Το «θαύμα» του Κουντέλκα

«Η καλή φωτογραφία είναι σαν ένα θαύμα», έλεγε ο Τσέχος φωτογράφος Γιόζεφ Κουντέλκα σε μια συνέντευξή του πριν από είκοσι χρόνια. Ενα από αυτά τα θαύματα θα έχουμε την ευκαιρία να βιώσουμε από κοντά στο κτίριο της Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη (Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου). Σε επιμέλεια του ίδιου του Κουντέλκα, το Μουσείο παρουσιάζει από τις 17 Σεπτεμβρίου (διάρκεια έως 23 Νοεμβρίου) την αναδρομική έκθεση του κορυφαίου φωτογράφου εγκαινιάζοντας με ασπρόμαυρο τρόπο τη νέα σεζόν.

Ο Γιόζεφ Κουντέλκα γεννήθηκε το 1938 στο Μποσκοβίτσε της σημερινής Τσεχίας και ξεκίνησε να φωτογραφίζει από νεαρή ηλικία τοποθετώντας στο κάδρο του την οικογένειά του και το περιβάλλον στο οποίο ζούσε. Οι σπουδές του δεν είχαν καμία σχέση με τις τέχνες, καθώς το 1961 αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο της Πράγας ως μηχανικός αεροναυπηγικής. Η πρώτη ατομική του έκθεση εγκαινιάστηκε την ίδια χρονιά και παρά τις θετικές κριτικές ακολούθησε το επάγγελμα του αεροναυπηγού τόσο στην Πράγα όσο και στην Μπρατισλάβα. Χρειάσθηκαν περίπου οκτώ χρόνια μέχρι να πάρει την απόφαση να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη φωτογραφία. Μέχρι τότε, η αγάπη του για το μέσο έβρισκε διέξοδο σε συνεργασίες με θεατρικά περιοδικά φωτογραφίζοντας τις παραστάσεις και τους θιάσους της εποχής.

Η νομαδική του ιδιοσυγκρασία, που τον ακολουθεί μέχρι και σήμερα, τον οδήγησε το καλοκαίρι του 1968 στη Ρουμανία. Το θέμα του ήταν η καθημερινή ζωή των Τσιγγάνων και το αποτέλεσμα της δουλειάς του έμεινε στην ιστορία της φωτογραφίας. Ομως δυο μέρες μετά την επιστροφή του στην Πράγα ένα άλλο ιστορικό γεγονός εξελισσόταν μπροστά στα μάτια του. Τα άρματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας έκαναν την εμφάνισή τους στην τσεχική πρωτεύουσα συντρίβοντας το όνειρο της «Ανοιξης της Πράγας». Η κάμερα του Κουντέλκα ήταν εκεί απαθανατίζοντας τα τραγικά γεγονότα της εισβολής του στρατού και χαρίζοντας στον Τσέχο καλλιτέχνη τη διεθνή αναγνώριση. Αυτή ήρθε βέβαια χρόνια αργότερα, καθώς τα αρνητικά του πέρασαν τα σύνορα χέρι με χέρι. Οταν έφτασαν στα γραφεία των «Κυριακάτικων Times», η Ευρώπη είδε σε πρώτο πλάνο το σκληρό πρόσωπο του Συμφώνου.

Οι φωτογραφίες δημοσιεύτηκαν με τα αρχικά P.P. (Prague Photographer) και απέκτησαν ιστορική σημασία. Ο ίδιος κατάφερε να ταξιδέψει στο εξωτερικό δύο χρόνια αργότερα. Ενώ είχε πάρει άδεια για τρίμηνη παραμονή εκτός συνόρων, όπως ήταν φυσικό, έκανε αίτηση για πολιτικό άσυλο στην Αγγλία και δεν γύρισε στην Τσεχία παρά είκοσι χρόνια αργότερα.

Από το 1971 έγινε μέλος του πρακτορείου Magnum και με μια φωτογραφική μηχανή στο χέρι ταξίδευε στην Ευρώπη αναζητώντας τα θέματά του.

Η ικανότητά του να απαθανατίζει την ανθρώπινη ψυχή τον έχει κατατάξει στους κορυφαίους της τέχνης του. Τα τελευταία χρόνια προτιμά να εστιάζει σε τοπία από τα οποία απουσιάζει κάθε ίχνος ανθρώπινης παρουσίας.

ΖΑΛΙΓΚΑΣ ΚΩΣΤΑΣ, Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή, 07/09/2008