Tuesday, December 28, 2010

Αγαπάμε την pop art επειδή πέθανε

  • ΔΥΟ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΦΙΛΟΙ ΕΚΘΕΤΟΥΝ ΜΑΖΙ ΣΤΗΝ ΓΚΑΛΕΡΙ XIPPAS

Ηταν ενθουσιασμένοι με το ζεστό καιρό. Είχαν έρθει κι από μια παγωμένη Γερμανία. Ο Τόμας Βίνκλερ (38 ετών) και ο Αντρέ Μπούτσερ (37) αν και κολλητοί φίλοι δεν είχαν παρουσιάσει ποτέ μαζί δουλειά τους. 

Το κάνουν τώρα στην αθηναϊκή γκαλερί Xippas. Γνωρίστηκαν τη δεκαετία του '90 στην Ακαδημία του Merz, όπου σπούδαζαν. Ο Βίνκλερ (Winkler) διέγραψε μια αρκετά πετυχημένη καριέρα ως διαφημιστής, πριν αφοσιωθεί στην τέχνη. Ο Μπούτσερ (Butzer) είναι διάσημος ζωγράφος και τα έργα του ανήκουν ήδη στις μεγαλύτερες συλλογές σύγχρονης τέχνης.

Το 2003 ίδρυσαν στο Βερολίνο έναν εκδοτικό οίκο που ονόμασαν «Verlag Heckler und Koch», όπως και η γνωστή γερμανική βιομηχανία όπλων! Μόλις το περασμένο καλοκαίρι «άνοιξαν» στο Βερολίνο την γκαλερί «European Fine Art» (EFA) στην οποία επιμελούνται ομαδικές εκθέσεις, με στόχο να «προκαλέσουν νέους διαλόγους μεταξύ των έργων». «Ο,τι κάνουμε βασίζεται στην παράδοση των αυτοδιαχειριζόμενων, αυτόνομων διαδικασιών παραγωγής τέχνης και εκδόσεων. Στο τέλος τέλος ό,τι κάνεις, μόνος σου το κάνεις...», εξηγεί ο Αντρέ Μπούτσερ.


«Απόφοιτος» μιας αναρχικής κολεκτίβας του Αμβούργου (Akademie Isotrop) έχει ήδη επιμεληθεί με μεγάλη επιτυχία εκθέσεις, όπως η ομαδική «Κομάντο Φρίντριχ Χέντερλιν» (εμπνευσμένη από το ρομαντικό ποιητή του 19ου αιώνα) το 2007 στην γκαλερί Μαξ Χέτζλερ στο Βερολίνο.

Η ιστορία είναι κάτι που αγαπά πολύ ο Μπούτσερ. Στην αφαιρετική εξπρεσιονιστική ζωγραφική του χωράνε πολλά: ο Σεζάν, η Ντίσνεϊ, αλλά και η πολιτική. Ο ίδιος αποκαλεί την καινούργια του παραγωγή «Νέο-Σεζανισμό». «Οταν σκέφτομαι τις δυνατότητες της ζωγραφικής πρέπει να ανατρέξω στον Σεζάν. Εχω μελετήσει πολύ τα έργα του τα τελευταία δύο χρόνια. Ο Σεζάν διατήρησε ζωντανή την παράδοση της ζωγραφικής όπως την ξέραμε ήδη από τον Τζότο, το 12ο αιώνα. Εντονα χρώματα και καμία αναπαράσταση. Ούτε εγώ ούτε ο Τόμας πιστεύουμε στην αναπαράσταση. Πιστεύουμε στην αφηρημένη τέχνη, αλλά με μια πιο ευρεία διάσταση απ' αυτήν που ο 20ός αιώνας τής προσέδωσε».
Και τα καρτούν πώς κολλάνε στην αφαίρεση;
«Θεωρώ ότι η εικονογραφία της Ντίσνεϊ είναι η μεγάλη αφαίρεση του 20ού αιώνα. Είναι η δραματοποιημένη αφαίρεση της ανθρωπότητας. Ηταν η βασική μου έμπνευση όταν ξεκίνησα. Επρεπε, όμως, ταυτόχρονα να σκεφτώ την ιστορία της ζωγραφικής κι έτσι οδηγήθηκα σ' αυτό που βλέπετε».
Σε αντίθεση με το πανδαιμόνιο των χρωμάτων και των γεωμετρικών μοτίβων, τα «καθαρά» έργα του εννοιολογικού Τόμας Βίνκλερ πρέπει να ιδωθούν σε σχέση με τον εξίσου αυστηρά προσωπικό τρόπο τεκμηρίωσης της ζωής του. Ετσι, οι φωτογραφίες στην αρχή της έκθεσης, τοποθετημένες σαν σε διαφημιστικό bilboard, αφηγούνται παλαιότερες δράσεις του. Για κάποιο διάστημα ήταν ο «καθηγητής Βίνκλερ». Εχοντας αυτό τον τίτλο ταξίδευε, έδινε διαλέξεις, καταγράφοντας πάντα τις δραστηριότητές του. Οι φωτογραφίες που επιλέγει να τοποθετήσει στο κάδρο είναι «η αφηρημένη αναπαράσταση της ζωής του», όπως λέει. «Ξεκίνησα με τη φωτογραφία γιατί αφ' ενός ήταν ευκολότερο να επικοινωνήσω και αφ' ετέρου πιο κοντά σ'αυτό που ήθελα να κάνω. Μια διαφήμιση της ίδιας της ζωής και της κενότητας».
Ωσπου αποφάσισε να κάνει το ίδιο χρησιμοποιώντας ως μέσο την ίδια τη ζωγραφική. Στην αρχή, κάθε ζωγραφικό έργο προερχόταν από ένα συγκεκριμένο φωτογραφικό «κάδρο» της ζωής του. «Σήμερα δεν ξέρω να σας πω σε ποιες στιγμές της ζωής μου αναφέρονται. Επιπλέον, όσο περισσότερο ζωγράφιζα τόσο περισσότερο ήθελα να ξαναγίνω ο Τόμας Βίνκλερ».
Ποιον καλλιτέχνη θαυμάζετε;
«Τον Αντι Γουόρχολ» (απαντούν και οι δύο).
Περίεργο που σας ενδιαφέρει η ποπ αρτ...
«Ναι, ως κάτι που έχει τελειώσει και δεν κυριαρχεί πια. Αγαπάμε την ποπ αρτ επειδή τελείωσε. Είμαστε χαρούμενοι που τελείωσε. Πολλοί καλλιτέχνες κόλλησαν με την ποπ αρτ και δεν μπορούν να ξεφύγουν. Εμείς την αγαπάμε, αλλά συνεχίζουμε την πορεία μας χωρίς αυτήν...». *
  • info: Διάρκεια έως 29 Ιανουαρίου. Exit 7. Λ. Δημοκρατίας 196, Αχαρναί, τηλ.: 210- 3319333. 

Sunday, December 26, 2010

Η αβανγκάρντ παίζει

  • Από τον Πικάσο ώς τον Κλέε, κορυφαίοι καλλιτέχνες του κινήματος της πρωτοπορίας έφτιαξαν τα δικά τους παιχνίδια
Ο Πάμπλο Πικάσο έλεγε ότι έπρεπε να γεράσει για να μάθει να ζωγραφίζει σαν παιδί, δηλαδή με αυθορμητισμό, φρεσκάδα, αθώα ματιά. Στη μακρόχρονη πορεία του εκτός από τις «Δεσποινίδες της Αβινιόν» και άλλα έργα που άλλαξαν τον ρου της ιστορίας της τέχνης, ο κορυφαίος ζωγράφος ασχολήθηκε και με τα ταπεινά παιδικά παιχνίδια. 


Από ξύλινα παιχνίδια και κατασκευές μέχρι αφίσες από καλλιτέχνες της πρώην Σοβιετικής Ενωσης περιλαμβάνει η έκθεση στο Μουσείο Πικάσο της Μάλαγας.  

Χειροποίητα, με την προσωπική του σφραγίδα, δεν τα θεωρούσε φτηνά δώρα για τα Χριστούγεννα, αλλά έμπρακτη απόδειξη αγάπης. Ετσι έκανε ένα ξύλινο αυτοκίνητο για τον γιο του Πάουλο, ενώ μετέτρεψε ένα τραπεζάκι τηλεόρασης σε αλογάκι και το χάρισε στον εγγονό του Μπέρναντ. 

Αυτά τα δώρα παρουσιάζονται στο Μουσείο Πικάσο στη Μάλαγα, που συγκέντρωσε ακόμα 600 αντικείμενα 200 καλλιτεχνών για την πρωτότυπη έκθεση «Παιχνίδια της αβανγκάρντ». Μαριονέτες, θέατρα μινιατούρες, κούκλες, κατασκευές αλλά και εικονογραφημένα βιβλία των Μαρσέλ Ντισάν, Πάουλ Κλέε, Χουάν Μιρό, Ελ Λιζίτσκι, Αλεξάντερ Ροντσένκο, Τζάκομο Μπάλα, Αλεξάντερ Κάλντερ, Φορτουνάτο Ντεπερό, Εντουάρντ Στάιχεν, περιλαμβάνει η ενδιαφέρουσα συλλογή. Πρόκειται για παιχνίδια που έκαναν σημαντικοί εκπρόσωποι των πρωτοποριακών εικαστικών κινημάτων, είτε για να τα προσφέρουν στην οικογένεια και στους φίλους τους, είτε για να προωθήσουν την ιδέα της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. 

Στο πρώτο τέταρτο του 20ού αιώνα καινούριες πολιτικές και κοινωνικές αξίες αναδύθηκαν ανατρέποντας βίαια το κατεστημένο. Πολλοί καλλιτέχνες δικτυώθηκαν σε ομάδες φιλοδοξώντας ότι οι καινοτόμες προτάσεις τους θα κέντριζαν την κοινωνία, θα άλλαζαν τον τρόπο ζωής. Η εκπαίδευση βρισκόταν στο επίκεντρο των ενδιαφερόντων τους, καθώς πίστευαν ότι στην παιδική ηλικία διαμορφώνονταν η αισθητική, η πολύπλευρη καλλιέργεια, η αγάπη για τις τέχνες. 

Καλλιτεχνικά κινήματα και εκπαίδευση συμβάδισαν για ορισμένες δεκαετίες, παρ' όλες τις αμφισβητήσεις και τις αποτυχίες: ο ιταλικός φουτουρισμός βυθίστηκε με την πτώση του Μουσολίνι, οι δημιουργοί της ρωσικής πρωτοπορίας που υποστήριξαν την επανάσταση των μπολσεβίκων στη συνέχεια εκδιώχθηκαν. Ακόμα και το μπαουχάους που στην αρχή αποθεώθηκε, στη συνέχεια δίχασε. 

Τα πρωτοποριακά παιχνίδια χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: αυτά που προετοίμαζαν τα παιδιά για τον νέο, μοντέρνο κόσμο και αυτά που ήθελαν να προστατεύσουν την αθωότητά τους. Αρκετοί καλλιτέχνες της αβανγκάρντ ένδιαφέρθηκαν για μαζική παραγωγή, όπως ο φωτογράφος των σταρ Εντουάρντ Στάιχεν, ο οποίος έβγαλε λευκώματα με τα «πρώτα παιχνίδια», χαριτωμένα μωρά και τρυφερές οικογενειακές στιγμές. Σημαντική εκπρόσωπος του μπάουχαους η Αλμα Σίντοφ έκανε ξύλινα πολύχρωμα τουβλάκια για κατασκευές που ακόμα διατίθενται στην αγορά και ο Χοακίν Τόρες Γκαρσία έφτιαξε κυβάκια με μορφές ζώων θεωρώντας το παιχνίδι εργαλείο μάθησης που έκανε τη μάθηση παιχνίδι.
  • Προπαγάνδα για μικρούς
Γνωστή είναι η μινιατούρα τσίρκου με ζώα και ακροβάτες που ο Αλεξάντερ Κάλντερ έφτιαξε χρησιμοποιώντας ξύλο, ύφασμα, σύρμα και άλλα φτωχά υλικά. Το βίντεο που προβάλλεται στην έκθεση δείχνει πως ο Κάλντερ κατασκεύασε ο ίδιος το τσίρκο και του έδωσε ζωή με ένα χειροκίνητο μοχλό, ενώ η γυναίκα του παίζει μουσική από ένα γραμμόφωνο στις αυτοσχέδιες παραστάσεις που έδιναν στο Παρίσι. 

Μαριονέτες με ευφάνταστα πρόσωπα έκανε ο Πάουλ Κλέε για τα βλαστάρια του, ενώ ο Χουάν Μιρό συνεργάστηκε με την ομάδα κουκλοθεάτρου La Claca και δημιούργησε φιγούρες όπως ο Ούμπου Ρουά και ο Μέρμα, βίαιοι και ανόητοι βασιλιάδες και οι δύο, θέλοντας να διακωμωδήσει τον δικτάτορα Φράνκο. 

Μια ξεχωριστή ενότητα της έκθεσης περιλαμβάνει παιδικά βιβλία, πόστερ, καταλόγους που έκαναν οι καλλιτέχνες της Σοβιετικής Ενωσης, οι οποίοι αποδείχτηκαν μάστορες στην προπαγάνδα, όταν με απλά σχέδια και γραφικά εκθείαζαν τα αγαθά της επανάστασης. Υπάρχουν όμως και εικόνες από παραμύθια του Αντερσεν, ξύλινες κατασκευές με ζώα, χαρτοκοπτική με γράμματα κι άλλα παιχνίδια της ρωσικής πρωτοπορίας που εκφράζουν την ιδέα της καθολικής παιδείας. 

Οι καλλιτέχνες της αβανγκάρντ δεν ήθελαν απλώς να μαθαίνουν τα μικρά την αλφαβήτα και τους αριθμούς, αλλά να διαποτιστούν με τα ιδανικά τους: να αλλάξουν τον τρόπο που προεγγίζουν την ύλη και το πνεύμα, να καταργήσουν τους παλιούς κανόνες, να αποφύγουν τις αποτυχίες της περασμένης γενιάς. Ιδιαίτερα, μετά τις καταστροφές και τα αδιέξοδα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου ήθελαν να διαμορφώσουν νέους ανθρώπους και τα παιδιά αποτέλεσαν το όχημα γι' αυτή την ουτοπία. *

Saturday, December 25, 2010

"Αιτία θανάτου: ευθανασία"

Σημαντικό  εικαστικό γεγονός του 2011  αποτελεί η  έκθεση της  περίφημης  συλλογής  Πρίντσχορν,  από την Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική της Χαϊδελβέργης, με έργα τέχνης  που συνοδεύονται από  ένα πολύ βαρύ παρελθόν καθώς οι καλλιτέχνες- ψυχικά ασθενείς  που τα φιλοτέχνησαν, υπήρξαν  θύματα του προγράμματος ευθανασίας,  στα άσυλα  του Γ΄Ράιχ.

Η έκθεση - έρχεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα - με τίτλο "Αιτία θανάτου: ευθανασία" («Todesursache: Euthanasie»)  εγκαινιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη της Πειραιώς, στις 20 Ιανουαρίου   και διοργανώνεται από την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, υπό  την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας. 

Εμπνευστής της συλλογής  της Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής της Χαϊδελβέργης,  υπήρξε ο Γερμανός ψυχίατρος και ιστορικός τέχνης Hans Prinzhorn ο οποίος το 1920, ως  επιμελητής  της  κλινικής , θέλησε να προσεγγίσει την "σχιζοφρενική αίσθηση της ύπαρξης" όπως αυτή αποτυπωνόταν στην σύγχρονή του, εξπρεσιονιστική τέχνη.

Πολλά  ψυχιατρικά ιδρύματα, κλινικές, σανατόρια είχαν τότε ανταποκριθεί  πρόθυμα στην έκκληση του Πρίντσχορν να στείλουν έργα τροφίμων τους, προκειμένου  ο ίδιος να επεκτείνει και να αποτιμήσει επιστημονικά, μια μικρή συλλογή  την οποία είχε συγκροτήσει το 1895, ο διάσημος  καθηγητής της ψυχιατρικής , Έμιλ Κρέπλιν. 

Το 1930, η επικράτηση της  ναζιστικής ιδεολογίας ανέκοψε βίαια το εγχείρημα, ενώ μετά την λήξη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου, η συλλογή περιέπεσε στην λήθη. Κανείς δεν ήθελε να  θυμάται τον ζόφο και τα εγκλήματα.

Από την δεκαετία του ογδόντα  άρχισε  σταδιακά να εμπλουτίζεται με δωρεές, σε βαθμό που σήμερα αριθμεί  πάνω από  12000 σχέδια, έργα ζωγραφικής, γλυπτά και   έργα τέχνης σε ύφασμα. 

Από την  ενότητα  "Αιτία θανάτου: ευθανασία" εκτίθενται στο Μουσείο Μπενάκη,  96   ασπρόμαυρα σχέδια,έργα  ζωγραφικής και προπλάσματα, φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες, την περίοδο 1939- 1944. Εξολοθρεύτηκαν  από τους ναζί,  επειδή θεωρήθηκαν "άχρηστες υπάρξεις",  ανάξιες να ζουν ανάμεσα στα "ρωμαλέα" μέλη της αρίας φυλής. Από τα στοιχεία που έχουν έρθει στο φως,  υπολογίζεται ότι   περίπου  100000 ψυχικά ασθενείς   εξοντώθηκαν  αυτήν την περίοδο .  

Πολλοί από τους ασυλοποιημένους αυτούς καλλιτέχνες, δολοφονήθηκαν  από το 1939 και ως το 1941, μαζί με άλλους ψυχικά ασθενείς,  στους θαλάμους αερίων σε έξι  ειδικά διαμορφωμένα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Πρόκειται για την επιχείρηση Τ4  με περίπου  60000 θύματα, η οποία   εξετάστηκε  στην δίκη της Νυρεμβέργης.

Όταν η μέθοδος αυτή εγκαταλείφθηκε   από τα άσυλα, το 1941, λόγω αντιδράσεων των συγγενών και της εκκλησίας, η ευθανασία συνεχίστηκε, με συστηματική ασιτία και φαρμακευτική δηλητηρίαση, εξοντώνοντας  περίπου άλλους  40.000 τροφίμους. 

Η  τεχνογνωσία της εξολόθρευσης των ψυχικά ασθενών σε θαλάμους αερίων, μεταφέρθηκε στη συνέχεια  στα ναζιστικά στρατόπεδα  συγκέντρωσης για την μαζική  εξόντωση  του εβραϊκού πληθυσμού και όχι μόνον.

Εξίσου  και ''η τέχνη των παραφρόνων'' έπρεπε και αυτή να εξαφανισθεί από προσώπου γης, σύμφωνα με την ιδεολογία του εθνικοσοσιαλισμού .

Η ναζιστική προπαγάνδα  χρησιμοποίησε  έργα της συλλογής  Πρίντσχορν,  προκειμένου να δυσφημήσει  αριστουργήματα  πρωτοπόρων καλλιτεχνών, κυρίως εβραϊκής καταγωγής, στην  διαβόητη περιοδεύουσα  έκθεση  που οργάνωσε το ναζιστικό  καθεστώς το 1937,  με τίτλο "Εκφυλισμένη Τέχνη", όπως αποκαλούσαν οι ναζί την μοντέρνα τέχνη, την οποία ήθελαν να καταστρέψουν.

Κι αυτό γιατί, δεν ήταν λίγοι οι  πρωτοπόροι  καλλιτέχνες που είχαν γοητευθεί από την τέχνη των ψυχικά ασθενών, ακόμα και εμπνευστεί από αυτήν.

Ο Τόμας Ρίσκε, διευθυντής της συλλογής Πρίντσχορν,  σχολιάζει χαρακτηριστικά, στον ιδιαίτερα κατατοπιστικό κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση στο Μπενάκη : "Η συλλογή Πρίντσχορν παρουσιάζει  ενδιαφέρον από πολλές απόψεις, καθώς ανοίγει ένα παράθυρο στον εσωτερικό κόσμο ανθρώπων σε κατάσταση ψυχικής κρίσης, καθώς και στον κλειστό κόσμο των ψυχιατρικών ιδρυμάτων και κατ’ επέκταση της κοινωνίας που τα συντηρεί. Είναι επιπλέον μια συλλογή πολύτιμη για την Ιστορία της Τέχνης του 20ού και του 21ου αιώνα. Ήδη την εποχή του Πρίντσχορν, καλλιτέχνες όπως ο Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, ο Πάουλ Κλέε και ο Όσκαρ Σλέμερ, είχαν γοητευθεί  από την τέχνη αυτή, η οποία αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τους ίδιους. Οι σουρεαλιστές, και ειδικά ο Μαξ Ερνστ,  προσέδωσαν στο βιβλίο του Γερμανού ψυχιάτρου "Εικαστικά έργα ψυχιατρικά ασθενών", (εκδ.το 1922)  το κύρος μιας «Βίβλου» της τέχνης. Αλλά και μετά από τον Παγκόσμιο Πόλεμο, τόσο η συλλογή, όσο και το βιβλίο του, αποτέλεσαν πηγές έμπνευσης για καλλιτέχνες όπως ο Γκέοργκ Μπάσελιτς, ο Άρνουλφ Ράινερ και ο Βάλτερ Στέρερ. 

Τη σημασία της έκθεσης "Αιτία θανάτου: ευγονική", τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο πρόεδρος της  Ελληνικής Ψυχιατρικής της  Εταιρείας, Νίκος  Τζαβάρας: "Είναι ένα εικαστικό γεγονός που σχετίζεται  και με τις επιπτώσεις του ολοκληρωτισμού. Ο εθνικοσοσιαλισμός στράφηκε  εναντίον της  ανανεωτικής σύγχρονης τέχνης, σε κάθε της μορφή (εικαστικά , λογοτεχνία, θέατρο)  και παράλληλα εναντίον όλων εκείνων τους οποίους θεώρησε ως εκφυλισμένους. Η `ανάξια  βίου ζωής` των σχιζοφρενών και πνευματικά καθυστερημένων, έπρεπε κατά τους ναζί  να εξαλειφθεί, προκειμένου να καταστήσουν την αρία φυλή μη προσβαλόμενη από βιολογικές αποκλίσεις. Ας μην ξεχνούμε βέβαια ότι  οι θεωρίες  υπέρ της  ευγονικής, είχαν αρχίσει να διαδραματίζουν ισχυρό ρόλο στην ψυχιατρική και πριν τον εθνικοσοσιαλισμό, ήδη από τον  19ο αιώνα κι ακόμα παλαιότερα,  όχι μόνο στην Γερμανία αλλά και στην Αγγλία και  στην Γαλλία".

Η έκθεση στην Ελλάδα, συμπληρώνεται από παράλληλες εκδηλώσεις, ημερίδες με ιστορικούς τέχνης και ψυχιάτρους, στο μουσείο  Μπενάκη και στο Ινστιτούτο Γκαίτε.

"Η  συμβολή  του Πρίντσχορν,  ήδη από τα 1922,  στην  επανεκτίμηση  αυτής της παραγνωρισμένης "τρελής" τέχνης  και στην δημιουργική έκφραση της παραφροσύνης, είναι μεγάλη" μας λέει ο ψυχίατρος  Στέλιος Κρασανάκης, από τους διοργανωτές της  έκθεσης: "Η  αναγνώριση, αργότερα, αυτών των καλλιτεχνών -ψυχικά ασθενών θα εξελιχθεί στο κίνημα της Art Brut (Άγρια Τέχνη), από τον Jean Dubuffet" μας λέει ο ίδιος  και παρατηρεί ότι "η  δημιουργική έκφραση της παραφροσύνης είναι σημαντικό εργαλείο  για  τους ψυχιάτρους,  προκειμένου να εμβαθύνουν στην κατανόηση της τρέλας. Η  τέχνη  των ασθενών εκείνης της εποχής, μας δείχνει αυτό που λέμε "μεγαλείο της τρέλας". Στην εποχή μας,  λόγω της χορήγησης  φαρμάκων στις ψυχώσεις, υπάρχει μεν  η  προστασία  από τις καταστροφικές ενέργειες αλλά έχει  απωθηθεί η δημιουργικότητα του παραληρήματος".
* Διάρκεια  έκθεσης  20/1-13/2/ 2011

 Κείμενο: Νατάσσα Δομνάκη
ΑΠΕ-ΜΠΕ

Friday, December 17, 2010

Ολος ο κόσμος του Πικιώνη

Γνωστά αρχιτεκτονικά του έργα, λιγότερο γνωστά ζωγραφικά, μελέτες, επιστολές και φωτογραφίες του σε μια έκθεση έως τις 13 Μαρτίου 

«Τη νέα εποχή την ανοίγουν εκείνοι οι καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, γλύπτες ή ζωγράφοι που οι προσπάθειές τους αποβλέπουν εις την ανασύσταση του καθολικού αισθητικού σχήματος της εποχής μας, άθλος που θα μας κάνει ικανούς να ξεπεράσουμε τις κατώτερες μορφές του νατουραλισμού και του ρεαλισμού, και θα μας φέρει εις την ουσία της τέχνης».
Από αριστερά: Ο Δημήτρης Πικιώνης με τα παιδιά του Ινώ, Ιωνά, Τάσο και Πέτρο, στην Αίγινα, το 1937.
Από αριστερά: Ο Δημήτρης Πικιώνης με τα παιδιά του Ινώ, Ιωνά, Τάσο και Πέτρο, στην Αίγινα, το 1937.
Σ’ αυτούς τους δημιουργούς ανήκει και ο ίδιος ο Δημήτρης Πικιώνης, ο γνωστός αρχιτέκτονας και ο λιγότερο γνωστός ζωγράφος, ο δημιουργός που συνέδεσε όσο κανείς άλλος άρρηκτα την αρχιτεκτονική, τη γλυπτική και τις εικαστικές τέχνες.
Το πρόπυλο κα η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου Λουμπαρδιάρη.
Το πρόπυλο κα η εκκλησία του Αγ. Δημητρίου Λουμπαρδιάρη.

Ο Πικιώνης, ως ζωγράφος ήταν από τους πρώτους που κατάλαβε τη σημασία του έργου του Σεζάν και αναδείχτηκε σε έναν από τους αφανείς πρωτοπόρους της νεωτερικής ζωγραφικής. Ως αρχιτέκτονας αντιλήφθηκε την αρχιτεκτονική ως τοπίο, συνδέοντας τη λαϊκή παράδοση με τον μοντερνισμό. Το αποδεικνύει το κορυφαίο του έργο, η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη και έως τον λόφο του Φιλοπάππου, μαζί με την εκκλησία και το περίπτερο του Αγίου Δημητρίου Λουμπαρδιάρη (1954-58), που κινεί ακόμη το ενδιαφέρον των ξένων, αλλά μόλις το 2003 τιμήθηκε με ένα διεθνές βραβείο. Οπως επίσης κι ένα από τα τελευταία του έργα, ο Παιδικός Κήπος Φιλοθέης (1961-1964), δηλώνει την αντιμετώπιση του κορυφαίου αρχιτέκτονα για τη διαμόρφωση του χώρου. 

Κι όμως ο Δ. Πικιώνης (1887-1968), «συγκριτικά με άλλους αρχιτέκτονες, δημιούργησε πολύ λίγα έργα, αλλά καταξιώθηκε», μας λέει η κόρη του Αγνή Πικιώνη, αρχιτέκτων και επιμελήτρια, μαζί με την κόρη της Ντόρα Ρόκου-Πικιώνη, της μεγάλης έκθεσης που ανοίγει σήμερα για το κοινό και θα διαρκέσει έως τις 13 Μαρτίου, στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς). 

«Η προσωπικότητά του δεν περιορίζεται απλά στην αρχιτεκτονική του δράση. Ηταν πολυποίκιλη και η προσφορά του τεράστια», συνεχίζει. Ακριβώς αυτό προσπαθεί να καταδείξει η συνολική αυτή έκθεση, παρουσιάζοντας όλες τις πτυχές της δουλειάς του.

Για αρκετά χρόνια, κατά την εκτίμηση της Αγνής Πικιώνη, ο πατέρας της ήταν κάπως ξεχασμένος. Δέκα χρόνια μετά τον θάνατό του, οργανώθηκε μια έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη, το 1978. «Τότε το υλικό ήταν εντελώς άγνωστο», λέει. Στη συνέχεια , σκοπός ζωής ήταν «να συγκινήσει» και να εκδώσει το έργο του, αρχιτεκτονικό, ζωγραφικό, κείμενα, σε ένα διάστημα περίπου 30 ετών. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 δώρισε το αρχείο του στο Μουσείο Μπενάκη. Στο μεταξύ, το ενδιαφέρον γύρω από τον Πικιώνη έχει αναβιώσει. Διδάσκεται στα πανεπιστήμια, εκπονούνται διατριβές, ενώ σε ιταλική έκδοση της Selecta και επιμέλεια του Αλμπέρτο Φερλένγκα, ο Πικιώνης περιελήφθη στους εκατό μεγαλύτερους αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα.
  • Είχε ζωγραφίσει 400 έργα
Ο Δημήτρης Πικιώνης είχε ζωγραφίσει περί τα 400 έργα - τόσα έχει καταμετρήσει η κόρη του. Στην έκθεση παρουσιάζεται ένας αντιπροσωπευτικός αριθμός, οργανωμένων σε ενότητες, με τίτλους που είχε θέσει ο ίδιος: Από τη Φύση, Αναμνήσεις από το Παρίσι, Αρχαία, Λαϊκά κ.ά. Το αρχιτεκτονικό του έργο παρουσιάζεται μέσα από σχέδια και φωτογραφίες για οικίες, το Δημοτικό Σχολείο Λυκαβηττού, το Θερινό Θέατρο Κοτοπούλη, το Ξενία των Δελφών, τον οικισμό της Αιξωνής, τον χώρο γύρω από την Ακρόπολη και τον Παιδικό Σταθμό της Φιλοθέης κ.ά.

Μελέτες του για την αρχιτεκτονική της Ζαγοράς και της Καστοριάς, τη λαϊκή αρχιτεκτονική της Χίου, τεύχη του περιοδικού «3ο Μάτι» εμπλουτίζουν την έκθεση, χωρίς να λείπουν τεκμήρια (επιστολές, φωτογραφίες) για τις σχέσεις του με τους Ντε Κίρικο, Παρθένη, Τσαρούχη, Σικελιανό κ.ά.
  • «Ηταν η ψυχή μου»
    «...ήταν φορές που αισθανόμουν πως εις τα θεμέλια που εισχωρούσαν βαθιά στη γη, εις τους ογκώδεις τοίχους και τις καμάρες των, ήταν η ψυχή μου μια απ’ τις πολλές πέτρες που εντοιχιζόταν...» (Δ. Πικιώνης)
ΔΗΜΗΤΡΑ ΡΟΥΜΠΟΥΛΑ, ΕΘΝΟΣ, 17/12/2010

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ: Ενας Ελληνας στην αυλή του βασιλιά της Αβησσυνίας

Η συναρπαστική ζωή του ζωγράφου και φωτογράφου που απαθανάτισε σημαντικές ιστορικές στιγμές της Ελλάδας και σαγήνευσε την προπολεμική κοσμική κοινωνία της Σμύρνης και της Αθήνας

ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ Παρασκευή
  17 Δεκεμβρίου 2010
Σε ένα ταξίδι με προορισμό την Αίγυπτο, ο 27χρονος τότε Γιώργος Προκοπίου γνώρισε τον Παύλο Μελά, ο οποίος έμελλε να αποδειχθεί ο άνθρωπος που θα του άλλαζε τη ζωή. Εχοντας ήδη ξεχωρίσει ως ζωγράφος, με σπουδές στη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας (αργότερα θα συνέχιζε τις σπουδές του στο Παρίσι, στη Βιέννη και στο Μόναχο), ο Μελάς σύστησε τον σμυρνιό καλλιτέχνη σε έναν στρατηγό από την Αβησσυνία. Αυτός με τη σειρά του κάλεσε τον Προκοπίου στην αυλή του αυτοκράτορα της χώρας Μενελίκ, ο οποίος αναζητούσε τον κατάλληλο ζωγράφο για να φιλοτεχνήσει την προσωπογραφία του. Από εκεί αρχίζει η γοητευτική περιπέτειά του στην αφρικανική ήπειρο των αρχών του 20ού αιώνα. Είχε προηγηθεί η παραμονή του, μαζί με τον συγγραφέα αδελφό του Σωκράτη, στο Κάιρο και στην Αλεξάνδρεια, ενώ το ταξίδι με καραβάνι προς την Αβησσυνία, που διήρκεσε 50 ημέρες, χάρισε μοναδικές εμπειρίες στους ταξιδιώτες του.

Με την ευχή της μάνας του - «παιδί μου, να πας στην Αβησσυνία» ο Γιώργος Προκοπίου βρέθηκε ενώπιον του αυτοκράτορα. «Ο πόθος ν΄ αποκτήσω τη μεγάλη τιμή, να φτιάσω την εικόνα της Μεγαλειότητός του» είπε «μ΄ έκαμε να λησμονήσω και οικογένεια και κόπους. Το όνειρό μου να επιτύχω τη δόξα να κάνω εγώ πρώτος την εικόνα του μεγάλου αυτοκράτορος της Αβησσυνίας» .

Ενα ατελιέ δεν άργησε να στηθεί. Αλλά προτού ποζάρει ο Μενελίκ, ο έλληνας ζωγράφος χρειάστηκε να δοκιμαστεί ζωγραφίζοντας τον εξάδελφό του Ντετράς Ντεσσάμα και τον ελβετό σύμβουλό του Αλφρέδο Ιλγκ. Φωνάζοντας με ενθουσιασμό την ντόπια έκφραση επιδοκιμασίας «βάι γουτ, βάι γουτ, καρά- καρά καρά!» ο Μενελίκ «έχρισε» ουσιαστικά τον Προκοπίου ζωγράφο του και ζωγράφο της Αυλής.

Η παραμονή του στην Αφρική ως το 1911 του χάρισε εμπειρίες, χρώματα και εικόνες, ενώ μια πλούσια συλλογή έργων τέχνης έμεινε πίσω - πορτρέτα της βασιλικής Αυλής αλλά και ανώνυμων πολιτών. Παράλληλα, με μια σειρά φωτογραφιών απαθανάτισε στιγμιότυπα της εκεί καθημερινότητας, καθώς πλάι στην αγάπη του για τη ζωγραφική είχε προστεθεί και το ενδιαφέρον του για τη φωτογραφία- αργότερα ο Προκοπίου θα περνούσε και στην κινηματογραφική κάμερα, αφήνοντας πίσω του, μεταξύ άλλων, στιγμιότυπα από την πολιτική ζωή του τόπου, καθώς και από το αλβανικό Μέτωπο.

Επιστρέφοντας στη γενέτειρά του ο Γιώργος Προκοπίου συνεχίζει με όλο και περισσότερες περγαμηνές να ζωγραφίζει. Η ελίτ κοινωνία της Σμύρνης επιζητεί τον τιμημένο καλλιτέχνη για ένα πορτρέτο. Η κήρυξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου θα τον βρει κυνηγημένο. Με την Καταστροφή της Σμύρνης το ΄22 καταδικάζεται σε θάνατο από τουρκικό στρατοδικείο. Τελικά θα σωθεί, μαζί με όλη του την οικογένεια και την καλλιτεχνική του περιουσία, χάρη στον γάλλο πρόξενο. Τα Χριστούγεννα τον βρίσκουν στον Πειραιά. Αργότερα, στην Αθήνα, οι σημαντικές γνωριμίες του θα τον κάνουν περιζήτητο ενώ οι εκθέσεις του σηματοδοτούν παράλληλα και κοσμικά γεγονότα. «Χθες το απόγευμα ο πρόεδρος της κυβερνήσεως κ.Βενιζέλος συνοδευόμενος υπό των υπουργών κκ. Γόντικα και Βουρλούμη, των υφυπουργών Παπαδάτου και Δοξιάδου και άλλων πολιτικών προσώπων επεσκέφθη την έκθεσιν του ζωγράφου κ. Γ. Προκοπίου εις την αίθουσα “Παρνασσός”. Ο κ.Πρόεδρος παρέμεινε αρκετήν ώραν εν τη αιθούση της εκθέσεως περιεργαζόμενος με πολύ ενδιαφέρον τους πίνακας του σμυρναίου καλλιτέχνου και αφού τον συνεχάρη θερμότατα διά το πολυσύνθετον ιστορικόν έργον του, διά τ' αρχαία και θαυμαστά μνημεία, τα τοπία της Ελλάδος και τα επιτυχή πορτραίτα, ηγόρασε εν τέλει τον “Σαλπιγκτή” από την σειράν των ιστορικών έργων, ως ανάμνησιν της εξαιρετικής αυτής εργασίας, η οποία τιμά την ελληνικήν τέχνην και ψυχήν» έγραφε το «Ελεύθερον Βήμα» στις 28 Δεκεμβρίου 1928. Αλλωστε ο Προκοπίου είχε φιλοτεχνήσει το 1919, μετά την απελευθέρωση της Σμύρνης από τον ελληνικό Στρατό, μεγάλη προσωπογραφία του Βενιζέλου σε μετάξι, η οποία και είχε τοποθετηθεί στην προκυμαία της Σμύρνης.

Ανάμεσα στους φίλους του συγκαταλέγονται προσωπικότητες όπως ο Σπύρος Μερκούρης, που ήταν και παράνυμφος στον γάμο του το 1906 με τη Λούλα, το γένος Αγγέλου Φασιλή- με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Ανδρέα και τον Αγγελο-, ο τραπεζίτης Γιώργος Ζερβουδάκης, με τον οποίο έκαναν μαζί και επιχειρηματικές δουλειές, ο Βικάτος, ο Ιακωβίδης, η οικογένεια Γερουλάνου... Οι εκθέσεις του, είτε ομαδικές είτε ατομικές, πολλαπλασιάζονται, ενώ συμμετέχει στην
ίδρυση της Ομάδας Ελλήνων Ακαδημαϊκών Ζωγράφων.

Το 1940 έμελλε να είναι καθοριστικό και για τον ίδιο: παρ΄ ότι υποφέρει από βρογχικά, παίρνει ειδική άδεια για να μεταβεί στο Μέτωπο και να απεικονίσει τις μάχες. Σκίτσα, φωτογραφίες, αλλά και η τελευταία ημιτελής ελαιογραφία του Αργυροκάστρου, μαζί με ένα γράμμα- τελευταίο και αυτό- στη γυναίκα του, από το αντίσκηνό του, σε θερμοκρασία 20 υπό το μηδέν. Πεθαίνει από συγκοπή καρδιάς στις 20 Δεκεμβρίου της ίδιας χρονιάς.

Το πλούσιο έργο του Γιώργου Προκοπίου πέρασε από πολλά στάδια: ρεαλισμός, ρομαντισμός, εμπρεσιονισμός. Μέσα από τις προσωπογραφίες και τα πορτρέτα, τους τόπους και τα τοπία, τις σκηνές της μάχης ο Προκοπίου παρέμεινε δάσκαλος και ζωγράφος της νεοελληνικής τέχνης. Η τέχνη του παρακολουθεί τις αλλαγές της Ιστορίας, ενώ η καλλιτεχνική καταγραφή της Αφρικής, σε εποχές όπου τα ταξίδια ήταν εξαιρετικά δύσκολα, προσέθεσαν σε αυτόν τον ιδιαίτερο ζωγράφο μια εξωτική διάσταση, πλάι σε έναν εξίσου ιδιαίτερο πατριωτισμό- ξεκινώντας από τη Σμύρνη πριν από την καταστροφή και φθάνοντας ως την Αθήνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΨΥΧΟΠΑΙΔΗΣ: «Το “είμαστε όλοι συνυπεύθυνοι” είναι φάρσα»

Από το εργαστήριό του κάτω από την Ακρόπολη και εν αναμονή της νέας του έκθεσης, ο ζωγράφος μιλάει στο «Βήμα» για το ταλέντο, την τέχνη και τη ζωή, την πολιτική και τους πολιτικούς, την απαξίωση των αρχών και τον ευτελισμό των αξιών

ΜΥΡΤΩ ΛΟΒΕΡΔΟΥ | Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010
Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης. Για τον ίδιο,το σύνθημα του Πολυτεχνείου «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» έχει αποκτήσει σήμερα μια δραματική επικαιρότητα 
 
«Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» είναι ο τίτλος της έκθεσης που ετοιμάζει ο Γιάννης Ψυχοπαίδης για την άνοιξη του 2011 στο χωριό Ψάρι της Αρκαδίας. «Ηταν ένα σύνθημα-διεκδίκηση της φοιτητικής μας νιότης, ένα είδος επιστροφής στο μέλλον, κάτι που σήμερα δεν είναι καθόλου τυχαίο. Εργα γεννημένα τον τελευταίο καιρό αναφέρονται και εμπνέονται από πρόσωπα και καταστάσεις ιστορικής υπέρβασης, σαν προσκλητήριο απόντων και παρόντων» εξηγεί ο ίδιος. Από τότε που ξεκίνησε την πορεία του στον κόσμο της τέχνης και των χρωμάτων ο ζωγράφος και καθηγητής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών διατηρεί σταθερό το κοινωνικό του στίγμα. Είτε με τις πρόσφατες «Ρolaroides», είτε παλιότερα με την «Πατριδογνωσία», ο Ψυχοπαίδης δίνει το «παρών» μέσα από τον καμβά ή με τον δημόσιο λόγο του- σε βιβλία, άρθρα και συνεντεύξεις.

- Αλήθεια, κύριε Ψυχοπαίδη,το ταλέντο φαίνεται εξαρχής;
«Οχι. Είναι τόσο πλούσια η ανθρώπινη γκάμα. Σε ορισμένους το ταλέντο φαίνεται από την αρχή, σε άλλους καθυστερεί και βγαίνει με τη μορφή μιας αιφνιδιαστικής έκρηξης. Σε κάποιους άλλους καταλαβαίνεις ότι το ταλέντο δεν είναι μόνον ό,τι κάνουν εκεί, στα έξι χρόνια της σχολής, αλλά επίσης ταλέντο είναι τελειώνοντας κάποιος και βγαίνοντας στην ελεύθερη αγορά- γιατί εκεί αρχίζουν τα δύσκολα- πόσο μπορεί να αντισταθεί, πόσα “όχι” μπορεί να πει, ποιες αντιστάσεις έχει. Πώς δεν θα γυρίσει στα εύκολα και τα διακοσμητικά, πώς θα διαφυλάξει την τέχνη του από τη σύμβαση».

- Από κάθε φουρνιά αποφοίτων της Καλών Τεχνών πόσοι μπορούν να ζήσουν από την τέχνη τους;
«Παλαιότερα, σε εποχές λίγο πιο ρομαντικές, τα πράγματα ήταν πιο δύσκολα. Σήμερα είναι πιο πραγματιστές οι καλλιτέχνες. Πολλοί από αυτούς θα διοχετευθούν στην εκπαίδευση και θα διδάξουν τεχνικά στα σχολεία».

- Ναι, αλλά δεν σπούδασαν γι' αυτό στη σχολή.
«Οχι, αλλά το λαμβάνουν πια σοβαρά υπόψη τους ως επαγγελματική αποκατάσταση. Κατά πόσο τώρα μπορούν να συνεχίσουν την τέχνη τους μόνοι τους είναι άλλη συζήτηση. Πρέπει να ισορροπήσουν ανάμεσα στο αυθεντικό καλλιτεχνικό τους κομμάτι και σε όλα τα άλλα, που είναι η ζωή, η καθημερινότητα, η επιβίωση, η οικογένεια, η δουλειά... Θέλει πολλές αντιστάσεις και ζόρια. Πρέπει να είσαι συνειδητός, αφιερωμένος για ώρες. Να μην οδηγηθείς σε δρόμους διακοσμητικούς και εμπορικούς. Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος στην ουσία. Σε κάθε γενιά επιβιώνει ένας μικρός αριθμός, σχεδόν ο ίδιος κάθε φορά, ανθρώπων που ζουν από την τέχνη τους».

- Τυχεροί, ταλαντούχοι, επίμονοι;

«Και κάτι ακόμη: Για να επιβιώσεις πρέπει να δεις και την κοινωνία που θα σε ανεχθεί και θα σε υποστηρίξει. Επιβιώνουν δηλαδή και εκείνοι που εναρμονίζονται με την εποχή και την κοινωνία- δεν είναι απαραίτητα θετικό το να επιβιώνει κανείς καλλιτεχνικά. Επιβιώνουν και κάποιοι που αποδέχονται ένα σύστημα αισθητικής, ενδίδουν στη διακοσμητικότητα και στις εύκολες λύσεις. Δυστυχώς, γιατί αυτό πουλιέται, είναι εμπορεύσιμο. Μπορεί να δικαιωθεί κάποιος από την κοινωνία, αλλά καλλιτεχνικά να παραμείνει ένα μεγάλο ερωτηματικό. Η τέχνη που δεν είναι συμβιβασμένη, η υψηλή τέχνη, είναι πάντα μη εμπορεύσιμη. Δεν είναι απαραίτητο να συνυπάρχει με την αισθητική μιας κοινωνίας. Αντιθέτως, ήταν κόντρα σε αυτά τα ρεύματα και πάντα επιβιώνει λάθρα, με τις δικές της αξίες».

- Σε μια κοινωνία όπως η σημερινή υπάρχουν αξίες;
«Είναι λάθος να μιλάμε για κοινωνία χωρίς αξίες. Το τραγικό είναι ότι έχουμε μια κοινωνία με αξίες, αλλά τι αξίες είναι αυτές; Είναι αξίες που αναπαράγουν την ευτέλεια, τη σύμβαση, έναν καθωσπρεπισμό και έναν φοβικό μικροαστισμό της καλλιέπειας. Αναπαράγουν τα λαμπερά και επιφανειακά. Αυτές οι αξίες έχουν πάρει στον λαιμό τους μια κοινωνία, αισθητικά και όχι μόνο, και την πνίγουν. Η υψηλή τέχνη εμπεριέχει το στοιχείο της αμφισβήτησης και της ανατροπής».


- Είναι παρούσα η ελληνική τέχνη σήμερα;
«Οχι, οι έλληνες καλλιτέχνες είναι. Μεμονωμένοι άνθρωποι, και εδώ και στο εξωτερικό, που μετριούνται ως συγκεκριμένοι με συγκεκριμένη δράση. Το υπόλοιπο είναι ένα γοητευτικό και χαώδες συνονθύλευμα χωρίς κανόνες και κριτική σκέψη, χωρίς κριτήρια. Θεσμικά, δεν υπάρχει τίποτε, ούτε ατομικά ούτε σε ένα πλαίσιο ευρύτερης κριτικής διάστασης, ώστε να μπαίνουν τα πράγματα σε διαβαθμίσεις και ιεραρχήσεις».

- Σαν να περιγράφετε την ίδια την Ελλάδα...
«Πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς; Το ζητούμενο είναι να αναζητήσουμε αυτές τις αξίες που λειτουργούν σε πείσμα αυτής της πραγματικότητας. Δεν θα μπορούσε η τέχνη να είναι κάτι ξεχωριστό από την κοινωνία. Αλλά, όπως και στην κοινωνία, έτσι και στην τέχνη πρέπει τελικά να αναζητούμε την ιδιαιτερότητα και την αυθεντικότητα των ανθρώπων που πάνε κόντρα στο ρεύμα ή έχουν μια άλλου είδους αισθητική, μια συνέπεια, μια διάθεση καινούργιας αλληλεγγύης και συναδελφικότητας, οργανώνουν πράγματα γύρω τους που δεν είναι ατομικές υποθέσεις. Αυτές είναι οι αξίες που χαίρεσαι να υποστηρίζεις».

- Τι σας θυμώνει πιο πολύ στην Ελλάδα σήμερα;
«Είναι τόσο πολλά που είναι δύσκολο να τα περιγράψεις. Εχω περάσει το στάδιο του μεγάλου θυμού, ακολούθησε εκείνο της ουδέτερης παρατήρησης και της κριτικής ματιάς. Ο κίνδυνος είναι ένα τρίτο στάδιο, μια απομάκρυνση από την πραγματικότητα συνδυασμένη με μια απώθηση. Αυτό θα το χαίρονταν πάρα πολλοί, γιατί ακριβώς αυτό θέλουν από εμάς, να απομακρυνθούμε αηδιασμένοι και να μην έχουμε να κάνουμε τίποτε με αυτή την κοινωνία και τελικά να εξοριστούμε, είτε πραγματικά είτε μεταφορικά. Δηλώνω ότι δεν θα τους κάνω το χατίρι, και δεν το λέω ηρωικά. Είναι θέμα επιβίωσης. Δεν θα αποτελέσουμε τη νέα γενιά των εξορίστων. Ηδη πάρα πολλοί φεύγουν έξω».

- Δεν μας κρατά δηλαδή η Ελλάδα;

«Οχι. Σε διώχνει. Και εκεί είναι το μεγάλο ζητούμενο, το μεγάλο στοίχημα: θα καταφέρουν να μας διώξουν όλους; Πιστεύω ότι υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να συμβεί κάτι τέτοιο».

- Μιλάτε σαν να υπάρχει οργανωμένο σχέδιο.
«Δεν είμαι υπέρ της θεωρίας των συνωμοσιών. Καθόλου. Οταν βλέπεις συστηματικά μέσα στα χρόνια τρόπους, συμπεριφορές, νοοτροπίες, αντιλήψεις, πολιτικές που οδηγούνται νομοτελειακά προς μια ευρύτερη απαξίωση αξιών, ανθρώπων, θεσμών, πρέπει να αναρωτηθείς για τη διάρκεια. Το έγκλημα δεν είναι στιγμιαίο, είναι διαρκές. Μπορεί να θεωρήθηκαν οι πραξικοπηματίες της χούντας ένοχοι στιγμιαίου εγκλήματος, στην ουσία όμως ήταν ένα διαρκέστατο έγκλημα που είχε ξεκινήσει πολλά χρόνια πίσω. Ξαναδιάβαζα τελευταία τα γράμματα του Μπάιρον από την Ελλάδα του 1824 και είναι σαν να μιλάει για το σήμερα».

- Είμαστε, όπως λέγεται, όλοι συνυπεύθυνοι για την τωρινή κατάσταση;
«Εδώ ακριβώς παίζεται η μεγαλύτερη φάρσα. Μιλώντας για συνενο χή, η κυβέρνηση θέλει να πετύχει να μοιράσει τις ευθύνες με τον ίδιο τρόπο ανάμεσα σε θύτες και θύματα. Είναι μια τακτική πονηρή και έξυπνη και μέσα από τον λαϊκισμό της δείχνει να πιάνει. Στηρίζεται ακριβώς στην ενοχή του κοινού μοιράσματος, ώστε να φύγουν οι ευθύνες από τους πραγματικά υπεύθυνους. Σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να συγκριθούν η ποιότητα και το μέγεθος της ευθύνης των ανθρώπων που κυβέρνησαν αυτόν τον τόπο τα τελευταία 40 χρόνια με αυτούς που τους ψήφισαν και τους ανέχτηκαν».

- Δεν τα φάγαμε δηλαδή όλοι μαζί; 

  «Αυτό, είτε χοντροκομμένα είτε εντέχνως, καλλιεργείται για να φύγουν οι ευθύνες από αυτούς που συμμετείχαν διαχρονικά και τις έχουν ως άκρως υπεύθυνοι. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε απόλυτη απαξίωση πραγμάτων που έχουν να κάνουν με τον δημόσιο χώρο, την κοινωνία, και κυρίως με την έννοια του πολίτη. Αυτό που απαξιώθηκε περισσότερο είναι ο πολίτης. Σήμερα υπάρχει ως ιδιώτης. Ο ιδιώτης με την κλασική έννοια είναι καταδικαστέος από την κοινωνία. Αυτό πέτυχαν σήμερα στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει πια κοινωνικός ιστός, έννοιες αλληλεγγύης, κοινού αγώνα, οραμάτων, καινούργιων ιδεών, παιδείας. Το 2007 κατάφεραν, μετά από συστηματικές προσπάθειες, να κάψουν την Ολυμπία. Ηταν κάτι που ξεπερνούσε τον μέσο όρο του δράματος. Μια τέτοια ύβρις...».

- Σαν να κάηκε η Ακρόπολη; 

  «Ακόμη περισσότερο. Η Ακρόπολη είναι ένα μνημείο που αφορά την ελληνική δημοκρατία. Η Ολυμπία είναι ένας τόπος που αφορά την ανθρωπότητα ως συνύπαρξη και συναγώνα. Αυτό κάηκε στην Ολυμπία και αφορούσε την ελληνική κοινωνία ιδιαιτέρως. Δοκιμάστηκε η έννοια της κατάργησης κάθε έννοιας άμιλλας».  

«Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΔΕΝ ΜΑΣ ΑΓΑΠΑΕΙ»
 
- Την αγαπάμε σήμερα την Ελλάδα; 
 

«Τι σημαίνει “αγαπάμε”; Σημαίνει δίνουμε και παίρνουμε, όπως σε μια σχέση. Ε, λοιπόν, η πατρίδα δεν μας αγαπάει. Εμείς την αγαπάμε. Και αυτό είναι μια σχέση νοσηρή. Αυτή τη στιγμή εμείς έχουμε όλη αυτή την αναφορά σε μια παλιότερη Ελλάδα και προσπαθούμε να διαφυλάξουμε κάποια αυθεντικότητα. Αμφιβάλλω πολύ αν ένας εικοσάρης σήμερα αγαπάει με τον ίδιο τρόπο την πατρίδα του. Την αγαπάει σαν μια κατάσταση μεγαλώματος της παιδικής του ηλικίας. Με μεγάλη όμως ευκολία αναζητεί τρόπους ζωής και ποιότητες ζωής σε έναν άλλον τόπο. Γιατί αυτή τη στιγμή περιβάλλεται από ένα αδιέξοδο και μια έλλειψη προοπτικής. Εχουν ακυρωθεί τα αυθεντικά».

- Και οι νέοι πώς αντιδρούν;  
 
«Εχουν την κουλτούρα του αυτισμού, με τις εξαιρέσεις τους φυσικά. Πρέπει να τους δώσουμε κάτι να τους εμπνεύσει για να ανθίσουν. Είναι ζόρικα τα πράγματα. Τρέχουν κι αυτοί μέσα στη σύγχυση. Οι εκρήξεις σήμερα είναι ατομικές. Σαν άναρθρες κραυγές μιας κοινωνίας που πάει να τρελαθεί. Είναι μια σκόρπια δύναμη».

- Μπορούν να μετουσιωθούν όλα αυτά σε τέχνη; 
 
 «Μα, αυτά είναι η τέχνη. Αυτό το ανακάτεμα είναι η τέχνη. Τα συμπεριλαμβάνει με έναν μαγικό τρόπο- στις καλές της εκδοχές. Ισως τελικά τα αισθήματα μπορούν να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους, να τους ξαναθυμίζουν τις καλές τους στιγμές. Αν το αποδεχθούμε, έχουμε κάνει ένα βήμα μπροστά».


Thursday, December 16, 2010

Πλάθοντας τα «πάθια των ανθρώπων»


  • Εκθεση γλυπτικής του Μιχάλη Κευγά
«Μορφές βλέπουμε παντού, στους βράχους της θάλασσας, στα βότσαλα, στα βουνά, στα δένδρα, στα σύννεφα και σε ό,τι όμορφο μας χαρίζει η φύση. Μπορούμε όμως να δούμε μορφές αποτυπωμένες και στα πρόσωπα των ανθρώπων, μορφές της αδικίας και της εκμετάλλευσης, της μοναξιάς και του φόβου, μορφές από τα "πάθια των ανθρώπων"». Ενα οδοιπορικό της καρδιάς και της μνήμης με οδηγό τα χιλιάδες «πρόσωπα» του κόσμου είναι η γλυπτική του Μιχάλη Κευγά, που αυτές τις μέρες παρουσιάζεται στην αίθουσα της Δημοτικής Πινακοθήκης Καλλιθέας «Σοφία Λασκαρίδου» (Λασκαρίδου 120).
 
Εκατό περίπου έργα, αντιπροσωπευτικά δείγματα της πολύχρονης εικαστικής του διαδρομής, μικρών και μεγάλων διαστάσεων, σκιαγραφούν την πορεία του στην τέχνη. Πέτρα, μάρμαρο, πηλός, ξύλο και ορείχαλκος (μέθοδος άμμου και κεριού), αλλά και επιτοίχια ανάγλυφα με μεικτή τεχνική (ειδικός γύψος, χρώματα βαρελιού, ύφασμα κ.ά) μετατρέπονται από τον καλλιτέχνη, με ευαισθησία και γνώση, σε γλυπτικές δημιουργίες. Τα θέματά του, ανθρωποκεντρικά με πηγή έμπνευσης τη φύση. Οι αρχαίοι πολιτισμοί και ιδιαίτερα η αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, αλλά και η λαϊκή παράδοση, υπήρξαν αντικείμενο έντονης μελέτης, με επιρροή στη δουλειά του.

Οπως σημειώνει ο γλύπτης Γιώργος Γεωργιάδης, τα έργα του Μιχάλη Κευγά «διακρίνονται από μία εκφραστικά ειλικρινή αμεσότητα και παίδεμα των υλικών από τα οποία είναι φτιαγμένα. Ακόμα τα χαρακτηρίζει η προσωπική διεργασία της έκφρασης των ερεθισμών, που γίνεται τις περισσότερες φορές από μια καθαρά βιωματική παρόρμηση που φτάνει μέχρι τα οριακά της σημεία».

«Αναδυόμενα από την πέτρα σε παράδοξες θέσεις», αναφέρει ο ιστορικός της τέχνης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μανώλης Βλάχος, «επάλληλα ή αντιμέτωπα, συνδεόμενα από τον άξονα στον οποίο εγγράφονται ή άσχετα, τα πρόσωπα καλούν τον θεατή να εισδύσει στο πλέγμα τους, να μεγεθύνει τους όγκους και να κατανοήσει τη συνεύρεσή τους. Παρά τον ελάχιστο όγκο τους, είτε σιωπούν είτε κραυγάζουν, μεταδίδουν εύγλωττα το πάθος τους».
 
Ο Μιχάλης Κευγάς γεννήθηκε στην Καλλιθέα Αττικής το 1943 από πρόσφυγες γονείς. Σπούδασε διακόσμηση (1968 - 1971) στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Δοξιάδη. Η αγάπη του για την τέχνη και η ανάγκη του για δημιουργική έκφραση τον ώθησαν από τα νεανικά του χρόνια να δημιουργήσει τα πρώτα του εικαστικά έργα. Από τότε με εφόδια το ταλέντο του, τις μνήμες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, κληρονομιά της οικογένειάς του, τις επιρροές που δέχτηκε από την κλασσική τέχνη, τη βυζαντινή αγιογραφία, τη λαϊκή παράδοση, τη μαθητεία του σε ό,τι είχε σχέση με τη δημιουργό φύση, αποφάσισε να ξεκινήσει το ταξίδι της εικαστικής δημιουργίας.

Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε το Φλεβάρη του 1985, στην αίθουσα του Δημαρχιακού Μεγάρου Πειραιά και η υποδοχή της από το κοινό ήταν πολύ θερμή. Ακολούθησαν οι αίθουσες τέχνης: «Επίπεδα» (1987), «Αντήνωρ» (1994), Εθνικό Ωδείο Αθηνών (1996), «Λαβύρινθος» στην Κατερίνη (1999), Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της Κω (2000), «Χρυσόθεμις», Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ερμούπολης Σύρου (2010), κ.ά. Παράλληλα, συμμετείχε με έργα του σε πολλές ομαδικές παρουσιάσεις. Ανάμεσά τους, η συμμετοχή του στη μεγάλη έκθεση Εικαστικών Τεχνών προς τιμήν των 90 χρόνων του ΚΚΕ.

Για το έργο του καλλιτέχνη ο ζωγράφος Πέτρος Ζουμπουλάκης σημειώνει: «Θα μπορούσα, χρησιμοποιώντας τη γλώσσα των θεωρητικών της τέχνης, να την αποκαλέσω "πριμιτίφ" γλυπτική, δηλαδή πρωτόγονη μα τόσο εκφραστική, επειδή ακριβώς είναι πρωτόγονη. Δεν θα μπορούσα, π.χ., να φαντασθώ το ίδιο άμεσο και συγκλονιστικό αποτέλεσμα σ' αυτές τις πονεμένες μάσκες, σ' αυτούς τους μορφασμούς οδύνης ή της βουβής πικρίας και της ανήμπορης ενίοτε οργής, αν ήταν τα γλυπτά αυτά καμωμένα με νόμους αρμονίας και σύνθεσης, ακαδημαϊκής δηλαδή από γλύπτη σπουδαγμένο...».

«Αθελα, μου έρχονται στο νου οι πρωτόγονες μάσκες της Αφρικής. Τα αφαιρετικά κάτισχνα γλυπτά του Τζιακομέτι, ψηλόλιγνα σαν σκελετοί γυμνοί από σάρκα, τα άσαρκα γλυπτά της Ζερμέν Ρισιέ με τα σπηλαιώδη στόματα, τα γκροτέσκα πορτρέτα - προτομές του Ντομιέ, που φθάνουν το σαρκασμό μέχρι τη γελοιογραφία. Παρακολουθώ με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση την πορεία του Μιχάλη όλα αυτά τα χρόνια. Πορεία σταθερή και συνεπή, αθόρυβη και γόνιμη, αλλά αφουγκράζομαι τις σιωπηρές κραυγές των "ηρώων" του, τα έκπληκτα και τρομαγμένα μάτια τους, τον πυρετό τους, που είναι πυρετός που τους μετέδωσε άμεσα στο σκληρό υλικό το χέρι του καλλιτέχνη στην προσπάθειά του να τα δαμάσει. Ο φίλος μου ο Μιχάλης έχει - πιστεύω - σαν πρώτη ύλη στη δουλειά του "την πικρία της ζωής" που λέει και ο ποιητής, αυτό είναι κατά τη γνώμη μου το συναρπαστικότερο κίνητρο». Διάρκεια έκθεσης έως 30/12.

Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Παρασκευή 17 Δεκέμβρη 2010 – Κυριακή 19 Δεκέμβρη 2010

Καλλιτέχνες στο πλευρό κριτικών

  • ΔΕΚΑΔΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΙ ΠΡΟΣΦΕΡΑΝ ΔΩΡΕΑΝ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥΣ
Δύσκολα θα φανταζόμασταν ότι η Ενωση Ελλήνων Τεχνοκριτικών-AICA Hellas θα διοργάνωνε έκθεση προκειμένου να μαζέψει χρήματα για να αντιμετωπίσει καταδικαστική απόφαση δικαστηρίου.

Μέρος του έργου του Νίκου Χαραλαμπίδη  

Να όμως που γίνεται. Η ένωση των τεχνοκριτικών διοργανώνει την Πέμπτη, στις 8 μ.μ., στην «Αίθουσα Τέχνης Καππάτος» (Αθηνάς 12, Μοναστηράκι), μια ιδιόμορφη έκθεση, με πώληση σύγχρονων έργων τέχνης. Τα χρήματα προορίζονται για τα έξοδα της δίκης και την ολοκλήρωση του δικαστικού αγώνα μετά την εκ νέου καταδίκη της και στο δεύτερο Εφετείο, στο πρόσωπο της πρώην προέδρου της Εφη Στρούζα, για την υπόθεση τραυματισμού παιδιού από έργο της έκθεσης «Athina by Art». Η διοργάνωση της Ενωσης Τεχνοκριτικών είχε φιλοξενηθεί το 2004 στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. 

Η καταδικαστική απόφαση του Εφετείου βασίστηκε στην κρίση ότι η AICA Hellas έφερε την ευθύνη για τη φύλαξη και την ασφάλεια της έκθεσης έναντι τρίτων. Η κρίση διαμορφώθηκε ύστερα από τις μαρτυρίες εκπροσώπου του διοργανωτή της έκθεσης, δηλαδή του Δήμου Αθηναίων. 

Οπως τονίζει η Ενωση Ελλήνων Τεχνοκριτικών σε σημείωμά της, «η εκπρόσωπος του δήμου ήταν, σύμφωνα με τη σύμβαση, project manager της έκθεσης και παρότι μέλος της AICA Hellas, σε θέση, δηλαδή, να γνωρίζει το ρόλο ενός επιμελητή εκθέσεων και τους όρους της σύμβασης, η οποία και όριζε ρητώς τον Δήμο Αθηναίων υπεύθυνο για τη φύλαξη των έργων με τη δημοτική και την κρατική αστυνομία, η συνάδελφος του δήμου παρουσίασε ενώπιον των δικαστηρίων την AICA Hellas, όχι ως καλλιτεχνικό υπεύθυνο της έκθεσης, αλλά ως διοργανωτή». 

Στο πλευρό της AICA Hellas βρίσκονται δεκάδες καλλιτέχνες, οι οποίοι και πρόσφεραν δωρεάν τα έργα τους σε μια κρίσιμη στιγμή της Ενωσης. Η έκθεση αποτελεί επιπλέον μοναδική ευκαιρία για τους φιλότεχνους να αποκτήσουν έργα γνωστών καλλιτεχνών σε πολύ φιλικές τιμές. Ανάμεσα στους καλλιτέχνες είναι και οι: Ανδρέας Αγγελιδάκης, Δημήτρης Αληθεινός, Ευγενία Αποστόλου, Κώστας Βαρώτσος, Κωστής Βελώνης, Μιχάλης Κατζουράκης, Χάρης Κοντοσφύρης, Καλλιόπη Λεμού, Μαρία Λοϊζίδου, Νίκος Ναυρίδης, Αγγελος Παπαδημητρίου, Μαρία Παπαδημητρίου, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Ρένα Παπασπύρου, Αγγελος Σκούρτης, Μάριος Σπηλιόπουλος, Δανάη Στράτου, Θόδωρος Τερζόπουλος, Νίκος Τρανός, Κώστας Τσόκλης, Μαρκ Χατζηπατέρας, Αλέξανδρος Ψυχούλης και πολλοί άλλοι. 

*Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι και την Τρίτη 21 Δεκεμβρίου. Ωρες λειτουργίας: Παρασκευή 17/12: 12.00-20.00. Σάββατο 18/12 και Κυριακή 19/12: 12.00 -16.00. Δευτέρα 20/12 & Τρίτη 21/12: 12.00-20.00. [Γ.Ε.ΚΑΡ.

Tuesday, December 14, 2010

Ηρακλής Φοβάκης: Ζωγραφική για τον άνθρωπο



Την πέμπτη ατομική του έκθεση με τίτλο «Το πέρασμα» παρουσιάζει από την Πέμπτη 16 Δεκεμβρίου έως την Κυριακή 19 του μηνός στον εκθεσιακό χώρο « Εβδομο» ο Ηρακλής Φοβάκης. Πρόκειται για μια νέα ενότητα 28 ζωγραφικών έργων που πραγματεύονται το πέρασμα της ανθρώπινης ψυχής μέσα από το λόγο στη δρματαική αναζήτηση της αλήθειας. Η θεματολογία των έργων αυτών είναι ανθρωποκεντρική. Ο άνθρωπος, το ανθρώπινο σώμα και κατ' επέκταση η ανθρώπινη ψυχή στέκονται έρημα σε τοπία σκοτεινά, απροσδιόριστα. Το θέμα των έργων ενισχύεται από την ανάπτυξη και παρουσίαση μιας δράσης και βίντεο που σκοπό έχει να τονίσει μέσω της τελετουργικής κίνησης του ανθρώπινου σώματος και ενός σχεδόν ψυχαναλυτικού κειμένου αυτό το πέρασμα της ψυχής, το ταξίδι της αλλά και τα εμπόδια που αντιμετωπίζει στην αναζήτηση της αλήθειας.
  • Ηρακλής Φοβάκης: «Το πέρασμα»
  • Γκαλερί « ΄Εβδομο»
  • Καραγεώργη Σερβίας 4, 7ος όροφος


ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ «Οικοδόμος» του ανθρώπινου μέτρου

Πίνακας του Δ. Πικιώνη, από την ενότητα ζωγραφικών έργων του «Λαϊκά»
Το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) εγκαινίασε χθες (8μμ) έκθεση μνήμης ενός κορυφαίου δημιουργού της «γενιάς του '30». Του μεγάλου αρχιτέκτονα και ζωγράφου, Δημήτρη Πικιώνη (1887-1968). Η έκθεση (διάρκεια έως 13/3/2011), περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του ζωγραφικού και αρχιτεκτονικού έργου του, χάρη στη δωρεά της οικογένειας στο Μουσείο Μπενάκη.
 
Στο πρώτο μέρος της έκθεσης παρουσιάζεται το ζωγραφικό έργο του, σύμφωνα με τις θεματικές ενότητες που ο ίδιος προσδιόρισε: «Από τη Φύση», «Αναμνήσεις από το Παρίσι», «Αρχαία», «Βυζαντινά», «της Φαντασίας» και «Λαϊκά». Εδώ να σημειωθεί ότι ο Πικιώνης ασχολούνταν με τη ζωγραφική όχι μόνον από αγάπη γι' αυτή, αλλά και από πεποίθηση ότι καλλιεργούσε αισθητικά και πλούτιζε εκφραστικά το «όραμά» του για μια αρχιτεκτονική στα μέτρα του ανθρώπου, με ελληνική «ταυτότητα» και σε πλήρη αρμονία με το φυσικό περιβάλλον, τα φυσικά οικοδομικά υλικά, τις λαϊκές παραδόσεις του τόπου μας.

Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης παρουσιάζεται το σύνολο του αρχιτεκτονικού του έργου: Μελέτες - σχέδια για την αρχιτεκτονική της Ζαγοράς και της Καστοριάς. Τμήμα της μελέτης του για τη Λαϊκή Αρχιτεκτονική της Χίου. Τεύχη του περιοδικού «Το 3ο μάτι» (στη σύνταξή του συνεργάστηκαν οι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Στρατής Δούκας, Σπύρος Παπαλουκάς, Σωκράτης Καραντινός, Τάκης Παπατσώνης, Μιχάλης Τόμπρος, Αγγελος Θεοδωρόπουλος). Τεκμήρια για τις σχέσεις του με άλλους δημιουργούς: Τζιόρτζιο ντε Κίρικο, Δ. Μπουζιάνης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γιάννης Τσαρούχης, Αγγελος Σικελιανός, Walter Gropius, Κωνσταντίνος Δοξιάδης κ.ά.
  • Το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138), παρουσιάζει και την έκθεση «Λίζη Καλλιγά. Μετοίκησις» (διάρκεια μέχρι τις 13/1/2011). Πρόκειται για φωτογραφίες που τράβηξε η Λίζη Καλλιγά στο παλαιό μουσείο Ακρόπολης, οι οποίες - με το ιδιαίτερο εικαστικό «βλέμμα» της καλλιτέχνιδας - αποτυπώνουν την «κενότητα» του μη λειτουργικού, άδειου πλέον μικρού κτηρίου, που από μόνιμο εκθεσιακό περιβάλλον μετατράπηκε σε χώρο καταγραφής και συσκευασίας των πολύτιμων αρχαίων γλυπτών, ώστε με τη φροντίδα ειδικών και την προστατευτική «ένδυσή» τους με λευκό κάλυμμα, να μεταφερθούν σώα στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Η έκθεση αποτελεί συνεργασία του Φωτογραφικού Αρχείου Μουσείου Μπενάκη, Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Επιμέλεια: Συραγώ Τσιάρα, Χριστίνα Πετρινού.

Πηγή έμπνευσης η φύση


Εκατό περίπου έργα, μικρών και μεγάλων διαστάσεων, αντιπροσωπευτικά δείγματα της πολύχρονης εικαστικής διαδρομής του Μιχάλη Κευγά, περιλαμβάνει η έκθεση που εγκαινιάζεται στις 17/12 (8μ.μ.) στη Δημοτική Πινακοθήκη Καλλιθέας «Σοφία Λασκαρίδου» (Λασκαρίδου 120). Πέτρα, μάρμαρο, πηλός, ξύλο, ορείχαλκος (μέθοδος άμμου και κεριού) και επιτοίχια ανάγλυφα με μεικτή τεχνική (ειδικός γύψος, χρώματα βαρελιού, ύφασμα κ.ά.) μετατρέπονται από τον καλλιτέχνη, με ευαισθησία και γνώση, σε γλυπτικά. Τα θέματά του ανθρωποκεντρικά, με πηγή έμπνευσης τη φύση. Οι αρχαίοι πολιτισμοί, ιδιαίτερα η αρχαία Ελλάδα, το Βυζάντιο, αλλά και η λαϊκή παράδοση, υπήρξαν αντικείμενο έντονης μελέτης και επίδρασης στη δουλειά του.
Ο Μιχάλης Κευγάς γεννήθηκε στην Καλλιθέα, το 1943, από πρόσφυγες γονείς. Σπούδασε διακόσμηση (1968 - 1971) στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Δοξιάδη. Η αγάπη του για την τέχνη και η ανάγκη του για δημιουργική έκφραση, τον ώθησαν από τη νιότη του να φιλοτεχνήσει τα πρώτα του εικαστικά έργα. Από τότε, με εφόδια το ταλέντο του, τις μνήμες της οικογένειάς του από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο, τις επιρροές από την κλασική τέχνη, τη βυζαντινή αγιογραφία, τη λαϊκή παράδοση, τη μαθητεία του όσον αφορά στη δημιουργό φύση, ξεκίνησε το ταξίδι της εικαστικής δημιουργίας.
Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε το 1985. Ακολούθησαν, οι αίθουσες τέχνης: «Επίπεδα» (1987), «Αντήνωρ» (1994), Εθνικό Ωδείο Αθηνών (1996), «Λαβύρινθος» στην Κατερίνη (1999), Πνευματικό Κέντρο του Δήμου της Κω (2000), «Χρυσόθεμις», Πνευματικό Κέντρο Δήμου Ερμούπολης Σύρου (2010), κ.ά. Παράλληλα, συμμετείχε με έργα του σε πολλές ομαδικές. Ανάμεσά τους, η μεγάλη έκθεση Εικαστικών Τεχνών προς τιμήν των 90 χρόνων του ΚΚΕ. Διάρκεια έως 30/12. [Ριζοσπάστης, Τετάρτη 15 Δεκέμβρη 2010]

Η Μόνα Λίζα μιλάει με τα μάτια...






Ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Πολιτισμική Κληρονομιά της Ιταλίας, έφτασε στο συμπέρασμα ότι το «μυστικό» του ονόματος του μοντέλου που πρωταγωνιστεί στο έργο του Ντα Βίντσι κρύβεται στα μάτ

Μικροσκοπικά γράμματα και αριθμοί, τα οποία ζωγράφισε ο Ιταλός καλλιτέχνης στις κόρες των ματιών του πορτρέτου, ίσως αποκαλύψουν την ταυτότητα του μοντέλου 

Υπήρξε τελικά ή όχι η γυναίκα που απεικονίζεται στον περίφημο πίνακα «Μόνα Λίζα» του ιδιοφυούς Λεονάρντο Ντα Βίντσι; Κι αν υπήρξε, ποια ήταν η πραγματική της ταυτότητα; Ο πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για την Πολιτισμική Κληρονομιά της Ιταλίας, έφτασε στο συμπέρασμα ότι το «μυστικό» του ονόματος του μοντέλου που πρωταγωνιστεί στο έργο του Ντα Βίντσι κρύβεται στα μάτια

Ο Ιταλός καλλιτέχνης, ο οποίος έκανε πολλούς ερευνητές να στρέψουν την προσοχή τους στο αινιγματικό χαμόγελο της Μόνα Λίζα, προκειμένου να ανακαλύψουν το ποια ήταν, «οδήγησε» τον Σιλβάνο Βιντσέτι, πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής για την Πολιτισμική Κληρονομιά της Ιταλίας, στο συμπέρασμα ότι το «μυστικό» του ονόματος του μοντέλου που πρωταγωνιστεί στο έργο του κρύβεται στα μάτια. Ο Σιλβάνο δηλώνει ότι ο Ντα Βίντσι ζωγράφισε μέσα στις κόρες των ματιών της Μόνα Λίζα μικροσκοπικά γράμματα και αριθμούς, «χαρίζοντας» στους θεατές ακόμη ένα μυστήριο για να αποκωδικοποιήσουν. 

«Ο Λεονάρντο πάντοτε αγαπούσε να χρησιμοποιεί σύμβολα και κώδικες για να περάσει μηνύματα και ήθελε να ξέρουμε την ταυτότητα του μοντέλου χρησιμοποιώντας τα μάτια, για τα οποία πίστευε ότι αποτελούν μέσο επικοινωνίας και την πόρτα για την ψυχή. 

Αόρατα με γυμνό μάτι, στη δεξιά κόρη της Μόνα Λίζα βρίσκονται ζωγραφισμένα τα γράμματα ‘LV’, προφανώς τα αρχικά του καλλιτέχνη, όμως αυτό που είναι ζωγραφισμένο στην αριστερή κόρη είναι πολύ πιο ενδιαφέρον», λέει ο Σιλβάνο. 

Ο ίδιος προσθέτει επίσης ότι στη σκούρα καφέ-πράσινη μπογιά της κόρης και της ίριδας του αριστερού ματιού της διάσημης μορφής διακρίνονται οι λατινικοί χαρακτήρες «B» ή «S» ή πιθανόν τα αρχικά «CE», καθώς και ότι «στην αψίδα της γέφυρας στο φόντο, φαίνεται να υπάρχει ο αριθμός 72 ή το γράμμα L και ο αριθμός 2». Οσον αφορά στα μυστικά που ερευνώνται στις σελίδες του μπεστ σέλερ του Νταν Μπράουν «Κώδικας Ντα Βίντσι», σύμφωνα με το οποίο στον συγκεκριμένο πίνακα βρίσκονται κρυμμένα στοιχεία για την ακριβή τοποθεσία του Ιερού Δισκοπότηρου, ο Βιντσέτι αναφέρει: 

«Δεν ξέρουμε ακόμα τι σημαίνουν τα σύμβολα. Μπορεί να είναι και κάποιο ερωτικό μήνυμα για τη γυναίκα που απεικονίζεται στον πίνακα». Και προσθέτει: «Στην πίσω πλευρά του πίνακα είναι ζωγραφισμένοι οι αριθμοί ‘149’, με έναν τέταρτο αριθμό να έχει σβηστεί, πράγμα που σημαίνει ότι ο Λεονάρντο ζωγράφισε τον πίνακα κατά τη δεκαετία του 1490, όταν βρισκόταν στο Μιλάνο, χρησιμοποιώντας ως μοντέλο μια γυναίκα από την αυλή του δούκα του Μιλάνου Λουντοβίκο Σφόρτσα».
  • Λίζα Γκεραρντίνι
Σε αντίθεση με τον Βιντσέτι, που ισχυρίζεται ότι η Μόνα Λίζα φιλοτεχνήθηκε στο Μιλάνο, ο καθηγητής Τζουζέπε Παλάντι όπως και ο βιογράφος του ζωγράφου Τζόρτζιο Βαζάρι και άλλοι επιστήμονες εμμένουν στην άποψη ότι η Τζοκόντα είναι η Λίζα Γκεραρντίνι. 

Οπως αναφέρει και σε βιβλίο του, για τη συγγραφή του οποίου χρησιμοποίησε επίσημα έγγραφα από τα αρχεία της Φλωρεντίας, η Λίζα γεννήθηκε στη Φλωρεντία τον Μάιο του 1479, παντρεύτηκε τον Φραντσέσκο Τζοκόντο και πόζαρε ως μοντέλο στον Ντα Βίντσι. 

Εξηγεί πως η οικογένεια Ντελ Τζοκόντο, που ήταν πολύ γνωστή στη Φλωρεντία, είχε δεσμούς με την οικογένεια των Μεδίκων και με τον ίδιο τον Ντα Βίντσι, που καταγόταν από την Τοσκάνη. 

Ο Τζοκόντο ήταν ένας πλούσιος έμπορος μετάξης και πελάτης του πατέρα του Λεονάρντο, που ήταν από τους σπουδαιότερους συμβολαιογράφους της Φλωρεντίας. Αναφέρει επίσης πως ο Ντα Βίντσι έζησε από το 1501 ως το 1503 στο Κιάντι, όπου η οικογένεια του Τζοκόντο είχε ένα παρεκκλήσι στο οποίο προσευχόταν συχνά η Λίζα. Και ενώ μέχρι τώρα η Μόνα Λίζα «χαμογελούσε» στο Μουσείο του Λούβρου, για τα καλά κρυμμένα μυστικά της, τώρα μας «παίζει» με τα μάτια.
  • Με μεγεθυντικό φακόΚάποιοι από τους νέους «κώδικες Ντα Βίντσι» μπορεί να μην είναι ορατοί με γυμνό μάτι, αλλά φαίνονται κάλλιστα με έναν μεγεθυντικό φακό.
Ντέμη Αυλωνίτη, ΕΘΝΟΣ, 14/12/2010

Monday, December 13, 2010

ΗΠΑ: Πέθανε ο Ελληνοαμερικανός εικαστικός καλλιτέχνης Νάσσος Δάφνης


 

Ο εικαστικός καλλιτέχνης Νάσσος Δαφνής 
 
Χτυπημένος από τη νόσο του Αλτσχάιμερ έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 96 ετών ο Ελληνοαμερικανός εικαστικός καλλιτέχνης Νάσσος Δάφνης. Ο διεθνούς φήμης ζωγράφος ζούσε στο Μανχάταν και πέθανε στις 23 Νοεμβρίου στη Μασαχουσέτη, αλλά μόλις σήμερα γνωστοποιήθηκε ο θάνατός του, με δημοσιεύματα σε αμερικανικές εφημερίδες.

Γεννημένος στο χωριό Κροκεές το 1914, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1930. Από μικρός του άρεσε η τέχνη, αλλά η ανάγκη της επιβίωσης τον οδήγησε σε διάφορους επαγγελματικούς κλάδους μέχρι που γνωρίστηκε με τον ομογενή ανθοπώλη Μιχάλη Λεκάκη, ο οποίος τον βοήθησε να αποkτήσει το πρώτο του ατελιέ.

Όπως σημειώνεται στην εφημερίδα «Νιου Γιορκ Τάιμς», με την πάροδο του χρόνου «οι φόρμες του έγιναν λιγότερο μαρτυρικές, προσεγγίζοντας ζωντανές μορφές, φυτά και θαλάσσια πλάσματα, ενώ τα χρώματά του ήταν πιο αραιά και οι αποχρώσεις πιο φωτεινές».

Μεταξύ άλλων, επισημαίνεται επίσης ότι «κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψής του στην Ελλάδα, το 1950, βίωσε και πάλι την αντανάκλαση του ηλιακού φωτός από το τοπίο και τα λευκά σπίτια, ένα φαινόμενο τόσο έντονο που τα πάντα έμοιαζαν να εξαϋλώνονται, εκτός από τη φόρμα. Οι γεωμετρικές φόρμες με βασικά χρώματα και άσπρο - μαύρο, χαρακτηρίζουν πλέον το έργο του Δάφνη».

Ευρύτερα γνωστό στους καλλιτεχνικούς και κοσμικούς κύκλους της Νέας Υόρκης είχε κάνει το Νάσσο Δάφνη ο Λίο Καστέλι, πασίγνωστος γκαλερίστας, ατζέντης αλλά και μέντορας πολλών μεγάλων καλλιτεχνών, ο οποίος το 1958 διοργάνωσε την πρώτη έκθεση με έργα του Έλληνα ζωγράφου. Η επιτυχία ήταν μεγάλη και ένα έργο του αγοράστηκε από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης Νέας Υόρκης. Ο Νάσσος Δάφνης κατάφερε να καταξιωθεί, ακολουθώντας μεταλλασσόμενη καλλιτεχνική πορεία σε εκφράσεις και δημιουργίες.

Εικαστική διαμαρτυρία


Αψηφώντας τις άσχημες καιρικές συνθήκες, στο κέντρο της Αθήνας, την Κυριακή το πρωί, μέλη του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας πραγματοποίησαν, έξω από την Εθνική Πινακοθήκη, συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τον εμπαιγμό και της σημερινής κυβέρνησης.
 
Κρατώντας ένα μεγάλο πανό, με το σύνθημα «Η Τέχνη είναι κοινωνικό δικαίωμα. Η κρίση είναι δική τους», πικέτες, με έναν ομότεχνό τους πάνω σε ξυλοπόδαρα - με μεγέθυνση του διάσημου έργου του Εντουαρντ Μουνκ «Κραυγή», φωνάζοντας τα αιτήματά τους, με την πρόεδρο του φορέα τους, Εύα Μελά, να καταγγέλλει τη βλαβερή για το λαό, για την Παιδεία, την Υγεία, τον Πολιτισμό, την Τέχνη και τους καλλιτέχνες σημερινή κυβερνητική πολιτική, οι εικαστικοί ύψωσαν, για μια ακόμη φορά, τη δική τους «κραυγή» διαμαρτυρίας. 

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Τρίτη 14 Δεκέμβρη 2010

Sunday, December 12, 2010

Μπαζάρ έργων Ελλήνων καλλιτεχνών

Εκθεση από την Ενωση Ελλήνων Κριτικών Τέχνης στην γκαλερί «Καππάτος»

Ενα εικαστικό γεγονός με ιδιαίτερη σημασία είναι η έκθεση-πώληση σύγχρονων έργων τέχνης που διοργανώνουν από αυτή την Πέμπτη (16/12) η Ενωση Ελλήνων Κριτικών Τέχνης (AICA HELLAS) και η αίθουσα τέχνης «Καππάτος». Στόχος είναι η οικονομική στήριξη της AICA για την εξασφάλιση οικονομικών πόρων αναφορικά με την εκ νέου καταδίκη της Ενωσης Ελλήνων Τεχνοκριτικών για την υπόθεση τραυματισμού από έργο της έκθεσης Athina by Art το 2004.

Σημαντικοί καλλιτέχνες βρίσκονται στο πλευρό της AICA προσφέροντας τα έργα τους σε τιμές ιδιαίτερα προσιτές στο ευρύ κοινό σε μια κρίσιμη στιγμή για το μέλλον της Ενωσης που απειλεί ακόμη και την υπόθεση διοργάνωσης και επιμέλειας εκθέσεων σύγχρονης τέχνης στην Ελλάδα. Τα έργα αποτελούν δωρεές των καλλιτεχνών προς την AICA και η λίστα των συμμετεχόντων διευρύνεται συνεχώς.
Από τους πιο γνωστούς που συμμετέχουν είναι οι Γιώργος Γυπαράκης, Δημήτρης Ζουρούδης, Μαρία Λοϊζίδου, Αγγελος Παπαδημητρίου, Λήδα Παπακωνσταντίνου, Μάριος Σπηλιόπουλος, Κώστας Τσόκλης και Νίκος Χαραλαμπίδης. Επίσης οι Κωστής Βελώνης, Αλέξανδρος Ψυχούλης, Χάρης Κοντοσφύρης, Μαρκ Χατζηπατέρας, Μπάμπης Βενετόπουλος, Μιχάλης Κατζουράκης, Δήμητρα Σιατερλή, Δανάη Στράτου, Ζάφος Ξαγοράρης, Ναυσικά Πάστρα, Δημήτρης Τράγκας, Νίκος Τρανός, Λυδία Δαμπασίνα, Μάρω Μιχαλακάκου, Παντελής Χανδρής, Χρήστος Χαρίσης, Γιούλα Χατζηγεωργίου, Τζίμης Ευθυμίου και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες.

Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 21 Δεκεμβρίου και αποτελεί ευκαιρία για τους φίλους της σύγχρονης τέχνης, καθώς θα μπορούν να αποκτήσουν έργα πολύ γνωστών και αγαπημένων τους καλλιτεχνών σε φιλικές τιμές. Αθηνάς 12, Μοναστηράκι, τηλ. 210 3217931.

Το ωμό βλέμμα της Αμερικής στο Παρίσι

Τρεις διάσημοι καλλιτέχνες της ταραγμένης περιόδου 1960-80 κοσμούν με τα έργα τους μουσεία μοντέρνας τέχνης της γαλλικής πρωτεύουσας

  • Ανταπόκριση από το Παρισι της Βανεσσας Θεοδωροπουλου, Η Καθημερινή, Kυριακή, 12 Δεκεμβρίου 2010
Λάρι Κλαρκ (1947-), ένας φωτογράφος και σκηνοθέτης παθιασμένος με την εφηβεία και τα αβυσσαλέα πάθη της. Ζαν-Μισέλ Μπασκιά (1960-1988), ο εξεγερμένος λαμπερός ζωγράφος που «κάηκε» πολύ νωρίς, εξαίσιο θύμα της ίδιας του της λάμψης. Νάνσι Σπίρο (1926-2009), μια πανέμορφη ακτιβίστρια καλλιτέχνις, εξίσου θυμωμένη με την πολεμόχαρη βία και τον φαλλοκρατισμό...

Επειτα από μια επίσκεψη στις εκθέσεις των τριών διάσημων φθινοπωρινών καλεσμένων των μουσείων μοντέρνας τέχνης της γαλλικής πρωτεύουσας, νιώθουμε ότι κάτι περισσότερο από την αμερικανική υπηκοότητα και τη διεθνή αναγνώριση ενώνει τα τρία πρόσωπα. Ισως να πρόκειται για το βλέμμα, μια κοινή συνθήκη παρατήρησης και ύπαρξης στον κόσμο. Ενα βλέμμα «άγριο», θα έλεγε ο Κλοντ Λεβί Στρος, ή ακόμα «σκληρό», ωμό, αυτή τη φορά με την έννοια του Αντονέν Αρτό, αγαπημένου ποιητή της Νάνσι Σπίρο. Φαινομενικά ανεπεξέργαστο και πρωτόγονο, αλλά στην πραγματικότητα εξαιρετικά περίπλοκο και οικουμενικό, το βλέμμα αυτό παράγει μια τέχνη καυστική και συγχρόνως βαθιά τρυφερή, σε διαρκή εξέγερση μπροστά στην τραγικότητα της ύπαρξης, την καταστροφική ορμή της επιθυμίας και του θανάτου.

Οι δεκαετίες 1960-80, περίοδος δημιουργικού οργασμού των τριών καλλιτεχνών, ανήκουν, άλλωστε, στις πιο ταραγμένες της σύγχρονης αμερικανικής ιστορίας. Ο πόλεμος του Βιετνάμ έρχεται να σκεπάσει σαν μια τεράστια σκιά το αμερικανικό όνειρο, το έιτζ και τα ναρκωτικά σπέρνουν τον τρόμο και τον θάνατο στις αγκαλιές, η τέχνη και γενικότερα η κουλτούρα γίνονται το κατ’ εξοχήν πεδίο δράσης και αντίστασης ενός νεογέννητου πολιτιστικού ακτιβισμού, τόσο στον ηγεμονικό πολιτικό λόγο όσο και στη σταδιακή θεσμοποίηση και την καλπάζουσα εμπορευματοποίηση της τέχνης.
  • Η γενιά του Κλαρκ
Οι καλτ σήμερα φωτογραφίες της μυθικής σειράς Tulsa, 1971, εικόνες που στοίχειωσαν καλλιτέχνες όπως η Ναν Γκόλντιν, ο Μάρτιν Σκορτσέζε ή ο Γκας Βαν Ζαντ, σαγηνευτικό αντι-πορτρέτο μιας νωχελικά αυτοκαταστροφικής γενιάς που παίζει με τον θάνατο, μας ταξιδεύει στα μικροαστικά διαμερίσματα της ομώνυμης πόλης της πολιτείας της Οκλαχόμα, όπου η ανία συναγωνίζεται σε ένταση την απόγνωση και η αδιαφορία την ανάγκη για νόημα. Νεαροί και νεαρές, όμορφοι και καλοντυμένοι ή ημίγυμνοι, περιφέρονται σαν φαντάσματα, με βλέμμα απαθές, στους καναπέδες, τις μοκέτες και τις μπανιέρες, με μια σύριγγα στο μπράτσο, στο μπούτι, ένα όπλο στο χέρι, ένα μωρό στην αγκαλιά. Στο εξίσου «αυτοβιογραφικό» αλλά πιο αποστασιοποιημένο Teenage Lust (1983), εικοσάχρονοι πειραματίζονται με το σεξ και τα ναρκωτικά, ο τριανταεξάχρονος τότε Λάρι Κλαρκ θρηνεί ήδη τη χαμένη του εφηβεία, τον χρόνο που κυλά ανεπιστρεπτί.
  • Μόνο για ενηλίκους
Η αφοσίωση στα όρια της εμμονής του σκηνοθέτη των αριστουργηματικών Kids (1995), Ken Park (2002) ή Wassup Rockers (2006) με τους έφηβους, μια άρρητη «κοινότητα» που επιβιώνει «των δυσλειτουργιών μιας κοινωνίας ενηλίκων», χάρη στην αλληλεγγύη που ενώνει τα μέλη της, προκαλεί. Η έκθεση του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της πόλης του Παρισιού (έως 2/1/2011) απαγορεύεται στους κάτω των 18. Οπως δεν δίστασε να δηλώσει ο διευθυντής του μουσείου, ζούμε σε μια κοινωνία σαφώς πιο συντηρητική απ’ ό,τι πριν από μια δεκαετία, κι ένα νομικό κράτος σε τριβή με ένα έργο σαν αυτό του Λάρι Κλαρκ. Αν οι αντιδράσεις και η πολεμική που προκάλεσε η εν λόγω απαγόρευση ήταν αναμενόμενες, η προληπτική αυτολογοκρισία του θεσμού δεν πετυχαίνει παρά να δικαιώσει την «εμπάθεια» του καλλιτέχνη με το θέμα του, αντικείμενο της υποκρισίας της κοινότητας των ενηλίκων που για άλλη μια φορά την «αποκλείει», στο όνομα του ήθους και του προστατευτισμού.
  • Λάρι Κλαρκ, Kiss the past hello (έως 2/1/2011)
  • Ζαν-Μισέλ Μπασκιά (έως 30/1/2011) Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της πόλης του Παρισιού
  • Νάνσι Σπίρο (έως 10/1/2011) Εθνικό Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Μπομπούρ
  • Πολιτικός θυμός
Τρίτη και τελευταία στάση, ο τέταρτος όροφος του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Μπομπούρ. Το 1968 η Νάνσυ Σπίρο είναι 42 χρόνων, έχει ήδη δύο παιδιά με τον ζωγράφο Leon Golub, σπουδές στο Chicago Art Institute και στην Καλών Τεχνών του Παρισιού και πολύ θυμό. Τόσο για τη στρατιωτική πολιτική της χώρας της στον πόλεμο του Βιετνάμ, όσο και για τη θέση των γυναικών στην αμερικάνικη κοινωνία. Με την επιστροφή της από το Παρίσι, το 1964, συνδέεται με το φεμινιστικό κίνημα της εποχής, την ομάδα «επαναστατημένων γυναικών καλλιτεχνών» WAR (Women artists in Revolution), ενώ το 1972, είναι μια από τις συνιδρύτριες της συνεταιριστικής γκαλερί AIR (Artists in Residence), αφιερωμένη στην υπεράσπιση γυναικών καλλιτεχνών. Οι τίτλοι των σειρών που δημιουργεί εκείνη την εποχή είναι παραπάνω από εύγλωττοι: War Series (1966-1970), η σειρά του πολέμου, Search and Destroy (1967-1974), ψάξτε και καταστρέψτε - το στρατιωτικό μότο των ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ - και τα περίφημα Artaud paintings και Artaud Codex αφιερωμένα στην ποίηση του Αντονέν Αρτώ με την οποία νιώθει και δηλώνει απόλυτη ταύτιση.

«Συνέλαβα αυτά τα έργα σαν μανιφέστα διαμαρτυρίας κατά της εισβολής των ΗΠΑ στο Βιετνάμ», εξηγεί η καλλιτέχνις, «λειτούργησαν πάνω μου σαν ξόρκια». Οι ζωγραφιές θα δώσουν σιγά σιγά τη θέση τους σε σχέδια, ένα πιο «ελαφρύ» και θηλυκό εκφραστικό μέσο σε σχέση με την υπερβολικά «αρσενική» στα μάτια της ζωγραφική. Οι βομβαρδισμοί παίρνουν εδώ τη μορφή τρομακτικών αναπαραστάσεων: κεφάλια φαλλών εκτοξεύονται από (αντρικά κυρίως) σώματα με βγαλμένες γλώσσες, γεννούν νέφη από κι άλλα κεφάλια που ξερνούν με τη σειρά τους αίμα ουρλιάζοντας... Η καλλιτέχνις θα δημιουργήσει σιγά σιγά ένα προσωπικό λεξιλόγιο φτιαγμένο αποκλειστικά από γυναικείες φιγούρες όλων των εποχών και πολιτισμών, τις οποίες φωτοτυπεί, μεγεθύνει ή μεταφέρει σε μέταλλο ώστε να τις χρησιμοποιεί ως στάμπες. Το «ιερογλυφικό» αλφάβητο της Σπίρο, απλωμένο σε οριζόντιους «παπύρους» συχνά αρκετών μέτρων, περιλαμβάνει από την Ελευθερία του Ντελακρουά και κέλτικες θεότητες, την Κυβέλη από τη Φρυγία, τη Βίλμα, μια προϊστορική αφρικανική φιγούρα μέχρι τη Ζοζεφίν Μπέικερ και τη Μάρλεν Ντίντριχ. Στο δεύτερο μέρος της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έκθεσης του Μπομπούρ (έως 10/1/2011) περιλαμβάνονται σημαντικές σειρές των δύο τελευταίων δεκαετιών, όπως οι Hours of the Night (2001) και Azur (2002) επικές συνθέσεις όπου η διακοσμητική και ζωγραφική διάσταση επανέρχονται, φανερώνοντας το πάθος της φεμινίστριας για το χρώμα.
  • Μπασκιά, ο Κρεολός του Μπρούκλιν
Οταν ο Λάρι Κλαρκ γυρίζει το πρώτο του ερασιτεχνικό ταινιάκι στο διαμέρισμα της παρέας του -ίσως το πιο συγκλονιστικό «ντοκουμέντο» της παραπάνω έκθεσης- το 1968, ο Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, μόλις οκτώ χρόνων, γιος ενός Αϊτινού και μιας Πορτορικανής που ζουν στο Μπρούκλιν, υφίσταται μια αρκετά οδυνηρή επέμβαση εκτομής σπλήνας. Επειτα από μια διετία στην Αϊτή με τον πατέρα και τις αδερφές του, ο ταλαντούχος Ζαν-Μισέλ, μαθητής του καλλιτεχνικού λυκείου του Μπρούκλιν (1976-1977), συχνάζει στα ίδια στέκια με τον Ντέιβιντ Μπερν, την Μπλόντι, τη Μαντόνα, τους B-52’s ή τον Τζον Λιούρι. Με έναν φίλο από τη σχολή, τον Al Diaz, επινοούν το ψευδώνυμο SAMO© (Same Old Shit), με το οποίο υπογράφουν τους ποιητικούς τους αφορισμούς στους τοίχους του Μανχάταν: «SAMO© (τα ίδια παλιά σκατά) ως μια νέα μορφή τέχνης», «SAMO© ως το τέλος της πλύσης εγκεφάλου των θρησκειών, των αδιέξοδων πολιτικών και της ψευδο-φιλοσοφίας». Η «περιθωριακή» όμως αυτή περίοδος δεν θα κρατήσει πολύ, το 1978 οι δύο arty γκραφιτάδες δηλώνουν ότι ο «SAMO© είναι νεκρός» και τρία χρόνια αργότερα ο Μπασκιά ξεχωρίζει ήδη στην έκθεση «Νέα Υόρκη/Νέο Κύμα» που διοργανώνει το P.S 1 με τη νεοϋορκέζικη downtown σκηνή. Ακολουθούν το 1982 μια ατομική έκθεση στην γκαλερί Γκαγκόζιαν στο Λος Αντζελες, η Ντοκουμέντα του Κάσσελ την ίδια χρονιά, η διεθνής αναγνώριση και το Παρίσι λίγο πριν από το τέλος...

Η αναδρομική έκθεση του έργου του Μπασκιά, επίσης στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της πόλης του Παρισιού (έως 30/1/2011), περιλαμβάνει περισσότερα από 150 έργα. Οπως συμβαίνει συχνά με τους διάττοντες αστέρες -ο Μπασκιά πέθανε στα 27 του χρόνια από υπερβολική δόση ηρωίνης- η αίγλη του καλλιτέχνη είχε λειτουργήσει εις βάρος των ίδιων του των έργων. Η δυνατότητα να τα δούμε συγκεντρωμένα κι από κοντά, αποδεικνύονται μια εντελώς νέα και μοναδική εμπειρία. Παρατηρώντας τους πίνακες και τα σχέδιά του που μοιάζουν με παιδικές ζωγραφιές, νιώθει κανείς ότι εκείνο που έχει σημασία δεν είναι η σύνθεση αλλά οι σκέψεις και οι εντυπώσεις, το καθημερινό παραλήρημα της αστικής κουλτούρας, η ενέργεια και η αγωνία μιας ταραγμένης ψυχής που αναζητεί μια ταυτότητα. Η βουντού μυθολογία μπερδεύεται με τη βιβλική, τα κόμικς με τη διαφήμιση, οι Αφροαμερικανοί μουσικοί θρύλοι (Τσάρλι Πάρκερ, Μάιλς Ντέιβις) με τους σταρ του αθλητισμού, η καταναλωτική και κοσμοπολίτικη Νέα Υόρκη με την πρωτόγονη Καραϊβική, την αφρικάνικη ή προ-κολομβιανή τέχνη. Κάποια στοιχεία ή μοτίβα επανέρχονται συστηματικά και μέχρι το τέλος: το στέμμα, ο «νέγρος», τα τοτέμ, τα διαδήματα τα κάθε λογής σύμβολα (γράμματα, λέξεις, κείμενα ολόκληρα). Στους πίνακες που φιλοτεχνεί ο Μπασκιά σε συνεργασία με τον Αντυ Γουόρχωλ (1984-1985), η art brut συναντάει την ποπ αρτ, ενώ τα έργα της τελευταίας περιόδου του νεαρού «βασιλιά» που δεν άντεξε το βασίλειό του, σκοτεινές επιφάνειες γεμάτες κείμενα και κενά, εκπέμπουν απόγνωση κι εμμονή με τον θάνατο.

Ματιές στον κόσμο


Michelangelo Buonarroti
Drei stehende Männer in weiten Mänteln nach links gewendet, um 1492-96
 
  • «Μιχαήλ Αγγελος: Σχέδια μιας μεγαλοφυΐας»
  • Βιέννη, Albertina Museum
    www.albertina.at
«Μιχαήλ Αγγελος: Σχέδια μιας μεγαλοφυΐας». Η έκθεση παρουσιάζει ένα σύνολο εκατό περίπου σχεδίων του Μιχαήλ Αγγέλου (1475-1564), με έμφαση στις σπουδές ανθρώπινων μορφών (εδώ η «Παναγία Βρεφοκρατούσα», 1525). Στόχος της είναι να αναδείξει το δημιουργικό δυναμικό και την επιρροή του ιδιοφυούς γλύπτη, ζωγράφου και αρχιτέκτονα σε μια περίοδο μεγάλων πολιτισμικών αλλαγών. Παρουσιάζονται έργα από τα νεανικά του χρόνια, όπως τα σχέδια για τη «Μάχη της Κασίνα», σπουδές για τις φημισμένες τοιχογραφίες της Καπέλα Σιστίνα, καθώς και σχέδια για την σκηνή της Σταύρωσης, από την τελευταία περίοδο της καλλιτεχνικής του διαδρομής, όταν πλησίαζε τα 80 του χρόνια. Η έκθεση συμπληρώνεται από γύψινα προπλάσματα αγαλμάτων του καθώς και πίνακες καλλιτεχνών που εμπνεύστηκαν από τα σχέδιά του. Εως τις 9 Ιανουαρίου.
  • «Canaletto and his Rivals»
Bellotto
 
Venice scene from 1738: Bellotto's clouds are like "scraped icing sugar"... 

  • Λονδίνο, The National Gallerywww.nationalgallery.org.uk
«Canaletto and his Rivals». Η έκθεση φιλοξενεί πίνακες του δημοφιλούς Βενετσιάνου ζωγράφου του 18ου αιώνα Τζοβάνι Αντόνιο Κανάλ, γνωστού ως Καναλέτο (1697-1768), μαζί με έργα ανταγωνιστών του όπως ο Μπερνάρντο Μπελότο (που ήταν ανιψιός του), ο Μικέλε Μαριέσκι, ο Λούκα Καρλεβάρις και ο Φραντσέσκο Γκουάρντι, ο πιο αξιόλογος αυτής της ομάδας. Τα έργα ζωγραφικής που απεικόνιζαν τοπία της Βενετίας ήταν περιζήτητα στους επισκέπτες της πόλης, και οι καλλιτέχνες ανταγωνίζονταν για τις παραγγελίες. Στην έκθεση παρουσιάζονται 50 πίνακες με αξιοθέατα, σκηνές από την καθημερινή ζωή της πόλης, τις γιορτές και τα καρναβάλια της (εδώ ο πίνακας του Καναλέτο «Το Μπουτσιντόρο σαλπάρει την ημέρα της Αναλήψεως», 1740). Εως τις 16 Ιανουαρίου.
  • «Abstract Expressionist New York: The Big Picture»

  • Museum of Modern Artwww.moma.org
«Abstract Expressionist New York: The Big Picture». Η έκθεση κάνει μια μεγάλη αναδρομή στο κίνημα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού, όπως αναπτύχθηκε τα μεταπολεμικά χρόνια στη Νέα Υόρκη, για να αναδειχθεί στο πρώτο διεθνούς απήχησης καλλιτεχνικό ρεύμα με αφετηρία τις ΗΠΑ. Παρουσιάζονται 100 περίπου πίνακες, καθώς επίσης γλυπτά, σχέδια, χαρακτικά και φωτογραφίες, όλα από την τεράστια συλλογή του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης. Οι επισκέπτες μπορούν να δουν έργα του Μαρκ Ρόθκο, του Τζάκσον Πόλοκ, του Μπάρνετ Νιούμαν, της Λι Κράσνερ, του Γουίλεμ ντε Κούνινγκ, του Ντέιβιντ Σμιθ, του φωτογράφου Ααρον Σίσκιντ και πολλών άλλων. Παράλληλα, το μουσείο παρουσιάζει δύο μικρότερες εκθέσεις («Πέτρα, χαρτί, ψαλίδι» και «Ιδέες, όχι θεωρίες») οι οποίες εστιάζουν σε επιμέρους πλευρές του κινήματος, καθώς αναπτυσσόταν σε διαφορετικά πεδία και μέσα, ολοκληρώνοντας την ιστορική επισκόπηση της εποχής και δίνοντας μια αίσθηση του βάθους και της πολυπλοκότητάς της. Εως τις 9 Ιανουαρίου.
  • «L’ antiquite revee - Innovations et resistances au XVIIΙe siecle»
  • Παρίσι, Musee du Louvrewww.louvre.fr
«L’ antiquite revee - Innovations et resistances au XVIIΙe siecle». Η έκθεση «Ονειρεμένη αρχαιότητα, καινοτομίες και αντιστάσεις τον 18ο αιώνα» εστιάζει στο ενδιαφέρον για την κλασική τέχνη που αναπτύχθηκε κατά τον 18ο αιώνα στην Ευρώπη, οδηγώντας σε διαφορετικούς καλλιτεχνικούς πειραματισμούς που κορυφώθηκαν στο κίνημα του νεοκλασικισμού από το 1770 έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Παρακολουθεί την προοδευτική μετάβαση από την ελαφράδα του ροκοκό στην μεγαλοπρέπεια και τη δραματική ένταση του κλασικού στυλ. Τα 150 εκθέματα καλύπτουν ευρύτατο πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης – από ζωγραφική και γλυπτική μέχρι αρχιτεκτονική και διακοσμητικές τέχνες. Αντιπροσωπεύεται μια πλειάδα καλλιτεχνών, ανάμεσά τους ο Ζαν-Μπατίστ Γκρεζ, ο Εντμέ Μπουσαρντόν, ο Τζοβάνι Μπατίστα Πιρανέζι, η Αγγέλικα Κάουφμαν, ο Ετιέν Φαλκονέ, ο Ζαν-Ονορέ Φραγκονάρ, ο Χένρι Φουζέλι, ο Ζακ-Λουί Νταβίντ (εδώ ο πίνακας «Επιστροφή των παιδιών του Βρούτου», 1789). Εως τις 14 Φεβρουαρίου.
  • «Michelangelo Pistoletto: From One to Many»
 
photo
  • Φιλαδελφεια, Philadelphia Museum of Artwww.philamuseum.org
«Michelangelo Pistoletto: From One to Many». Η έκθεση παρουσιάζει πάνω από 100 έργα του Ιταλού καλλιτέχνη, που αντανακλούν τη σχέση του με κινήματα της σύγχρονης τέχνης όπως η Ποπ Αρτ, ο μινιμαλισμός, η Αρτε Πόβερα και η εννοιολογική τέχνη. Τολμηρός και επινοητικός, ο Πιστολέτο ανήκει στους καλλιτέχνες εκείνους που πρώτοι έθεσαν ερωτήματα για την κοινωνική λειτουργία της τέχνης, την εμπορική της αξία και τη σχέση του καλλιτέχνη με το κοινό, πειραματιζόμενος με διαφορετικά μέσα έκφρασης, από τη ζωγραφική και τη γλυπτική μέχρι την performance art (εδώ η «Αφροδίτη των κουρελιών», 1967). Παρακολουθώντας τη διαδρομή του 77χρονου καλλιτέχνη, η έκθεση παρουσιάζει ένα ευρύ φάσμα έργων –αυτοπροσωπογραφίες με καθρέφτες, γλυπτά, εγκαταστάσεις, έργα φτιαγμένα από σκουπίδια, έργα ομαδικής κατασκευής. Εως τις 17 Ιανουαρίου.
  • Μοιραίες γυναίκες
Από την Ωραία Ελένη έως την Κλεοπάτρα, από τη Σαλώμη έως τη Μεσσαλίνα και τη Λαίδη Μάκβεθ, οι «μοιραίες» γυναίκες της ιστορίας και των μύθων ασκούσαν μεγάλη έλξη στον Γκυστάβ Μορώ. Πρωτοπόρος του συμβολισμού, ο ιδιόρρυθμος Γάλλος καλλιτέχνης του 19ου αιώνα είχε φαντασία κινηματογραφικών διαστάσεων. Η τέχνη του εστίαζε στο θέαμα και την εντυπωσιακή αφήγηση, με βασικά συστατικά το όνειρο, τον αισθησιασμό, τον χρωματικό πλούτο και την μορφοπλαστική τόλμη (εδώ ο πίνακας «Δίας και Σεμέλη», 1894). Αν ζούσε τον 20ό αιώνα, ίσως να είχε διαπρέψει σκηνοθετώντας ερωτικά θρίλερ ή φαντασμαγορικές περιπέτειες. Η έκθεση «Ο Γκυστάβ Μορώ και το αιώνιο θηλυκό», στην National Gallery of Victoria της Μελβούρνης (έως 30/4), παρουσιάζει πάνω από 100 έργα του με θέμα γυναικείες μορφές, προσφέροντας μια συναρπαστική περιήγηση στον κόσμο του καλλιτέχνη.
  • Επιμέλεια: Αγγελική Στουπάκη
  • Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 12 Δεκεμβρίου 2010