Αναδεικνύεται η Ελεύθερνα

Πάνω από 20 χρόνια ανασκάπτεται η Ελεύθερνα, στην καρδιά της Κρήτης, στις βορειοδυτικές υπώρειες του Ψηλορείτη, 25 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του Ρεθύμνου, η οποία κατοικήθηκε αδιάλειπτα από την Υπονεολιθική περίοδο (4η χιλιετία π.Χ.) μέχρι τον 12ο αι. μ.Χ. Γνωστή, από την Αναγέννηση, στους περιηγητές και στους πρώτους αρχαιολόγους που έφτασαν στο νησί αλλά ουδέποτε την ανέσκαψαν, πλην μιας μικρής ανασκαφικής του Πέιν, το 1929, η Ελεύθερνα έζησε πολλές περιόδους ακμής, αλλά και εγκατάλειψης. Το 1962 χαρακτηρίστηκε αρχαιολογικός χώρος και το 1973 ιστορικός τόπος.

Στην τελευταία συνεδρίαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου παρουσιάστηκε μελέτη του Πανεπιστημίου Κρήτης για να γίνει επισκέψιμος ο υπέροχος αυτός χώρος. Η μελέτη ενοποιεί τους τρεις ανασκαφικούς τομείς του χώρου (Ορθή Πέτρα, Πυργί, Κατσίβελος) με πυκνό δίκτυο μονοπατιών, ηλεκτροδότηση, πυροπροστασία, αποστραγγιστικά έργα, εποπτικό υλικό, πεζογέφυρες, ξύλινα σκίαστρα και πάγκους. Θα κατασκευαστεί κτίριο αρχαιολογικών αποθηκών και εργαστηρίων συντήρησης 900 τ.μ., αρμονικό αρχιτεκτονικά με το χώρο και το τοπίο. Φυσικά, προβλέπονται αναστηλώσεις και στερεώσεις στη νεκρόπολη, στο χώρο της ελληνιστικής - ρωμαϊκής πόλης, στα τείχη κ.ά.

Η μελέτη, που υπέβαλε ο ανασκαφέας του Τομέα ΙΙΙ της Ελεύθερνας, Ν. Σταμπολίδης (καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης), αποτελεί ουσιαστικά «οδοιπορικό» του αρχαιολογικού χώρου, ενώ το προαναφερόμενο κτίριο θα είναι ανοιχτό στο κοινό, παρότι δε θα είναι «μουσείο».

Φιλοσοφώντας στην αρχαία Ελεύθερνα

Ο επισκέπτης περιδιαβαίνει εύκολα την αρχαία πόλη και τα νεκροταφεία, βλέποντας ταυτόχρονα τα ευρήματα

Της Γιωτας Συκκα, Η Καθημερινή, Πέμπτη, 11 Σεπτεμβρίου 2008

Αν επισκεφθείτε το Ρέθυμνο και θέλετε να πάτε στον αρχαιολογικό χώρο της Ελεύθερνας, κανείς δεν θα σας αποτρέψει. Δυσκολίες, πάντως, θα αντιμετωπίσετε. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης σχεδίασε ένα οδοιπορικό που θα μεταμορφώσει τον χώρο. Στην ουσία θα βοηθήσει τον επισκέπτη να κατανοήσει περισσότερα ενοποιώντας τις τρεις ανασκαφές (Ορθή Πέτρα - Πυργί - Κατσίβελος) που διενεργούνται στην περιοχή. Η αρχαία πόλη και τα νεκροταφεία της, που καταλαμβάνει περίπου τρία χιλιόμετρα και απλώνεται πάνω σε δύο λόφους στους οποίους ρέουν χείμαρροι, απαιτεί ώρα να την περπατήσεις. Τώρα αρκούν δεκαπέντε λεπτά για τον βιαστικό επισκέπτη. Οι κατάλληλες υποδομές: δίκτυο μονοπατιών, διαδρομών, καθιστικών για ολιγόλεπτες στάσεις, πινακίδων πληροφόρησης και ξυλόσκαλες, διευκολύνουν το οδοιπορικό στα κατάλοιπα και ευρήματα από την ύστερη εποχή του Χαλκού, αλλά και τα γεωμετρικά, αρχαϊκά, κλασικά, ελληνιστικά, ρωμαϊκά, παλιοχριστιανικά και πρωτοβυζαντινά χρόνια

• Δίκτυο μνημείων

Στόχος είναι να βελτιωθεί η πρόσβαση του κοινού, λέει στην «Κ» ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης και ανασκαφέας του τομέα ΙΙΙ στην αρχαία Ελεύθερνα, Νίκος Σταμπολίδης, ώστε να δει ο επισκέπτης τη νεκρόπολη, την ακρόπολη και την πόλη. Η μελέτη του Πανεπιστημίου Κρήτης εγκρίθηκε προχθές το βράδυ από το Αρχαιολογικό Συμβούλιο, κι αν όλα πάνε καλά το ερχόμενο καλοκαίρι θα έχουμε έναν έτοιμο καλοοργανωμένο χώρο. Αρκεί να μην τσιγκουνευτεί το ΥΠΠΟ. Ενα αρχαιολογικό πάρκο που θα προσφέρει αργό φυσιολατρικό περίπατο στο κοινό μέσα σ’ ένα δίκτυο μνημείων και ένα μελετημένο περιβάλλον.

Ετσι θα γίνει επισκέψιμος ο χώρος, ενώ μέχρι το 2010 θα αποκτήσει και κτίριο 1.635 τ.μ. (900 ισόγειο και 735 υπόγειο). Εκεί θα στεγαστούν αποθήκες, εργαστήρια συντήρησης, χώροι μελέτης και προβολής των ανασκαφών και ευρημάτων κ.ά. (θα πρέπει να υποβληθεί και στατική μελέτη στο ΚΑΣ).

«Έχουμε μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του χώρου σε μια ζώνη προστατευόμενη, όχι μόνο αρχαιολογική αλλά και φυσικού κάλλους, όπου κανείς δεν μπορεί να χτίσει. Φροντίζουμε νωρίς να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα της Κνωσού» εξηγεί ο Ν. Σταμπολίδης, τονίζοντας πως στην ουσία προτείνεται η ελληνική αντιμετώπιση ενός αρχαιολογικού χώρου. «Προνοείν και ουχί μετανοείν». Η συνέχεια προβλέπει -με τη βοήθεια του Δ΄ ΚΠΣ- τη διευκόλυνση του κοινού και μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών που θα προσφέρουν πληροφορίες για τον χώρο. Αλλά και μέσω των ηλεκτρονικών προγραμμάτων τριών διαστάσεων, όπου σε 15 λεπτά ο χρήστης θα παρακολουθεί το τελετουργικό των ομηρικών ταφικών πρακτικών. Εν τω μεταξύ όπου απαιτούν οι ανοιχτές ανασκαφές, τα καινούργια στέγαστρα με τα φύλλα χαλκού θα μπορούν να επεκτείνονται.

Σε μια εποχή που μιλάμε για μείωση των επισκεπτών σε χώρους και μουσεία, η Ελεύθερνα θα είναι μια πρόταση για τη μορφή που πρέπει να έχουν οι αρχαιολογικοί χώροι στον 21ο αι. «Σε τέτοιες περιοχές όπου μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες παρέχουν στους τουρίστες ύπνο, διασκέδαση, αναψυχή, spa κ.ά., ο πελάτης δεν βγαίνει εύκολα απ’ αυτούς αν δεν ξέρει ότι θα δει κάτι ξεχωριστό. Εμείς στην ανασκαφή ακόμη και τα πιθάρια τα αφήνουμε στη θέση τους ώστε να τα βλέπει το κοινό. Να παρακολουθεί τη διαδικασία αποκάλυψης των ευρημάτων και της ιστορίας της αρχαίας Ελεύθερνας μαζί με την περιήγησή του στα μνημεία και το τοπίο. Ο χώρος που έχει ανασκαφεί ώς τώρα και καλύπτεται από το στέγαστρο δημιουργεί την αίσθηση ενός ανοιχτού μουσείου». Σε μια περιοχή της Κρήτης, ευτυχώς, αλώβητη από τις επεμβάσεις του σύγχρονου ανθρώπου.