Friday, February 27, 2009

Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο - Μεγάλα εγκαίνια για μικρά κομψοτεχνήματα - Παρουσιάστηκαν 2.500 ευρήματα που κρατούνταν για χρόνια φυλαγμένα στο σκοτάδι


Πλήθος κόσμου συνέρρευσε για να θαυμάσει τα γεμάτα κομψότητα και χάρη μικροτεχνήματα που στεγάζονται πλέον στις νέες αίθουσες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου (ΓΙΩΡΓΟΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ)

Κατάμεστο από κόσμο ήταν χθες το βράδυ το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: όχι μόνο από εκπροσώπους της πολιτικής και της διανόησης ή από αρχαιολόγους αλλά και από απλούς φιλότεχνους πολίτες που συνέρρευσαν για να θαυμάσουν από κοντά το λαμπερό κάλλος των σπάνιων έργων μικροτεχνίας που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στο κοινό. Στην είσοδο τους υποδέχονταν δύο τεράστια πανό. «Τα έργα εγκαινιάζονται, οι συμβασιούχοι απολύονται» έγραφαν. Ο υπουργός Πολιτισμού κ. Αντώνης Σαμαράς έδωσε το παρών και μίλησε για επέκταση του Μουσείου, την οποία θα δρομολογήσει άμεσα.

Λίγο νωρίτερα είχε ξεναγηθεί αναλυτικώς από τον διευθυντή του Μουσείου κ. Νικόλαο Καλτσά στα 2.500 αρχαία αντικείμενα που επί πολλά χρόνια περίμεναν φυλαγμένα προσεκτικά- αλλά πάντοτε στο σκοτάδι- αυτή την ημέρα. Εργα μικροτεχνίας από τη Γεωμετρική εποχή ως και τη Ρωμαϊκή, που παρουσιάζουν την καθημερινή ζωή των ανθρώπων και τις ποικίλες πτυχές της αρχαίας κοινωνίας, έργα από πολύτιμα υλικά, όπως χρυσός, ασήμι, φαγεντιανή ή και ταπεινός πηλός.

Αριστουργήματα της κοροπλαστικής από όλες τις περιοχές της Ελλάδας είναι τα πήλινα ειδώλια της έκθεσης, τα οποία διατηρούν ακόμη και τα χρώματά τους μερικές φορές, επιτρέποντάς μας να φανταστούμε την αρχική χαρούμενη όψη τους. Περί τα 550 είναι αυτά τα ειδώλια. Και μέσα από αυτά μπορεί να κατανοηθεί η τεχνική της κατασκευής τους, άλλοτε με το χέρι, άλλοτε με κεραμικό τροχό, άλλοτε με μήτρα, αλλά και με πολλούς τρόπους μαζί. Ανάμεσά τους ομοιώματα κατοικίδιων ζώων, σκηνές από την καθημερινή ζωή, παιχνίδια όπως κούκλες με κινητά μέλη ή ένα καροτσάκι που μεταφέρει πιθάρια, κομψές Ταναγραίες με πλούσια ενδύματα, μια ομπρέλα στο χέρι ή μια βεντάλια, καθώς και πολλές θεές και μικροί παιχνιδιάρικοι Ερωτες.

Υ πάρχουν όμως και ολόκληρα σύνολα κοσμημάτων, χρυσών ή αργυρών, που βρέθηκαν σε ταφές πλούσιων γυναικών της αρχαιότητας. Ανάμεσά τους ο λεγόμενος «θησαυρός της Αναβύσσου», ο «θησαυρός της Ερέτριας», καθώς και πολλά ταφικά σύνολα από την Αττική. Είναι χρυσά στεφάνια, περιδέραια, διαδήματα, ενώτια, περικάρπια, δαχτυλίδια, κοσμήματα που ράβονταν στα ενδύματα ή πόρπες, φτιαγμένα με σκοπό να επιδείξουν τον πλούτο και την κοινωνική θέση εκείνων που τα έφεραν. Πολλά είχαν ανατεθεί στα ιερά των θεών, άλλα συντρόφευσαν τους κατόχους τους στον θάνατο, για να διασωθούν ως σήμερα μέσω της αρχαιολογικής έρευνας. Το σύνολο ολοκληρώνεται με την εξαιρετική συλλογή γυάλινων αγγείων που, άλλοτε πολύχρωμα και άλλοτε διάφανα, αποτελούν πραγματικά αριστουργήματα των υαλουργών της αρχαιότητας.

Αυτός ο κόσμος σε μικρογραφία είναι εν τέλει το «αντίπαλον δέος» για το Εθνικό Μουσείο, που πέρα από τη μεγάλη γλυπτική της αρχαιότητας, τα εκπληκτικά χάλκινα αγάλματα, τις τοιχογραφίες και τα άλλα ευρήματα της προϊστορικής εποχής μοιάζει να κλείνει το μάτι στον επισκέπτη φανερώνοντας το άλλο, το χαρούμενο, παιχνιδιάρικο και δυναμικό πρόσωπο της αρχαιότητας.
  • ΤΟ ΒΗΜΑ, Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2009

Η δημοπρασία του αιώνα. Η οικονομική κρίση μπορεί να περιμένει

Ευτυχώς που ο Πιερ Μπερζέ αγνόησε τους φίλους του που τον συμβούλευσαν να μην θέσει προς δημοπρασία την ιδιωτική συλλογή έργων τέχνης αποτελούμενη από περισσότερα από 700 αντικείμενα την οποία είχε συγκεντρώσει με τον φίλο και συνεργάτη του, το θρυλικό μόδιστρο Υβ Σεν Λοράν, μέχρι να περάσει η περίοδος της οικονομικής κρίσης. «Η δημοπρασία του αιώνα» όπως την χαρακτήρισαν οι ίδιοι οι Christie’s που τη διενήργησαν συμπεριέλαβε από Ρωμαϊκές αρχαιότητες έως πίνακες του Πικάσσο και απέφερε το μυθικό ποσό των 374.392 εκατομμυρίων ευρώ με αποτέλεσμα να αποτελέσει την πιο ακριβή ιδιωτική συλλογή που πουλήθηκε ποτέ σε δημοπρασία και να καταγράψει άφθονα ρεκόρ. «Είμαι πολύ-πολύ ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα», είπε ο Πιερ Μπερζέ κλείνοντας την τριήμερη δημοπρασία που έφερε στο, ειδικά διαμορφωμένο Gran Palais των Παρισίων εκατοντάδες αγοραστές, εμπόρους τέχνης, συλλέκτες και φιλότεχνους, ενώ οι υπάλληλοι του οίκου έπαιρναν ταυτοχρόνως προσφορές από 100 τηλεφωνικές γραμμές. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το μεγαλύτερο μέρος των αγοραστών ήταν Αμερικανοί και Ευρωπαίοι.

Από τηλεφώνου «χτυπήθηκαν» και αγοράστηκαν έναντι 28 εκατομμυρίων ευρώ (14 εκατομμύρια το καθένα) τα δύο γλυπτά που αναπαριστούν κεφαλές ζώων, αρουραίο και κουνέλι, χρονολογούνται από τη δυναστεία των Κινγκ, η δημοπρασία των οποίων παρ’ ολίγον να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο αφού εκπρόσωποι της Κίνας τα είχαν ζητήσει υποστηρίζοντας ότι είχαν κλαπεί από το θερινό αυτοκρατορικό παλάτι του Πεκίνου. Δεκάδες μοίραζαν φυλλάδια για να ανασταλεί η δημοπρασία τους, αλλά η γαλλική δικαιοσύνη _ που δεν αμφισβήτησε ότι είχαν κλαπεί _ επέτρεψε την πώλησή τους διότι αποφάνθηκε ότι είχαν αγοραστεί νομίμως. Οι Christies’s κατά την πάγια τακτική τήρησης της ανωνυμίας των πελατών τους, αρνήθηκαν να αποκαλύψουν την ταυτότητα των αγοραστών των δύο γλυπτών συγκρίνοντας το χρέος του δημοπράτη να προστατέψει το απόρρητο του αγοραστή με το χρέος του γιατρού να προστατέψει το απόρρητο του ασθενή. «Πάντως δεν ήμουν εγώ», σχολίασε ο Πιερ Μπερζέ, ο οποίος είχε δηλώσει ότι θα έδινε τα γλυπτά στην Κίνα «αν σταματούσε να καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα, απελευθέρωνε το Θιβέτ και καλοσώριζε τον Δαλάι Λάμα».

Αδιαμφισβήτητα, η πρώτη ημέρα της δημοπρασίας που ξεκίνησε τη Δευτέρα 23 Φεβρουαρίου και ολοκληρώθηκε την Τετάρτη 25 Φεβρουαρίου ανέδειξε τα πλέον εντυπωσιακά αποτελέσματα δίνοντας στο γεγονός τεράστιες διαστάσεις. Συγκέντρωσε 206 εκατομμύρια ευρώ όταν οι οργανωτές της είχαν διακηρύξει ότι θα ήταν πλήρως ικανοποιημένοι αν καθ’ όλη τη διάρκειά της έφτανε τα 300 εκατομμύρια ευρώ. Ακριβότερο έργο της δημοπρασίας αποδείχτηκε ο πίνακας του Ματίς «Πασχαλίτσες σε μπλε και ροζ χαλί» του 1911 ο οποίος πουλήθηκε αντί 35,9 εκατομμυρίων ευρώ ξεπερνώντας κατά πολύ την αρχική εκτίμηση των 18 εκατομμυρίων ευρώ. Ο οίκος Christie’s αρνήθηκε επίσης να ονοματίσει τον αγοραστή, σύμφωνα με τη φημολογία ωστόσο, πρόκειται για Αμερικάνο. Η δημοπρασία με τις υψηλότατες τιμές, πάντως, είχε και μια αποτυχία: το κυβιστικό έργο του Πικάσσο «Μουσικά όργανα σε τραπέζι» δεν κατάφερε να πιάσει την τιμή εκτίμησης των 25-30 εκατομμυρίων ευρώ, με αποτέλεσμα οι υπεύθυνοι του οίκου να το αποσύρουν. «΄Ενας Πικάσσο δεν είναι σπάνιος αλλά όλοι ψάχνουν για έναν καλό Ματίς», ανέφερε η deputy editor του περιοδικού BeauxArts, Ιζαμπέλ ντε Βαβρίν. Ρεκόρ σημείωσαν επίσης πίνακες των Ντυσάν, Μπρανκούζι, ΄Ενσορ, Μοντριάν, Ντε Κίρικο, Ζερικό, Γκρέι και πολλών άλλων. Το ξύλινο γλυπτό «Μαντάμ Λ.Ρ.» του Μπρανκούζι το οποίο κάποτε ανήκε στο γάλλο ζωγράφο Φερνάν Λεζέ πουλήθηκε αντί 26 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ η δερμάτινη καρέκλα με μπράτσα σε σχήμα δράκου που χρονολογείται μεταξύ 1917-1919 και φέρει την υπογραφή της Αϊλήν Γκρέι έφτασε σχεδόν τα 22 εκατομμύρια ευρώ. Εικοσενάμισυ εκατομμύριο ευρώ πουλήθηκε επίσης σύνθεση του 1922 του Μοντριάν, καλλιτέχνη ο οποίος ιδιαίτερα επηρέασε συγκεκριμένες συλλογές του Υβ Σεν Λοράν.

  • Ακολουθεί η συλλογή Βερσάτζε

Γιατί να μην ακολουθήσει κι άλλη - επίσης διάσημου μόδιστρου; Το εκπληκτικό αποτέλεσμα της δημοπρασίας των έργων της συλλογής του γάλλου μετρ και του συντρόφου του που ξεπέρασε και τις υψηλότερες προσδοκίες ανοίγει το δρόμο - και γιατί όχι την όρεξη; - για τη δημοπρασία συλλογών ενός άλλου σχεδιαστή που επίσης υπήρξε σημαντικός συλλέκτης. Τα έπιπλα και τα έργα τέχνης της βίλα Φοντανέλε του Τζιάννι Βερσάτζε, του μετρ με το γούστο που καθόρισε μια συγκεκριμένη περίοδο της ιταλικής μόδας πωλούνται δια πλειοδοσίας την Τετάρτη 18 Μαρτίου από τον Sotheby’s δίνοντας την ευκαιρία στους υποψήφιους πλειοδότες «να αγοράσουν κάτι από τη συλλογή που είναι αντιπροσωπευτική της κληρονομιάς του», όπως ανέφερε ο Μάριο Τραβέλλα του εν λόγω οίκου. Το περιεχόμενο του, σε νεοκλασσικού ύφους, σπιτιού στις όχθες της λίμνης Κόμο του Τζιάννι Βερσάτζε που αντιπροσωπεύει το στυλ σήμα-κατατεθέν του είναι, βέβαια, πολύ χαμηλότερης αξίας από τη συλλογή του γάλλου μετρ. Τα 550 Lot της συλλογής - έπιπλα, γλυπτά και ασημικά από την κεντρική Ευρώπη του 18ου και του 19ου αιώνα - που αναμένονται να «πιάσουν» περισσότερο από 2,3 εκατομμύρια ευρώ φέρνουν στην επικαιρότητα την κίτρινη βίλλα 30 μίλια από το Μιλάνο η οποία ήταν επί 20 χρόνια το αγαπημένο καταφύγιο του Βερσάτζε τα Σαββατοκύριακα αλλά και το σκηνικό για πάρτι με συμμετοχές όπως της Μαντόνα, της πριγκίπισσας Νταϊάνα, του Στινγκ και του ΄Ελτον Τζον, μ’ άλλα λόγια των θρυλικών eightie’s. Από τη συλλογή επίπλων (όλα στα αγαπημένα χρώματα του Βερσάτζε, το μπλε και το χρυσό) έως τα κλινοσκεπάσματα, όλα τα αντικείμενα μαρτυρούν την τολμηρή διακοσμητική προσέγγιση του δημιουργού, ενώ πολλά είναι αναγνωρίσιμα μέσα από τις φωτογραφίες που έβγαλε ο Χέλμουτ Νιούτον για τη βίλλα. Κεντρικός άξονας των αντικειμένων, ένα ζευγάρι γύψινων εκμαγείων των Παλαιστών του Αντόνιο Κάνοβα (τιμή εκτίμησης: 22.825-45.653 ευρώ) τοποθετημένων στην κρεββατοκάμαρά του και μέρος ενός θέματος που διέτρεχε όλη τη βίλλα ως φόρος τιμής στην αντρική μορφή.

  • Κατερίνα Λυμπεροπούλου | TO BHMA, Παρασκευή 27 Φεβρουαρίου 2009

Thursday, February 26, 2009

Το επάγγελμα του ζωγράφου είναι το όραμα

«Σε αυτούς τους καιρούς το να μιλά κανείς είναι αυτοκτονία, το να μη μιλάς όμως είναι δολοφονία». Πρώτες κουβέντες του Γιάννη Κουνέλλη στην προχθεσινοβραδινή εκδήλωση που οργάνωσε προς τιμήν του η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών αναγορεύοντάς τον ομόφωνα (κάπως καθυστερημένα, είναι αλήθεια) επίτιμο καθηγητή της. Ο πρύτανης της ΑΣΚΤ Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης και η Νίκη Λοϊζίδου προλόγισαν την εκδήλωση, ενώ ο Μανώλης Μπαμπούσης με προβολή βίντεο βοήθησε να προσεγγίσουμε τη ζωή και τα έργα του καλλιτέχνη. Μέσα σε μια κατάμεστη και συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα, ο Γιάννης Κουνέλλης, αντί να μιλήσει για την τέχνη του και τις προσωπικές του αναζητήσεις, θεώρησε ορθότερο να μοιραστεί με το κοινό του βαθύτερες πολιτικές και υπαρξιακές ιδέες και σκέψεις. Ανάμεσά τους η παγκοσμιοποίηση, η «ανατροπή της γέφυρας με το παρελθόν», η τέχνη των μετανεωτερικών καιρών που «περιορίζεται στο αισθητικό πεδίο με διακοσμητικούς στόχους», η τέχνη της αγοράς.

Απέναντι σ' όλα αυτά ο κορυφαίος καλλιτέχνης αντέτεινε το «θείο χάος» ζητώντας το νέο να παραμείνει ακέραιο και διαλεκτικό ώστε οι νέοι καλλιτέχνες να κολυμπούν σε διαυγή νερά, άσχετα αν ναυαγήσουν: καθώς «υπάρχει μια έλξη, μια διαφορά, μια καλλιτεχνικότητα στο ναυάγιο». Εξάλλου το να κάνει κανείς τον καλλιτέχνη είναι σαν τον παίχτη του Ντοστογιέφσκι, βάζεις τη ζωή σου στοίχημα και καμιά φορά το χάνεις. Ο καλλιτέχνης «πρέπει να έχει όραμα, να είναι ονειροπόλος». Αυτό το όραμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι και η Ιθάκη που ο καθένας φτιάχνει και ζει μόνος του. Είναι το ίδιο όραμα που έκανε τον Τζόυς να γράψει τον "Οδυσσέα" και να τον εκδώσει με εξώφυλλο τη σημαία της Ιρλανδίας και τον Γιάννη Κουνέλλη να μην παρατήσει τη ζωγραφική όταν, πριν από πολλά χρόνια, δεν γινόταν δεκτός ως σπουδαστής στη Σχολή Καλών Τεχνών.

Α.Πλ., Η ΑΥΓΗ, 26/02/2009

Γιάννης Κουνέλλης: «Η Ελλάδα μού έδωσε ιδέες, αρχές»

  • Αληθινός και συγκινητικός ήταν προχθές ο Γ. Κουνέλλης στην ομιλία του, στη Σχολή Καλών Τεχνών

ANAΓΟΡΕΥΣΗ. «Ο καλλιτέχνης είναι πάντα μια ηθική μορφή. Καταθέτει την προσωπική θεώρηση της ιστορίας με έναν μεταφορικό τρόπο. Κανείς δεν μπορεί να διαχωρίσει την ιστορία της τέχνης από την ιστορία της κοινωνίας, όπως δεν μπορεί να διαχωρίσει κανείς τις κηδείες των μαύρων από τα μπλουζ».

Ο Γιάννης Κουνέλλης επαναπατρίστηκε, έστω και προσωρινά. Κατά την προχθεσινή του αναγόρευση σε επίτιμο διδάκτορα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας, ήταν αληθινός, συγκινητικός, με λόγια μεστά, γεμάτα σοφία. Στα 73 του χρόνια, η Ελλάδα τον τίμησε για τη σπουδαία διαδρομή του στην τέχνη και εκείνος αποδέχθηκε τη διάκριση με χαρά και ταπεινοφροσύνη. Στην κατάμεστη αίθουσα Τζόρτζιο Ντε Κίρικο της ΑΣΚΤ, οι φοιτητές είχαν κάτσει μέχρι και στο πάτωμα και εκείνος απηύθυνε τον λόγο του στους εκκολαπτόμενους καλλιτέχνες του ακροατηρίου.

Πριν από την αναγόρευση, η προεδρεύουσα του Θεωρητικού Τμήματος της ΑΣΚΤ, Νίκη Λοϊζίδη, παρουσίασε τη θητεία του Κουνέλλη στην τέχνη, ενώ ο επιστήθιος φίλος του, φωτογράφος και αναπληρωτής καθηγητής της ΑΣΚΤ, Μανώλης Μπαμπούσης, σκιαγράφησε το προφίλ μέσα από τα λόγια του ίδιου τού καλλιτέχνη.

«Σε αυτούς τους καιρούς το να μιλάει κανείς είναι αυτοκτονία. Το να μη μιλάει όμως είναι δολοφονία. Μιλάμε λοιπόν, αναθέτοντας την επιβίωση στην τύχη. Ο μεγάλος Αγγλος ποιητής Βύρων πέθανε στο Μεσολόγγι για την ελευθερία και την αυτονομία της Ελλάδας. Εχουμε υποχρέωση γι’ αυτόν τον θάνατο. Γιατί πέθανε; Οι καιροί άλλαξαν, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς σε τι άλλαξαν. Σε αυτήν τη χώρα ομιλείται ακόμα η ελληνική γλώσσα, ο Παρθενώνας βρίσκεται πάντα πάνω στον μεγάλο βράχο. Η Ιθάκη δεν άλλαξε θέση από την εποχή του Ομήρου και οι άνθρωποι που γεννιούνται στην Ελλάδα έχουν ανάγκη να είναι πρωταγωνιστές της εποχής τους. Αλλά πού βρίσκεται το κέντρο που δικαιολογεί εκείνον τον πρωταγωνιστή, εν ονόματι ποιου παραμένει αυτή η επένδυση στην ιστορία της πραγματικότητας;»

Ο Κουνέλλης εστίασε την ομιλία του στον ρόλο της «μεγάλης ιδέας του ελληνισμού»: «Η Ελλάδα μου έδωσε ιδέες και αρχές καλής ποιότητας και ανθρωπιά. Ο κόσμος θα ήταν φτωχότερος χωρίς την Ελλάδα, αλλά ίσως όχι, χωρίς άλλες χώρες που είναι μικρές και γεμάτες τράπεζες. Μπορεί να μην μιλάω καλά τα ελληνικά, αλλά τη χώρα την ξέρω. Οι Ελληνες περνούν μια κρίση ταυτότητας. Ο Αμερικανισμός κυριαρχεί, ενώ χάθηκε η λαϊκή κουλτούρα. Είδα τα επεισόδια του Δεκεμβρίου από την τηλεόραση. Είναι σωστό να ζητάνε οι νέοι. Για να φτιάξεις πράγματα πρέπει να φτάσεις σε μια ακεραιότητα. Εμείς έχουμε γλώσσα -είναι μέσα μας, κάθεται στα πόδια μας, έχουμε αντίληψη, έχουμε πολιτική. Μπορεί να έχουμε και μέλλον».

  • «Η Ιθάκη είναι το μεγαλείο»

Πολλές φορές αναφέρθηκε στην έννοια της Ιθάκης: «Η Ιθάκη είναι υποθετική. Η Ιθάκη είναι το μεγαλείο και υπάρχει πάντα όπως ο ελληνισμός. Η Ιθάκη είναι μια υπόθεση αγάπης». Το προσωπικό όραμα του ζωγράφου, το περιέγραψε λιτά ο Μανώλης Μπαμπούσης μέσα από τα λόγια του ίδιου Κουνέλλη: «Μακάρι να ήμουν εξόριστος σ’ ένα μικρό σπίτι στην Κάσμπα της Τλεμ Σίν, με τους άσπρους τοίχους και τα πατώματα με τα άσπρα και τα μπλε πλακάκια σαν αυτά στους πίνακες του Ματίς... Σ’ αυτό το εξαιρετικό μέρος, θα ήθελα να έχω μία ερωτική συνάντηση με μια από τις δεσποινίδες της Αβινιόν, εκείνη στα δεξιά την Αφρικανή. Να φάω το ψάρι από τη νεκρή φύση του Ρέμπραντ. Να δοκιμάσω το σταφύλι του Βάκχου του Καραβάτζιο. Να πάω για ψάρεμα με τη βαρκούλα τού Μανέ. Και να πεθάνω ένδοξα σαν τον Μαρά στον πίνακα του Νταβίντ».

  • Της Μαργαριτας Πουρναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 26/02/2009

Wednesday, February 25, 2009

Ο Γ. ΚΟΥΝΕΛΛΗΣ ΑΝΑΓΟΡΕΥΤΗΚΕ ΕΠΙΤΙΜΟΣ ΔΙΔΑΚΤΟΡΑΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ: «Το μέλλον της τέχνης είναι στο παρελθόν της»


«Όταν υπάρχει  αλήθεια, ό,τι κανείς  έχει ταυτότητα, είναι  δυνατό. Για να βρεις  όμως την ταυτότητά  σου, πρέπει να ξέρεις  ποιος είσαι και πού  θέλεις να πας. Μετά  βρίσκεις τον τρόπο  πώς θα το κάνεις  αυτό», λέει ο  καλλιτέχνης και  ακαδημαϊκός Γιάννης  Κουνέλλης, που έχει  εισαγάγει στις  εικαστικές  εγκαταστάσεις του  ζωντανά άλογα,  φωτιά, καφέ, βαμβάκι,  κάρβουνα, πουλιά,  παραθυρόφυλλα,  κρεβάτια, καπνό και  υπήρξε ιδρυτής του  κινήματος της Αrte  Povera- τέχνη με  φτωχά υλικά

Χρόνια στο κουρμπέτι της παγκόσμιας τέχνης, ριζοσπάστης, ο Γιάννης Κουνέλλης, που τιμήθηκε χθες από την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με την αναγόρευσή του σε επίτιμο καθηγητή, διδάσκει με το έργο και τον λόγο του σε σχολές και πανεπιστήμια όλου του κόσμου και αφουγκράζεται την αγωνία των νέων καλλιτεχνών για την παγκοσμιοποίηση και την επιθυμία τους να καταργηθεί το ένα και μόνο καλλιτεχνικό κέντρο και η ομοιομορφία. «Το κέντρο χρειάζεται, γιατί ένας πολιτισμός χωρίς κέντρο είναι δύσκολο και να τον σκεφτείς», λέει στα «ΝΕΑ».
  • Ποια είναι η ερώτηση που σας θέτουν οι νέοι πιο συχνά και τι απαντάτε;
Σήμερα ζούμε μια δύσκολη κατάσταση, επικίνδυνη. Μόλις βγήκαμε από ένα περιθώριο της κόλασης. Πολλοί νέοι μπήκαν σ΄ αυτήν την κόλαση πιστεύοντας ότι είναι κάποιος παράδεισος. Το ερώτημα που μου θέτουν πολύ συχνά αφορά τη θέση της τέχνης. Απαντώ ότι χρειάζεται να ξαναβρεθούν οι αρχές, μια ισχυρή ισορροπία και η τέχνη να βρει στο παρελθόν της το μέλλον της, γιατί αυτό το παρελθόν έχει μεγάλες αξίες.

Λύση απελπισίας για την Ανι Λίμποβιτς. Για να πληρώσει τα χρέη της η διάσημη αμερικανίδα φωτογράφος αποφάσισε να βάλει υποθήκη την ίδια την τέχνη της

1. Η ποπ τραγουδίστρια και ηθοποιός Μπιγιονσέ φωτογραφημένη τον Ιούλιο του 2007 από την Ανι Λίμποβιτς για τη διαφημιστική καμπάνια της Αmerican Εxpress
2. Η πρώτη κυρία των ΗΠΑ Μισέλ Ομπάμα ποζάρει στο εξώφυλλο της αμερικανικής «Vogue» Μαρτίου 2009
3. Το εξώφυλλο του «Vanity Fair» της 6ης Σεπτεμβρίου 2006 κοσμούσε η οικογένεια Κρουζ (ο Τομ, η Κέιτι Χολμς και η μικρή κόρη τους Σούρι), απαθανατισμένη από τη Λίμποβιτς
4. Αλλος ένας αστέρας του Χόλιγουντ που στήθηκε μετά χαράς μπροστά στον φακό της αμερικανίδας φωτογράφου. Η συγκεκριμένη φωτογραφία του Μπραντ Πιτ, τραβηγμένη τον περασμένο Ιούνιο, συμπεριελήφθη σε πρόσφατη έκθεση στη Νational Ρortrait Gallery του Λονδίνου

Τι κρίμα όταν οι πλούσιοι... βιοπαλαιστές ανακαλύπτουν ότι τα υπερπολυτελή σπίτια τους δεν έχουν πια την απαραίτητη αξία προκειμένου να τους βοηθήσουν να συγκεντρώσουν τα χρήματα που χρειάζονται σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής τους... Αλλά για ορισμένους από αυτούς υπάρχει σωτηρία. Υπάρχουν αρκετά ιδρύματα εκεί έξω- σε καμία περίπτωση φιλανθρωπικά, αλλά σίγουρα φιλότεχνα- που είναι κάτι παραπάνω από πρόθυμα να δεχθούν κάτι άλλο ως ενέχυρο: την τέχνη.

Στις χαλεπές ημέρες μας πρέπει κανείς να θεωρείται κάτι παραπάνω από τυχερός αν όχι μόνο συλλέγει έργα τέχνης αλλά είναι και ο ίδιος δημιουργός. Ρωτήστε την Ανι Λίμποβιτς, τη διάσημη φωτογράφο πορτρέτων. Το πελατολόγιό της μπορεί να περιλαμβάνει από τη Γουόλτ Ντίσνεϊ ως το «Vanity Fair», τελικά όμως έπιασε οικονομικό... πάτο. Τι κι αν υπήρξε μία από τις πιο επιτυχημένες εμπορικές φωτογράφους της γενιάς της; Οπως αποκαλύφθηκε, η καλλιτέχνις κατέφυγε πριν από μερικούς μήνες σε ένα ίδρυμα που ονομάζεται Αrt Capital και εδρεύει στο Μανχάταν για να ζητήσει δάνεια ύψους 15,5 εκατ. δολαρίων. Οσο εξωφρενικά χρέη και αν έχει, προφανώς μπορούν να αντιμετωπιστούν. Αρκεί μόνο να διακινδυνεύσει να χάσει τα δικαιώματα στα διάσημα και πανάκριβα έργα της.

Πρόκειται όμως για την ίδια τη φύση του δανείου της που θα ταρακουνήσει συθέμελα τον κόσμο της τέχνης. Είναι βέβαιον ότι η Λίμποβιτς ξεκίνησε παραδοσιακά. Προσφέροντας δηλαδή ως ενέχυρο περιουσιακά στοιχεία της, όπως το εξοχικό της στα περίχωρα της Νέας Υόρκης ή και άλλα σπίτια της στο Γκρίνουιτς Βίλατζ. Οταν όμως τα πράγματα σοβάρεψαν περισσότερο, αναγκάστηκε να βάλει σε υποθήκη και κάτι παραπάνω- για να επιβεβαιώσει την αξιοπιστία των δανείων. Ετσι ο κλήρος έπεσε στα δικαιώματα επί των φωτογραφιών της. Οχι μόνο όσων έχει τραβήξει κατά την πολύχρονη καριέρα της, αλλά και όλων όσων... πρόκειται να τραβήξει στο μέλλον.

Το φαινόμενο των δανείων τέχνης δεν είναι ακόμη γνωστό πέρα από στενούς κύκλους και κεκλεισμένες θύρες. Είναι πάντως πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι, ενώ σταθερές αξίες όπως η γη έχουν πλέον αποδυναμωθεί, την ίδια στιγμή κάτι τόσο ρευστό όσο η τέχνη αρχίζει να αποτελεί την καλύτερη εγγύηση όταν η χρεοκοπία σού χτυπά επίμονα την πόρτα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται περίτρανα και από τα αστρονομικά ποσά που συγκέντρωσε η πρόσφατη δημοπρασία της συλλογής του Υβ Σεν Λοράν στο Παρίσι.

Η Ανι Λίμποβιτς φωτογραφημένη κατά τη διάρκεια της έκθεσης με έργα της που φιλοξενείται από τις 20 Φεβρουαρίου στο Βερολίνο (ΕΡΑ/ΤΙΜ ΒRΑΚΕΜΕΙΕR)
Προς το παρόν λοιπόν η Αrt Capital κάνει χρυσές δουλειές, καθώς τα ενέχυρα έργων τέχνης θα φθάσουν εφέτος τα 120 εκατ. δολάρια- σε σύγκριση με τα 80 εκατ. ευρώ που είχε φθάσει πέρυσι. Και ενώ τέτοιου είδους ιδρύματα είναι καθ΄ όλα νόμιμα, κάποιος θα μπορούσε πολύ εύκολα να τα χαρακτηρίσει «δανειοκαρχαρίες» που καραδοκούν να αρπάξουν ό,τι έχει τεράστια συναισθηματική και οικονομική αξία για έναν καλλιτέχνη.

Δεν πρέπει λοιπόν να ξεχνάτε: αν έχετε προβλήματα με τις δοσοληψίες σας, τα πολύτιμα αριστουργήματα που έχετε στην κατοχή σας θα περάσουν σε ξένα χέρια. Είναι βέβαιον ότι τα γραφεία της Αrt Capital είναι... διακοσμημένα με έργα τέχνης των οποίων οι ιδιοκτήτες αναγκάστηκαν κάποτε να τα αποχωριστούν και τώρα διατίθενται προς πώληση. Ενας Ρούμπενς εδώ, δύο Γουόρχολ παραπέρα... Σύμφωνα με ρεπορτάζ των «Νew Υork Τimes», η Λίμποβιτς είχε υπογράψει για δικαιώματα, αρνητικά φωτογραφιών και δικαιώματα συμβολαίων για φωτογραφίες που είτε υπάρχουν είτε πρόκειται να δημιουργηθούν στο μέλλον, προκειμένου να διασφαλίσει δάνεια ύψους 5 εκατ. δολαρίων (σε πρώτη φάση, το περασμένο φθινόπωρο), ενώ επανήλθε τον Δεκέμβριο υπογράφοντας αυτή τη φορά για 10,5 εκατ. δολάρια. Η είδηση αυτών των δυσάρεστων «πάρε- δώσε» επιβεβαίωσε τις φήμες ότι η Λίμποβιτς αντιμετώπιζε μεγάλο οικονομικό πρόβλημα.

Τα κυριότερα άγχη της φωτογράφου αφορούν τα τεράστια χρέη της, που σχετίζονται με ένα στούντιο στο Μανχάταν, τον θάνατο της συντρόφου της, συγγραφέως Σούζαν Σόνταγκ, και τις ευθύνες σχετικά με την ανατροφή των τριών παιδιών της. Χρειάστηκε επίσης να αντιμετωπίσει μηνύσεις που έγιναν εις βάρος της από ηλεκτρική εταιρεία αλλά και από έναν στυλίστα, το οικονομικό σκέλος των οποίων αγγίζει τις 700.000 δολάρια.

Φωτογραφίες που προκάλεσαν συζητήσεις

▅ Ο Τζον Λένον και η Γιόκο Ονο φωτογραφημένοι για το εξώφυλλο της 22ας Ιανουαρίου 1981 του περιοδικού «Rolling Stone», τραβηγμένη την ημέρα που δολοφονήθηκε το διάσημο «Σκαθάρι».
▅ Η επτά μηνών έγκυος Ντέμι Μουρ γυμνή για το «Vanity Fair» και αργότερα, επίσης γυμνή, με ένα κοστούμι ζωγραφισμένο στο σώμα της.
▅ Η Γούπι Γκόλντμπεργκ μέσα σε μια μπανιέρα γεμάτη γάλα.
▅ Ο Νταν Ακρόιντ και ο Τζον Μπελούσι ως «Βlues Βrothers» με τα πρόσωπά τους βαμμένα μπλε.
▅ Η βασίλισσα Ελισάβετ με αφορμή την επίσκεψή της στις ΗΠΑ το 2007.
▅ Ο Στινγκ στην έρημο καλυμμένος από άμμο, ώστε να εναρμονίζεται με το σκηνικό.
▅ Το εξώφυλλο του θρυλικού άλμπουμ του Μπρους Σπρίνγκστιν «Βorn in the USΑ».

  • ΤΟΥ DΑVΙD USΒΟRΝΕ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Πέμπτη 26 Φεβρουαρίου 2009

Αταλάντευτος αγωνιστής- εικαστικός


«Υστατο χαίρε» χτες το μεσημέρι για τον 88χρονο ζωγράφο, γλύπτη, μακετίστα, γραφίστα, Θωμά Μώλο, που «έφυγε» προχτές. Αυτοδίδακτος δημιουργός, με πενηντάχρονη εικαστική πορεία, ο Θ. Μώλος διακρίθηκε με την αγωνιστικότητα, σεμνότητα και το ήθος του. Γεννημένος (1921) στα Μέγαρα, εντάχθηκε στην ΕΑΜική Αντίσταση και δεν αρνήθηκε ποτέ τις ιδέες του, πάντα στο πλάι του ΚΚΕ. Στην Κατοχή συνελήφθη από τους Γερμανούς και κρατήθηκε στην απομόνωση. Το 1946, με τις διώξεις των αγωνιστών, πήρε το δρόμο των φυλακών Αβέρωφ και Κεφαλονιάς και έπειτα της πεντάχρονης εξορίας στη Λήμνο και τη Μακρόνησο.

Η πρώτη ατομική έκθεση έργων του πραγματοποιήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Για τις εκθέσεις επέλεγε χώρους προσιτούς στο πλατύ κοινό, κι όχι τα εμπορικά κυκλώματα των γκαλερί. Στη δεκαετία του 1970 πραγματοποίησε εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό: γκαλερί «Διαμαρτυρία» (1971), αίθουσα «Περβανιδίου Ινστιτούτου» (Λάρισα, 1974), Λέσχη Γραμμάτων και Τεχνών (Θεσσαλονίκη, 1975), Πανελλήνια Καλλιτεχνική Εκθεση (Ζάππειο, 1975), Δημαρχείο Νίκαιας (1977) κ.α. Ιδιαίτερη αναγνώριση είχε το έργο του «Η ζωή μου στο Μακρονήσι», (IV Διεθνής Εκθεση Ρεαλιστικής Ζωγραφικής, Σόφια, 1982). Ο μεγάλων διαστάσεων πίνακας, που δώρησε το 1986 στο ΚΚΕ, μαζί με τον πίνακα «Εθνική Αντίσταση», ξεχώρισε στην έκθεση, αποσπώντας επαίνους των κριτικών.

Στη ζωγραφική του Θ. Μώλου «ξεδιπλώνεται» η ανθρώπινη ιστορία. Τα ιδανικά της Αντίστασης, οι μαύρες μέρες της εξορίας, αλλά και σύγχρονα γεγονότα (παιδιά Παλαιστίνης, πόλεμος στο Ιράκ κ.ά.). Από την πλούσια γλυπτική του δραστηριότητα, σημειώνουμε τις τοποθετήσεις γλυπτών σε δημόσιους χώρους: Μνημεία Εθνικής Αντίστασης στις περιοχές, Νέα Αρτάκη Εύβοιας, Εγκλοβή Λευκάδας, Μέγαρα Αττικής, Κλειτορία Καλαβρύτων, στο Σπίτι του Αγωνιστή στον Υμηττό. Ξεχωριστή ήταν η προσφορά του στην επιμέλεια των εξωφύλλων του περιοδικού «Εθνική Αντίσταση», στην εικονογράφηση βιβλίων και τη φιλοτέχνηση μεταλλίων συλλόγων και δήμων. Σημαντική στιγμή του ήταν το πολυτελές λεύκωμα «Λαογραφικά των Μεγάρων», με έργα ζωγραφικής του Θ. Μώλου, για τα ήθη και έθιμα των Μεγάρων.

«Είναι δολοφονία να μη μιλάς». Ο Γιάννης Κουνέλλης αναγορεύτηκε επίτιμος καθηγητής ζωγραφικής της ΑΣΚΤ

«Είναι δολοφονία να μη μιλάς»

«Το όνειρο διατάσσει την τρικυμία, ψηλώνει την αυλαία, γράφει την τραγωδία, σκοτώνει τον καλλιτέχνη που δεν έχει όραμα. Είμαι εδώ συγκινημένος που με τιμά σήμερα η ΑΣΚΤ», είπε χθες το βράδυ ο Γιάννης Κουνέλλης, ολοκληρώνοντας την ομιλία του. Από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της διεθνούς πρωτοπορίας του 20ού αιώνα, πρωτεργάτης της arte povera, πολίτης του κόσμου, από τους πιο διάσημους Ελληνες της Διασποράς, αναγορεύτηκε επίτιμος καθηγητής Ζωγραφικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Πλήθος κόσμου είχε κατακλύσει από νωρίς την αίθουσα Τζόρτζιο ντε Κίρικο, όπου πραγματοποιήθηκε η αναγόρευσή του.

Ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς απέστειλε χαιρετιστήριο μήνυμα, η ιστορικός τέχνης Νίκη Λοϊζίδου μίλησε για το έργο του και στη συνέχεια ο καθηγητής του Τμήματος Φωτογραφίας Μανώλης Μπαμπούσης παρουσίασε ένα σύντομο οπτικό ταξίδι με εικόνες από τις δουλειές του και το εργαστήριό του. Ακολούθησε η αναγόρευσή του σε καθηγητή Ζωγραφικής της ΑΣΚΤ από τον πρύτανη Τριαντάφυλλο Πατρασκίδη.

Ηρεμος, με ανατρεπτικό λόγο, όπως και έργο, ο καλλιτέχνης που έβγαλε τη ζωγραφική από τον καμβά μίλησε για την οδυσσειακή περιπέτεια, για την Ιθάκη, για την τέχνη, για την Ελλάδα: «Σ’ αυτούς τους καιρούς, να μιλάει κανείς είναι αυτοκτονία. Αλλά να μη μιλάει είναι δολοφονία. Μιλάμε αναθέτοντας την επιβίωση στην τέχνη. Ο λόρδος Μπάιρον πέθανε στο Μεσολόγγι για μια ελεύθερη Ελλάδα. Οι καιροί αλλάζουν, αλλά δεν γνωρίζουμε σε τι», ανέφερε ξεκινώντας την ομιλία του. «Ο καλλιτέχνης βάζει στοίχημα τη ζωή του και καμιά φορά τη χάνει», είπε απαντώντας στο ερώτημα «ποιο στιλ ζωγραφικής θα επικρατήσει στο μέλλον, ώστε να το ακολουθήσουν οι νέοι ζωγράφοι». Λίγο πριν είχε πει: «Ποτέ δεν ήθελα να βάλω καμιά δουλειά μου σε οποιαδήποτε κρεβατοκάμαρα». Για να προσθέσει αργότερα: «Η τέχνη που περιορίζεται σε αισθητικά πεδία διακόσμησης, διαμέσου των δρόμων της αγοράς και των χρηματικών συναλλαγών, είναι σήμερα νεκρή».
  • Εικαστικά γεγονότα

Γεννημένος το 1936 στον Πειραιά, εγκαταστάθηκε το 1956 στη Ρώμη όπου σπούδασε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών. Από την πρώτη έκθεσή του στη Ρώμη το 1960 μέχρι σήμερα, βρίσκεται στο επίκεντρο της πρωτοπορίας και της δημιουργίας, με έργα που αποτελούν εικαστικά γεγονότα. Χρησιμοποιώντας υλικά όπως σίδερο, κάρβουνο, ξύλο, πέτρα, σακιά από λινάτσα, δημιούργησε τη δική του εικαστική γλώσσα σε έργα εμβληματικά που αποκαλύπτουν «μια καινούργια γλώσσα της ζωγραφικής», όπως έχει πει χαρακτηριστικά ο Μπρούνο Κορά, μελετητής του έργου του και διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Λουγκάνο, τονίζοντας: «Πρόκειται για μια ζωγραφική που δεν έχει ανάγκη τα κλασικά εργαλεία της ζωγραφικής, αλλά τις αρχές της. Aναγνωρίζουμε σε αυτόν κάτι από τον Kαραβάτζιο, τον Πόλοκ και τον Φοντάνα».

Μέχρι σήμερα ο Γιάννης Κουνέλλης έχει συμμετάσχει στις μεγαλύτερες διεθνείς εικαστικές διοργανώσεις.

  • ΤΖΕΒΕΛΕΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 25.02.09

Γιάννης Κουνέλλης: Η παγκοσμιοποίηση διαγράφει τη μνήμη

Ο πρύτανης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, Τριαντάφυλλος Πατρασκίδης, ντύνει τον Γιάννη Κουνέλλη με την τήβεννο του επίτιμου καθηγητή της Σχολής
«Σε αυτούς τους καιρούς, το να μιλά κανείς είναι μια αυτοκτονία. Αλλά και το να μη μιλάει είναι μια δολοφονία. Μιλάμε, λοιπόν, αναθέτοντας την επιβίωση στην τύχη», δήλωσε χθες βράδυ ο κορυφαίος εκπρόσωπος της arte povera Γιάννης Κουνέλλης. Δυο λεπτά νωρίτερα είχε ντυθεί με την τήβεννο της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών από τον πρύτανή της, Τριαντάφυλλο Πατρασκίδη.

Η αναγόρευσή του σε επίτιμο καθηγητή ζωγραφικής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, αν αναλογιστεί κανείς την κοντά 50χρονη γόνιμη διεθνή καριέρα του, ήρθε κάπως καθυστερημένα, ενώ συγχρόνως αποκτά για τον ίδιο κυρίως συμβολικό χαρακτήρα: επιστρέφει ως επίτιμος καθηγητής εκεί που το 1956 δεν έγινε δεκτός ως σπουδαστής!

Δικαιολογημένα, επομένως, χθες η αίθουσα Τζιόρτζιο Ντε Κίρικο της ΑΣΚΤ ασφυκτιούσε και άνθρωποι κινδύνεψαν να ποδοπατηθούν. Σπουδαστές όρθιοι και οκλαδόν συνυπήρχαν για τη μεγάλη «γιορτή» της Σχολής τους με καθηγητές τους και γνωστούς εικαστικούς (Λαζόγκας, Βαρώτσος, Ξένος, Παπαγιάνννης, Ναυρίδης, Μεράντζας), πολιτικούς (Λαλιώτης), ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών (Τερζόπουλος, Βασιλικός), τη διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Αννα Καφέτση, γκαλερίστες κ.ο.κ.

Σ' αυτή τη συγκινησιακά φορτισμένη στιγμή, ο Γιάννης Κουνέλλης, αντί να μιλήσει για το εικαστικό του ιδίωμα και τις προσωπικές του καλλιτεχνικές αναζητήσεις, προτίμησε να μοιραστεί τις βαθύτερες πολιτικές και υπαρξιακές σκέψεις του για την παγκοσμιοποίηση, την τέχνη, τον σύγχρονο κυνισμό, τις μελλοντικές προκλήσεις.

«Ο μεγάλος Αγγλος ποιητής λόρδος Μπάιρον πέθανε στο Μεσολόγγι για την ελευθερία και ανεξαρτησία της Ελλάδας», ανέφερε. «Οι καιροί άλλαξαν, αλλά δεν γνωρίζουμε ακριβώς σε τι. Σε αυτή τη χώρα ομιλείται πάντα η ελληνική γλώσσα. Ο Παρθενώνας βρίσκεται πάντα πάνω στον βράχο. Η Ιθάκη δεν άλλαξε θέση από την εποχή του Ομήρου. Και οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στην Ελλάδα έχουν ανάγκη να είναι πρωταγωνιστές της εποχής τους. Αλλά πού είναι το κέντρο που δικαιολογεί κάτι τέτοιο; Ο πόλεμος πέρασε. Υστερα ήρθε η μεταπολεμική περίοδος, μεγάλη ώς το χθες. Η γέφυρα που ενώνει παρελθόν και παρόν ανατράπηκε. Η παγκοσμιοποίηση με στρατηγική έρχεται να διαγράψει τη μνήμη. Ο κυνισμός παραμένει δυστυχώς σήμερα το μοναδικό θέμα συζήτησης. Δεν χρησιμεύει πλέον να έχουμε ένα δυνατό σχέδιο για αλλαγή».

Εξίσου σκεπτικιστής εμφανίστηκε και για την τέχνη: «Η λογική και η ηθική έμειναν μακριά από την ουσίας της συζήτησης για την Αναγέννηση, το Διαφωτισμό, τη νέα τέχνη. Η τέχνη περιορίζεται σε ένα αισθητικό πεδίο, διά μέσου δρόμων της αγοράς», υπογράμμισε. «Το θείο χάος είναι επί θύραις. Το νέο που θα έρθει χρειάζεται προσπάθεια να μείνει ακέραιο ώστε οι καλλιτέχνες που θα γεννηθούν να κολυμπήσουν στα διαυγή νερά της χαμένης Ατλαντίδας».

«Ολες τις τιμές που έχω μαζέψει στο τέλος θα τις χαρίσω στην εγγονή μου», μας εξομολογήθηκε ο Γιάννης Κουνέλλης
«Δεν θέλω να σας τρομοκρατήσω», μας προκατέλαβε λίγο πριν καταλήξει, «αλλά να μιλήσω για τη ζωγραφική. Το όνειρο διατάζει για τρικυμία και σκοτώνει τον καλλιτέχνη, που δεν έχει όνειρο και δεν είναι ταξιδευτής».

Στην εναρκτήρια ομιλία της, η προεδρεύουσα του Θεωρητικού Τμήματος της ΑΣΚΤ Νίκη Λοϊζίδου εστίασε στη σχέση του Κουνέλλη με τον μύθο. «Ο Κουνέλλης δεν εγκαινίασε μόνο μια νέα διαλεκτική με τόπους και κουλτούρες», τόνισε, «αλλά κυρίως με τα υλικά ως σύμβολα της νέας σχέσης του ανθρώπου με τη ζωή».

Ο καθηγητής του Τμήματος Φωτογραφίας της ΑΣΚΤ Μανώλης Μπαμπούσης επιμελήθηκε την προβολή των έργων του Κουνέλλη, ξανασυστήνοντας τον καλλιτέχνη μέσα από τον δικό του λόγο. «Γεννήθηκα σε μια κουλτούρα ομηρική και επέλεξα να ζήσω σε μια κουλτούρα βιργιλιακή. Πήγα στη Ρώμη όχι για να ζητήσω αλλά για να δώσω. Το έργο μου δεν είναι ούτε γλυπτό ούτε ζωγραφική. Εγώ όμως είμαι ένας ζωγράφος. Καταστρέφω και στη συνέχεια αποκαθιστώ. Ετσι η αποκατάσταση γίνεται ζωτικό στοιχείο».

Θερμό χαιρετισμό απέστειλε ο υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς, στον οποίο διαπίστωνε, μεταξύ άλλων: «Το έργο του Κουνέλλη δεν είναι εύκολο να καταταχτεί. Είναι μια κατηγορία από μόνο του».

Προτού ξεκινήσει η τελετή αναγόρευσης ο Κουνέλλης, πίνοντας καφέ στη βιβλιοθήκη τής ΑΣΚΤ και φορώντας έναν μπλε σκούφο, δεν μας έκρυψε ότι «είναι ωραίες οι τιμές, παρ' ότι δεν έχουνε κανένα πρακτικό λόγο. Εχω μαζέψει πλέον τόσες πολλές, που στο τέλος θα τις χαρίσω όλες στην εγγονή μου». *
  • Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 25/02/2009

Saturday, February 21, 2009

Ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα από τσιμέντο!

Ο εικαστικός Χάρης Κοντοσφύρης, δημιουργός της εγκατάστασης–έκθεσης «Ηλεκτρικό σπίτι», εμπνέεται από τους εξεγερμένους νέους

Τρεις τσιμεντένιοι έφηβοι λειτουργούν σχεδόν σαν οδόφραγμα στο τέλος της σκάλας που οδηγεί στην υπόγεια Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Κάθονται στα σκαλιά, όπως θα κάθονταν στο σκαλοπάτι του πεζοδρομίου, έξω, στην πλατεία. Τα χέρια του ενός «βοηθούν» τον άλλον να μην μιλάει, να μην ακούει, να μην βλέπει... Ο εικαστικός Χάρης Κοντοσφύρης, δημιουργός της εγκατάστασης–έκθεσης «Ηλεκτρικό σπίτι», μας οδηγεί γύρω από τη σύνθεση και στο κέντρο της αίθουσας.

Στους απέναντι τοίχους κρέμονται δύο φωτεινές ταμπέλες από το Παγκράτι της δεκαετίας του ’60, «της εποχής της χειροτεχνίας και της χειραγώγησης». Δίπλα, η έμπνευση του τίτλου, μια παλιά επιγραφή με τη φράση «Ηλεκτρικό σπίτι» τρεμοπαίζει πάνω από τη μοναδική έκρηξη χρώματος στο χώρο: δύο νέοι γκραφιτάδες, ο SNRS και ο Elvis, ανταγωνίζονται την χειροποίητη παλιά γραμματοσειρά, με τις λέξεις «Sunrise Cement», κρυμμένες καλά ανάμεσα στις πολύχρωμες κηλίδες: η υπογραφή του ενός (Sunrise) συνοδεύεται από μια αυτονόητη παραπομπή στον Κοντοσφύρη, τον δάσκαλό του και συνεργάτη του.

Αριστερά, στοιβαγμένα μαζί, γκρίζα τσιμεντένια παιχνίδια μιας άλλης εποχής, σημάδια του παρελθόντος. Από την άλλη, ένα κρεβάτι από το ίδιο υλικό. Πάνω στα ανάστατα σεντόνια, ένα ανήσυχο κογιότ ορίζει το χώρο του, μαρτυρώντας μιαν ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα. Κι αυτό, από τσιμέντο.

Το τσιμέντο έχει αποτελέσει το βασικό υλικό με το οποίο δουλεύει ο Χάρης Κοντοσφύρης. «Πριν από είκοσι χρόνια, όταν άρχισα να δουλεύω με το τσιμέντο, υπήρχε μια τάση σε όλους τους καλλιτέχνες να ψάχνουν ένα πρωτότυπο υλικό, όσο γίνεται πιο βιομηχανικό και ανεπιτήδευτο. Εγώ το αντέστρεψα. Προσπάθησα να βρω ένα σύγχρονο υλικό που να κουβαλάει τρομερές προκαταλήψεις –για παράδειγμα, για την ασχήμια του– και να κρύβω από πίσω του μια θαυμάσια ιστορία. [...] Ηθελα να δω κατά πόσον αυτή η προκατάληψη προς το άσχημο, θα έκανε τους ανθρώπους, μέσα από τα έργα μου, να αναρωτηθούν γι’ αυτό το υλικό».

  • Αποδημία και εφηβεία

Στην εγκατάσταση «Αθήνα - Πεκίνο» με την οποία συμμετείχε ο καλλιτέχνης στην Μπιενάλε του Σάο Παόλο το 2004, ο Χάρης Κοντοσφύρης εστιάζει στην μετανάστευση και την αποδημία. Τα κείμενα που συνοδεύουν την τρέχουσα έκθεσή του περιγράφουν τον ανήσυχο έφηβο με όρους που θυμίζουν τον απόδημο που τον απασχόλησε τόσο πριν από κάποια χρόνια. «Από το 2004 και μετά ασχολούμαι με την έννοια της αποκοπής. Πώς αποκόπτεται κάποιος από ένα χώρο, από ένα συναίσθημα, από μία κοινωνική κατάσταση. [...] Η έννοια της αποκοπής είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα γιατί στην ουσία εκεί δημιουργείται το μεταίχμιο για να ορίσεις την ύπαρξή σου. Από τη στιγμή που εσύ αποκόπτεσαι από τον εραστή σου, την οικογένειά σου, τον τόπο σου, την εργασία σου, όλες αυτές οι μικρές αποκοπές οργανώνουν τα όριά σου».

Για τον καλλιτέχνη, η εφηβεία σηματοδοτείται από την οικογενειακή αποκοπή. Πώς κύλησε άραγε η δική του εφηβεία; «Εγώ δεν θυμάμαι να είναι τόσο τραυματική εμπειρία, όσο αποξενωτική. Ηταν μια περίοδος τόσο ασφαλής για μένα που δεν μπορούσα να αποκοπώ. Στην εφηβεία, είναι η πρώτη φορά που κάποιος αισθάνεται ξένος μέσα στην κοινωνία, ότι καλείται να ενταχθεί σε μια κοινωνία. Συγχρόνως, εκείνη την περίοδο, η ευφυϊα του ανθρώπου υποδαυλίζεται από ένα σύστημα που τον υποχρεώνει να εκπαιδεύεται, αποδυναμώνοντας τη δημιουργικότητα της ζωής του, τη στιγμή που θα έπρεπε να είναι η πιο δημιουργική του φάση». Κατά τον καλλιτέχνη, ο ίδιος άργησε να ζήσει την εφηβεία που περιγράφει. «Οι πιο ευαίσθητοι, μόλις αισθανθούν ότι έχουν ξεγελάσει λίγο την κοινωνία επανέρχονται στο εφηβικό σύνδρομο». Και ο Χάρης Κοντοσφύρης πιστεύει ότι ακόμα, παραμένει εκεί...

  • Η επικαιρότητα

Ενας από τους λόγους που επέλεξε να μελετήσει την οικογενειακή αποκοπή ήταν η επίμονη προστασία των θεσμών της οικογένειας από την ελληνική κοινωνία. Ο καλλιτέχνης είχε σκοπό να αρχίσει να παρουσιάζει τη μελέτη του με μια πρώτη έμφαση στο ψυχαναλυτική πτυχή του θέματος. Ομως τα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου, τον οδήγησαν να στραφεί στα κοινωνιολογικά στοιχεία ενός θέματος που τον απασχολούσε για τουλάχιστον τρία χρόνια, αναπτύσσοντάς τα περισσότερο απ’ ό,τι είχε σχεδιάσει σε αυτό το στάδιο του έργου του. Οι αναφορές στην επικαιρότητα παίρνουν τη φόρμα ενός κουταβιού που ξαπλώνει απαθές δίπλα σε μια σειρά τηλεκοντρόλ, στραμμένο απέναντι από ένα άλλο κουτάβι που κρατάει μια μολότοφ ανάμεσα στα σαγόνια του... Δίπλα, ένα άλογο αιμορραγεί μικροσκοπικούς Πηγάσους: «Αυτός είναι ο Αλέξης», λέει ο καλλιτέχνης.

Η υποτίμηση της κοινωνίας για τους εφήβους, έδωσε την τελική και πιο σημαντική ώθηση που χρειαζόταν η έκθεση. «Ολοι μένουν άφωνοι με τα παιδιά τους. Ξαφνικά είναι μέσα στα πράγματα, έχουν ώριμο λόγο, πολιτικές θέσεις... Ο έφηβος είναι το επίκαιρο σημείο κάθε εποχής, είτε επειδή προσωπικά βιώνεις την εφηβεία σου σαν επικαιρότητα, είτε επειδή όλος ο πολιτισμός, η οικονομία, στηρίζεται στη στιγμή που ο έφηβος θα πάρει την απόφαση του για το πώς θα ενταχθεί στην κοινωνία».

Από το 2007, ο Χάρης Κοντοσφύρης διδάσκει στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η επαφή του με ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά στην εφηβεία είναι σχεδόν καθημερινή... «Οταν συναντάω ανθρώπους που ομολογούν ότι δεν καταλαβαίνουν κάτι, συμπάσχω. Ολη μου η επικοινωνία στο πανεπιστήμιο βασίζεται στο γεγονός ότι θέλω να κατανοήσω τη δουλειά που κάνουν τα παιδιά. Πάνω σε αυτή τη λογική, η εμπειρία του πανεπιστημίου μου έδωσε πάρα πολλή τροφή. Βρήκα πεδίο έρευνας αλλά και νέους συνεργάτες. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. [...] Αυτή τη στιγμή, συμπράττουμε, κάτι που δεν συνέβαινε στη δική μου γενιά: τότε, δύσκολα έδινε ο ένας πάσα στον άλλον».

Η συνεργασία με τους δύο γκραφιτάδες SNRS και Elvis καθώς και με τους καλλιτέχνες Ευαγγελία Μπίζα και Στάθη Μαρκόπουλο, που επιμελήθηκαν αντιστοίχως το χάρτινο πλαίσιο της ζωγραφιάς του Σιδηρόπουλου και την τεχνική υποστήριξη, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον Χάρη Κοντοσφύρη: «Η συμβολή όλων αυτών μιλάει για μια συνδετική κατάσταση που οφείλουμε όλοι να έχουμε από εδώ και πέρα».

  • Ο κάθετος χρόνος

Στα συνοδευτικά κείμενα της έκθεσης, ο καλλιτέχνης μιλάει για τον «κάθετο χρόνο». Εκεί, υποστηρίζει ότι ο χρόνος μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Στο «Ηλεκτρικό σπίτι», «ο χρόνος δεν κυλάει πια. Αναβλύζει». Ο Χάρης Κοντοσφύρης θα ήθελε η έκθεσή του «να μοιάζει σαν την επόμενη μέρα ενός τυφώνα». Το αποτέλεσμα δεν απέχει πολύ από την προσδοκία του. Σκόρπιες στο χώρο, αλλά συγχρόνως, σε εκτενώς μελετημένη θέση, οι γκρίζες μορφές συγκατοικούν παράδοξα...

  • Ιnfo: -«Ηλεκτρικό σπίτι» του Χάρη Κοντοσφύρη, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, έως 21 Μαρτίου (Πλατεία Κολωνακίου 20)

  • Της Νελλης Αμπραβανελ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/02/2009

H οικονομική κρίση εξαγνίζει την Τέχνη

Η αγορά παρήγαγε περισσότερη ποσότητα έργων απ’ όση θα μπορούσε να αγοραστεί και απ’ όση θα χρειαζόταν κανείς

Tηε Observer

Yπάρχει ένα πολύ αστείο –αν και τρομακτικό– βίντεο που μπορεί να δει κανείς αυτές τις μέρες στην ιστοσελίδα του οίκου Sotheby’s: δύο δημοπράτες μιλούν στην κάμερα –με τα ωραία τους κοστούμια και με άγχος που δύσκολα μπορούν να κρύψουν– προσπαθώντας να δελεάσουν νέους αγοραστές και να καλοπιάσουν τους παλιούς, την επαύριο της μεγάλης κατολίσθησης που σημειώθηκε στις δημοπρασίες έργων τέχνης.

Αφού φλυαρήσουν λιγάκι για τα «τεράστια χρηματικά ποσά» που θρυλείται ότι τριγυρίζουν στα πέριξ και για την υποτιθέμενη «σταθερότητα της αγοράς» –έξι μήνες αφότου ο Ρόμαν Αμπράμοβιτς πλήρωσε 86 εκατομμύρια δολάρια για έναν Μπέικον τον Μάιο, ο οίκος Σόθμπις δεν μπόρεσε να πουλήσει έναν άλλο Μπέικον ούτε για το μισό εκείνης της τιμής– καταλήγουν σε μια βαρυσήμαντη δήλωση: «Μην ανησυχείτε!», συμβουλεύουν τον δυνητικό αγοραστή. «Υπάρχει μια επιστροφή στη θέαση του αληθινού αντικειμένου. Βλέπουμε πλέον τι είναι καλό και τι δεν είναι τόσο καλό. Και αυτό που είναι καλό θα πουλιέται».

Επιστροφή στη θέαση; Τι υπέροχες μέρες ξημερώνουν – η τέχνη πλέον θα βλέπεται! Και όχι μόνον αυτό, αλλά οι άνθρωποι των δημοπρασιών θα μπορούν τώρα να πωλούν τα καλά έργα και όχι μόνο τα κακά και τα άσχημα. Τα δέκα τελευταία χρόνια δεν υπήρχε τέχνη τόσο χάλια που να μη μπορεί να πουληθεί σε δημοπρασία, τέχνη τόσο βλακώδης, πρόχειρη, επαναληπτική, αηδιαστική ή στερημένη πρωτοτυπίας που να μη μπορεί να βρει αγοραστή. Ο,τι κι αν είχες, ένας έμπορος ή δημοπράτης θα μπορούσε πιθανότατα να το πουλήσει. Τα αδηφάγα σαγόνια μασούσαν τα πάντα.

  • Περί ποιότητας

Περισσότεροι εκατομμυριούχοι αγόραζαν και πουλούσαν τέχνη από οποιαδήποτε άλλη περίοδο της ιστορίας. Αυξανόταν συνεχώς η ζήτηση για τέχνη. Ηταν αδιάφορο αν η τέχνη είχε οποιοδήποτε νόημα και, πολύ λιγότερο, αν είχε κάποια ποιότητα. Πρακτικά, ο μόνος κανόνας ήταν να είναι «προχωρημένη» τέχνη – αυτό που παλιότερα λεγόταν αβάν γκαρντ. Αυτό σήμαινε ότι θα μπορούσε να είναι μπανάλ –αλλά με αυτοεπίγνωση– ή ακόμα και κιτς - αλλά με ειρωνικό και όχι αθώο τρόπο.

Η σημασία του έργου κατέληξε να ταυτίζεται με την τιμή του στην αγορά, τη δυνατότητά του να φέρει χρήμα. Με αυτό ως δεδομένο, οι αγοραστές χρειάζονταν μια νοσοκόμα του Ρίτσαρντ Πρινς, μια γυάλινη δεξαμενή του Ντάμιεν Χερστ με κάποιο βαλσαμωμένο ζώο μέσα, ένα κιτς γλυπτό του Τζεφ Κουνς και μια φωτογραφία του Αντρέας Γκούρσκι. Αυτό ήταν το εναρκτήριο πακέτο, η πιο ασφαλής εγγύηση για τις αγέλες των πλουτοκρατών και τους διαχειριστές δομημένων ομολόγων που ήθελαν να επενδύσουν στην τέχνη.

Οτιδήποτε πέρα από αυτό, οτιδήποτε δεν είχε αποκτήσει «δοκιμασμένο» όνομα, σήμαινε ότι ο αγοραστής ρίσκαρε, αν και το ρίσκο ήταν πολύ μικρό. Γιατί ο ολοένα μεγαλύτερος κατάλογος των «συλλέξιμων» καλλιτεχνών καθοριζόταν από τους ντίλερ σε συνάρτηση με μικρές ομάδες πλούσιων συλλεκτών. Αν ο ντίλερ μπορούσε να πείσει τον συλλέκτη να αγοράσει το έργο ενός συγκεκριμένου καλλιτέχνη, τότε το έργο γινόταν ντε φάκτο «συλλέξιμο» και όλοι οι άλλοι αγοραστές θα έσπευδαν να πάρουν κι αυτοί. Θα μπορούσες να αποκαλέσεις αυτές τις αγορές προθεσμιακά συμβόλαια –futures– μόνο που δεν συνεπάγονταν τόσο μεγάλο ρίσκο.

  • Εύκολη προσφορά

Τίποτα περίπλοκο δεν υπήρχε σ’ αυτό το σύστημα. Και όποιος πιστεύει ότι οι περισσότεροι καλλιτέχνες θα αρνούνταν να παίξουν σ’ αυτό το πεδίο επειδή έχουν ηθικές αρχές, καλά θα κάνει να κοιτάξει τριγύρω του. Ακόμα και οι γόνδολες ή οι γάτες της καλοκαιρινής έκθεσης στη Βασιλική Ακαδημία απευθύνονταν σε ένα κοινό που ξέρει τι του αρέσει και του αρέσει αυτό που ξέρει: Εύκολη προσφορά, εύκολη ζήτηση.

Η υπερθερμασμένη αυτή αγορά παρήγαγε μια δυσανάλογα μεγάλη ποσότητα τέχνης, περισσότερη τέχνη απ’ όση θα μπορούσε ποτέ να αγοραστεί, περισσότερη απ’ όση θα χρειαζόταν ποτέ κανείς, περισσότερη απ’ όση θα μπορούσε ποτέ κανείς να δει, με μόνη εξαίρεση τον Τσαρλς Σαάτσι. Τέχνη προσαρμοσμένη να ταιριάζει στους πλούσιους σε χρήμα και φτωχούς σε χρόνο. Η ταχύτητα της κατανάλωσης μπορούσε να μετρηθεί με λεπτά, ακόμα και με δευτερόλεπτα.

Το αποτέλεσμα είναι φανερό παντού. Ας πάρουμε τα «έργα τέχνης» που παρουσιάστηκαν πρόσφατα στην έκθεση GlaxoSmithKline Contemporary στην Βασιλική Ακαδημία. Μπορούσες να δεις εκεί νεοκλασικά ειδώλια να τα σπάει η ίδια η Τζορτζίνα Σταρ, «περφόρμανς» που διαρκούσε περίπου ένα δευτερόλεπτο και ήταν πολύ οικείο θέαμα σε οποιονδήποτε έχει σπάσει πιατικά. Μπορούσες να δεις επιχρωμιωμένα αγάλματα χερουβείμ που πάλευαν, αλλά και ένα τεράστιο ομοίωμα ξεφλουδισμένου κρεμμυδιού.

Προφανώς, η αυτοσχέδια καντίνα της έκθεσης ήταν κι αυτή έργο τέχνης· τι άλλο θα μπορούσε να είναι, αφού το «Double Club» του Κάρστεν Χόλερ στην άλλη άκρη της πόλης, ένα συνηθισμένο νάιτ κλαμπ του στυλ «η Αφρική συναντάει την Ευρώπη» με κονγκολέζικη μπίρα, έχει προβληθεί ως έργο τέχνης; Ο Χόλερ είχε φέρει σλάιτς στην Τέιτ Μόντερν. Για λίγες εβδομάδες ακόμα, μπορείς να καταναλώσεις το καινούργιο του έργο στο Ισλινγκτον, πίνοντας μπίρα και τρώγοντας τηγανητές πατάτες.

  • Ακραία παρακμή

Το ζήτημα δεν είναι αν ένα έργο τέχνης είναι τέχνη, αλλά αν είναι καλό. Και παρότι βρισκόμαστε στη μέση της σεζόν, δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα που να αξίζει τον κόπο. Στη γκαλερί White Cube έχει την Ρόσον Κρόου, μια Τεξανή ζωγράφο γεννημένη το 1982. Ζωγραφίζει σκηνές από την Ιστορία –την κηδεία του Λίνκολν, ένα συμπόσιο στον Λευκό Οίκο– αλλά με τον καμβά να ξερνάει χοντρές σταγόνες μπογιάς ή να λιώνει σαν κερί, συνδυάζοντας την ακραία παρακμή με μια παρωδία αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Η Κρόου, που ανακαλύφθηκε όταν ήταν φοιτήτρια και ενώ η αγορά βρισκόταν στην πιο αδηφάγα περίοδό της, έχει κάνει περισσότερες εκθέσεις στη σύντομη καριέρα της από άλλους πολύ καλύτερους ζωγράφους και θυμίζει κάπως την Μπρίτνεϊ Σπίαρς. Επιτηδευμένα, θρασύτατα και αποκρουστικά, τα έργα της είναι πάντως πιο επιδέξια από τους αιματοβαμμένους σκελετούς του Αντρέας Γκόλντερ στον πρώτο όροφο.

Η Λονδρέζα Αλις Αντερσον, στη γκαλερί Artprojx, φαίνεται πιο ελπιδοφόρα με το στυλ Ραπουνζέλ που έχει υιοθετήσει και με τις μικρές κούκλες της που γκρεμοτσακίζονται από πύργους και καρφώνονται με βελόνες. Χρησιμοποιεί τις κούκλες όπως χρησιμοποιούσε η Λουίζ Μπουρζουά τα παραγεμισμένα πάνινα ανθρωπάκια και αναφέρεται κι αυτή σε οικογενειακά προβλήματα. Εμφανίζεται ως πρωταγωνίστρια στην ταινία μικρού μήκους «The Doll’s Day» –εγκαταλελειμμένη από τη μητέρα της, κακοποιημένη από τον πατέρα της– και εκδικείται τις κούκλες–ομοιώματα των δύο κακών γονέων. Ομως, παρά τις ψυχαναλυτικές προεκτάσεις (και την πλουσιοπάροχη γαλλική χρηματοδότηση του «πρότζεκτ»), τίποτα δεν μπορεί να σώσει την Αντερσον από την πτώση στη γελοιότητα.

  • Ρεαλιστικές κουτσουλιές

Παρ’ όλ’ αυτά, φαίνεται ιδιοφυής σε σύγκριση με τον πολυδιαφημισμένο συνομήλικό της, τον Νταν Κόλεν, ο οποίος είχε κάποτε δοξαστεί επειδή ζωγράφιζε ρεαλιστικές κουτσουλιές πουλιών. Ο Κόλεν γέμισε μια ολόκληρη αίθουσα της Gagosian Gallery με ένα έργο που απεικόνιζε ένα παγκάκι πάρκου: υποτίθεται ότι εκεί συνάντησε η Σταχτοπούτα τη μάγισσα νονά της και υποτίθεται επίσης ότι η όλη εικόνα αντανακλούσε τις ιδέες του διακεκριμένου θεωρητικού τέχνης Μάικλ Φριντ. Αν ήμουν ο Φριντ, θα είχα σπεύσει να εκδώσω μια διάψευση.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι η αγορά δεν έχει σημασία, ότι οι συλλέκτες μπορούν να πιάνονται κορόιδα χωρίς να επηρεάζουν τη δική μας ζωή, η αλήθεια όμως είναι ότι οι δημόσιες πινακοθήκες επηρεάζονται βαθιά από την αγορά και ακολουθούν σε μεγάλο βαθμό τις αγοραστικές συνήθειες των πλουσίων. Κάθε φορά που μπαίνεις σε μια εμπορική γκαλερί, ό,τι βλέπεις βρίσκεται εκεί επειδή φέρνει πολύ χρήμα. Και αν παρατηρήσεις τάσεις, είναι επειδή η αγορά έχει διατάξει ότι η τέχνη πρέπει να είναι κάπως έτσι, και η τέχνη έχει υπακούσει. Κατόπιν, η τέχνη αυτή μπαίνει και στα μουσεία.

Τώρα όμως που η αγορά καταρρέει –οι δημοπρασίες σύγχρονης τέχνης του Σόθμπις στη Νέα Υόρκη τον Νοέμβριο του 2007 και του 2008 έκαναν πωλήσεις 418 και 160 εκατ. δολαρίων αντίστοιχα– τι θα γεμίσει τις πινακοθήκες, ιδιωτικές και δημόσιες; Το 2009 ήδη φαίνεται πολύ διαφορετικό. Γκαλερί κλείνουν η μία μετά την άλλη και η London Art Fair ήταν έρημη στο τέλος του πρώτου απογεύματος της λειτουργίας της. Οι γκαλερί υψηλού γοήτρου σχεδιάζουν εκθέσεις καλλιτεχνών που θεωρούνται «κλασικοί» της σύγχρονης τέχνης, όπως ο Σάι Τουόμπλι και ο Ρόμπερτ Μάνγκολντ, εκθέσεις που πράγματι αξίζει να δει κανείς.

Είναι προφανές σε όποιον έχει μάτια και βλέπει ότι η τέχνη έγινε πιο χυδαία και αποκρουστική στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών. Εγινε επίσης πιο επιτήδεια και γρήγορη. Το αν θα εξελιχθεί σε κάτι καλύτερο –αν θα γίνει πιο ευφυής, εκλεπτυσμένη, επινοητική, ακόμα και πρωτότυπη– είναι ένα ερώτημα στο οποίο προς το παρόν δεν μπορούμε να απαντήσουμε, αλλά αυτοί οι δύσκολοι καιροί πιθανόν να την ευνοήσουν.

Λιγότερα χρήματα σημαίνει λιγότερες γονυκλισίες στους συλλέκτες, λιγότερη δουλικότητα απέναντι στους σπόνσορες, λιγότερα προϊόντα βασισμένα στη ζήτηση. Μπορεί επίσης να σημαίνει λιγότερα σκουπίδια στις εκθέσεις, από αυτά που σίγουρα αποκαρδιώνουν τους επισκέπτες (κι ας μην το ομολογούν). Και αν τα λιγότερα χρήματα μπορούν να αποσπάσουν από τους καλλιτεχνικούς κύκλους την υπόσχεση να κοιτάζουν πλέον το έργο τέχνης ως έργο τέχνης και μόνο, τότε αυτό μπορεί να είναι πραγματικά η αρχή μιας νέας εποχής.

Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/02/2009

Wednesday, February 18, 2009

ΥΠΠΟ... χρηματοδότηση των εικαστικών


Από παλιότερη κινητοποίηση των εικαστικών καλλιτεχνών
Σε οικονομικό αδιέξοδο βρίσκεται το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ), που αριθμεί 5.000 μέλη, λόγω της υποχρηματοδότησής του από το ΥΠΠΟ. Ο προϋπολογισμός που ενέκρινε το ΥΠΠΟ είναι 200.000 ευρώ, ποσό που δεν επαρκεί ούτε για τις μισές ανελαστικές δαπάνες του φορέα, ενώ ύστερα από συνεχείς πιέσεις και αγώνες, με την έκτακτη επιχορήγηση των 150.000 ευρώ για το 2008, καλύφθηκε μέρος μόνο παλαιότερων χρεών (μεγάλες εκθέσεις στο Γκάζι, εκθέσεις Νέων και Χαρακτικής, συνέδριο για την Τέχνη στο δημόσιο χώρο, κ.ά.).

Προκειμένου να καλυφθούν οι πάγιες δαπάνες του ΕΕΤΕ και οι προγραμματισμένες δράσεις του, οι εικαστικοί - όπως ομόφωνα αποφάσισαν σε πρόσφατη Γενική Συνέλευση - ζητούν 1.192.000 ευρώ για τον προϋπολογισμό του 2009, επαναθέτοντας το αίτημα για χρηματοδότηση του Πολιτισμού με 2% από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Οπως αναφέρει στην ανακοίνωσή του το ΔΣ του Επιμελητηρίου, «τη στιγμή που δίνονται ποσά πολύ μεγαλύτερα για ιδιωτικές εικαστικές διοργανώσεις ολιγοήμερες και προκλητικά δίνονται για "διαφήμιση" εκδηλώσεων βιτρίνας αστρονομικά ποσά, διαφαίνεται προκλητικά εκ μέρους του ΥΠΠΟ η απαξίωση των εικαστικών καλλιτεχνών της χώρας, που μοχθούν να προβάλουν, με προσωπική προσφορά και αυταπάρνηση, τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα και το εξωτερικό».

«Είναι επιτακτική η ανάγκη μαχητικής κινητοποίησης όλων των μελών, προκειμένου το ΕΕΤΕ να αναπτύξει τη δυναμική του και να υλοποιήσει τους στόχους του: Ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών και τη διήθησή τους μέσα στην ελληνική κοινωνία. Προβολή και στήριξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και επικοινωνία με τους δημιουργούς άλλων χωρών. Στήριξη των εικαστικών στο έργο τους, προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων τους, διασφάλιση της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης και πλήρης συνταξιοδότησή τους».

«Ο πολιτισμός και η Τέχνη», καταλήγει το ΕΕΤΕ, «είναι υποχρέωση του κράτους, το οποίο οφείλει να δημιουργεί το θεσμικό πλαίσιο και τις προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη ανάπτυξή τους».

ΥΠΠΟ... χρηματοδότηση των εικαστικών


Από παλιότερη κινητοποίηση των εικαστικών καλλιτεχνών
Σε οικονομικό αδιέξοδο βρίσκεται το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας (ΕΕΤΕ), που αριθμεί 5.000 μέλη, λόγω της υποχρηματοδότησής του από το ΥΠΠΟ. Ο προϋπολογισμός που ενέκρινε το ΥΠΠΟ είναι 200.000 ευρώ, ποσό που δεν επαρκεί ούτε για τις μισές ανελαστικές δαπάνες του φορέα, ενώ ύστερα από συνεχείς πιέσεις και αγώνες, με την έκτακτη επιχορήγηση των 150.000 ευρώ για το 2008, καλύφθηκε μέρος μόνο παλαιότερων χρεών (μεγάλες εκθέσεις στο Γκάζι, εκθέσεις Νέων και Χαρακτικής, συνέδριο για την Τέχνη στο δημόσιο χώρο, κ.ά.).

Προκειμένου να καλυφθούν οι πάγιες δαπάνες του ΕΕΤΕ και οι προγραμματισμένες δράσεις του, οι εικαστικοί - όπως ομόφωνα αποφάσισαν σε πρόσφατη Γενική Συνέλευση - ζητούν 1.192.000 ευρώ για τον προϋπολογισμό του 2009, επαναθέτοντας το αίτημα για χρηματοδότηση του Πολιτισμού με 2% από τον Κρατικό Προϋπολογισμό.

Οπως αναφέρει στην ανακοίνωσή του το ΔΣ του Επιμελητηρίου, «τη στιγμή που δίνονται ποσά πολύ μεγαλύτερα για ιδιωτικές εικαστικές διοργανώσεις ολιγοήμερες και προκλητικά δίνονται για "διαφήμιση" εκδηλώσεων βιτρίνας αστρονομικά ποσά, διαφαίνεται προκλητικά εκ μέρους του ΥΠΠΟ η απαξίωση των εικαστικών καλλιτεχνών της χώρας, που μοχθούν να προβάλουν, με προσωπική προσφορά και αυταπάρνηση, τη σύγχρονη τέχνη στην Ελλάδα και το εξωτερικό».

«Είναι επιτακτική η ανάγκη μαχητικής κινητοποίησης όλων των μελών, προκειμένου το ΕΕΤΕ να αναπτύξει τη δυναμική του και να υλοποιήσει τους στόχους του: Ανάπτυξη των εικαστικών τεχνών και τη διήθησή τους μέσα στην ελληνική κοινωνία. Προβολή και στήριξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και επικοινωνία με τους δημιουργούς άλλων χωρών. Στήριξη των εικαστικών στο έργο τους, προάσπιση των εργασιακών δικαιωμάτων τους, διασφάλιση της ιατροφαρμακευτικής και νοσοκομειακής περίθαλψης και πλήρης συνταξιοδότησή τους».

«Ο πολιτισμός και η Τέχνη», καταλήγει το ΕΕΤΕ, «είναι υποχρέωση του κράτους, το οποίο οφείλει να δημιουργεί το θεσμικό πλαίσιο και τις προϋποθέσεις για την απρόσκοπτη ανάπτυξή τους».

Tuesday, February 17, 2009

Έκθεση φωτογραφίας: «Βενετία - Μυστικές συναντήσεις»


Η έκθεση φωτογραφίας της Εύας Τερζή, παρουσιάζεται στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων.

Ο Πολιτισμικός Οργανισμός του Δήμου Αθηναίων παρουσιάζει από 17 Φεβρουαρίου έως 1 Μαρτίου 2009 στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων την έκθεση φωτογραφίας «Βενετία - Μυστικές συναντήσεις» της Εύας Τερζή, στην οποία παρουσιάζονται φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους, εργασία που έχει ολοκληρώσει τα τελευταία χρόνια.

Στο πνεύμα των ημερών, η έκθεση μας ταξιδεύει στη γοητευτική Βενετία την εποχή του καρναβαλιού, όταν η πόλη μετατρέπεται σε μια ατελείωτη γιορτή χρωμάτων, ψευδαισθήσεων και ονείρου. Στην παράξενη αυτή γιορτή η καλλιτέχνης απομονώνει μοναχικά πρόσωπα με μάσκες και στολές από το παρελθόν, καταγράφει μυστικές συναντήσεις σε διάφορα σημεία της πόλης. Οι φωτογραφίες της είναι κυρίως πορτρέτα. Μελαγχολικές, χαρούμενες ή μυστηριώδεις μάσκες, που κοιτούν με βλέμμα απλανές ή η παντελής απουσία βλέμματος, το απόλυτο κενό, πίσω από τις μάσκες. Μοναχικές φιγούρες, στημένες σε γωνίες της πόλης, σα να περιμένουν κάτι. Άνθρωποι με πολυτελείς στολές εποχής, που χάνονται στο σκοτάδι, όπου σε μυστικές γωνίες της πόλης συναντούν άλλους σε ερωτικά ραντεβού, ή σε συναντήσεις ίντριγκας και συνομωσίας, όπου συνομιλούν μεταξύ τους με μια μυστική τελετουργία, σαν να έρχονται κατ' ευθείαν από άλλη εποχή. Μαγικά πρόσωπα από το παρελθόν σε μια σιωπηλή επικοινωνία με το θεατή, όπου η συνεννόηση γίνεται με κώδικες με αμφισβητούμενα μάτια πίσω από τις μάσκες, με μια κίνηση, ένα νεύμα.

Η επιλογή των φωτογραφιών έγινε μέσα από ένα ετερόκλητο πλήθος μεταμφιεσμένων με γνώμονα τη δόνηση που δημιούργησε η επικοινωνία με το απέναντι πρόσωπο, την έμπνευση που προκάλεσαν τα χρώματα και οι πολυτελείς στολές, και κυρίως την παραπομπή στο παρελθόν, είτε οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν κάτω από βαρύ συννεφιασμένο ουρανό, με υγρούς δρόμους η το λαμπρό ήλιο μετά τη βροχή ή στο σκοτάδι της νύχτας με τα λιγοστά φώτα της πλατείας, παραπέμποντας σε πνεύματα από το παρελθόν από την commedia del arte ή την εποχή που ο Τζιάκομο περνούσε αθόρυβα τα κανάλια για τις ύποπτες συναντήσεις του.

Χορηγοί επικοινωνίας η εφημερίδα «Η Καθημερινή» και το περιοδικό Φωτογράφος. Τα εγκαίνια της έκθεσης έγιναν την Τρίτη 17 Φεβρουαρίου.

Στο Μουσείο Μπενάκη οι γυναίκες του Ντε Κίρικο

  • Οι γυναίκες-μούσες του Ντε Κίρικο, άλλοτε με τον μεταφυσικό, αναγνωρίσιμο καλλιτεχνικά τρόπο του κι άλλοτε, μέσα από σπάνια «παραδοσιακά» ζωγραφικά του έργα, θα είναι στο επίκεντρο της έκθεσης του Μουσείου Μπενάκη, που διοργανώνει τον Μάρτιο, για τα 120 χρόνια από τη γέννηση του Τζόρτζιο ντε Κίρικο (1888-1978).

Για τις ανάγκες της έκθεσης επιλέχθηκαν 100 έργα του ζωγράφου από την προσωπική του συλλογή, που υπάγεται τώρα στο Ινστιτούτο Τζόρτζιο και Ιζα Ντε Κίρικο της Ρώμης. Ανάμεσά τους κι γυναικεία πορτρέτα του 20ου αιώνα και γυμνά εμπνευσμένα από τον Ρούμπενς.

Πίνακες, σχέδια, ακουαρέλες και γλυπτά χωρίζονται σε τέσσερις ενότητες: Η Παραδοσιακή Μούσα με τη μορφή της ζωγραφικής, η Μυθολογική Μούσα με τη μορφή της Αριάδνης, η Γήινη Μούσα με τη μορφή πραγματικών Γυναικών και η Αιώνια Μούσα με τη μορφή της Αθανασίας.

Monday, February 16, 2009

Οι περιπέτειες Ελληνα συλλέκτη στην Tate Modern




ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Πτυχές της περιπέτειας της Συλλογής Κωστάκη, αλλά και του ίδιου του συλλέκτη, έγιναν γνωστές στα επίσημα εγκαίνια της έκθεσης «Rodchenko and Popova: Defining Constructivism», στην «Tate Modern» του Λονδίνου (12.2). Συνδιοργανωτής της είναι το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που συμμετέχει με πάνω από 60 έργα.

Αφίσα του Ροντσένκο για διαφήμιση λαστιχένιων ειδών υπόδησης (Μουσείο Μαγιακόφσκι, Μόσχα)
Κατά τη διάρκεια της τελετής, ο γενικός διευθυντής της Tate Νικόλας Σερότα έκανε εκτεταμένη αναφορά στον Γιώργο Κωστάκη και ευχαρίστησε δημόσια το ΚΜΣΤ, «το βασικό μας εταίρο στην έκθεση αυτή», όπως είπε, για την εξαιρετική συνεργασία. Ο διευθυντής της «Tate Modern», Βιντσέντε Τοντόλι, αποκάλεσε τη Συλλογή Κωστάκη «τη σημαντικότερη συλλογή Ρωσικής Πρωτοπορίας στη Δύση».

«Πολλά από τα έργα της συλλογής βρέθηκαν παρατημένα σε πατάρια ή είχαν άλλες χρήσεις», είπε στη διάρκεια των εγκαινίων η διευθύντρια του ΚΜΣΤ, Μαρία Τσαντσάνογλου. Κάποια από αυτά, μάλιστα, έσωσαν τη ζωή του Γ. Κωστάκη. «Ο Κωστάκης απέκτησε τα έργα της Ποπόβα σχεδόν αποκλειστικά από την οικογένειά της και ειδικά από τον αδερφό της Πάβελ Σερκέεβιτς και το θετό γιο του. Ο Σερκέεβιτς δέχτηκε να του πουλήσει ό,τι είχε στην κατοχή του, εκτός από ένα μικρό πίνακα που κράτησε ως ενθύμιο από την αδερφή του. Ο ίδιος πρότεινε στο συλλέκτη να επισκεφτεί το θετό γιο του στην πόλη Ζβενιγκορόντ, όπου σ' ένα καλά διατηρημένο σπίτι με κήπο ανακάλυψε πολλά έργα με πιο σημαντικό το "Painterly Architectonics" του 1921. Σύμφωνα με τον Κωστάκη, το έργο ήταν καρφωμένο στο παράθυρο της αποθήκης για να προστατεύονται από τη βροχή. Ο ιδιοκτήτης δέχτηκε να το πουλήσει αν ο Κωστάκης το αντικαθιστούσε μ' ένα παράθυρο».

Ο Γ. Κωστάκης είχε διηγηθεί πως απέκτησε μια από τις μοναδικές κρεμαστές οβάλ κατασκευές του Ροντσένκο, η οποία τώρα βρίσκεται στο «ΜοΜΑ» της Νέας Υόρκης. «Κάπου στα 1950 ρώτησα τον Ροντσένκο τι απέγιναν οι κατασκευές του. Δεν έδωσε μια σαφή απάντηση. "Νομίζω ότι υπάρχει μια από αυτές κάπου εδώ. Ανέβα επάνω και δες", μού είπε. Ετσι πήρα μια σκάλα και σκαρφάλωσα. Κάτω από τόνους σκόνης και αμέτρητα χαρτιά και περιοδικά βρισκόταν μια οβάλ κρεμαστή κατασκευή σε κομμάτια. Και ο Ροντσένκο μού είπε "Πάρ' την, εσύ θα βρεις ένα ασφαλέστερο μέρος γι' αυτήν"». Η κατασκευή αυτή βρέθηκε στο «ΜΟΜΑ» όταν ο Γ. Κωστάκης, άρρωστος και σε ανάγκη μεταμόσχευσης νεφρού, την πούλησε κάπου, που ήξερε ότι θα παραμείνει ασφαλής.

Η έκθεση, που θα διαρκέσει ώς τις 17 Μαΐου, περιλαμβάνει περίπου 350 πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, κατασκευές, ανακατασκευές, φωτογραφίες και αρχειακό υλικό, με σκοπό να καταδείξει την πορεία του κονστρουκτιβισμού μέσω των δύο πρωτοστατών του κινήματος. Αργότερα θα ταξιδέψει στο ΚΜΣΤ, στη Θεσσαλονίκη (18/6 - 20/9) και στην πινακοθήκη «Reina Sofia», στη Μαδρίτη (19/10/2009 - 31/1/2010).
  • Σ.Α., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 16/02/2009

Sunday, February 15, 2009

Σειρήνες, το τέλος του ταξιδιού

Η νέα σειρά έργων θα φιλοξενηθεί στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Mουσείο Γ. I. Kατσίγρα. H έκθεση περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής μικρών και μεγάλων διαστάσεων, βίντεο - προβολές, περιβάλλον- εγκατάσταση και σχέδια

Η αναζήτησή του είναι διαρκής όσο και τα παλίμψηστα που συσσωρεύει με μνήμες, εικόνες και ιδέες. O Γιώργος Λαζόγκας είναι ένας εικαστικός καλλιτέχνης με φιλοσοφική διάθεση και... εμμονές. Mία από τις εμμονές του είναι η αναζήτηση ενός νέου οράματος... ιδέας... συνενωτικού ιστού σε μια εποχή χωρίς «συλλογικές προκλήσεις». Kαι έτσι ανατρέχει στους μύθους. Στους μύθους ως έχουν και στους μύθους ανεστραμμένους. Aυτή τη φορά το νέο ταξίδι του στο χωροχρόνο ξεκίνησε το 1983 όταν στην Mπιενάλε του Σάο Πάολο ετοίμασε το «ταξίδι του Oδυσσέα». Tο 1990 πραγματοποιεί την εγκατάσταση τα «Πανιά του Oδυσσέα» στην αίθουσα τέχνης «Eπίκεντρο» της Πάτρας. Tο καραβόπανο είχε διάσταση 15x17μ.μ. και χρησιμοποιεί για πρώτη φορά τον αέρα. O αέρας θα φυσήξει μέσα στην γκαλερί, από 4 μεγάλες τουρμπίνες. O εγκλωβισμός, εγκιβωτισμός του αέρα σε ένα χώρο -όπως η γκαλερί- αποκτούσε μεταφυσικό χαρακτήρα και δράση. Όπως στην «Tυφλή Zωγραφική» διαχειρίζεται το μαύρο κενό του καρμπόν, εδώ πρόκειται για το λευκό κενό του αέρα. Tον αέρα χρησιμοποιεί ξανά στην «Tεχνητή Aναπνοή» (2003), εκεί καταργεί τις τουρμπίνες, το μέσον είναι ο άνθρωπος και η αναπνοή του, η οποία αρκεί για το ταξίδι, αφού το ταξίδι είναι και γίνεται προς τα μέσα. H ουτοπία, είτε ως μνήμη (Tεχνητή Aναπνοή) είτε ως επιθυμία (Σειρήνες) παραμένει ζωντανή.

Oι σειρήνες είναι μέρος του ταξιδιού. Eίναι ταυτόσημες με τη ζωή και το θάνατο κι όπως λέει ο δημιουργός «Διαβάζοντας το κείμενο του Kάφκα για τη σιωπή των Σειρήνων, βρήκα σαγηνευτική την ανατροπή του μυθικού στερεότυπου. Δεν ήταν το μαγευτικό τραγούδι των σειρήνων αλλά η σιωπή των σειρήνων που προκαλούσε τη θανάσιμη έλξη, όμοια σαν τη σιωπή των σχεδίων». Έτσι γεννήθηκε η νέα σειρά έργων του «Σειρήνες ή το τέλος του ταξιδιού» που θα φιλοξενηθούν στη Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Mουσείο Γ. I. Kατσίγρα. H έκθεση περιλαμβάνει έργα ζωγραφικής μικρών και μεγάλων διαστάσεων, βίντεο - προβολές, περιβάλλον- εγκατάσταση και σχέδια. Tα εγκαίνια έχουν προγραμματιστεί για τις 19 Φεβρουαρίου και η διάρκεια είναι έως το τέλος Mαρτίου.

O Λαζόγκας γεννήθηκε στη Λάρισα και δεν έχασε ποτέ την επαφή με την πόλη και τον κόσμο της. Στήριξε την πρωτοβουλία ίδρυσης εικαστικού κέντρου του οποίου υπήρξε ο πρώτος καλλιτεχνικός διευθυντής.

O καλλιτέχνης ερευνητής και ταξιδευτής πάντα βυθίζεται στη διαδικασία της δουλειάς του και παράλληλα παρατηρεί. «Eκείνο που έχει σημασία είναι η διαδικασία. Aυτή είναι το γενεσιουργό στοιχείο της δουλειάς μου. H διαδικασία εμπερικλείει το απρόβλεπτο, ενώ ταυτόχρονα θέλει να το μεθοδεύσει, και να ελέγξει την επόμενη κίνηση, κι όλα αυτά χωρίς να καταργεί τη μαγεία ενός άγνωστου συμβάντος. Eίναι το τυχαίο που αποβαίνει μοιραίο. Tο τυχαίο τελικά ως μέθοδος. Aυτό κάνω. Yπάρχει μια ολόκληρη έρευνα, πάνω στις δυνατότητες του ίχνους και της τυφλής προσέγγισης, με την έννοια του τυχαίου, του μοιραίου, της μαγείας του συμβάντος. Mιλώ για το τυχαίο ως μαγικό, το τυχαίο ως μέθοδο».

Aυτό το... τυχαίο, αυτή τη φορά αγγίζει τα όρια του τραγικού, καθώς όσο προετοιμάζει τις Σειρήνες, η μητέρα του βρίσκεται σε σοβαρή κατάσταση σε νοσοκομείο της Λάρισας, γεγονός που επηρεάζει την προσέγγιση του στο θέμα. «Παρακολουθώ ότι όσο πλησιάζει ο θάνατος, χάνεται η ταυτότητα του φύλλου, την αναγνωρίζω χωρίς να την αναγνωρίζω» λέει ο Γιώργος Λαζόγκας.

  • Η μεγάλη στιγμή

Xρησιμοποιεί φωτογραφίες, βίντεο, ντοκουμέντα, ενθυμήματα, αντικείμενα αλλά και στοιχεία αρχαίας εικονογραφίας σε πίνακες και κατασκευές. «Δεν ξέρω τι αποφασίζει στη διαφύλαξη κάποιων σημάτων, ενθυμίων και της ιδέας του ταξιδιού. H μεγάλη στιγμή που φοβάται ότι δεν επακολουθεί άλλη; H διάσωση της μνήμης; Mπορεί όλα μπορεί και τίποτα απ’ αυτά. Γεγονός είναι ότι τα μικρά ασήμαντα σημειώματα ή αποκόμματα τα διατηρώ «εν ζωή» για κάποιο λόγο. Tαξινομώ τα θραύσματα, φτιάχνω τους χάρτες (W-horoscope), αποτυπώνω τα σήματα-σύμβολα οδηγούς για το ταξίδι. Δεν μ’ ενδιαφέρει η Iθάκη που ως τελικός προορισμός αποτελεί μέρος της Tιμωρίας των Σειρήνων. Όποιος περνάει αγνοώντας τες δεν έχει άλλη επιλογή, επιστρέφει και γίνεται θεσμικός, μέρος μιας οργανωμένης και πειθαρχημένης κοινωνίας.

O Πολυμήχανος γερνάει βάζοντας τάξη στην κοινωνική αταξία, παύει να είναι ο εαυτός του. Έπειτα, σήμερα, στη μετά global εποχή, για ποια Iθάκη να μιλήσουμε;» «Ένα συγκινησιακό πλαίσιο κινητοποιεί τελικά μηχανισμούς αντίστασης στο κάλεσμα των Σειρήνων, λειτουργώντας έτσι ως αφορμή μιας νέας ουμανιστικής επαναδιαπραγμάτευσης. Για τον Λαζόγκα η εποχή της πρόκλησης των έτοιμων λύσεων, της τεχνολογίας, της διαφήμισης και της τηλεοπτικής εικόνας έχει αλλοιώσει επικίνδυνα την αίσθηση της σαγήνης», σημειώνει στο κείμενό του ο ιστορικός τέχνης Eυθύμης Γ. Λαζόγκας.

  • Της Τέας Βασιλειάδου, ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 14/02/2009

«Δωμάτια» ψυχής... του Κωνσταντίνου Γιάνναρη

«Δωμάτια» ψυχής

Φόρος τιμής στα πρόσωπα που αγάπησε και εμπνεύστηκε από τη ζωή ή τον θάνατό τους είναι η έκθεση «Στην κόψη του ματιού» του Κωνσταντίνου Γιάνναρη στο Μουσείο Αλεξ Μυλωνά

Ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης, ένας κινηματογραφιστής με ταλέντο και διεθνή εμπειρία, γνωστός στο ευρύτερο κοινό από τις ταινίες του «Από την άκρη της πόλης», «Δεκαπενταύγουστος» και «Ομηρος», δείχνει μια λιγότερο γνωστή πτυχή της δημιουργικότητάς του στο Μουσείο Αλεξ Μυλωνά. Η έκθεση σε επιμέλεια Ντένη Ζαχαρόπουλου έρχεται από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που αρχικά τη διοργάνωσε σε συμπαραγωγή με το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

  • Στα χρόνια του 80

Ο τίτλος της έκθεσης «Στην κόψη του ματιού» συνοψίζει το νόημα των ταινιών μικρού μήκους, τα πειραματικά βίντεο, τις φωτογραφίες και τις εγκαταστάσεις που βλέπουμε στην Αθήνα, ενώ ο τρόπος παρουσίασης έχει από μόνος του ξεχωριστό ενδιαφέρον. Η έκθεση επικεντρώνεται στα χρόνια του 80, όταν ο Γιάνναρης ζούσε στο Λονδίνο, δούλευε και πειραματιζόταν, ερχόταν σε επαφή με δημιουργούς και φίλους, έψαχνε τις συγγένειές του στον Ζενέ, την ποίηση, τον έρωτα, τον θάνατο. Ολη η δουλειά αυτής της περιόδου γίνεται φόρος τιμής στα πρόσωπα που αγάπησε και εμπνεύσθηκε, από τη ζωή ή τον θάνατό τους.

Ενα άκρως βιογραφικό έργο με κοινές εξόδους στα αλλόκοτα της ζωής βάζουν τον θεατή στα ιδιωτικά «δωμάτια» ψυχής του δημιουργού. Μια ταινία μικρού μήκους για τον Καβάφη (φωτ.) αφηγείται μέσα από την πατίνα του χρόνου και της διαπροσωπικής σχέσης λόγους και καταστάσεις διπλωμένες στο έργο του μεγάλου ποιητή.

Το φιλμάρισμα της κηδείας της εξαδέλφης του Ελένης, που πέθανε από λευχαιμία την ημέρα του γάμου της γίνεται υλικό για μια ταινία στη μνήμη της, ενώ ο Ζαν Ζενέ και η εξομολογητική του σκέψη γύρω από τις ανθρώπινες σχέσεις, κυκλοφορεί σε όλη την έκθεση σαν οδηγός της καρδιάς και της ματιάς.

Η ετερότητα μέσα από την ιστορία και τα προσωπικά βιώματα, ο τρόπος με τον οποίον διαπραγματεύεται την αγάπη, τον έρωτα και τον θάνατο, η τολμηρή αλλά ειλικρινής ματιά του στην ιδιαιτερότητα και την ελευθερία έκφρασής της, κάνουν αυτό το πρώιμο έργο του πολύτιμο.

Ο Γιάνναρης ανήκει, θεωρητικά, στον κόσμο του κινηματογράφου. Η δουλειά του, ωστόσο, πατά δυνατά στην αμφισημία των εικόνων, στο μοτίβο ενός ποιητικού λόγου που συναντάμε συχνότερα εκτός κινηματογράφου και πάντως σε εξαιρετικές περιπτώσεις ταλαντούχων δημιουργών. Δείτε την έκθεση έως 22/3 στην Πλ. Αγ. Ασωμάτων 5, στο Θησείο, στο Μουσείο Αλεξ Μυλωνά-ΜΜΣΤ.

  • ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΕΘΝΟΣ, 15/02/2009

ΛΟΥΚΑΣ ΣΑΜΑΡΑΣ: Το «Εγώ» ως έργο τέχνης

Ο καλλιτέχνης που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην επικείμενη 53η Μπιενάλε της Βενετίας είναι μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής τέχνης διεθνώς

«ΦωτοΜεταμόρφωση», 28 Μαΐου 1976, διάχυση χρωστικής σε τύπωμα (φωτογραφία polaroid,τύπου SΧ-70),Συλλογή Μilly & Αrne Glimcher (από τον κατάλογο της έκθεσης «Περιπέτειες στο Εγώ»)
  • Πού γεννηθήκατε;
Στη Μακεδονία.
  • Πού βρίσκεται αυτό;
Μέσα στην ελληνική και βυζαντινή Ιστορία.
  • Τι σημαίνει αυτό;
Νομίζω ότι λέει αρκετά.
  • Δεν είστε αμερικανός πολίτης;
Ναι. Από το 1955.
Αυτοσυνέντευξη, Samaras Αlbum, Νέα Υόρκη: Whitney Μuseum of Αmerican Αrt and Ρace Εditions Ιnc., 1971 Η αυτο-συνέντευξη είναι χαρακτηριστική του καλλιτεχνικού φαινομένου που αποτελεί ο Λουκάς Σαμαράς . Θέμα του είναι πάνω από όλα ο εαυτός του. Αλλά σε τέτοιο οξύ βαθμό, ώστε κάθε νύξη περί ναρκισσισμού καθίσταται εκτός θέματος. Πρόκειται για μια τέτοια καταβύθιση στο «εγώ» που καταλήγει πια σε μια εμμονική αυτοεξέταση- ο καλλιτέχνης είναι το έργο. Οπως λέει, και πάλι ο ίδιος στην ίδια αυτο-συνέντευξη, «άλλοι μιλάνε για τον εαυτό τους όταν μιλάνε για αφηρημένα πράγματα. Εγώ μιλάω για τους άλλους όταν μιλάω για τον εαυτό μου».

Δεν είναι νέα στην Ελλάδα η αγωνία να «πολιτογραφηθούν» Ελληνες όσοι καλλιτέχνες διέπρεψαν αλλού. Και, ως έναν βαθμό, είναι κατανοητή: κάπως συγκροτηθήκαμε ως κράτος και ως σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα και η «ελληνικότητα» παραμένει ένα ζητούμενο. Το θαυμάσιο με το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα- η λεγόμενη «εθνική συμμετοχή»- στην επικείμενη 53η Μπιενάλε της Βενετίας είναι ο Λουκάς Σαμαράς είναι πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης με τη δράση του καθιστά μια τέτοια αγωνία δευτερεύουσα: είναι σπουδαίος καλλιτέχνης, θα έπρεπε από καιρό να του είχαν δοθεί περισσότερες ευκαιρίες εδώ- όχι ότι τις χρειαζόταν - και επιτέλους ελήφθη μια απόφαση που τον τιμά, δίχως περιττές αντεκδικήσεις και συγκρούσεις. Για να μη μιλήσουμε για το γεγονός ότι η εφετινή ελληνική συμμετοχή θα αποτελέσει είδηση για όλον τον κόσμο.

Μολονότι το υπουργείο Πολιτισμού και ο νέος υπουργός Αντώνης Σαμαράς δεν είχαν προβεί ακόμη, όταν γραφόταν αυτό το κείμενο, σε επίσημη ανακοίνωση, έχει διαπιστωθεί στην υπόθεση αυτή ένα ακόμη ρηξικέλευθο στοιχείο: σύμφωνα με πληροφορίες από την γκαλερί του καλλιτέχνη, την Ρace Wildenstein της Νέας Υόρκης, ο επίτροπος και επιμελητής της συμμετοχής θα είναι ο διεθνούς φήμης Βρετανός Μάθιου Χιγκς, ιστορικός τέχνης αλλά και καλλιτέχνης ο ίδιος, διευθυντής του κέντρου τέχνης White Columns στη Νέα Υόρκη. Η νέα διοίκηση του ΥΠΠΟ λοιπόν είναι η πρώτη που αναθέτει την ελληνική συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας σε μη έλληνα επιμελητή, πλησιάζοντας έτσι τις διεθνείς πρακτικές περισσότερο απ΄ οποιαδήποτε διοίκηση του ΥΠΠΟ, στο πρόσφατο τουλάχιστον παρελθόν. Παρά το οριακό αστείο- όπου ο υπουργός Σαμαράς στέλνει τον καλλιτέχνη Σαμαρά στη Βενετία (όχι, δεν είναι συγγενείς!)- πρόκειται, από την άποψη της πολιτικής, για μια τομή. Βοηθάει, βέβαια, ιδιαιτέρως η επιλογή αυτή καθαυτή: ο Λουκάς Σαμαράς θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς καλλιτέχνες, και μάλιστα από αυτούς που άσκησαν μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη τέχνη.
Γεννήθηκε το 1936 στην Καστοριά και έφυγε με τη μητέρα του Τρυγόνα για τη Νέα Υόρκη το 1948, όπου βρισκόταν ήδη ο πατέρας του Δαμιανός. Μολονότι αμερικανός πολίτης από το 1955, η τέχνη του βρίθει στοιχείων που επικαλούνται την καταγωγή του. Εργα του υπάρχουν σε μεγάλης απήχησης συλλογές, μουσεία και ιδρύματα, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης, το Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου, το Μουσείο Τεχνών του Ντένβερ, το ΜUΜΟΚ της Βιέννης κ.ά., ενώ στην Ελλάδα είχαμε δει την αναδρομική του με τίτλο «Περιπέτειες στο Εγώ» (από όπου και η «Αυτο-συνέντευξη» που παρατέθηκε πιο πάνω), την οποία είχε επιμεληθεί στην Εθνική Πινακοθήκη η καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Κωστοπούλου και άρτι διορισθείσα πρόεδρος του ΔΣ του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης Κατερίνα Κοσκινά.
Τον Σαμαρά τον απασχολεί πολύ η Ελλάδα- όχι όμως το αν είναι «Ελληνας» με τα δικά μας μέτρα και σταθμά. Η Καστοριά- μέσα από μικρά σύμβολα-αναμνήσεις- κάνει συχνά την εμφάνισή της αλλά ο υβριδισμός είναι συστατικό της αυτοεξέτασης που αποτελεί το έργο του Σαμαρά- σωματικής, ψυχικής, πολιτισμικής. Αν θέλουμε να προσεγγίσουμε το έργο του με στοιχειώδη συνέπεια, πρέπει να αποδεχτούμε ότι είναι απλώς ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης: κρίνεται με τα μέτρα του έργου του, όσο ασυνήθιστο και αν είναι.
Ο Λουκάς Σαμαράς, από τη δεκαετία του 1960, έχει δημιουργήσει ένα απολύτως προσωπικό ιδίωμα. Οπως προαναφέρθηκε, θέμα του είναι o ίδιος του ο εαυτός, τον οποίο παρουσιάζει είτε ευθέως είτε μέσα από έργα-συναρμογές, όπου συγκεντρώνει υλικές αναπαραστάσεις των βιωμάτων του. Πειραματίζεται τόσο πολύ με την εικόνα του ώστε να τη μεταμορφώνει, να την αλλοιώνει, να τη διαλύει ως το σημείο της ακραίας παραμόρφωσης. Χρησιμοποιεί πολυποίκιλα υλικά και τεχνικές όπως παστέλ, χρωματιστά μολύβια, κάρβουνο, λάδι, χάντρες, καθρέφτες και άλλα, με αποτέλεσμα να δημιουργεί έναν εξαιρετικά ιδιότυπο, μοναδικό μικρόκοσμο.
Η δημιουργικότητά του είναι στ΄ αλήθεια αστείρευτη, όπως φαίνεται από την πολυμορφία των έργων του: έργα ζωγραφικά, σχέδια, συνθέσεις από ύφασμα, κουτιά, συρμάτινες κατασκευές, έπιπλα, κοσμήματα, εγκαταστάσεις, βίντεο, ταινίες και, κυρίως, φωτογραφία- συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρώτους καλλιτέχνες που διερεύνησαν όλες τις πιθανότητες επεξεργασίας των polaroids, με διασημότερη τη σειρά «Αutopolaroids» την οποία δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Μολονότι ο Λουκάς Σαμαράς επισκέπτεται σπανιότατα την Ελλάδα και περιβάλλεται πάντα από τον μύθο του απόμακρου και απροσπέλαστου δημιουργού, λίγοι είναι αυτοί που δεν έχουν γοητευθεί από μία έστω πλευρά της τέχνης του. Και μολονότι οφείλει την επιτυχία του στο γεγονός ότι οι συγκυρίες τον έφεραν να σταδιοδρομήσει στη Νέα Υόρκη και όχι στην Αθήνα, το να αναγνωρίσουμε το σπουδαίο έργο του παρουσιάζοντάς το στο σημαντικότερο διεθνές καλλιτεχνικό φόρουμ του κόσμου θα έπρεπε να μας κάνει να νιώθουμε, αν μη τι άλλο, ενθουσιώδεις: πρόκειται για μια πραγματικά ιδιότυπη, σπάνια περίπτωση, όπως φαίνεται και από την ακόλουθη απόκρυφη ιστορία: παρά τη φημισμένη εσωστρέφεια και απομόνωση του Λουκά Σαμαρά, που σε λίγους έχει επιτρέψει να τον συναντήσουν και να του μιλήσουν, ένας φοιτητής είχε κατορθώσει να του πάρει μια συνέντευξη. Η επαφή ήταν σε γενικές γραμμές θερμή και ο καλλιτέχνης έμπαινε ανέλπιστα- στον κόπο να απαντήσει σε ερωτήσεις για την τέχνη του. Υστερα από διάφορες ερωτήσεις ωστόσο, καθώς η συνάντηση πλησίαζε στο τέλος της, ο φοιτητής τον ρώτησε πού πιστεύει ότι πηγαίνει η τέχνη.

«Τι χαζή ερώτηση», του αντιγύρισε ο Σαμαράς.

Ο φοιτητής αισθάνθηκε ότι έπρεπε να αμυνθεί και του είπε ότι η ιδέα για την ερώτηση ήταν του καθηγητή του. «Πες στον καθηγητή σου», απάντησε ο Σαμαράς, «ότι σου είπα πως αυτή είναι μια χαζή ερώτηση. Αν ήξερα πού πηγαίνει η τέχνη, θα ήμουν κιόλας εκεί».

Πληροφορίες για την 53η Μπιενάλε της Βενετίας: www.labiennale.org
  • του αυγουστινου ζενακου | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2009

Saturday, February 14, 2009

Μια καινούργια απόλαυση: η νεκροσκοπία

Η έκθεση με συντηρημένα πτώματα, όπως οι «bodies» στην Τεχνόπολη, προκαλεί ηθικά και φιλοσοφικά ερωτήματα

Η έκθεση «Bodies», που παρουσιάζεται στην Αθήνα (Τεχνόπολις, Γκάζι), δεν είναι μια συνηθισμένη έκθεση. Κάθε άλλο· είναι μια έκθεση που φιλοδοξεί να είναι αποκαλυπτική και σοκαριστική, να σοκάρει με την αλήθεια των εκθεμάτων της. Τα εκθέματα εν προκειμένω είναι πτώματα ανθρώπων, συντηρημένα και παρασκευασμένα με τέτοιες τεχνικές ώστε να αποκαλύπτουν «τα μυστήρια της φύσης». Η αθηναϊκή έκθεση είναι μέρος μιας ολόκληρης σειράς παρόμοιων παραγωγών από την αμερικανική εταιρεία Premier, ενώ πρωτοπόρος σε αυτό το θέαμα θεωρείται η γερμανικής προέλευσης έκθεση Body Worlds, του Γερμανού ανατόμου Γκίντερ φον Χάγκενς, που επινόησε τη συγκεκριμένη τεχνική συντήρησης των πτωμάτων και ξεκίνησε τις εκθέσεις το 1995. Μεταξύ του Γερμανού και των Αμερικανών διεξήχθησαν δικαστικοί αγώνες για το κοπιράιτ, χωρίς να δικαιωθεί κανείς.

Ολες οι εκθέσεις παρασκευασμένων πτωμάτων έχουν σημειώσει μεγάλη εμπορική επιτυχία διεθνώς και ταυτόχρονα έχουν προκαλέσει δριμεία κριτική: αφενός, για την προέλευση των πτωμάτων, αφετέρου για τις φιλοσοφικές και ηθικές προεκτάσεις μιας τέτοιας παρουσίασης του ανθρώπινου σώματος. Η Premier στις ΗΠΑ, κατόπιν παρέμβασης του γενικού εισαγγελέα της Ν. Υόρκης, δηλώνει ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί για την προέλευση των πτωμάτων και τη συναίνεση των ζώντων γι’ αυτή τη χρήση των σωμάτων. Η πλειονότης των πτωμάτων προέρχεται από την Κίνα. Στο φιλοσοφικό και ηθικό πεδίο, οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές, και όχι μόνον από θρησκευτικούς κύκλους. Από μια μη θρησκευτική σκοπιά, ο επιφανής ψυχαναλυτής Σαρλ Μελμάν έγραψε ένα διεισδυτικό δοκίμιο για την έκθεση Body Worlds, το 2001, το οποίο και αναδημοσιεύουμε, με την άδεια του συγγραφέα, και με την ευγενική μεσολάβηση του ψυχίατρου – ψυχαναλυτή Γιώργου Δημητριάδη.

  • Αγαλματοποιία φτιαγμένη από το ίδιο το χέρι του Θεού

Ποτέ δεν θα κουραστούμε να επαναλαμβάνουμε (μετά τον κύριο Ομέ, τον φαρμακοποιό της Μαντάμ Μποβαρύ) ότι η επιστήμη είναι αναμφίβολα αξιοθαύμαστη παρότι δεν έχει επινοήσει νέες απολαύσεις. Θα μπορούσαμε μάλιστα να της καταλογίσουμε ότι έχει ενίοτε διαταράξει τις ήδη υπάρχουσες. Σε κάθε περίπτωση, ο ερεθισμός και η ικανοποίηση των αισθήσεων έχουν εξελιχθεί πολύ πριν από αυτήν, και ίσως θα χρειαστεί να περιμένουμε ακόμα μέχρις ότου οι χειρισμοί του DNA να μας ανοίξουν νέους δρόμους, πιο πρακτικούς και πιο υγιεινούς, ας ελπίσουμε, για να φτάσουμε σε μια καλύτερη εποχή. Η λογοτεχνία μας, που το φάσμα της κυμαίνεται από την ολοκληρωτική λατρεία του σεξ έως την απόλυτη άρνησή του, μας διαβεβαιώνει ότι όλα έχουν ειπωθεί και όλα έχουν δοκιμαστεί, υποδεικνύοντας σαφώς το εξής: μας χρειάζονται νέες ανατριχίλες. Ετσι, λοιπόν, μπορούμε με υπερηφάνεια να επισημάνουμε τη γέννηση μιας διαστροφής καινοφανούς, η οποία διαθέτει μεγάλη εμβέλεια και δεν είναι καθόλου ελιτίστικη. Οφείλει την επιτυχία της, βέβαια, περισσότερο στην τεχνική παρά στην επιστήμη, αλλά αυτό δεν μειώνει καθόλου την αξία της.

  • Υγρή σιλικόνη

Ενας βοηθός ανατομικού εργαστηρίου στην σχολή Ιατρικής της Χαϊδελβέργης ανακάλυψε τον τρόπο να υποκαθιστά το νερό στα κύτταρα των πτωμάτων –όταν είναι ακόμα φρέσκα– με τη χρήση υγρής σιλικόνης. Η διαδικασία, που αποκλήθηκε «πολυμερής συντήρηση», προσφέρει τη δυνατότητα να διατηρηθούν όλοι οι ιστοί του σώματος έως το κυτταρικό επίπεδο. Εκείνο που προκύπτει είναι μια οριστική διακοπή της πορείας της σήψης και μια ακαμψία του σώματος, που επιτρέπει να το τοποθετήσει κανείς σε πόζες που θυμίζουν τον ζωντανό άνθρωπο: ο δρομέας, ο στοχαστής, ο γυμναστής, ο παίκτης σκακιού κ.ο.κ.

Το πτώμα παρουσιάζεται, λοιπόν, σε καθιστή ή όρθια στάση, με τρόπο που να γίνονται ορατοί οι μύες, τα όργανα, οι διαδρομές των αιμοφόρων αγγείων και των νεύρων. Μια οπή στο κρανίο αποκαλύπτει μέρος του εγκεφάλου, μια τομή στο μάγουλο φανερώνει τους μασητήρες ή τη διαπλοκή των μυών του προσώπου σε εκφράσεις εξίσου εμπνευσμένες με αυτές των γυάλινων ματιών που μιμούνται το βλέμμα. Ενα από τα πτώματα κρατάει στο χέρι το ίδιο του το δέρμα, σαν ρούχο που μόλις έβγαλε. Αρμονικά διευθετημένο, το σύνολο θυμίζει μια αγαλματοποιία όχι πλέον μιμητική αλλά φτιαγμένη από το ίδιο το χέρι του Θεού. Αλλωστε, στο libro d’ oro του καταλόγου της έκθεσης περιλαμβάνονται συγκινημένα σχόλια για την τελειότητα του θεϊκού έργου που επιτέλους μπορούμε να αποθαυμάσουμε.

  • Αντιρρήσεις

Για τον «καλλιτέχνη», τον δρα Γκύντερ φον Χάγκενς, ένας δάσκαλός του από το πανεπιστήμιο γράφει στον κατάλογο ότι, από τη στιγμή που μια ιδέα μπει στο κεφάλι του, δεν βγαίνει ποτέ, πράγμα που υποδεικνύει ότι, παρότι ζωντανός, είναι κι αυτός κάπως πλαστικοποιημένος. Συμπέρασμα απολύτως λογικό μια που ο ίδιος έχει δηλώσει ότι προορίζει το σώμα του για μια μελλοντική πλαστικοποίηση, υποσχόμενος έτσι στους θαυμαστές του που θα ήθελαν να τον ακολουθήσουν έναν αιώνιο και κολακευτικό συγχρωτισμό. Ο κατάλογος περιέχει επίσης ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό άρθρων από Γερμανούς καθηγητές όλων των ειδικοτήτων, όλα πολύ σοβαρά και επιφορτισμένα να προλάβουν τις ενδεχόμενες αντιρρήσεις και υποψίες. Γιατί να εγείρει τέτοιες επικρίσεις η «ανατομική τέχνη» εφόσον ο Διαφωτισμός, ο εκδημοκρατισμός της γνώσης και της αισθητικής απόλαυσης συνηγορούν για να καταστήσουν αξιοπρεπή την έκθεση πτωμάτων, και μάλιστα με τρόπο που δεν υποχρεώνει τον νεκροσκόπο να αποκομίσει την ευτυχία αυτή μέσα στις γνωστές αποτρόπαιες συνθήκες υγρασίας και κακοσμίας; Φανταζόμαστε ότι σύντομα θ’ αρχίσουν οι δωρεάν επισκέψεις μικρών μαθητών, ώστε να μη χρειάζεται να ξεφυλλίζουν κρυφά τις «σόκιν» σελίδες εγκυκλοπαιδειών και ιατρικών βιβλίων.

  • Ιερότητα του τάφου

Εχει επισημανθεί το γεγονός ότι έχουμε διαβεί ένα όριο με τη χρήση πτωμάτων για αισθητικούς σκοπούς, δηλαδή για με σκοπό την τέρψη μας. Υπήρχε πράγματι έως τώρα ένα κοινό χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους που αφορούσε το καθήκον του ενταφιασμού, την ιερότητα του τάφου, αυτού του τόπου σιωπής και σκοτεινιάς όπου διατηρείται η μνήμη των νεκρών, απαλλαγμένων επιτέλους από το πραγματικό βάρος των σωμάτων τους. Ενώ αποσύρονται έτσι από τον κόσμο των ζωντανών, αποκτούν τη θέση τους στην κληρονομική γραμμή στην οποία ανήκουν οι απόγονοί τους. Και η σύληση των τάφων βιωνόταν πάντα σαν η πιο άμεση προσβολή στο δικαίωμά τους να υπάρχουν.

Η παράδοσή τους στους γύπες, στα όρνια που τρέφονται από τη σήψη, είναι η ύψιστη προσβολή, ένας τρόπος να τιμωρηθούν μετά θάνατον εκείνοι που δεν μπορούν τίποτ’ άλλο να κάνουν παρά να περιμένουν την εκδίκηση των παιδιών τους.

Βέβαια, η πλαστικοποίηση εμποδίζει ένα τέτοιο πεπρωμένο, επιτρέποντας στα πτώματα να διατηρηθούν σχεδόν επ’ αόριστον και να αποκτήσουν έναν σωματικό φάκελο του ίδιου του ενταφιασμού τους. Οικονομικό και υγιεινό, έτσι δεν είναι; Μπορεί να φανταστεί κανείς απογόνους να προβληματίζονται αν μπορούν να πληρώσουν το τίμημα –γιατί η πλαστικοποίηση ολόκληρου σώματος απαιτεί πάνω από χίλιες ώρες εξαιρετικά λεπτής εργασίας– για να διατηρήσουν σε μια γωνιά του σαλονιού το πτώμα του προτιμώμενου προγόνου τους ή ένα μέρος του. Μια ηθική αντίρρηση στη διαδικασία θα αφορούσε τον προορισμό των διατηρημένων έτσι πτωμάτων, εισάγοντας στο κύκλωμα ανταλλαγής τον περιορισμό ότι η χρήση τους πρέπει να είναι αυστηρά ιδιωτική.

  • Αγριο εμπόριο

Βέβαια, εδώ και πολύ καιρό οι αποκαλούμενες υπανάπτυκτες χώρες επιδίδονται στην πρακτική να βγάζουν στο εμπόριο –εφόσον υπάρχουν προσφερόμενα δολάρια– τα ιερά ειδώλια των θεοτήτων τους. Και είναι συγκινητικό να βλέπεις πώς διάφοροι αρχιερείς είναι πρόθυμοι να μετατρέψουν τους ίδιους τους προκατόχους τους σε ανταλλάξιμα αντικείμενα. Είναι αναμφίβολα πολύ ενδιαφέρουσες οι μεταφυσικές συμπαραδηλώσεις τέτοιων διαδικασιών. Γιατί αν και το ιδεώδες των μελών του είδους μας είναι πάντα να αναγνωρίζονται ως άνθρωποι, τώρα προσφέρεται η δυνατότητα να διαιωνίσουν την ύπαρξή τους με την αξιοπρέπεια του αντικειμένου – που μπορεί να παραμείνει άφθαρτο και με ωραιότητα που αψηφά τη μόδα;

Ας αφήσουμε όμως αυτούς τους σχολαστικούς συλλογισμούς. Τα πτώματα που εκτίθενται δεν είναι γεροντικά, αλλά σώματα ωραία και νέα, που βρήκαν τον θάνατο είτε από αρρώστια –οπότε τα χτυπημένα από τον καρκίνο όργανα αποκαλύπτονται δεόντως– είτε από ατύχημα. Εξακολουθούν όμως να είναι πτώματα ή μήπως ready made υλικό στη διάθεση του καλλιτέχνη – όπως οι ρόδες ποδηλάτου ή οι λεκάνες τουαλέτας; Το ερώτημα θα έμενε χωρίς απάντηση αν η σαρωτική επιτυχία της έκθεσης –780.000 επισκέπτες στο Μανχάιμ, όπου χρειάστηκε να κρατήσουν ανοιχτή την έκθεση όλο το 24ωρο για να ικανοποιήσουν τη ζήτηση, δυόμισι

εκατομμύρια στο Τόκιο, χαμός στη Βιέννη– έρχεται να αποδείξει ότι η σαγήνη της δεν οφείλεται τόσο στην επιθυμία επιμόρφωσης ή στον θαυμασμό της «εσωτερικής ωραιότητας», όσο στην καινούργια διαστροφή που επινοεί. Η τεχνική διαδικασία που αξιοποιείται από τον «καλλιτέχνη» δίνει την ευκαιρία (με πλήρη ατιμωρησία και με τα καλύτερα προσχήματα) για μια ηδονοβλεπτική απόλαυση του θανάτου, κάτι που ήταν σαφώς απαγορευμένο όσο και ανέφικτο στο παρελθόν.

Η αυθεντικότητα, στην υπόθεση αυτή, είναι το ισχυρό εμπορικό επιχείρημα. Η έκθεση, στην πραγματικότητα, δεν είναι έκθεση αναπαραστάσεων, αλλά παρουσίαση του ίδιου του αντικειμένου: είναι το όριο εκείνου που μπορεί να προσφερθεί προς θέαση. Ακόμα και όταν εκτίθεται, βέβαια, το γεννητικό όργανο δεν είναι παρά μια αναπαράσταση της ψυχικής συγκυρίας –ο φαλλός, κατά την εννοιολογικό προσδιορισμό του Λακάν– που την ανακαλεί χωρίς να προσφέρει πρόσβαση σ’ αυτήν. Το πτώμα, αντίθετα, δεν είναι αναπαράσταση αλλά πλήρης παρουσίαση, και επομένως ανοιχτή στον χειρισμό, που γίνεται εδώ επιτρεπτός χάρη στα άλλοθι της διαδικασίας.

Ο Θάνατος δεν ήταν ποτέ άλλο από το όριο του Ερωτα, το πραγματικό στο οποίο ο Ερως οδηγεί. Στο τέρμα των επαναλήψεων των επιθυμητών αναπαραστάσεών του, προσφέρει το μοναδικό «αυθεντικό» σώμα που εκτίθεται προς κατάσχεση, τη στιγμή που μόλις έχει καταρρεύσει. Εφόσον δεν μπορείς να χαρείς την αυθεντικότητα του σεξ, πώς να μη γοητευθείς από την πραγματικότητα του θανάτου, που είναι το επιστέγασμα του έρωτα;

  • Aυθεντικοί νεκροί

Το έδαφος όμως αποδεικνύεται δύσβατο. Γιατί εκείνοι που αναπαριστούν την νεκρική κατάσταση είναι και οι ίδιοι αυθεντικοί, αληθινοί, πραγματικοί (και όχι πλέον ομοιώματα ανθρώπων) μέσα σε μια συλλογικότητα στην οποία ο θάνατος έχει γίνει ιδεώδες – υπό την αιγίδα του αγκυλωτού σταυρού, για παράδειγμα. Εγελιανός ορισμός του κυρίου: εκείνος που αντίκρισε τον θάνατο. Με άλλα λόγια, ο θάνατος εξουσιοδοτεί την υπεροχή του καθώς γίνεται η αναφορά του. Και θα μπορούσαμε να υπενθυμίσουμε τα οργισμένα ποδοβολητά του Χίτλερ το 1944, όταν, καθώς το ιδεώδες αυτό είχε αποκτήσει πραγματική υπόσταση, παρακολουθούσε την άτακτη φυγή των ηρώων που είχαν προτιμήσει τη ζωή.

Η αγάπη για τον πατέρα διστάζει συνήθως ανάμεσα στο καθήκον να ακολουθήσεις τον δρόμο του –με κίνδυνο να γίνεις ένα μέτριο ομοίωμα– και το καθήκον να πεθάνεις για κείνον, που είναι ο μόνος τρόπος να πραγματωθείς μέσα στην αυθεντικότητα του ιδεώδους. Στο Παρίσι, η βερολινέζικη έκθεση των πλαστικοποιημένων πτωμάτων προκαλεί στον περίεργο Γάλλο ένα παράξενο αίσθημα «d�j‡ vu». Οχι μόνο επειδή η πόζα τους επιδιώκει να εκθειάσει την αιώνια ωραιότητα του σώματος με τον τρόπο του Αρνο Μπρέκερ, μέσα από το μυϊκό σύστημα. Αλλά επίσης επειδή τα πτώματα αυτά μεταφράζουν την επιθυμία να σαγηνεύσεις οριστικά το βλέμμα του Αλλου, πέρα από την ίδια τη ζωή: αυτός ο πόθος διαιωνίζεται εδώ.

Δεν προκαλεί έκπληξη όταν μαθαίνεις, από τη βιογραφία του, ότι ο Γκύντερ Φον Χάγκενς υπήρξε τη δεκαετία του ’70 πρόσφυγας από την Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Η τέλεια κυριαρχία στο σώμα είναι ένα παλιό πρωσικό ιδεώδες, το οποίο φαίνεται ότι το κουβάλησε μαζί του. Και ίσως να είναι κρίμα το ότι αυτοεξορίστηκε, γιατί τα «έργα» αυτά θα μπορούσαν να είχαν κάνει πιο χαρούμενες τις πλατείες των πόλεων–στρατώνων της Ανατολικής Γερμανίας.

Η περιοδεύουσα έκθεση που τα έχει συγκεντρώσει και τα επιδεικνύει τώρα, προσφέρει, με τίμημα ένα εισιτήριο, την ανατριχίλα μιας ακίνδυνης βεβήλωσης και την ικανοποίηση μιας εντελώς φυσικής παιδικής περιέργειας. Τι υπάρχει μέσα στο σώμα; Οταν το σώμα υποβαθμίζεται αναγόμενο στον μηχανισμό του, έχει αναμφίβολα «πτωματοποιηθεί» πολύ πριν καταστεί κατάλληλο για τις γυμναστικές ασκήσεις post mortem του δρα Φον Χάγκενς.

  • Ποιος είναι ο ψυχαναλυτής Σαρλ Μελμάν

Ο Σαρλ Μελμάν είναι Γάλλος ψυχίατρος και ψυχαναλυτής. Διετέλεσε υπεύθυνος διδασκαλίας στη Φροϋδική Σχολή του Παρισιού που είχε ιδρύσει ο Ζακ Λακάν. Μετά τη διάλυση της σχολής αυτής και τον θάνατο του Λακάν, ίδρυσε το 1982 την Association Freudienne Internationale, η οποία το 2001 μετονομάστηκε σε Association Lacanienne International. Είναι επίσης συνιδρυτής, μαζί με τους Claude Dumezil, Gerard Pommier και Moustafa Safouan, της Fondation Europeenne pour la Psychanalyse. Είναι αρθρογραφος σε περιοδικά, αρχισυντάκτης του περιοδικού «La Celibataire» και συγγραφέας πολλών βιβλίων, ανάμεσά τους του «L’ homme sans gravite - Jouir a tout prix» («Ο άνθρωπος χωρίς βαρύτητα - Απόλαυση με κάθε τίμημα», εκδ. Denoel), στο οποίο επισημαίνει: «Ο άνθρωπος του 21ου αιώνα είναι χωρίς πυξίδα, χωρίς έρμα, απελευθερωμένος από την απώθηση, λιγότερο πολίτης απ’ όσο καταναλωτής, ένας άνθρωπος χωρίς βαρύτητα, προϊόν μιας φιλελεύθερης οικονομίας που θριαμβεύει στις μέρες μας και ο οποίος φαίνεται να μην έχει πλέον περιθώριο επιλογής: είναι κατά κάποιον τρόπο υποχρεωμένος να απολαμβάνει».

Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνεται και το κείμενο για την έκθεση «Bodies», το οποίο είχε δημοσιευτεί αρχικά στο περιοδικό Art Press.

  • Του Charles Melman, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 15/02/2009