Γιατί τα μουσεία μας μαραζώνουν

Πριν από μισό περίπου μήνα, στις 19 Αυγούστου, επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο του Αιγίου. «Θέλετε να δείτε το μουσείο;...», ρώτησε απορημένος ο υπάλληλος… Δεν πίστευε στα μάτια του ότι μπήκε «πελάτης»… Το συγκεκριμένο μουσείο είναι ένα από τα πολλά που παρουσιάζουν ελάχιστες εισπράξεις σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας για τους δύο πρώτους μήνες του 2008: Ούτε πέντε ούτε δέκα, αλλά μόλις δύο (2) ευρώ ήταν οι εισπράξεις του Αρχαιολογικού Μουσείου της Θάσου, για παράδειγμα, το Φεβρουάριο του 2008.

Και αν η Θάσος είναι νησί και έχει λίγους μόνιμους κατοίκους το χειμώνα, απογοητευτική είναι η κατάσταση και σε μουσεία μεγάλων πόλεων, ακόμα και σε αυτά της πρωτεύουσας.

Το Φεβρουάριο που πέρασε δεκατέσσερα ευρώ ήταν τα έσοδα του Μουσείου Τρίπολης, δώδεκα ευρώ του Μουσείου Χαλκίδας, δεκαέξι ευρώ του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιγίου, δεκατέσσερα του Μουσείου Αργους… Στον αντίποδα, τεράστια ποσά έχουν δαπανηθεί από το 2000 για την αναβάθμιση μουσείων- αρχαιολογικών χώρων.

«Μέχρι σήμερα, έχουν δαπανηθεί 800 εκατομμύρια ευρώ από το Γ’ ΚΠΣ για 92 μουσεία και 341 αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία», τόνισε πρόσφατα ο υπουργός Πολιτισμού κ. Μιχάλης Λιάπης ενώ, όπως ανέφερε, για την αναβάθμιση των μουσείων θα διατεθεί ακόμα 1 δισ. ευρώ. Επομένως, εύλογα προκύπτει τα ερώτημα: Τα μουσεία πρέπει να λειτουργούν αποκλειστικά με την αρωγή του κράτους ή μήπως πρέπει να αναζητήσουν νέους δρόμους για να αυξήσουν τα έσοδά τους;
Ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου κ. Νίκος Καλτσάς θεωρεί πως τα μουσεία πρέπει να λειτουργούν με ελεύθερη είσοδο και επικαλείται το παράδειγμα του Βρετανικού Μουσείου. «Το Βρετανικό Μουσείο σχεδιάζει να καταργήσει οριστικά το εισιτήριο στις μόνιμες συλλογές του και να πληρώνει ο επισκέπτης είσοδο μόνο για τις περιοδικές εκθέσεις. Χρειάζονται κίνητρα για να έρθουν οι πολίτες στο μουσείο».

Επανεξέταση πολιτικής

Ωστόσο, οι αριθμοί είναι αμείλικτοι… Το πρώτο τετράμηνο του 2008 τα περισσότερα μουσεία παρουσίασαν πτώση στις εισπράξεις τους. «Μόνο 25 αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία εμφανίζουν έσοδα», επισημαίνει στέλεχος του υπουργείου Πολιτισμού και προσθέτει ότι «το θέμα πρέπει να επανεξεταστεί από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο: τα ωράρια λειτουργίας, τα έσοδα και η επισκεψιμότητα των αρχαιολογικών χώρων και μουσείων, σε σχέση με τα χρήματα που επενδύει το ΥΠΠΟ για την αναβάθμισή τους».

«Εχουμε δεκάδες πανέμορφα κάστρα που ανοίγουν το πρωί και δεν έχουν επισκέπτες», σημειώνει το στέλεχος του υπουργείου και προσθέτει: «Το κοινό προτιμά να θαυμάσει τα συγκεκριμένα μνημεία τις απογευματινές ώρες απολαμβάνοντας και το ηλιοβασίλεμα. Ισως πρέπει να αλλάξουμε τα ωράρια λειτουργίας…».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, η πτώση στο σύνολο των μουσείων και αρχαιολογικών χώρων ανέρχεται στο ποσοστό του 12% σε σχέση με το 2007. Οι εισπράξεις για τους τέσσερις πρώτους μήνες του 2008 ανέρχονται σε 5.899.548 ευρώ, ενώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα ήταν 6.719.357 ευρώ.

Μεγαλύτερη πτώση (20%) σημειώνουν τα μουσεία και μικρότερη (10,2%) οι αρχαιολογικοί χώροι. Το θέμα της μείωσης των εισπράξεων δεν αμφισβητείται από κανέναν.
Διαφωνίες διατυπώνονται ως προς τους αριθμούς των επισκεπτών.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα στοιχεία, ο αρχαιολογικός χώρος των Δελφών τον Απρίλιο του 2008 παρουσίασε πτώση κατά 57,8%. Η εξήγηση είναι απλή. Από τον Απρίλιο του 2007 δεν γίνεται καταμέτρηση των εισιτηρίων ελεύθερης εισόδου από το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠ), καθώς όσοι δικαιούνται ελεύθερη είσοδο μπαίνουν πλέον χωρίς απόκομμα μηδενικού εισιτηρίου: μαθητές σχολείων και νέοι μέχρι 19 ετών, φοιτητές, φαντάροι, μέλη των ΚΑΠΗ, βουλευτές και πολλοί άλλοι.

Σύμφωνα με τα νούμερα, το πρώτο μουσείο της χώρας, το Εθνικό Αρχαιολογικό, παρουσιάζει μείωση της τάξης του 46% στους επισκέπτες του: Από τις 35.877 τον Απρίλιο του 2007, έπεσε στις 19.386 το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2008. «Τα στοιχεία της επισκεψιμότητας των μουσείων απέχουν πολύ από την πραγματικότητα», αντιτείνει ο διευθυντής του Μουσείου κ. Καλτσάς. Από την πλευρά της, η διευθύντρια της Εφορείας Προϊστορικών-Κλασσικών Αρχαιοτήτων με έδρα τους Δελφούς, κυρία Δέσποινα Σκορδά, σημειώνει: «Φέτος παρατηρείται οριακή αύξηση επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο και το Μουσείο των Δελφών».

Πώς όμως μπορεί να αποτυπωθεί ο πραγματικός αριθμός των επισκεπτών που περνά τις πύλες μουσείων και αρχαιολογικών χώρων; Μόνο όταν τεθούν σε λειτουργία τα μηχανήματα αυτόματου ελέγχου εισόδου, που διαθέτουν φωτοκύτταρα για να καταμετρούν κάθε επισκέπτη.

Εγκατάσταση μηχανημάτων

Τα μηχανήματα έχουν ήδη εγκατασταθεί στους Δελφούς και προβλέπεται να λειτουργήσουν σε δεκαοχτώ αρχαιολογικούς χώρους και μουσεία (Ακρόπολη, Ολυμπία, Κνωσός, Μυκήνες κ.ά.). Από την άλλη, απομένει να τεθούν επί τάπητος και θέματα που έχουν να κάνουν με τη βιωσιμότητα των μουσείων. Ο παιδευτικός τους ρόλος αποτελεί μεν ακρογωνιαίο λίθο της λειτουργίας τους, αυτό όμως δεν σημαίνει πως δεν θα έπρεπε να αναζητηθούν και ευφάνταστες ιδέες για την αύξηση των εσόδων τους.

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΚΟΣ ΠΑΝΟΣ, Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή, 07/09/2008