Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 24/09/2008
Ο διάσημος φωτογράφος Τοντ Παπατζόρτζ θα δείξει τη δουλειά του στην πρώτη του έκθεση εδώ, με τίτλο «Here and There: Photographs of Central Park and Acropolis». Εγκαινιάζεται αύριο, στις 8 μ.μ., στην Γκαλερί Xippas (Σοφοκλέους 53Δ), στο πλαίσιο του Athens Photo Festival 2008.
 Νεαρές τουρίστριες στον ιερό βράχο, όπως τις συνέλαβε ο φακός του Τοντ Παπατζόρτζ το 1984 |
Γεννημένος το 1940 στην Αμερική από Ελληνες γονείς μετανάστες δεύτερης γενιάς, είναι από τους σημαντικούς θιασώτες της «φωτογραφίας δρόμου» και επηρέασε την οπτική εκατοντάδων φωτογράφων. Εχει τιμηθεί δύο φορές από την αμερικανική ομοσπονδιακή υπηρεσία για τον πολιτισμό (ΝΕΑ), δύο φορές με υποτροφίες από το Γκούγκενχαϊμ και δουλειά του υπάρχει στο ΜοΜα και το Art Institute of Chicago. Από το 1979 διαδέχτηκε τον Γουόλκερ Εβανς στη θέση του υπεύθυνου του τμήματος φωτογραφίας του Πανεπιστημίου του Γέιλ. Αφησε τις φωτογραφίες του να περιμένουν στο πάτωμα της γκαλερί και απάντησε στις ερωτήσεις μας.
- Πώς προέκυψε η ιδέα με τις φωτογραφίες της Ακρόπολης;
«Την είχα επισκεφθεί το '79 και τη βρήκα υπέροχη. Το 1983 και 1984 ξαναγύρισα για ένα μήνα. Είχα την τρελή ιδέα να ανεβαίνω κάθε μέρα επί ένα μήνα με τη φωτογραφική μου μηχανή σαν τουρίστας μέσα στον ήλιο. Φυσικά λάτρεψα την αρχιτεκτονική και τον χώρο και την ιδέα της κλασικής Ελλάδας. Θέλησα να συλλάβω την ομορφιά του φωτός που διαφεύγει, ειδικά τον τρόπο που πέφτει στο δέρμα».
- Συνήθως οι φωτογράφοι το τελευταίο που βάζουν με την Ακρόπολη στο κάδρο είναι οι τουρίστες...
«Σκέφτηκα πως κάποιες φωτογραφίες θα πρέπει να "υπονοούν" την αρχαία χρήση της Ακρόπολης, με τουρίστες που να μοιάζουν σε πομπή στον βράχο, σε μια σχεδόν χορευτική στιγμή. Σαν να συμβαίνει κάτι σημαντικό, κάτι που δεν βλέπουμε συνήθως όταν κοιτάμε τουρίστες. Κάτι από τα Παναθήναια».
- Διάβασα πως δεν στήνετε ποτέ φωτογραφίες σας. Είναι αλήθεια;
«Ναι, το πολύ πολύ να ζητήσω από κάποιον την άδεια».
- Πώς κυνηγάτε τις φωτογραφίες σας; Το κορίτσι που ξεκουράζεται στο παγκάκι μοιάζει με σκηνή στημένη απ' τον Φελίνι! Ή η γριά στο καρότσι που κοιτάζει μια πιτσιρίκα να κάνει ηλιοθεραπεία...
«Ευχαριστώ. Η δεύτερη και μένα μού έκανε σκηνή του Αλμοδόβαρ. Αλλά δεν θα μπορούσα να είχα φανταστεί αυτές τις σκηνές για να τις στήσω. Μακάρι να μπορούσα. Γι' αυτό όταν βλέπω κάτι τέτοιο με συνεπαίρνει...».
 Ο Τοντ Παπατζόρτζ εξηγεί χαμογελώντας τη γοητεία του «κλικ» |
«Κάποτε ένας σημαντικός κριτικός αναρωτήθηκε: "Πόσες ώρες ο Παπατζόρτζ περπατούσε στο Σέντραλ Παρκ γι' αυτές τις εικόνες;" Και είχε δίκιο. Θέλει πολλές. Πολλή δουλειά. Εχει να κάνει με την οπτική σου. Εβγαλα πάρα πολλές φωτογραφίες για χρόνια και βλέποντάς τες κατάλαβα πως το μυαλό ακολουθεί μια διαδικασία για να δει τα πράγματα που περνούν από μπροστά του και ποιες ρυθμίσεις πρέπει να κάνεις για να έχεις μια "καθαρή" εικόνα - όπως ο πιανίστας που εξασκείται στις κλίμακες. Εγινα επιδέξιος στο να ξέρω πότε περνάει κάτι και πότε ακριβώς πρέπει να σηκώσω την -ιδιαίτερα αργού διαφράγματος- μηχανή μου γιατί είχα μόνο μια στιγμή για να το κάνω. Σπάνια έβγαζα κάτι δεύτερη φορά».
- Η περιγραφή θυμίζει περίεργα τον ζεν συγχρονισμό της ιαπωνικής έφιππης τοξοβολίας...
«Ναι, όχι τυχαία το ζεν και η τέχνη της τοξοβολίας ήταν ένα από τα αγαπημένα βιβλία του Μπρεσόν. Πολύ καλή παρατήρηση!».
- Σπουδάζατε αγγλική λογοτεχνία όταν αποφασίσατε να γίνετε φωτογράφος βλέποντας μια δικιά του φωτογραφία. Πώς πήρατε μια τέτοια απόφαση;
«Εγραφα ποίηση και ήμουν εντελώς απογοητευμένος. Είδα τη φωτογραφία και είπα: "Αυτό είναι ποίηση σε εικόνες!". Επαθα εμμονή με τη φωτογραφία, πήγα στη Νέα Υόρκη του '60 και δούλευα για να φωτογραφίζω. Ζούσαμε με λίγα, χωρίς κοινωνική ασφάλιση κ.λπ. Θυμάμαι, αγόραζα φτηνά φιλμ σε ρολά των 100 ποδιών και το έβαζα μόνος σε κασέτες για τη μηχανή. Εκεί συνάντησα τον Γκάρι Γουίνογκραντ, πανέξυπνο και "Σωκρατικό", στην κόψη ενός δημιουργικού κύματος και με ενέπνευσε. Σύντομα βρέθηκα σε μια ομάδα ανθρώπων που έκαναν μια μικρή δημιουργική επανάσταση».
«Στον ενθουσιώδη αναβρασμό που ήμασταν δεν περνούσαν οι δυσκολίες της ζωής. Από την άλλη, η άποψή μου για την τέχνη με οδήγησε στα αθώα συμπεράσματα πως για να γίνεις καλός πρέπει να μη σε απασχολεί η υλική ανταμοιβή. Είναι και το τάιμινγκ... Οταν πήρα την πρώτη μου υποτροφία από το Γκούγκενχαϊμ δεν είχα φράγκο».
- Ποιο είναι το χειρότερο πράγμα όταν διδάσκεις φωτογραφία, ειδικά στο Γέιλ;
«Να έχεις τελειόφοιτους που με δύο εξάμηνα φωτογραφίας πιστεύουν πως είναι "καλλιτέχνες". Απελπίζομαι. Τι πρέπει να τους κάνω εγώ;»
«Ευτυχώς, δεν έχω πια τελειόφοιτους!».
- Είχατε, πάντως, μαθητές που εξελίχθηκαν σε σημαντικούς φωτογράφους. Τι τους είπατε ως τελειόφοιτους, «βρες καμιά δουλειά»;
«Δεν το λέω ποτέ. Η λέξη "καθηγητής" στα αγγλικά σημαίνει αυτός που εκφράζει τις ιδέες και τα πάθη του. Αυτό κάνω. Και νομίζω καλά. Η απόδειξη είναι πως εμπνέω μαθητές μου, αρνούμενος να τους χτυπώ μαλακά στην πλάτη και να τους λέω "μπράβο". Τους σπρώχνω να γίνουν καλύτεροι. Ετσι, εγώ δεν παίρνω καμιά επιβράβευση, η διάκριση είναι όλη δική τους, την κέρδισαν».
* Την Τρίτη 30/9, στις 8 μ.μ., ο Τοντ Παπατζόρτζ θα δώσει διάλεξη στην Ελληνοαμερικανική Ενωση (Μασσαλίας 22). *
Ψηφιοποίηση; Τίποτα δεν είναι σαν το φιλμ
- Πώς πιστεύετε πως θα επηρεάσει η ψηφιοποίηση τη φωτογραφία; Θα την κάνει ποπ αρτ ή «μεγάλη» τέχνη;
«Ενδιαφέρων ο όρος "pop", γιατί μάλλον εκεί πάει το πράγμα. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά είμαι αρνητικός στην ψηφιακή φωτογραφία. Η ομορφιά της φωτογραφίας είναι πως κάθε μία προσπαθεί να σε κάνει να πιστέψεις πως είναι μια εικόνα του κόσμου. Ενα φυσικό ίχνος του, στο οποίο παρεμβάλλεται ένα μηχανικό μέσο. Η ψηφιακή φωτογραφία καταρρακώνει αυτή την πίστη, γιατί δεν μπορείς να ξέρεις σε τι βαθμό έχει "πειραχτεί" το ίχνος και δεν πιστεύεις πια τίποτα. Χάνεται η αναλογία ανάμεσα στον κόσμο και την εικόνα του, η οντολογική αμφισημία της φωτογραφίας, που την κάνει μοναδική. Βέβαια δεν μπορούμε να την αποφύγουμε σαν εξέλιξη, αλλά τίποτα δεν είναι σαν το φιλμ».
- Τι κάνει έναν φωτογράφο να ξεχωρίζει;
«Οπως είπε και ο Ντιουκ Ελινγκτον: "It don't mean a thing, if it ain't got that swing". Είναι αυτό το swing. Το "κάτι", η κίνηση... Το ξέρεις όταν το βλέπεις».
No comments:
Post a Comment