· όλα τα ξεχωριστά είναι πολύ κοινά, άσπρες ή γκρίζες πόρτες, παράθυρα, τραπέζι, ένας καναπές.

Η προφανής επιρροή του Χαμερσόι είναι ο Βερμέερ, ο Ολλανδός των γαλήνιων δωματίων του 17ου αιώνα και ο Γερμανός Κάσπαρ Νταβίντ Φρίντριχ, των μεταφυσικών τοπίων. Από την άλλη όμως, δεν μοιάζει με κανένα. Και στα έργα του διακρίνεται πότε πότε μια σπίθα ανατρεπτικού χιούμορ. Ο υπεύθυνος της Εκθεσης, Φέλιξ Κρέμερ, εντοπίζει ακόμη στα έργα του Χαμερσόι κάποιες ανισορροπίες που τους δίνουν μιαν υπερρεαλιστική ατμόσφαιρα.

  • Ισως αξεδιάλυτος

Ομως, το να προσπαθεί κανείς να εξηγήσει ή να κατατάξει τον Χαμερσόι είναι απόπειρα άγονη, όσο το να προσπαθεί να εξηγήσει το «Περιμένοντας τον Γκοντό», του Σάμιουελ Μπέκετ· ή το, χειρότερο, να περιμένει ότι θα έρθει. Ομως, κάτι που μπορεί να πετύχει η έκθεση τούτη της Ρόαγιαλ Ακάντεμι, είναι να επαναφέρει δυναμικά τον Χαμερσόι στην αγορά τέχνης. [Η Καθημερινή, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008]

Thursday, September 25, 2008

Φωτογράφος γιγάντων

Της Παρασκευής Κατημερτζή, ΤΑ ΝΕΑ: Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2008

Το μεγαλείο και η καθημερινότητα των ανταρτών, απλών παιδιών του λαού που οι περιστάσεις ανέδειξαν σε ήρωες, σφραγίζουν τις φωτογραφίες του Σπύρου Μελετζή. Ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης, τον Φεβρουάριο του 1944 πήρε το τρένο για τη Λάρισα, εφοδιασμένος με ψεύτικα χαρτιά και μια ρόλεϊ-φλεξ. Ταξίδευε ως έμπορος από τον Πειραιά ως Παρασκευάς Οικονομίδης. Στην Αγόριανη πήδηξε απ΄ το τρένο και με τη βοήθεια κάποιων συνδέσμων έφτασε στη Βίνιανη της Ευρυτανίας, την πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας και άρχισε να φωτογραφίζει τη ζωή των ανταρτών και των χωρικών.

Εκατόν σαράντα φωτογραφίες σταχυολογήθηκαν από δύο αρχεία: το προσωπικό αρχείο του Μελετζή που περιλαμβάνει περίπου 60.000 αρνητικά (3.000 με θέμα τους αντάρτες) και το αρχείο του Μουσείου Μπενάκη. Κάποιες φωτογραφίες που τύπωσε ο ίδιος για μια βραχύβια έκθεση στην Αθήνα του 1944- στα γραφεία του ΕΑΜ, που διακόπηκε την ένατη ημέρα όταν ξέσπασαν τα Δεκεμβριανά- περιλαμβάνονται στην έκθεση που παρουσιάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, σε επιμέλεια της Νίνας Κασσιανού και του Ισπανού Νικολά Σάντσεζ Ντουρά, που παρουσίασαν πρόσφατα το υλικό στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βαλέντσια.

Το 1942, δεινός ορειβάτης καθώς ήταν, με ένα μόνο φιλμ και με δανεική μηχανή είχε ανέβει στον Όλυμπο και φωτογράφισε τους πρώτους αντάρτες. «Πώς να τους φωτογραφίσω. Τους κοίταζα και δεν τους χόρταινα. Καμάρωνα τη λεβεντιά τους! Μα, εκείνο που μου έκανε πιο πολύ εντύπωση ήταν οι γενειάδες τους, έτσι όπως κατρακυλούσαν σαν αφρισμένοι καταρράκτες πάνω στα στήθια τους». Σώθηκαν μόνο τρεις από αυτές τις φωτογραφίες. Το 1943 τον βρήκε στα βουνά της Αρκαδίας και στην Τριφυλία. Εκεί συνάντησε και την πρώτη γυναίκα αντάρτισσα, την Αννέτα.

Με τους αντάρτες της Θεσσαλίας και της Ευρυτανίας έζησε αρκετούς μήνες και τους απαθανάτισε στις ηρωικές και αντιηρωικές στιγμές τους. Δημιούργησε έναν τύπο με έμφαση στο «ηρωικό μεγαλείο που κυριαρχούσε και λαμποκοπούσε στα μάτια των ανταρτών». Με τον φακό στραμμένο χαρακτηριστικά από κάτω προς τα πάνω, ώστε η μορφή να παίρνει ηρωικές διαστάσεις, δύναμη, ανάταση, φωτογράφισε συνεδριάσεις της κυβέρνησης του βουνού, λαϊκά δικαστήρια, παρελάσεις, γλέντια, την πρώτη ψηφοφορία γυναικών, τον Άρη Βελουχιώτη κ.ά., στιγμές δουλειάς και ανάπαυσης, όπως το «ξεψείριασμα», που μαρτυρούν τις δυσκολίες της ζωής στο βουνό.

Οι τελευταίες φωτογραφίες είναι από τη Μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβριο του ΄44. Ο Μελετζής δεν φωτογράφισε τον εμφύλιο πόλεμο.

Στη μάχη που δόθηκε για την κατάληψη του Συντάγματος Μακρυγιάννη συνελήφθη. Στάλθηκε εξόριστος στην Αίγυπτο και μετά το 1948 επέστρεψε. Άρχισε να φωτογραφίζει τοπία, χωριά, πρόσωπα, δίνοντας έμφαση στη χαρά της ζωής, το κέφι και διανθίζοντάς το με κάποια ρομαντική νότα. Αυτή ήταν η σφραγίδα της ματιάς του. Το πρώτο μεγάλο λεύκωμα με τους αντάρτες άργησε να κυκλοφορήσει- μετά τη χούντα. Ο Μελετζής τιμήθηκε για το έργο του, αναγνωρίσθηκε η προσφορά του στη διάσωση της Ιστορίας και την τέχνη και πέθανε το 2003 σε ηλικία 97 χρόνων.
ΙΝFΟ
«Σπύρος Μελετζής, η Αντίσταση στα βουνά 1942-1944» στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης- Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγ.
Κωνσταντίνου 20, τηλ. 210-3234.267). Έως 19 Οκτωβρίου.


Αντάρτες στον φακό του Σπύρου Μελετζή

Φωτογραφία

Βίνιανη 1944: Ο Βάλιας Σεμερτζίδης ζωγραφίζει τον μαυροσκούφη Λέοντα. Πίσω αριστερά, ο Αρης Βελουχιώτης. ΑΡΧΕΙΟ ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΕΤΖΗ


Ανοίγει σήμερα η έκθεση του φωτογράφου της Αντίστασης στο Μέγαρο Εϋνάρδου
ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008
Σημαντικά κομμάτια της ελληνικής ιστορίας εικονογραφημένα από έναν ιδιαίτερο φακό. Η έκθεση «Σπύρος Μελετζής. Η Αντίσταση στα βουνά, 1942-1944» ανοίγει σήμερα και θα διαρκέσει ως τις 19 Οκτωβρίου στο Μέγαρο Εϋνάρδου. Η έκθεση αυτή του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) αποτελεί παραγωγή του Μuseu Valencia de la illustracio i de Μodernitat (ΜuVΙΜ, Βαλένθια, Ισπανία) που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του Αthens Ρhoto Festival 2008. Περιλαμβάνονται 190 φωτογραφίες που τράβηξε ο Μελετζής (1906-2003) το διάστημα 1942-1944 και είναι τυπωμένες από τον ίδιο προσδίδοντας ιδιαίτερα συγκινησιακό τόνο στην έκθεση. Οι εικόνες του από την Αντίσταση, που εκτέθηκαν για πρώτη φορά στην οδό Κοραή στα γραφεία του ΕΑΜ αμέσως μετά την Απελευθέρωση (Νοέμβριος 1944), επανεκτίθενται ύστερα από περίπου 50 χρόνια. Προσφάτως παρουσιάστηκαν και στο προαναφερθέν Μουσείο της Βαλένθια κάνοντας ιδιαίτερη αίσθηση.

Οι πρώτες φωτογραφίες του στο αντάρτικο χρονολογούνται τον Αύγουστο του 1942, κατά τη διάρκεια της περιοδείας του στον Ολυμπο, και οι επόμενες στην Πελοπόννησο τον Σεπτέμβριο του 1943. Τον Φεβρουάριο του 1944, ως επίσημος πλέον φωτογράφος του ΕΑΜ, οργανώνει το τρίτο και τελευταίο ταξίδι του στα βουνά (Ευρυτανία και Θεσσαλία) με στόχο να πραγματοποιήσει, όπως ο ίδιος αναφέρει, « το μεγάλο χρέος μου: να απαθανατίσω τον αγώνα του ελληνικού λαού που αγωνιζόταν για το ξεσκλάβωμα της Ελλάδας ».

Η πίστη του στον αγώνα οδήγησε τον Μελετζή να αποτυπώσει « το ηρωικό μεγαλείο που κυριαρχούσε και λαμποκοπούσε στα μάτια των ανταρτών ». Η ηρωική μορφή- ο τύπος του ήρωα πολεμιστή ως έμβλημα μεγαλείου και δύναμης- αποδόθηκε ιδανικά από τον ίδιο, ο οποίος δεν δίστασε σε αρκετές λήψεις να εμπλουτίσει αυτή την ιδέα με στοιχεία ρητορικής έξαρσης που δένουν αρμονικά με τα θέματά του. Την επιμέλεια της έκθεσης συνυπογράφουν ο Νικολά Σάντσεζ Ντουρά και η Νίνα Κασσιανού και οι εικόνες προέρχονται από το αρχείο Σπύρου Μελετζή και το Μουσείο Μπενάκη.

Αγίου Κωνσταντίνου 20, τηλ. 210

3234.267. Ωρες λειτουργίας: ΤρίτηΚυριακή 10.00-14.00, Τρίτη- Πέμπτη 18.00-20.00.

Η Αθήνα απέκτησε Φεστιβάλ Φωτογραφίας



Με καινούργιο όνομα και εμπλουτισμένο πρόγραμμα, ο παλιότερος θεσμός μαζικών εκδηλώσεων για την τέχνη της φωτογραφίας, δηλαδή ο Διεθνής Μήνας Φωτογραφίας, μετονομάζεται σε «Athens Photo Festival», που μπορεί και να συναντήσετε κωδικοποιημένο και σαν «AphF:08». Η εικοσάχρονη πορεία του, πάντα με διοργάνωση του Ελληνικού Κέντρου Φωτογραφίας, συνεχίζεται φέτος με ένα πρόγραμμα 44 εκθέσεων που θα φιλοξενήσουν την οπτική πάνω από 200 καλλιτεχνών από την Ευρώπη και τις υπόλοιπες χώρες της Μεσογείου.

Μεσογειακή εικόνα από το «Athens Photo Festival»
Η αυλαία του ανοίγει σήμερα στις 8 μ.μ. με τα εγκαίνια της έκθεσης του γνωστού Αμερικανού φωτογράφου Tod Papageorge (μέχρι τις 15 Νοεμβρίου στην γκαλερί Xippas, (Σοφοκλέους 53 Δ).

Τον Οκτώβριο θα εγκαινιαστούν 19 εκθέσεις σε ισάριθμες αίθουσες τέχνης της Αθήνας, ενώ το κυρίως εκθεσιακό πρόγραμμα θα κορυφωθεί τον Νοέμβριο με 24 ακόμα εκθέσεις, παράλληλα με τη διεξαγωγή του Διεθνούς Μεσογειακού Συνεδρίου Φωτογραφίας, του Συνεδρίου για τη Δημιουργική Φωτογραφία στην Αρχαιολογία, του Photo Folio Review Place, εκπαιδευτικών προγραμμάτων, αλλά και μιας σειράς παράλληλων εκδηλώσεων, ενταγμένων σε ένα ευρύτερο φάσμα δράσεων γύρω από τη φωτογραφία.

Θέμα της φετινής διοργάνωσης είναι η Μεσόγειος. Οι εικόνες και οι δράσεις του Athens Photo Festival θα προσπαθήσουν να διερευνήσουν, να ταυτίσουν και να αναδείξουν τις ιδιαιτερότητες του μεσογειακού πολιτισμού, αλλά και τις επιρροές του στην ανάπτυξη ενός κοινού διαπολιτισμικού πλαισίου επικοινωνίας. Το «Athens Photo Festival» αναμένεται ότι θα ξεπεράσει σε επιτυχία την περσινή διοργάνωση που προσέλκυσε 40.000 άτομα.

*Περισσότερες πληροφορίες για το Athens Photo Festival: Ελληνικό Κέντρο Φωτογραφίας, Τσάμη Καρατάσου 15, 210-9210545, www.hcp.gr

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 25/09/2008

Ο άγνωστος κόσμος ενός ανήσυχου γλύπτη

Τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατο του κορυφαίου γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου (1903-2004), το Μέγαρο Μουσικής «στήνει» στο φουαγέ του την πρώτη μεγάλη αναδρομική του έκθεση. Στόχος δεν είναι να ξαναθυμηθούμε το έργο του -μια βόλτα στις πλατείες και στο μετρό της Αθήνας στο Σύνταγμα αρκεί για να θαυμάσουμε μέσα από τις ομπρέλες του την ευρηματικότητα και τη σπουδαιότητά του.

Τον αγαπήσαμε ως γλύπτη, ας γνωρίσουμε τώρα και το πρώιμο ζωγραφικό του έργο. Ενα απ' αυτά είναι και ο άτιτλος εικονιζόμενος πίνακας.
Στην έκθεση, που θα εγκαινιαστεί στις 4 Νοεμβρίου, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν για πρώτη φορά σχέδια-προσχέδια, προπλάσματα, αρχιτεκτονικές μελέτες, αλλά και μια σειρά από έργα ζωγραφικής άγνωστα στο κοινό.

Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος εργάστηκε για περίπου δέκα χρόνια στο Αρχιτεκτονικό Τμήμα του υπουργείου Παιδείας. Μπορεί να μην υπέγραφε τα σχέδιά του, καθώς δεν είχε πάρει το πτυχίο του από το ΕΜΠ, ωστόσο είναι πολλά τα αρχιτεκτονικά σχέδια που του ανήκουν. Η Εφη Ανδρεάδη, που επιμελείται την έκθεση, έχει βαλθεί να μας τα γνωρίσει. «Σκοπός της διοργάνωσης είναι να γίνει αντιληπτός ο ερευνητικά ανήσυχος χαρακτήρας του Ζογγολόπουλου, που τον οδήγησε στη δημιουργία ενός γλυπτικού κόσμου που επηρέασε όχι μόνο την ελληνική εικαστική σκηνή, αλλά και γενικότερα τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό», έλεγε η ίδια χθες, δίνοντας μια πρώτη γεύση της μεγάλης έκθεσης.

Θυμήθηκε μεταξύ άλλων πόσο σοβαρά έπαιρνε ο ίδιος τη συμμετοχή του στην Μπιενάλε της Βενετίας, αντιμετωπίζοντας το περίπτερό μας «ως ένα παράθυρο στον κόσμο». Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο δήμαρχος της πόλης καλούσε τον Ζογγολόπουλο να συμμετέχει με έργο του όχι μόνο στην Αρσενάλε, αλλά και στα κανάλια της Βενετίας.

Αναλυτικότερα στην έκθεση θα παρουσιαστούν 54 γλυπτά, 28 ζωγραφικά έργα καθώς και 56 σχέδια, αρχιτεκτονικά και προσχέδια γλυπτών. Ολα τα έργα προέρχονται από το Ιδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου, εκτός από 10 γλυπτά της Συλλογής Πορταλάκη.

Ο Ζογγολόπουλος είναι ένας από τους πολύ γνωστούς δημιουργούς στο ευρύ κοινό, χάρη στα μεγάλα έργα που τοποθέτησε σε δημόσιους χώρους: το Μνημείο του Ζαλόγγου, η διαμόρφωση της πλατείας Ομονοίας, το τεράστιο γλυπτό στην είσοδο της Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης το 1964, είναι μερικά μόνο από αυτά. Είναι μεγάλο κρίμα που το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης στον Γοργοπόταμο (1986), έργο που δούλεψε σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Α. Τομπάζη, δεν έχει υλοποιηθεί. Η έκθεση που εντάσσεται στο πρόγραμμα του Megaron Plus θα διαρκέσει έως 31 Ιανουαρίου.

Φ.Μπ., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 25/09/2008

Wednesday, September 24, 2008

Μυθολογία στην Τέχνη

«Μυθολογίας Αφήγηση»: η έκθεση η οποία παρουσιάζεται στον εκθεσιακό πολιτιστικό χώρο της Αlpha Βank στο Ναύπλιο (Κωλέττη 4, τηλ. 27520 96234) περιλαμβάνει έργα του Γεράσιμου Στέρη, τα οποία, εμπνευσμένα από αρχέτυπους μύθους και σύμβολα, μεταμορφώνονται σε συμβολικές συνθέσεις λιτότητας και ομορφιάς. Τα έργα προέρχονται από τη συλλογή της τράπεζας, καθώς και από συλλογές μεγάλων ελληνικών μουσείων και ιδρυμάτων: Εθνική Πινακοθήκη, Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων και του Δήμου Θεσσαλονίκης, Μορφωτικό Ιδρυμα της Εθνικής Τραπέζης και Τελλόγλειο Ιδρυμα, μεταξύ άλλων. Το δεύτερο κομμάτι της έκθεσης παρουσιάζει την απεικόνιση του μύθου στα αρχαία νομίσματα. Ως τις 2 Νοεμβρίου.

Φωτογραφίες πλημμυρίζουν την Αθήνα

ΑΣΤΕΡΟΠΗ ΛΑΖΑΡΙΔΟΥ, ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη, 25 Σεπτεμβρίου 2008
Πιστός στο ραντεβού του Σεπτεμβρίου, ο θεσμός του Διεθνούς Μήνα Φωτογραφίας, ο οποίος από εφέτος μετονομάστηκε σε Αthens Ρhoto Festival, επιστρέφει δριμύτερος. Η αυλαία των εκδηλώσεων ανοίγει σήμερα με τα εγκαίνια της έκθεσης του Ελληνοαμερικανού Τοντ Παπατζώρτζη στην γκαλερί Χippas. Κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου θα εγκαινιαστούν 18 εκθέσεις σε ισάριθμες αίθουσες τέχνης της Αθήνας, ενώ περίπου άλλες τριάντα θα φιλοξενηθούν από τον Νοέμβριο, παρουσιάζοντας δουλειές 200 καλλιτεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Διευθυντής του Τμήματος Φωτογραφίας του Πανεπιστημίου του Γέιλ από το 1979 ως σήμερα, ο Τ. Παπατζώρτζης θα παρουσιάσει έργα του στην αθηναϊκή γκαλερί αλλά θα δώσει και διάλεξη στις 30 Σεπτεμβρίου μιλώντας για τις σύγχρονες τάσεις της τέχνης της απεικόνισης και τις περιπέτειές του μέσα σε αυτήν. Εκτός λοιπόν από τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις, ο Οκτώβριος θα γεμίσει και με πολλές άλλες εικόνες: η Γκαλερί Φωτοπούλου υποδέχεται «Μια κουλτούρα του δρόμου», όπως την απαθανάτισε ο φακός του ταλαντούχου αλβανού φωτογράφου Ενρι Τσανάι. «Η αντίσταση στα βουνά, 1942-1944» ανατρέχει στις εμβληματικές εικόνες του Σπύρου Μελετζή και παρουσιάζεται στο Μέγαρο Εϋνάρδου. «Από το δωμάτιο της Εύας» η Τρισεύγενη Αρχοντα, που είχε βραβευτεί για τη δουλειά της σε παλαιότερη Φωτοσυγκυρία της Θεσσαλονίκης, μένει αφοσιωμένη σε στιγμές που μας διαφεύγουν, κάνοντας σημαντικά τα φαινομενικά ασήμαντα πράγματα (Λιλύ Φραγκάκη Αrt & Design).

Η φωτογραφική ομάδα του 18 Ανω, η οποία βοηθά παιδιά που έχασαν τον δρόμο τους σε κάποια κρίσιμη καμπή της ζωής τους να βρουν νέα ώθηση μέσω της τέχνης της φωτογραφίας, παρουσιάζει την έκθεση «Τhe Μetro», τρυπώνοντας στην καθημερινότητά μας (Πολιτιστικό Στέκι Διάβαση). «Από άμμο και άνεμο» είναι ο λυρικός τίτλος της έκθεσης του Πατρίκ Ταμπερνά, ο οποίος παρουσιάζει στο Γαλλικό Ινστιτούτο εικόνες εμπνευσμένες από το βιβλίο του Ζακ Λακαριέρ «Το ελληνικό καλοκαίρι». Η Ιωάννα Ράλλη απαθανατίζει «Αρχέτυπα του θηλυκού», αναζητώντας όλους τους διαφορετικούς ρόλους που μπορεί να ενσαρκώσει το υποτιθέμενο «ασθενές φύλο» (Γκαλερί Νέες Μορφές). Στην Αίθουσα Τέχνης Αγκάθι υπάρχει χώρος για τις ατομικές εκθέσεις τριών καλλιτεχνών: «Χωρίς τίτλο» της Αλεξάνδρας Γρυπάρη, «Κυριακάτικες ιστορίες» του Γιώργου Μουτάφη και «Ντουέτα» της Μάνιας Μπενίση.

Την καλλιτεχνική διεύθυνση του φεστιβάλ υπογράφει ο Σταύρος Μωρεσόπουλος.

Πληροφορίες στο τηλ. 210 9210.545 και στον δικτυακό τόπο www.hcp.gr

Ελληνίδες καλλιτέχνιδες στην Μπιενάλε Γυαλιού

Φωτογραφία
Εργο της Λέας Ρουσοπούλου
Τέσσερα χρόνια μετράει ήδη η Μπιενάλε Γυαλιού του Μπόρνχολμ, νησί της Δανίας όπου η καλλιτεχνική δημιουργία με γυαλί είναι ιδιαιτέρως ανεπτυγμένη. Σήμερα υπάρχουν στο νησί 11 εργαστήρια γυαλιού, γεγονός το οποίο οφείλεται κατά πολύ στη Σχολή Καλών Τεχνών για Γυαλί η οποία δημιουργήθηκε το 1998. Πενήντα καλλιτέχνες ζουν και εργάζονται στο νησί. Επιπλέον, από το 1993 λειτουργεί στο νησί ένα μουσείο που από το 2003 επεκτάθηκε σε έναν τριώροφο χώρο εκθέσεων 4.000 τ.μ. Η μόνιμη συλλογή επικεντρώνεται σε έργα δανών καλλιτεχνών, ενώ οι περιοδικές εκθέσεις είναι κατά το πλείστον διεθνούς ενδιαφέροντος.

Η εφετινή Μπιενάλε Γυαλιού του Μπόρνχολμ εγκαινιάστηκε στις 13 Σεπτεμβρίου και θα διαρκέσει ως τις 19 Οκτωβρίου. Η διοργάνωση χωρίζεται σε τρεις εκθέσεις. Η πρώτη είναι αφιερωμένη σε ευρωπαίους καθιερωμένους καλλιτέχνες και από την Ελλάδα συμμετέχει η Λέα Ρουσοπούλου. Η δεύτερη είναι αφιερωμένη σε νέους ευρωπαίους καλλιτέχνες και συμμετέχει από την Ελλάδα η Μιχαέλα Θεοδωρακάκου . Η τρίτη είναι αφιερωμένη σε ευρωπαίους δημιουργούς οι οποίοι ασχολούνται με το ντιζάιν. Για την επιλογή των καλλιτεχνών οι διοργανωτές όρισαν έναν επίτροπο από κάθε χώρα που συμμετέχει στην Μπιενάλε, ο οποίος με τη σειρά του επέλεξε τους καλλιτέχνες για κάθε επί μέρους τμήμα των εκθέσεων. Στην Ελλάδα επίτροπος ορίστηκε το Μουσείο Μπενάκη.

Παράλληλα με τις εκθέσεις διοργανώνεται ένα συνέδριο όπου εξέχοντες προσκεκλημένοι θα δώσουν διαλέξεις σε εξειδικευμένα θέματα. Ταυτόχρονα θα λειτουργήσουν εργαστήρια στα οποία καλούνται να λάβουν μέρος δύο φοιτητές από καθεμία από τις 30 χώρες που εκπροσωπούνται στην Μπιενάλε.

ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη, 25 Σεπτεμβρίου 2008

«Βαμπίρ» για (επικείμενο) ρεκόρ

Φωτογραφία
RΕUΤΕRS/SΟΤΗΕΒΥ΄S
Σε τιμή ρεκόρ για τον καλλιτέχνη εκτιμούν οι ειδικοί του οίκου Sotheby΄s ότι θα πουληθεί ο εικονιζόμενος πίνακας του Εντβαρντ Μουνχ σε δημοπρασία που θα γίνει στη Νέα Υόρκη στις 3 Νοεμβρίου. Το σκοτεινό έργο με τίτλο «Βαμπίρ» απεικονίζει μια γυναίκα με πλούσια κόκκινη κόμη να δαγκώνει τον λαιμό ενός άνδρα. Χρονολογείται από το 1894 και αποτελεί μέρος μιας σειράς 20 έργων που ο Μουνχ είχε δημιουργήσει υπό τον γενικότερο τίτλο «Σειρά ζωής» και στην οποία ανήκει και η περίφημη «Κραυγή». Η αξία του έργου εκτιμάται στα 23,76 εκατ. ευρώ

Η Μέρκελ και ο Σρέντερ γυμνοί στην πλατεία!

ΣΤΟΥΤΓΑΡΔΗ. Οι τουρίστες σπεύδουν να το απαθανατίσουν και οι πολιτικοί βρίσκουν μία ακόμη ευκαιρία να μιλήσουν για τέχνη. Ο λόγος για την «Κληρονομιά του Λούντβιχ», ένα έργο του γερμανού καλλιτέχνη Πέτερ Λενκ το οποίο ο ίδιος αρέσκεται να αποκαλεί «ανάγλυφο ομαδικού σεξ». Το γλυπτό κοσμεί την κεντρική πλατεία του χωριού Μπόντμαν-Λουντβικσχάφεν το οποίο βρίσκεται στο κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης, στη Νότια Γερμανία.

Και δεν θα ήταν τίποτε άλλο παρά ένα ακόμη «προκλητικό» έργο αν στις σκαλισμένες μορφές του αναγλύφου δεν διέκρινε κάποιος τη νυν καγκελάριο Ανγκελα Μέρκελ και τον πρώην καγκελάριο Γκέρχαρντ Σρέντερ γυμνούς. Οι μορφές, οι οποίες μοιάζουν με καρικατούρες, αναπαριστούν πέντε γερμανούς ηγέτες, ενώ δίπλα υπάρχει μια άλλη σειρά με γυμνούς πολιτικούς που έχουν εμπλακεί στο μεταρρυθμιστικό πακέτο με την ονομασία «Χαρτς 4», το οποίο έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις και σκάνδαλα στη χώρα.

Ο καλλιτέχνης πάντως υποστηρίζει ότι με αυτόν τον τρόπο τα σκάνδαλα δεν θα ξεχαστούν. Σε όσους δε τον κατηγορούν για πορνογραφία απαντά: « Η πολιτική είναι πολύ μεγαλύτερη πορνογραφία από κάθε μορφή τέχνης ».
[ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2008]

«Μέκκα» της αγοράς Τέχνης η Μόσχα

ΛΟΝΔΙΝΟ. Η... επέλαση των Ρώσων στην αγορά τέχνης είναι γεγονός, όπως αποδεικνύουν και οι πρόσφατες δημοπρασίες των μεγάλων οίκων. Αυτό όμως έρχεται να επιβεβαιώσει και με τα λεγόμενά του μία εκ των διευθυντών των γκαλερί που ανήκουν στον Λάρι Γκαγκόσιαν.

Οπως σχολίασε η Βικτόρια Γκέλφαντ, διευθύντρια της γκαλερί Γκαγκόσιαν στο Λονδίνο, οι αγοραστές από τη Ρωσία και τις άλλες Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης αποτελούν το 50% της πελατείας τους. Στις 17 Σεπτεμβρίου ο Γκαγκόσιαν εγκαινίασε έκθεση 70 έργων στη Μόσχα, στον χώρο όπου στεγαζόταν πρώην σοκολατοβιομηχανία. Σύμφωνα με το περιοδικό «Forbes», ο αριθμός των ρώσων δισεκατομμυριούχων αυξήθηκε το 2008 σε 110 από 36 που ήταν το 2004. Η νέα αυτή τάξη φαίνεται πως ανυπομονεί να ξοδέψει μερικά από τα χρήματά της σε είδη πολυτελείας και στην τέχνη φυσικά. «Ο μεγαλύτερος όγκος αυτών των έργων αφορά τη μεταπολεμική και τη σύγχρονη τέχνη.Αυτοί οι αγοραστές διαθέτουν κατοικίες σε όλο τον κόσμο και ζουν σε αεροπλάνα καθώς οι επιχειρήσεις τους είναι σε όλα τα μέρη του κόσμου» σχολιάζει η κυρία Γκέλφαλντ, η οποία είναι και επικεφαλής των πωλήσεων στη Ρωσία. Δεν διστάζει μάλιστα να δηλώσει ότι πρόκειται για μια «επαναστατική εποχή όσον αφορά την αγορά έργων τέχνης».
Η έκθεση της γκαλερί Γκαγκόσιαν στη Ρωσία έχει τίτλο «Για αυτό που είσαι, αυτό θα λάβεις» και θα διαρκέσει ως τις 25 Οκτωβρίου. Παρουσιάζει 70 έργα, μεταξύ άλλων των Τζιακομέτι, Ρούσκα, Ντε Κούνινγκ, Κουνς, Καπούρ, Σέρα, Τουόμπλι και Πικάσο, 50 από τα οποία πωλούνται. Τις πρώτες ημέρες οι υπεύθυνοι ανακοίνωσαν ότι πουλήθηκαν «περί τα 13 έργα», αξίας από 16.970 ευρώ ως 1,36 εκατ. ευρώ. Τα εγκαίνια μάλιστα έγιναν στις 17 Σεπτεμβρίου, την επομένη των εγκαινίων της γκαλερί που άνοιξε στη ρωσική πρωτεύουσα η Ντάσα Ζούκοβα, σύντροφος του πολυεκατομμυριούχου Ρομάν Αμπράμοβιτς.
[ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη, 25 Σεπτεμβρίου 2008]

Ο «μάγος» που ζωγράφιζε με τα δάχτυλα

ΕΡΓΑ ΤΙΤΣΙΑΝΟ ΣΕ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΥΚΛΑΔΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η γυμνή Αφροδίτη  ήταν αγαπημένο θέμα  του Τιτσιάνο (εδώ, ο  αξέχαστος Σωτήρης  Μουστάκας ως  Τιτσιάνο στον  τελευταίο ρόλο του  στην ταινία «Εl Greco»  του Γιάννη Σμαραγδή)  και δεν αποκλείεται  να είχε ως μοντέλο  στο μυαλό του τη  σύζυγό του ή κάποια  παντρεμένη κυρία της  καλής κοινωνίας. Στην  ένθετη φωτογραφία,  ο μαστιγωμένος  Χριστός του είναι από  τις ελάχιστες φορές  που απεικονίζεται  μόνος χωρίς τους  βασανιστές του (περ.  1568)

Της Μαίρης Αδαμοπούλου, TA NEA: Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008


«Μάγος» του χρώματος, ζωγράφιζε στο τέλος της ζωής του με τα δάχτυλα. Περιζήτητος πορτρετίστας των διασημότερων προσωπικοτήτων της εποχής του. Απέδωσε το γυναικείο γυμνό δίχως ίχνος χυδαιότητας. Δεν επηρεάστηκε απλώς από την ελληνική μυθολογία, αλλά τόλμησε να τη βάλει στον καμβά του, όπως την κατέγραψαν οι ποιητές Οράτιος και Θεόφραστος. Και κατάφερε να μείνει στην ιστορία της τέχνης μόνο με το μικρό του όνομα.

Ο Τιτσιάνο (Βετσέλιο), που σφράγισε τη ζωγραφική της Αναγέννησης, «ταξιδεύει» στην Αθήνα για τρεις μήνες και μέσα από 24 έργα δικά του, αλλά και των διαδόχων του που επηρεάστηκαν από το έργο του, αποκαλύπτει πώς θρησκεία και αρχαία ελληνική παράδοση συναντήθηκαν στην Ευρώπη του 16ου αιώνα. Αφορμή η έκθεση «Από τον Τiziano στον Ρietro da Cortona: το Ιερό, ο Μύθος, η Ποίηση...» που εγκαινιάζεται αύριο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και φιλοξενεί έργα από μουσεία της Ρώμης, της Βενετίας, της Φλωρεντίας, του Μιλάνου, της Νάπολι και της Πάντοβας, εκ των οποίων τέσσερα με την υπογραφή του Τιτσιάνο, τρία του εργαστηρίου του και τα υπόλοιπα άλλων δημιουργών. Την παράσταση μπορεί να κλέβει η γοητευτική (αλλά λίγο στριμωγμένη) «Αφροδίτη με ερωτιδέα, σκύλο και πέρδικα», που θεωρείται έργο του Τιτσιάνο και του εργαστηρίου του, όπου εικάζεται πως μοντέλο για την Αφροδίτη αποτέλεσε η σύζυγος του ζωγράφου. Τα χαρίσματα όμως του Τιτσιάνο ως ζωγράφου μπορεί να τα ανακαλύψει κάποιος στον «Μυστικό Δείπνο» - απεικονίζεται η στιγμή που ο Ιησούς ανακοινώνει την προδοσία του Ιούδα- μέσα από την αντίθεση των χρωμάτων και την εκθαμβωτική τους λάμψη.

Επίσης στον «Μαστιγωμένο Χριστό», όπου είναι από τις ελάχιστες φορές που ο Χριστός αποτυπώνεται μόνος με μια εντυπωσιακή συστροφή του σώματος και βλέμμα γεμάτο πάθος. Στη «Μετανοούσα Μαγδαληνή»
ΙΝFΟ
Η έκθεση «Από τον Τiziano στον Ρietro da Cortona: το Ιερό, ο Μύθος, η Ποίηση...» εγκαινιάζεται αύριο στις 20.30 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Βασ. Σοφίας και Ηροδότου 1, τηλ. 210-7228.321). Έως 20 Δεκεμβρίου.
με το υγρό βλέμμα, που ξεχωρίζει καθώς προβάλλει ανάμεσα σε δύο άλλα έργα με το ίδιο θέμα που υπογράφουν οι Γιάκοπο Λιγκότσι και Ανιμπάλε Καράτσι αργότερα. Αλλά κυρίως στον εμβληματικό «Άγιο Ιάκωβο» - έργο της ώριμης περιόδου του Τιτσιάνο και το μοναδικό ίσως που βρίσκεται στην αρχική του θέση, ένα εικονοστάσι στην εκκλησία Σαν Λίο της Βενετίας- που περπατά μόνος στην έρημο με το φως να διαλύει τα περιγράμματα.

Κι αν αυτά είναι τα έργα που φέρουν με βεβαιότητα την υπογραφή του Τιτσιάνο, δασκάλου του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, οι καλλιτεχνικές αναζητήσεις του 16ου και του 17ου αιώνα, όπως διαμορφώθηκαν μέσα στο πνεύμα της Αντιμεταρρύθμισης (που ήθελε επιστροφή στην αυστηρότητα) και με την επιρροή του Τιτσιάνο στους επόμενους, καταγράφονται στα υπόλοιπα έργα της έκθεσης που φτάνουν ώς την εκζήτηση και την υπερβολή του μπαρόκ.

Την έκθεση (που επιμελούνται ο καθηγητής Τζοβάνι Μορέλο, ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης Νίκος Σταμπολίδης και οι επιμελητές Μαρία Τόλη και Γιώργος Τασούλας) συνοδεύει τρίγλωσσος (ελληνικά, αγγλικά, ιταλικά) κατάλογος.

ΔΕΙΤΕ
Αξίζει να σταθεί ο επισκέπτης στον Άγιο Ιερώνυμο- προστάτη των μεταφραστών- με το μειλίχιο βλέμμα του Τζιοβάνι Κονταρίνι (1591-95). Στο εξαιρετικό ημιτελές πορτρέτο μουσικού (αμφισβητούμενο έργο του φημισμένου πορτρετίστα Τιτσιάνο), αλλά και σε εκείνο της γυμνόστηθης μελλόνυμφης, που ποζάρισε για να δωρίσει το έργο στον μέλλοντα σύζυγό της. Και στις εντυπωσιακές «poesie»τα εικονογραφημένα ποιήματα με μυθολογικές σκηνές- που καθιέρωσε ο Τιτσιάνο και παρέμειναν περιζήτητα (στην Αθήνα παρουσιάζονται τα μεταγενέστερα αντίγραφα).

ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΜΕ ΕΚΘΕΣΗ ΣΤΑ 82 ΤΟΥ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΙΓΑΔΗΣ

«Η ζωγραφική είναι η καταδίκη μου,  όχι με την έννοια της τυραννίας ή της  τιμωρίας. Είναι το πεπρωμένο και  αυτό το λέμε όλοι οι ζωγράφοι» λέει  ο Γιάννης Μιγάδης

«Πρέπει να τολμάμε τα αθόρυβα»

Της Παρασκευής Κατημερτζή, TA NEA: Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008

«Καμαρώνω που είμαι Ρωμιός και δεν θέλω να μιμούμαι τους Βησιγότθους» δηλώνει ο ζωγράφος Γιάννης Μιγάδης, μαθητής του Κ. Παρθένη, που πιστεύει στην ελληνικότητα
Τον αποκάλεσαν «Τσέχωφ του Ελληνικού Τοπίου», ποπ, σουρεαλιστή, χαμηλόφωνο, προσπάθησαν να τον εντάξουν στον κριτικό ρεαλισμό. Τον κατηγόρησαν ότι «πάει με την άμαξα» όταν οι άλλοι τρέχουν με το αεροπλάνο. Ο Γιάννης Μιγάδης, στα 80 και κάτι του, απτόητος, τρυφερός και ελαφρώς ειρωνικός, καταφθάνει με τον αραμπά του και εκθέτει εκατό εκλεκτά έργα- σχέδια, πίνακες, θεατρικές μακέτες στην πρώτη αναδρομική του έκθεση στην Αθήνα, που υλοποιείται με καθυστέρηση δεκαετιών. Το έμβλημά του «Να τολμάς τα αθόρυβα. Να κωφεύεις στα εγγυημένα ρεύματα» μοιάζει σήμερα πιο επίκαιρο και επιτακτικό. Τι κακό έχουν τα ρεύματα; «Είναι σαν να σε παίρνουν από το χέρι να σε πάνε όπου θέλουν. Αν σ΄ αρέσει το ρεύμα, το ακολουθείς. Έχει μια δύναμη. Μπορεί να σε παρασύρει».
  • Τι πιστεύετε ότι εκομίσατε «εις την τέχνη»;
Δεν νομίζω ότι έχω εφεύρει κάτι καινούργιο. Μου φαίνεται αρκετά τολμηρό ότι ζωγραφίζω όπως νιώθω.
  • Κάτι για το οποίο είστε υπερήφανος...
Το ξέρω ότι είμαι αληθινός. Όταν ένα έργο είναι αληθινό, αγγίζει όλο τον κόσμο. Τα καλά είναι καλά για όλους και για τη ζωγραφική και για τον εαυτό τους. Σε κάποιους αυτό φαίνεται λίγο, αλλά όταν ζωγραφίζω είμαι πλήρης. Δεν κοροϊδεύω. Ό,τι κάνω, το κάνω με αγάπη. Όχι μόνο με πινέλα και χρώματα. Η ζωγραφική με συντηρεί και με δικαιώνει.
  • Έχετε κερδίσει πολλές διακρίσεις- μέχρι και η Ακαδημία Αθηνών σας τίμησε για τα έργα σας. Τι σημαίνει να θεωρείσθε χαμηλόφωνος;
Είμαι και εγώ υπεύθυνος γι΄ αυτό. Για εμένα η ζωγραφική είναι μια πολύ προσωπική υπόθεση. Μια δική μου εξομολόγηση. Δεν την έκανα δημόσιο θέαμα και άκουσμα. Δεν το ΄χα ανάγκη αυτό. Δεν ζωγραφίζω για να μείνω αθάνατος ή για τους άλλους. Είναι μια ανάγκη προσωπική. Σ΄ όλη μου τη ζωή δεν έκαμα τίποτ΄ άλλο. Και τα σκηνικά που έκανα ήταν ζωγραφική. Δεν μπορείς να είσαι εύκολος, να είσαι πασπαρτού.
  • Δεν σας καίει η επιθυμία της καθιέρωσης της επιτυχίας, να βγάλετε χρήματα;
Λάθος. Άλλο πράγμα η επιτυχία, άλλο τα χρήματα. Μοιραία, βγήκανε και κάποια χρήματα από το θέατρο και τον κινηματογράφο, αλλά στη ζωγραφική ποτέ. Υπήρχε όμως πάντα ένας φόβος για τη ζωγραφική και υπάρχει, πιστεύω, σε όλους τους ζωγράφους. Όλοι αμφιβάλλουμε για τον εαυτό μας, για το δυναμικό της δουλειάς μας και το αν αφορά έναν ευρύτερο κύκλο. Το χαμηλόφωνο σχετίζεται μ΄ αυτό: Δεν θα ήθελα να μπαίνω στη μέση να παρουσιάζω κάτι άλλο απ΄ αυτό που είμαι.
  • Πώς αντιμετωπίζετε τον φόβο του θανάτου;
Επιβιώνω μέσα από τα έργα μου.
  • Ποια η σχέση σας με τη ζωγραφική;
Είναι μια φαγάνα. Τα θέλει όλα και είναι απαιτητική ερωμένη, Θα συνεχίσετε ώς το τέλος;
Αυτά που έχω κάνει δεν είναι αρκετά. Θέλω να βρω συγκινήσεις, αφορμές. Έχω φθάσει σ΄ ένα σημείο πληρότητας, σχεδόν αδιαφορίας. Πετώ πολλά πράγματα από τη ζωή μου, αλλά πρέπει να υπάρχουν πράγματα που θα τα βρω, που δεν τα ξέρω ακόμα.
  • Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, υπάρχει ελπίδα για την ελληνικότητα;
Δεν το σκέπτομαι. Το ξέρω αυτό. Στο Παρίσι είδα τον Ματίς και τόσα άλλα έργα. Θαύμαζα, διδασκόμουν, αλλά υπογείως υπήρχε η Ελλάδα. Βεβαίως υπάρχει γιαπωνέζικη τέχνη, αμερικανική. Όμως τα καλά έργα είναι καλά για όλους. Πιστεύω στο ελληνικό κύτταρο, πιστεύω ότι ο άνθρωπος είναι το πιο σημαντικό πράγμα. Καμαρώνω που είμαι Ρωμιός, και δεν θέλω να μιμούμαι τους Βησιγότθους. Υπάρχει ελπίς. Απειλείται, αλλά δεν χάθηκε. Όσο υπάρχουν δέκα άνθρωποι υπάρχει παρηγοριά.
  • Ποιο ήταν το δίδαγμα από τον δάσκαλό σας στη Σχολή Καλών Τεχνών Κωνσταντίνο Παρθένη;
Όταν πρωτοείδα έναν πίνακά του ήταν το άνοιγμα, το άλφα. Ως δάσκαλος ήταν σπουδαίος. Δεν μιλούσε πολύ, αλλά αυτά που έλεγε για το σχέδιο, για τα ψυχρά και θερμά χρώματα ήταν ουσιαστικά. Γρήγορα τον πέταξαν από τη Σχολή. Το μεγάλο μάθημα του Παρθένη, που πέρασε σ΄ όλους τους μαθητές του, ήταν ο σεβασμός σ΄ αυτό που έκανε. Ότι η ζωγραφική είναι σοβαρή υπόθεση.
Μια αστική τάξη που βρικολάκιασε...
«Είμαι βαθύτατα ελεύθερος- για να μην το πω δημοκράτης. Για μένα η χούντα ήταν κάτι πέρα από τις δυνάμεις και από τη φαντασία μου», θα πει ο Γιάννης Μιγάδης μπροστά στα ζωγραφιστά πορτρέτα εκείνης της περιόδου, απόκοσμα και ανησυχητικά που έχουν ως αφετηρία παλιές οικογενειακές φωτογραφίες και καρτ ποστάλ με τις ωραίες του Μεσοπολέμου. Βλέποντάς τα, προκαλούν σήμερα αναστάτωση καθώς αποκαλύπτουν το πρόσωπο μιας παρωχημένης αστικής τάξης που βρικολάκιασε. Έργα όπως οι Αστοί, το Σχολαρχείο, η Οικογένεια, ο Μοναχογιός, οι Νεόνυμφοι, οι Γόησσες, οι Αγέρωχες κυρίες της οδού Στησιχόρου. Υπνοβατούν «στα όρια ανάμεσα στο πρόσωπο και το προσωπείο», σημειώνει η επιμελήτρια της έκθεσης, Αφροδίτη Κούρια.

Η έκθεση συμπληρώνεται με άγνωστα σχέδια, τοπία, αντικείμενα καθημερινά και ορισμένες μακέτες, χαρακτηριστικά δείγματα από τις 90 θεατρικές παραστάσεις που σκηνογράφησε.

ΙΝFΟ
Γιάννης Μιγάδης «Το χρώμα της μνήμης» στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1 και Βασ. Σοφίας. Τηλ. 210-
3671.000), έως 9 Νοεμβρίου.

Γιάννης Γαΐτης: «Ολοι και… Μόνος»

Τα εμβληματικά ανθρωπάκια του Γιάννη Γαΐτη επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη έπειτα από 27 χρόνια για μια νέα ανάγνωση - ερμηνεία στο έργο ενός πρωτοποριακού καλλιτέχνη. Κι αν τα φωτογραφικά ντοκουμέντα από περφόρμανς του καλλιτέχνη που εξελίχθηκαν στο κέντρο της πόλης το 1981 κατά τη διάρκεια της τελευταίας του εν ζωή έκθεσης στη Θεσσαλονίκη (γκαλερί Κοχλίας) φαντάζουν ακόμη και σήμερα πρωτοποριακά, η νέα αναδρομική έκθεση στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης προσφέρεται για μια βαθιά ματιά σ’ έναν ριζοσπαστικό σουρεαλιστή, όχι μόνο μόνο μέσα από τα στενά καλλιτεχνικά όρια, αλλά ως μια προσωπικότητα με κοινωνικό και πολιτικό εύρος.

«Γιάννης Γαΐτης… Ολοι και Μόνος» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που παραπέμπει στο ομώνυμο έργο του (κρεβάτι–κατασκευή από ξύλο και μέταλλο, 1969) με το οποίο «ο Γαΐτης επιχείρησε ένα κριτικό σχόλιο ότι τίποτε δεν μπορεί να γίνει χωρίς να υπάρχει μια ομάδα», εξήγησε η Κατερίνα Κοσκινά, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος «Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου», που είχε την επιμέλεια της έκθεσης από κοινού με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΜΜΣΤ, Ντένη Ζαχαρόπουλο.

Η ιστορία του μοναχικού αλλά ταυτόχρονα ανοιχτού ανθρώπου, που ωστόσο συμμετείχε σε όλες τις πρωτοποριακές κινήσεις της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής, εξελίσσεται στους δύο ορόφους του ΜΜΣΤ. Η έκθεση διατρέχει «μια ολοκληρωμένη μορφή της ελληνικής ιστορίας κι όχι μόνο της ιστορίας της Τέχνης», σημείωσε ο κ. Ζαχαρόπουλος. Παρακολουθεί την εποχή του, την καλλιτεχνική του πορεία και ταυτόχρονα τη ζωγραφική του γλώσσα μαζί με τις συνθήκες εκείνες οι οποίες, διαδοχικά, «σφράγισαν» τους εικαστικούς προσανατολισμούς του (πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα, μετάβαση στο Παρίσι, ελευθερία πειραματισμών…).

Εργα της πρώτης περιόδου του καλλιτέχνη (’40 - ’60) στο ισόγειο αποκαλύπτουν την άγνωστη αρχική του διαδρομή, την εξέλιξή του στην ώριμη περίοδο αναγνωρίσιμη στο ευρύ κοινό από τη σχηματοποιημένη αντρική μορφή. «Eίναι τα Ανθρωπάκια του σήμερα, είναι το κατεστημένο και το ίδιο το Ανθρωπάκι αυτό αντιδρά στο κατεστημένο», εξηγούσε το 1984 ο ίδιος ο καλλιτέχνης…

Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, ο επισκέπτης καλείται να σταθεί και πάλι στο «σύμβολο» του Γαΐτη και να εξετάσει την εποχή μέσα στην οποία δημιουργήθηκε ως κριτικό σχόλιο στη μάζα τον καταναλωτισμό, την απώλεια της προσωπικής ταυτότητας την αποξένωση», παροτρύνει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. «Η Ελλάδα τού χρωστάει πολλά και δεν τα έχει αναγνωρίσει», επισήμανε. «Ούτε δέκα αναδρομικές εκθέσεις δεν θα διώξουν το αίσθημα της πικρίας. Παρ’ όλα αυτά, σε αντίθεση με άλλους καλλιτέχνες, ο Γαΐτης εξόρκισε την πίκρα του ως ένας αισιόδοξος δημιουργός».

Προσδοκία Μουσείου

Την αναγνώριση αυτή προσδοκά η οικογένειά του, με τη λειτουργία του Μουσείου Γαΐτη - Σίμωση που κατασκευάζεται στην Ιο. Το πέτρινο κτίριο, 1.600 τ. μ., ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια με ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά η έλλειψη κονδυλίων καθυστερεί την ολοκλήρωσή του, όπως διευκρίνισε η κόρη του Λορέττα Γαΐτη - Charrat, αρχιτέκτονας και μουσειολόγος – η τρίτη της παρέας των επιμελητών της έκθεσης. Πώς θυμάται τον πατέρα της η Λορέττα Γαΐτη; «Ως έναν άνθρωπο τρυφερό, γεμάτο όρεξη για ζωή και δουλειά. Το ’84 μου ζήτησε να στήσω την αναδρομική του στην Εθνική Πινακοθήκη. Tότε κατάλαβα το εύρος και την αξία του έργου του. Δυστυχώς, δεν μου δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να του το πω».

Είδε τους τουρίστες σαν την πομπή των Παναθηναίων


Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 24/09/2008

Ο διάσημος φωτογράφος Τοντ Παπατζόρτζ θα δείξει τη δουλειά του στην πρώτη του έκθεση εδώ, με τίτλο «Here and There: Photographs of Central Park and Acropolis». Εγκαινιάζεται αύριο, στις 8 μ.μ., στην Γκαλερί Xippas (Σοφοκλέους 53Δ), στο πλαίσιο του Athens Photo Festival 2008.

Νεαρές τουρίστριες στον ιερό βράχο, όπως τις συνέλαβε ο φακός του Τοντ Παπατζόρτζ το 1984
Γεννημένος το 1940 στην Αμερική από Ελληνες γονείς μετανάστες δεύτερης γενιάς, είναι από τους σημαντικούς θιασώτες της «φωτογραφίας δρόμου» και επηρέασε την οπτική εκατοντάδων φωτογράφων. Εχει τιμηθεί δύο φορές από την αμερικανική ομοσπονδιακή υπηρεσία για τον πολιτισμό (ΝΕΑ), δύο φορές με υποτροφίες από το Γκούγκενχαϊμ και δουλειά του υπάρχει στο ΜοΜα και το Art Institute of Chicago. Από το 1979 διαδέχτηκε τον Γουόλκερ Εβανς στη θέση του υπεύθυνου του τμήματος φωτογραφίας του Πανεπιστημίου του Γέιλ. Αφησε τις φωτογραφίες του να περιμένουν στο πάτωμα της γκαλερί και απάντησε στις ερωτήσεις μας.
  • Πώς προέκυψε η ιδέα με τις φωτογραφίες της Ακρόπολης;
«Την είχα επισκεφθεί το '79 και τη βρήκα υπέροχη. Το 1983 και 1984 ξαναγύρισα για ένα μήνα. Είχα την τρελή ιδέα να ανεβαίνω κάθε μέρα επί ένα μήνα με τη φωτογραφική μου μηχανή σαν τουρίστας μέσα στον ήλιο. Φυσικά λάτρεψα την αρχιτεκτονική και τον χώρο και την ιδέα της κλασικής Ελλάδας. Θέλησα να συλλάβω την ομορφιά του φωτός που διαφεύγει, ειδικά τον τρόπο που πέφτει στο δέρμα».
  • Συνήθως οι φωτογράφοι το τελευταίο που βάζουν με την Ακρόπολη στο κάδρο είναι οι τουρίστες...
«Σκέφτηκα πως κάποιες φωτογραφίες θα πρέπει να "υπονοούν" την αρχαία χρήση της Ακρόπολης, με τουρίστες που να μοιάζουν σε πομπή στον βράχο, σε μια σχεδόν χορευτική στιγμή. Σαν να συμβαίνει κάτι σημαντικό, κάτι που δεν βλέπουμε συνήθως όταν κοιτάμε τουρίστες. Κάτι από τα Παναθήναια».
  • Διάβασα πως δεν στήνετε ποτέ φωτογραφίες σας. Είναι αλήθεια;
«Ναι, το πολύ πολύ να ζητήσω από κάποιον την άδεια».
  • Πώς κυνηγάτε τις φωτογραφίες σας; Το κορίτσι που ξεκουράζεται στο παγκάκι μοιάζει με σκηνή στημένη απ' τον Φελίνι! Ή η γριά στο καρότσι που κοιτάζει μια πιτσιρίκα να κάνει ηλιοθεραπεία...
«Ευχαριστώ. Η δεύτερη και μένα μού έκανε σκηνή του Αλμοδόβαρ. Αλλά δεν θα μπορούσα να είχα φανταστεί αυτές τις σκηνές για να τις στήσω. Μακάρι να μπορούσα. Γι' αυτό όταν βλέπω κάτι τέτοιο με συνεπαίρνει...».
Ο Τοντ Παπατζόρτζ εξηγεί χαμογελώντας τη γοητεία του «κλικ»
  • Και τότε πώς προκύπτουν;
«Κάποτε ένας σημαντικός κριτικός αναρωτήθηκε: "Πόσες ώρες ο Παπατζόρτζ περπατούσε στο Σέντραλ Παρκ γι' αυτές τις εικόνες;" Και είχε δίκιο. Θέλει πολλές. Πολλή δουλειά. Εχει να κάνει με την οπτική σου. Εβγαλα πάρα πολλές φωτογραφίες για χρόνια και βλέποντάς τες κατάλαβα πως το μυαλό ακολουθεί μια διαδικασία για να δει τα πράγματα που περνούν από μπροστά του και ποιες ρυθμίσεις πρέπει να κάνεις για να έχεις μια "καθαρή" εικόνα - όπως ο πιανίστας που εξασκείται στις κλίμακες. Εγινα επιδέξιος στο να ξέρω πότε περνάει κάτι και πότε ακριβώς πρέπει να σηκώσω την -ιδιαίτερα αργού διαφράγματος- μηχανή μου γιατί είχα μόνο μια στιγμή για να το κάνω. Σπάνια έβγαζα κάτι δεύτερη φορά».
  • Η περιγραφή θυμίζει περίεργα τον ζεν συγχρονισμό της ιαπωνικής έφιππης τοξοβολίας...
«Ναι, όχι τυχαία το ζεν και η τέχνη της τοξοβολίας ήταν ένα από τα αγαπημένα βιβλία του Μπρεσόν. Πολύ καλή παρατήρηση!».
  • Σπουδάζατε αγγλική λογοτεχνία όταν αποφασίσατε να γίνετε φωτογράφος βλέποντας μια δικιά του φωτογραφία. Πώς πήρατε μια τέτοια απόφαση;
«Εγραφα ποίηση και ήμουν εντελώς απογοητευμένος. Είδα τη φωτογραφία και είπα: "Αυτό είναι ποίηση σε εικόνες!". Επαθα εμμονή με τη φωτογραφία, πήγα στη Νέα Υόρκη του '60 και δούλευα για να φωτογραφίζω. Ζούσαμε με λίγα, χωρίς κοινωνική ασφάλιση κ.λπ. Θυμάμαι, αγόραζα φτηνά φιλμ σε ρολά των 100 ποδιών και το έβαζα μόνος σε κασέτες για τη μηχανή. Εκεί συνάντησα τον Γκάρι Γουίνογκραντ, πανέξυπνο και "Σωκρατικό", στην κόψη ενός δημιουργικού κύματος και με ενέπνευσε. Σύντομα βρέθηκα σε μια ομάδα ανθρώπων που έκαναν μια μικρή δημιουργική επανάσταση».
  • Δύσκολη εποχή;
«Στον ενθουσιώδη αναβρασμό που ήμασταν δεν περνούσαν οι δυσκολίες της ζωής. Από την άλλη, η άποψή μου για την τέχνη με οδήγησε στα αθώα συμπεράσματα πως για να γίνεις καλός πρέπει να μη σε απασχολεί η υλική ανταμοιβή. Είναι και το τάιμινγκ... Οταν πήρα την πρώτη μου υποτροφία από το Γκούγκενχαϊμ δεν είχα φράγκο».
  • Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα όταν διδάσκεις φωτογραφία, ειδικά στο Γέιλ;
«Να έχεις τελειόφοιτους που με δύο εξάμηνα φωτογραφίας πιστεύουν πως είναι "καλλιτέχνες". Απελπίζομαι. Τι πρέπει να τους κάνω εγώ;»
  • Και τι κάνετε;
«Ευτυχώς, δεν έχω πια τελειόφοιτους!».
  • Είχατε, πάντως, μαθητές που εξελίχθηκαν σε σημαντικούς φωτογράφους. Τι τους είπατε ως τελειόφοιτους, «βρες καμιά δουλειά»;
«Δεν το λέω ποτέ. Η λέξη "καθηγητής" στα αγγλικά σημαίνει αυτός που εκφράζει τις ιδέες και τα πάθη του. Αυτό κάνω. Και νομίζω καλά. Η απόδειξη είναι πως εμπνέω μαθητές μου, αρνούμενος να τους χτυπώ μαλακά στην πλάτη και να τους λέω "μπράβο". Τους σπρώχνω να γίνουν καλύτεροι. Ετσι, εγώ δεν παίρνω καμιά επιβράβευση, η διάκριση είναι όλη δική τους, την κέρδισαν».

* Την Τρίτη 30/9, στις 8 μ.μ., ο Τοντ Παπατζόρτζ θα δώσει διάλεξη στην Ελληνοαμερικανική Ενωση (Μασσαλίας 22). *


Ψηφιοποίηση; Τίποτα δεν είναι σαν το φιλμ
  • Πώς πιστεύετε πως θα επηρεάσει η ψηφιοποίηση τη φωτογραφία; Θα την κάνει ποπ αρτ ή «μεγάλη» τέχνη;
«Ενδιαφέρων ο όρος "pop", γιατί μάλλον εκεί πάει το πράγμα. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά είμαι αρνητικός στην ψηφιακή φωτογραφία. Η ομορφιά της φωτογραφίας είναι πως κάθε μία προσπαθεί να σε κάνει να πιστέψεις πως είναι μια εικόνα του κόσμου. Ενα φυσικό ίχνος του, στο οποίο παρεμβάλλεται ένα μηχανικό μέσο. Η ψηφιακή φωτογραφία καταρρακώνει αυτή την πίστη, γιατί δεν μπορείς να ξέρεις σε τι βαθμό έχει "πειραχτεί" το ίχνος και δεν πιστεύεις πια τίποτα. Χάνεται η αναλογία ανάμεσα στον κόσμο και την εικόνα του, η οντολογική αμφισημία της φωτογραφίας, που την κάνει μοναδική. Βέβαια δεν μπορούμε να την αποφύγουμε σαν εξέλιξη, αλλά τίποτα δεν είναι σαν το φιλμ».
  • Τι κάνει έναν φωτογράφο να ξεχωρίζει;
«Οπως είπε και ο Ντιουκ Ελινγκτον: "It don't mean a thing, if it ain't got that swing". Είναι αυτό το swing. Το "κάτι", η κίνηση... Το ξέρεις όταν το βλέπεις».