Φωτογράφος γιγάντων

ΟΙ «ΑΝΤΑΡΤΕΣ» ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΜΕΛΕΤΖΗ ΣΕ ΝΕΑ ΕΚΘΕΣΗ

Της Παρασκευής Κατημερτζή, ΤΑ ΝΕΑ: Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2008

Το μεγαλείο και η καθημερινότητα των ανταρτών, απλών παιδιών του λαού που οι περιστάσεις ανέδειξαν σε ήρωες, σφραγίζουν τις φωτογραφίες του Σπύρου Μελετζή. Ο φωτογράφος της Εθνικής Αντίστασης, τον Φεβρουάριο του 1944 πήρε το τρένο για τη Λάρισα, εφοδιασμένος με ψεύτικα χαρτιά και μια ρόλεϊ-φλεξ. Ταξίδευε ως έμπορος από τον Πειραιά ως Παρασκευάς Οικονομίδης. Στην Αγόριανη πήδηξε απ΄ το τρένο και με τη βοήθεια κάποιων συνδέσμων έφτασε στη Βίνιανη της Ευρυτανίας, την πρωτεύουσα της ελεύθερης Ελλάδας και άρχισε να φωτογραφίζει τη ζωή των ανταρτών και των χωρικών.

Εκατόν σαράντα φωτογραφίες σταχυολογήθηκαν από δύο αρχεία: το προσωπικό αρχείο του Μελετζή που περιλαμβάνει περίπου 60.000 αρνητικά (3.000 με θέμα τους αντάρτες) και το αρχείο του Μουσείου Μπενάκη. Κάποιες φωτογραφίες που τύπωσε ο ίδιος για μια βραχύβια έκθεση στην Αθήνα του 1944- στα γραφεία του ΕΑΜ, που διακόπηκε την ένατη ημέρα όταν ξέσπασαν τα Δεκεμβριανά- περιλαμβάνονται στην έκθεση που παρουσιάζει το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης, σε επιμέλεια της Νίνας Κασσιανού και του Ισπανού Νικολά Σάντσεζ Ντουρά, που παρουσίασαν πρόσφατα το υλικό στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Βαλέντσια.

Το 1942, δεινός ορειβάτης καθώς ήταν, με ένα μόνο φιλμ και με δανεική μηχανή είχε ανέβει στον Όλυμπο και φωτογράφισε τους πρώτους αντάρτες. «Πώς να τους φωτογραφίσω. Τους κοίταζα και δεν τους χόρταινα. Καμάρωνα τη λεβεντιά τους! Μα, εκείνο που μου έκανε πιο πολύ εντύπωση ήταν οι γενειάδες τους, έτσι όπως κατρακυλούσαν σαν αφρισμένοι καταρράκτες πάνω στα στήθια τους». Σώθηκαν μόνο τρεις από αυτές τις φωτογραφίες. Το 1943 τον βρήκε στα βουνά της Αρκαδίας και στην Τριφυλία. Εκεί συνάντησε και την πρώτη γυναίκα αντάρτισσα, την Αννέτα.

Με τους αντάρτες της Θεσσαλίας και της Ευρυτανίας έζησε αρκετούς μήνες και τους απαθανάτισε στις ηρωικές και αντιηρωικές στιγμές τους. Δημιούργησε έναν τύπο με έμφαση στο «ηρωικό μεγαλείο που κυριαρχούσε και λαμποκοπούσε στα μάτια των ανταρτών». Με τον φακό στραμμένο χαρακτηριστικά από κάτω προς τα πάνω, ώστε η μορφή να παίρνει ηρωικές διαστάσεις, δύναμη, ανάταση, φωτογράφισε συνεδριάσεις της κυβέρνησης του βουνού, λαϊκά δικαστήρια, παρελάσεις, γλέντια, την πρώτη ψηφοφορία γυναικών, τον Άρη Βελουχιώτη κ.ά., στιγμές δουλειάς και ανάπαυσης, όπως το «ξεψείριασμα», που μαρτυρούν τις δυσκολίες της ζωής στο βουνό.

Οι τελευταίες φωτογραφίες είναι από τη Μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβριο του ΄44. Ο Μελετζής δεν φωτογράφισε τον εμφύλιο πόλεμο.

Στη μάχη που δόθηκε για την κατάληψη του Συντάγματος Μακρυγιάννη συνελήφθη. Στάλθηκε εξόριστος στην Αίγυπτο και μετά το 1948 επέστρεψε. Άρχισε να φωτογραφίζει τοπία, χωριά, πρόσωπα, δίνοντας έμφαση στη χαρά της ζωής, το κέφι και διανθίζοντάς το με κάποια ρομαντική νότα. Αυτή ήταν η σφραγίδα της ματιάς του. Το πρώτο μεγάλο λεύκωμα με τους αντάρτες άργησε να κυκλοφορήσει- μετά τη χούντα. Ο Μελετζής τιμήθηκε για το έργο του, αναγνωρίσθηκε η προσφορά του στη διάσωση της Ιστορίας και την τέχνη και πέθανε το 2003 σε ηλικία 97 χρόνων.

ΙΝFΟ

«Σπύρος Μελετζής, η Αντίσταση στα βουνά 1942-1944» στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης- Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγ.
Κωνσταντίνου 20, τηλ. 210-3234.267). Έως 19 Οκτωβρίου.