 |
Ο Κ. Δεκαβάλλας ασχολήθηκε από τη μεγάλη κλίμακα της αρχιτεκτονικής (πολεοδομικές και χωροταξικές μελέτες) μέχρι και τη μικρότερη (έπιπλα - αντικείμενα), δίνοντας το στίγμα του στη νεοελληνική αρχιτεκτονική του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα. Την έκθεση συνοδεύει ομότιτλος κατάλογος, με πρόλογο του Αγγελου Δεληβορριά και κείμενα των Σάββα Κονταράτου και Κ. Δεκαβάλλα.
Νέα στέγη για το Μουσείο Γιάννη Σπυρόπουλου. Μετά από 16 χρόνια λειτουργίας του στο σπίτι του δημιουργού (Εκάλη), το ίδρυμα αποφάσισε να μεταφερθεί στην Αθήνα. Η απόφαση αυτή, όπως ανέφερε στη χτεσινή συνέντευξη Τύπου η Ολγα Δανιηλοπούλου (διευθύντρια του μουσείου), «κρίθηκε απαραίτητη για να συνεχίσει τη λειτουργία του». Η έλλειψη οικονομικής στήριξης όλα αυτά τα χρόνια από το ΥΠΠΟ και η απομακρυσμένη περιοχή του μουσείο, οδήγησαν το ΔΣ στην «ανταλλαγή» του σπιτιού της Εκάλης με το διατηρητέο κτίριο της οδού Τοσίτσα. Το νέο κτίριο (διατηρητέο της δεκαετίας 1930) στη γωνία των οδών Τοσίτσα και Ζαΐμη (Εξάρχεια) διαθέτει 1.000 και πλέον τ.μ. Αν βρεθούν τα χρήματα (περίπου 3 εκατ. ευρώ) θα διαμορφωθεί σε σύγχρονο εικαστικό πολυχώρο. Εκεί, η πολύτιμη συλλογή των έργων του μεγάλου Ελληνα ζωγράφου της αφαίρεσης, θα εκτίθεται μόνιμα, παράλληλα με περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις σύγχρονης τέχνης.
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Τριάντα δύο μακέτες και εξήντα χρόνια πορείας και παρουσίας στον χώρο της αρχιτεκτονικής θα παρουσιάσει ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας από την ερχόμενη Πέμπτη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Ο σημαντικός Ελληνας αρχιτέκτονας μιλάει στην «Κ» λίγο πριν από τα εγκαίνια για τη σχέση με τους αρχιτέκτονες της γενιάς του, για το αρχιτεκτονικό τοπίο στη σύγχρονη Ελλάδα, για τη συνεργασία των αρχιτεκτόνων με το Δημόσιο και τους ιδιώτες, για τις ελλιπείς αρχιτεκτονικές σπουδές.
«Το ελληνικό κράτος προωθεί τους εργολάβους»
Μακέτες, καρφιτσωμένα σχέδια στον τοίχο, αρχειοθετημένα περιοδικά παντού, βιβλία και φωτογραφίες καλύπτουν κάθε επιφάνεια του γραφείου του Κωνσταντίνου Δεκαβάλλα στο Κολωνάκι. Ο αρχιτέκτονας περιγράφει τον χώρο ως «οργανωμένα άτακτο», δανειζόμενος την έκφραση από το «Les enfants terribles» του Cocteau. Στο γραφείο όλοι εργάζονται πυρετωδώς για την έκθεση «Από τη μεγάλη κλίμακα στη μικρή» που αρχίζει την 1η Οκτωβρίου στο Μουσείο Μπενάκη στην Πειραιώς. Σύζυγος, εγγονή, πιστοί συνεργάτες από τα παλιά, προσθέτουν τις τελευταίες πινελιές για μια έκθεση που ο αρχιτέκτονας επιμένει ότι προορίζεται για τα «παιδιά». Μετά εξήντα χρόνια δουλειάς, και κάνοντας κάθε τόσο αστεία για την επερχόμενη σύνταξή του, ο Κωνσταντίνος Δεκαβάλλας μιλάει στην «Κ» λίγο πριν από τα εγκαίνια μιας έκθεσης που έχει σχεδιάσει ο ίδιος.
— Πιστεύω ότι μια έκθεση πρέπει να απευθύνεται κυρίως στους νέους, στα παιδιά. Και για να απευθύνεται στους νέους πρέπει να υπάρχει κάτι για να τους τραβάει. Πιστεύω στη μακέτα–παιχνίδι και γι’ αυτό η έκθεση περιλαμβάνει 32 μακέτες. Οι εκθέσεις δεν έχουν νόημα να απευθύνονται μόνο σε άλλους αρχιτέκτονες. Μεταξύ μας, ξέρουμε τι κάνουμε. Υπάρχουν επαφές. Τέσσερα πάντως είναι τα βασικά θέματα: Η παρουσία του αρχιτέκτονα στη μορφή της πόλης, η διάσωση των παλαιών κτιρίων και ο τρόπος εφαρμογής της, η σχέση των κτιρίων με περιβάλλον, το φυσικό και το αστικό και η παντρειά των εικαστικών τεχνών και της αρχιτεκτονικής.
Ζενέττος και Βαλσαμάκης
— Κατ’ αρχάς, στην έκθεση αποφάσισα να δείξω και τις δουλειές που έκανα με άλλους αρχιτέκτονες, κάτι που άλλοι αρχιτέκτονες δεν θεωρούν πρέπον να εντάξουν σε αναδρομικές εκθέσεις της δουλειάς τους. Αλλοτε ήμασταν λιγότεροι και πολύ πιο συνδεδεμένοι μεταξύ μας. Στην αρχή της καριέρας μου μαζευόμασταν μια φορά τον μήνα επτά άτομα, μεταξύ των οποίων ο Ζενέττος και ο Βαλσαμάκης, και συζητούσαμε όχι για το πώς θα πάρουμε δουλειές αλλά τι είδους προβλήματα αντιμετωπίζουμε στην εκτέλεση των έργων μας, πώς μπορούν να βελτιωθούν τα συνεργεία, τα οποία ήταν άριστα εκείνη την εποχή. Σήμερα έχουν χαλάσει. Λίγοι προσέχουν την ποιότητα των κατασκευών.
— Υπάρχει στην Ελλάδα ένα αντι-αρχιτεκτονικό κλίμα, η νοοτροπία της απευθείας συνεννόησης με τους εργολάβους. «Μελετοκατασκευή» σημαίνει ότι αναθέτω στον εργολάβο και τη μελέτη και την εκτέλεση του έργου. Ο εργολάβος είναι επιχειρηματίας και όχι φιλανθρωπικό κατάστημα. Η αρχιτεκτονική αξίζει στα πάντα: Οχι μόνο στα σπίτια αλλά στις πόλεις. Γι’ αυτό βάζω στην έκθεση και πολεοδομικές μελέτες που έχω κάνει.
— Δυστυχώς, τώρα στο Πολυτεχνείο, οι αρχιτέκτονες δεν μαθαίνουν φυσική, ούτε πολλά πολλά από εγκαταστάσεις. Υπάρχει η άποψη ότι πρέπει να εμβαθύνεις σε ένα θέμα και αυτή που πρέπει να διευρύνεις τις γνώσεις, το οποίο κατά τη γνώμη μου είναι και το πιο σημαντικό. Το θέμα της διεύρυνσης των γνώσεων έναντι της εξειδίκευσης.
Η νεότερη γενιά
— Δεν λείπουν οι ταλαντούχοι αρχιτέκτονες. Υπάρχει βέβαια και η σύγχρονη ομάδα των σταρ, που προωθείται από τα περιοδικά ή από τις αρχιτεκτονικές σχολές μόνο και μόνο λόγω του εντυπωσιακού στοιχείου των κτιρίων τους. Οσον αφορά τους Ελληνες, πολλοί είναι καλοί. Το θέμα είναι ποιος τους χρησιμοποιεί.
— Οταν ήμουν πολύ νέος, συνάντησα για πολύ λίγο τον Le Corbusier στο Παρίσι. Πριν τον δω, επισκέφθηκα την Arm�e du Salut, όπου οι τοίχοι είχαν καλυφθεί από ψεύτικες ξύλινες επενδύσεις. Σοκαρισμένος, του μίλησα για την κατάσταση του κτιρίου του και αυτός μου απάντησε: «Αν ασχολούμαστε με αυτά δεν θα κάνουμε αυτά τα οποία μας ενδιαφέρουν». Το ίδιο απαντώ κι εγώ λοιπόν, παρόλο που λυπάμαι που υπάρχει αυτή η κατάσταση.
Ιδιώτες και Δημόσιο
— Στη δική μου γενιά, υπήρχαν πολλοί που είχαν πολλές ικανότητες και έκαναν ωραία πράγματα. Εκτός όμως από σπίτια, δεν κατόρθωσαν πολλά. Οι ιδιώτες ξέρουν τι θέλουν και υπάρχει μια συνεννόηση. Δυστυχώς, με τους μηχανισμούς του Δημοσίου, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στα μεγάλα κτίρια είναι που χρειάζεσαι τον αρχιτέκτονα. Το 1991 με είχαν στείλει στη Βραζιλία, ως πρόεδρο της επιτροπής για τη δημοπρασία της ελληνικής πρεσβείας στην Μπραζίλια. Και αντί να μου δώσουν ένα πακέτο με τα σχέδια της πρεσβείας, μου έδωσαν ένα φάκελο με τα προσχέδια που είχε κάνει ο Γιώργος Κανδύλης, ένας Ελληνας αρχιτέκτονας τον οποίο οι Γάλλοι εκτιμούν τόσο ώστε να τον θεωρούν δικό τους. Το ελληνικό κράτος, όμως, του ανέθεσε μόνο τα προσχέδια. Δεν του πλήρωσε την υπόλοιπη μελέτη ώστε να δημοπρατήσουμε εμείς συγκεκριμένα στοιχεία. Βεβαίως η δουλειά πήγε σε κάποιον μεγάλο εργολάβο που παρόλο που δεν θα έβγαζε χρήματα από τη δουλειά, θα προσέθετε στο βιογραφικό του τη δημιουργία μιας πρεσβείας. Η νοοτροπία του ελληνικού κράτους δεν προωθεί τους αρχιτέκτονες αλλά τους εργολάβους. Και σε εκείνη την περίπτωση, όχι μόνο τους εργολάβους της Ελλάδας αλλά και αυτούς της Βραζιλίας!
— Η διαδικασία με προβληματίζει. Υπήρχαν εξαρχής αξιόλογες μελέτες. Ο χώρος ήταν ακατάλληλος όμως. Δεν μπορείς να στριμώξεις το μουσείο της Ακρόπολης σε έναν υπάρχοντα χώρο επειδή και μόνον υπάρχει. Το 1988, πριν γίνει ο τρίτος και διεθνής διαγωνισμός, είχα προτείνει δύο ξεχωριστούς διαγωνισμούς: Εναν για τη χωροθέτηση και έναν μετέπειτα για το κτίριο. Χωρίς ανταπόκριση όμως. Επιμένω έως και τώρα ότι το Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως είναι σε λάθος θέση.
Ο σχεδιασμός των πόλεων
— Λατρεύω την ιταλική αναγέννηση. Η Φλωρεντία και η Σιένα με ενθουσιάζουν. Εχω κάνει πάνω από 1.200 σχέδια, όλα με το χέρι, για την αρχιτεκτονική των πεζών στις πόλεις, παίρνοντας παραδείγματα από την αρχαιότητα μέχρι το αυτοκρατορικό Πεκίνο προτού το καταστρέψει ο Μάο. Εκεί αναλύω και πόλεις όπως η Μπραζίλια, μια σύγχρονη πόλη που σχεδιάστηκε από την αρχή. Αλλοτε το έκαναν αυτό το πράγμα. Πάρτε για παράδειγμα την πόλη του Ανγκόρ στην Καμπότζη. Σχεδιάζανε πόλεις από την αρχή του 13ου αιώνα, και δεν είμαστε στη θέση να το κάνουμε αυτό σήμερα; Οσο για την Μπραζίλια, είναι μια αποτυχία: Δεν είναι μια πόλη κτισμένη για τον άνθρωπο αλλά για το αυτοκίνητο. Στη Γλασκώβη, από την άλλη, υπάρχει μια σύγχρονη συνοικία, άρτια σχεδιασμένη πριν από είκοσι πέντε χρόνια από έναν πολύ ταλαντούχο Σκωτσέζο αρχιτέκτονα, τον Ραλφ Εσκιν. Η συνοικία ονομάζεται The Wall (Ο Τοίχος) και τα σπίτια δημιουργούν ένα δακτυλίδι γύρω από τους δημόσιους χώρους και τα κτίρια.
Αν και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πιο σημαντικούς εικαστικούς φωτογράφους της δεκαετίας του 1970, ο Τοντ Παπατζόρτζ υπήρξε απών από τις γκαλερί της Νέας Υόρκης για περίπου είκοσι χρόνια. Παρ' όλα αυτά οι φωτογραφίες του, ειδικά οι «φελινικές» 35 mm απεικονίσεις του Σέντραλ Παρκ, το οποίο απαθανάτισε από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 έως το 1992, έχουν αποτελέσει βάση μελέτης για τη συγκεκριμένη περίοδο της αμερικανικής φωτογραφίας. Παράλληλα με υποτροφία του Γκουγκενχάιμ αποφάσισε να καταγράψει τη «δημόσια αγωνία» για τον πόλεμο του Βιετνάμ μέσα από τα αμερικανικά σπορ. Από το 1979, ως διευθυντής του μεταπτυχιακού προγράμματος φωτογραφίας του πανεπιστημίου του Γέιλ, καθοδήγησε μερικούς από τους σημαντικότερους σύγχρονους εικαστικούς, τον Φίλιπ - Λόρκα ΝτιΚόρτσια, τον Γκρέγκορι Κριούντσον, την Ανα Γκασκέλ.
Συνάντησα τον Τοντ Παπατζόρτζ στην παρουσίαση του βιβλίου του, «American Sports, 1970: ή πώς περάσαμε τον Πόλεμο του Βιετνάμ» σε μια αίθουσα του φωτογραφικού οργανισμού Aperture στη Νέα Υόρκη. Σε έναν καταιγισμό εικόνων και λέξεων μου εξήγησε πώς σε ένα ποίημα του Eλιοτ μπορεί να αντικρίσει κανείς δεκάδες φωτογραφίες.
Στην πρώτη του έκθεση στη χώρα μας, στην γκαλερί Xippas πραγματοποιεί μια αναδρομή της δουλειάς του στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης και στην Ακρόπολη.
«Αντιπαραθέτω το γρασίδι με την πέτρα και ξεδιπλώνω τον τρόπο με τον οποίο ο ήλιος εκθέτει το Μανχάταν και την Αθήνα με ένα τόσο διαφορετικό ύφος. Tο θέμα της έκθεσης είναι πως η φωτογραφία μετέτρεψε δύο διαφορετικούς, αλλά ισχυρούς χώρους, σε σκηνικό για αυτό που ελπίζω ότι είναι μια σειρά από ποιητικές ανακαλύψεις. Eκανα τη μέγιστη προσπάθεια για να περιγράψω με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια την ομορφιά του φωτός και να αποτυπώσω όσο καλύτερα γινόταν τις λεπτομέρειες των ρούχων, της υφής και του δέρματος».
- Παρ' όλο που δεν έχω επισκεφθεί την Ελλάδα τα τελευταία δέκα χρόνια, πήγαινα συχνά παλιότερα, το 1983 και το 1984, για να φωτογραφίσω την Ακρόπολη. Αυτό που έχω κληρονομήσει και θεωρώ ότι είναι πολύ ελληνικό, είναι ότι είμαι ιδιαίτερα ευαίσθητος στην ομορφιά του ελληνικού τοπίου, καθώς και στα μεγάλα επιτεύγματα της ελληνικής τέχνης.
Παιδικά χρόνια
O Τoντ Παπατζόρτζ γεννήθηκε στο Πόρτσμουθ του Νέου Χάμσαϊρ. Εκτός από ένα καλοκαίρι στη Νέα Υόρκη, πέρασε τα πρώτα 21 χρόνια της ζωής του στη μικρή επαρχία του Νότιου Χάμσαϊρ. Οι πρόγονοί του ωστόσο είχαν ήδη κάνει ένα μεγάλο ταξίδι. Οι γονείς της μητέρας του είχαν μεταναστεύσει στη γη της επαγγελίας από την Ιρλανδία, οι γονείς του πατέρα του από την Ελλάδα.
«Οι παππούδες μου ήταν από την πόλη Βαλέρα στην Πελοπόννησο. Η μητέρα μου ήταν δασκάλα, ο πατέρας μου είχε ένα εστιατόριο. Δεν είχα καλλιτεχνική φλέβα. Τη φωτογραφία την ανακάλυψα μέσα από τη μουσική και την ποίηση. Διάβαζα ακατάπαυστα και απολάμβανα τη μουσική». Ξεκίνησε να φωτογραφίζει στο τελευταίο εξάμηνο του Πανεπιστημίου, όταν αποφάσισε να παρακολουθήσει ένα μάθημα φωτογραφίας.
- Περίπου ένα μήνα αφού ξεκίνησα το μάθημα, είδα σε ένα περιοδικό δύο φωτογραφίες του Aνρί Καρτιέ - Μπρεσόν. Hταν μία αποκάλυψη για μένα, και αποφάσισα αμέσως να γίνω φωτογράφος.
- Iσως ο Aβεντον εννοούσε ότι δεν θα γινόταν ποτέ τραπεζίτης, όπως ήταν ο Γκογκέν στα νιάτα του ή ότι δεν θα κολλούσε ποτέ σύφιλη όπως ο Γκογκέν. Αλλά πιθανότερα να εννοούσε ότι οι φωτογραφίες του δεν θα συγκρίνονταν ποτέ με εικόνες ζωγραφισμένες από τον Γκογκέν. Το να συγκρίνει κανείς τη φωτογραφία με τη ζωγραφική είναι σαν να συγκρίνει μήλα με πορτοκάλια: είναι και τα δύο μορφές δημιουργίας εικόνων φυσικά, αλλά η μηχανική δυνατότητα της φωτογραφίας να εντοπίσει τις πραγματικές επιφάνειες σχεδόν στιγμιαία ξεχωρίζει αυτήν και την αισθητική της από κάθε άλλο μέσο που υπήρχε πριν από την εφεύρεσή της. Αυτό είναι καλό κατά τη γνώμη μου, ειδικά όταν βλέπουμε στη δουλειά καλών φωτογράφων, τη δυνατότητα της φωτογραφικής μηχανής να δημιουργήσει μνήμη που περικλείει όλες τις λεπτομέρειες να μετατρέπεται σε μια μονοδιάστατη ποιητική εξιστόρηση της αλήθειας.
Αναζητώντας έμπνευση
Πρωταγωνιστής της καλλιτεχνικής σκηνής του 1960 ο Παπατζόρτζ, ακολούθησε τα βήματα των πρώτων «φωτογράφων του δρόμου», όπως ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν και ο Ρομπέρ Ντουανό. Και εκείνοι όπως ο Παπατζόρτζ, αναζήτησαν την έμπνευσή τους στη λογοτεχνία, στα ποιήματα του Μποντλέρ και του Σουπό. Την εποχή που ο Παπατζόρτζ πειραματιζόταν με την Leica του, το Μανχάταν έβραζε από την οργή του πολέμου στο Βιετνάμ.
«Hμασταν όλοι θυμωμένοι, σχεδόν υστερικοί. Η ίδια η Νέα Υόρκη ήταν για την κυβέρνηση στην Ουάσιγκτον, μη-αμερικανική και μη-πατριωτική. Hταν πολύ απελευθερωτικό αυτό βέβαια με μία ενέργεια που άγγιξε όλες τις πλευρές του καλλιτεχνικού κόσμου της Νέας Υόρκης. Αν και πρέπει να πω, πως στον καλλιτεχνικό κόσμο της εποχής δεν συμπεριλαμβανόταν η φωτογραφία και οι φωτογράφοι.
- Σκόπευα να φωτογραφίσω σπορ με πολλούς θεατές κατά μήκος της Αμερικής, αλλά λίγο μετά αφού ξεκίνησα να δουλεύω η Εθνική Φρουρά πυροβόλησε και σκότωσε αρκετούς φοιτητές του Πανεπιστημίου του Κεντ σε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας. Το αντιπολεμικό κίνημα ξεσηκώθηκε κι εγώ άρχισα να βλέπω το εγχείρημά μου λιγότερο σαν ντοκουμέντο για τα σπορ και περισσότερο σαν ένα χρονογράφημα της Αμερικής σε μία τρομακτική στιγμή της ιστορίας της.
- Η σπουδαία τέχνη: οι όπερες του Μότσαρτ, τα έργα του Σαίξπηρ, το ελληνικό δράμα. Μπορεί να φαίνεται παράξενο το ότι ανακαλώ αυτά τα αθάνατα έργα όταν αναφέρομαι σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες, αλλά η αλήθεια είναι πως φιλοδοξώ οι φωτογραφίες μου να φτάσουν τουλάχιστον σε ένα σημείο συναισθηματικής έντασης, που να μοιάζει με ό,τι αντικρίζω σε αυτά τα έργα.
- Oλο και περισσότερο, καθώς διαβάζω τους Eλληνες κλασικούς, και σκέφτομαι τα εκπληκτικά, επιτεύγματα του ελληνικού νου.
- Nαι. Mάλιστα κάποιοι φωτογράφοι φίλοι μου υποστηρίζουν πως το ταξίδι αποσπά από την προσπάθεια να γίνει κανείς καλός φωτογράφος.
- «Κρίτων πρέπει να προσφέρουμε στον Ασκληπιό έναν κόκορα. Φρόντισέ το και μην το ξεχάσεις». (Tα τελευταία λόγια του Σωκράτη από τον «Φαίδωνα» του Πλάτωνα).
Ιnfo
-Η έκθεση στην γκαλερί Xippas (Σοφοκλέους 53 Δ) θα διαρκέσει ώς τις 20 Νοεμβρίου.
Συνέντευξη στη Μαργαριτα Πουρναρα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 28 Σεπτεμβρίου 2008
«Οι δρόμοι θα ’ναι τα πινέλα μας, και οι πλατείες, οι παλέτες μας», έλεγε ο Μαγιακόφκσι περιγράφοντας τον ακατανίκητο πόθο των επαναστατημένων Ρώσων να φτιάξουν τη νέα σοβιετική κοινωνία. Οι αρχιτέκτονες μαζί με τους καλλιτέχνες αφουγκράστηκαν τον παλμό των αλλαγών: από το 1922 μέχρι και το 1932, μια μικρή ομάδα οραματιστών όπως ο Μέλνικοφ μαζί με σπουδαίους αρχιτέκτονες της Δύσης, όπως ο Λε Κορμπιζιέ, έφτιαξαν έναν μεγάλο αριθμό κτιρίων, τόσο πρωτοποριακών που έμοιαζαν να έχουν προσεδαφιστεί από το Διάστημα.
Από την Μόσχα μέχρι το Μπακού, η στιβαρότητα των τσαρικών οικοδομημάτων έδωσε γρήγορα τη θέση της σε κελύφη με ασύμμετρες φόρμες, κυκλικά μοτίβα, διαφάνεια με μεγάλες γυάλινες επιφάνειες (το γκλάσνοστ άρχισε πριν από τον Γκορμπατσόφ!), μια αίσθηση αιθέριας ελαφρύτητας και ευζωίας. Αλλωστε, το όνειρο της κοινοβιακής ζωής, της αρμονικής συμβίωσης των μπολσεβίκων, απείχε μόνο μια ανάσα. Ετσι τουλάχιστον πίστευαν τότε. Η κυριαρχία του Στάλιν έφερε το άδοξο τέλος της ρωσικής πρωτοπορίας. Οι καλλιτέχνες βρέθηκαν υπό άγριο διωγμό και τα έργα τους εξαφανίστηκαν από το προσκήνιο. Τα κτίρια παρέμειναν ως ενοχλητική υπόμνηση μιας εποχής που κανείς δεν ήθελε να θυμάται. Ηταν δύσκολο να εξαλειφθούν από τον αστικό ιστό αλλά σκεπάστηκαν από τη λήθη και παραδόθηκαν στη φθορά.
Από το 1993 μέχρι σήμερα, ο Βρετανός φωτογράφος Richard Pare έχει κάνει δεκάδες ταξίδια σε ολόκληρη την επικράτεια της τέως Σοβιετικής Ενωσης. Εχει απαθανατίσει πάνω από 120 κτίρια σε πολύ δύσκολες συνθήκες καθώς η πρόσβαση (ιδιαίτερα στα κυβερνητικά οικοδομήματα) ήταν δύσκολη. Ενα μέρος της δουλειάς του παρουσιάστηκε το 2007 σε μια έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης, ενώ πρόσφατα μεταφέρθηκε και στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη, όπου εμπλουτίστηκε και με ζωγραφικά έργα καλλιτεχνών από τη συλλογή Κωστάκη. Είναι μία σημαντική πρωτοβουλία του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που διοργάνωσε το περασμένο Σαββατοκύριακο και μια σχετική ημερίδα για την αρχιτεκτονική και την τέχνη της ρωσικής πρωτοπορίας.
Η «Κ» συνομίλησε με τον Pare στη συμπρωτεύουσα, για την συναρπαστική φωτογραφική του οδύσσεια που έφερε στο φως –ως σωστική ανασκαφή– την σπουδαία αρχιτεκτονική κληρονομιά του μοντερνισμού, λίγο πριν καταρρεύσει. Ορισμένα από τα κτίρια δεν είναι σε καθόλου καλή κατάσταση, ενώ κάποια άλλα όπως το διάσημο γκαράζ που έχει σχεδιάσει ο Μέλνικοφ, αγοράστηκε από την αγαπημένη του μεγιστάνα Ρόμαν Αμπραμόβιτς για να μετατραπεί σε γκαλερί.
Πρώτα ερεθίσματα
— Οταν ήμουν μαθητής και μέλος της εκκλησιαστικής χορωδίας, άκουγα για ώρες ολόκληρες τα κηρύγματα του πρεσβύτερου του Καντέρμπουρι, σοσιαλιστή και μεγάλου οπαδού του καθεστώτος. Είχε εξαπατηθεί από τους σταλινιστές, αλλά οι λόγοι του για την κατασκευή φουγάρων σε πέντε μέρες έμειναν χαραγμένοι στη μνήμη μου.
— Κάθε φορά που πήγαινα σε ομιλίες ή εκθέσεις για τον μοντερνισμό και την αρχιτεκτονική, οι Ρώσοι είτε απουσίαζαν είτε είχαν ένα πολύ μικρό κομμάτι. Ως φωτογράφος και επιμελητής εκθέσεων φωτογραφίας ένιωθα ότι αυτή η υποεκπροσώπηση τους αδικούσε ιδιαίτερα. Επρεπε να διορθωθεί. Οταν η δουλειά μου άρχισε να γίνεται γνωστή, τότε συνειδητοποίησαν πολλοί πόσο σπουδαία ήταν η συμβολή των Ρώσων σε αυτό το κεφάλαιο της αρχιτεκτονικής ιστορίας. Ηθελα με κάποιο τρόπο να αναβιώσω την ατμόσφαιρα αλλά και το όραμα των αρχιτεκτόνων που είχαν εμπνευσθεί από τη φλόγα της επανάστασης. Χάρηκα που είδα τα οικοδομήματα αυτά με τα μάτια μου. Εκπέμπουν ακόμα αφάνταστη ενέργεια. Κάποια καταρρέουν ή έχουν ήδη χαθεί. Είναι ένας αγώνας ενάντια στον χρόνο.
— Είχα όλες τις προκαταλήψεις του Δυτικού επισκέπτη. Οταν την πρωτοεπισκέφθηκα ανακάλυψα όχι μόνο υπέροχα κτίρια αλλά και καταπληκτικούς ανθρώπους που με βοήθησαν ιδιαίτερα να κάνω τη δουλειά μου. Αλλιώς θα ήταν αδύνατον, δεδομένου ότι δεν μιλάω ρωσικά.
— Σχεδόν σαν να ήταν αόρατα. Μέχρι πρόσφατα κανείς δεν αναρωτιόταν γιατί είναι τόσο διαφορετικά από τα υπόλοιπα. Η πρωτοπορία ήταν ένα θέμα ταμπού για δεκαετίες ολόκληρες λόγω των διωγμών. Αν σε κατηγορούσαν για κονστρουκτιβιστή, πήγαινες στο απόσπασμα. Μετά την Περεστρόικα, τα πράγματα αλλαξαν αλλά και πάλι δεν υπήρχαν οι οικονομικοί πόροι ούτε για να συντηρηθούν ούτε για να αναδειχθούν.
Ελλειψη πρόσβασης
— Η έλλειψη πρόσβασης. Σε πολλές περιπτώσεις προσπαθούσα χρόνια να εξασφαλίσω την άδεια να μπω σε ένα κτίριο και να φωτογραφίσω το εσωτερικό του. Η άδεια που μου έδιναν ήταν για μια ώρα. Φανταστείτε να πρέπει να φωτογραφίσεις με καιρό βροχερό ή με έναν φρουρό που να σε ακολουθεί παντού και να σου υπενθυμίζει ότι έχεις μόνο τόσα λεπτά στη διάθεσή σου. Και να είναι η μοναδική ευκαιρία της ζωής σου να αποτυπώσεις με τον φακό σου ένα υπεροχο κτίριο.
— Στη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη αλλά και σε κάθε πόλη όπου το καθεστώς ήθελε να κάνει αισθητή την παρουσία του, όπως το Μπακού που είχε πετρέλαια. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πολλά από τα κτίρια ήταν για εργοστασιακή χρήση ή κυβερνητικές υπηρεσίες.
— Ηταν τυχεροί διότι είχαν στέγη. Ο ρωσικός λαός έχει αφάνταστη αξιοπρέπεια και την έχει κρατήσει αναλλοίωτη παρά τις αφάνταστες δυσκολίες που έχει αντιμετωπίσει
— Ηταν ένα απίστευτο πείραμα που είχε επιτυχές αποτέλεσμα και πήγε τον κόσμο ένα βήμα μπροστά. Οι αρχιτέκτονες που πήραν μέρος είχαν τεράστιο σεβασμό για τον άνθρωπο και την ουσιαστική βελτίωση της ζωής του. Σήμερα οι διασημοι αρχιτέκτονες ενδιαφέρονται συνήθως για την προβολή του τεράστιου εγώ τους.
Διάσωση των κτιρίων
— Πολύ. Ειδικά στη Μόσχα οι λίγοι που έχουν τον πλούτο στα χέρια τους μπορούν να γκρεμίσουν και να χτίσουν ό,τι θέλουν, χωρίς κανείς να μπορεί να τους φέρει αντίρρηση. Στη Ρωσία δεν έχει προλάβει να ανδρωθεί ένα κίνημα διάσωσης κτιρίων όπως σε άλλες χώρες. Οι κάτοικοι κοιτάνε τη δουλειά τους. Τώρα τελευταία, βέβαια, πληθαίνουν οι φωνές για τη σωτηρία οκοδομημάτων ειδικού ενδιαφέροντος.
Ειδικός στην αρχιτεκτονική
Γεννήθηκε στην Αγγλία το 1948, σπούδασε φωτογραφία και γραφιστική στο Ράβενσπουρν. Το 1971 εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και δύο χρόνια αργότερα αποφοίτησε από το Art Institute του Σικάγου. Εκτοτε, εργάζεται ως φωτογράφος που ειδικεύεται στην αρχιτεκτονική. Υπήρξε επιμελητής της φωτογραφικής συλλογής Seagram από μεταξύ 1974 - 1985. Επίσης είναι μέχρι σήμερα ο επιμελητής της συλλογής του Canadian Centre for Architecture. Εχει εκδώσει πολλά φωτογραφικά βιβλία.
Το να μακροημερεύσει ένας εικαστικός θεσμός στην ελληνική επαρχία, είναι συνήθως ένας μικρός άθλος. Χαιρόμαστε λοιπόν ιδιαίτερα που οι Φωτογραφικές Συναντήσεις Κυθήρων, οι οποίες ξεκίνησαν πριν από λίγες ημέρες και ολοκληρώνονται την Κυριακή, κλείνουν φέτος τον 7ο χρόνο τους, διατηρώντας ένα ποιοτικό επίπεδο εκδηλώσεων. Στο νησί μαζεύονται τέτοια εποχή επαγγελματίες φωτογράφοι αλλά και σπουδαστές, αντιπρόσωποι των κυριότερων φωτογραφικών θεσμών της χώρας και ερασιτέχνες λάτρεις του φακού για να δουν εκθέσεις, να παρακολουθήσουν ομιλίες, να ανταλλάξουν απόψεις. Ψυχή της διοργάνωσης είναι ο καλλιτεχνικός της διευθυντής, Γιάννης Σταθάτος που μένει μόνιμα στα Κύθηρα και έχει καταφέρει να εξασφαλίσει την ενεργή υποστήριξη του δήμου.
Από το φετινό πρόγραμμα ξεχωρίζει το συνέδριο για την ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας (σήμερα και αύριο) με ομιλητές τους Κάτια Αρφαρά, Κωστή Αντωνιάδη, Πηνελόπη Πετσίνη, Ελένη Παπαργυρίου, Μανώλη Σκούφια, Φώτη Καγγελάρη και Γιάννη Σταθάτο. Το εκθεσιακό σκέλος περιλαμβάνει ατομικές του Αρι Γεωργίου με τίτλο «The Blue Telephone Book», της Ελενας Πανουλή με τίτλο «Η ειλικρίνεια της γραμμής» αλλά και μια ομαδική με έργα νέων Ελλήνων φωτογράφων στην οποία συμμετέχουν οι: Ελίνα Γιουνανλή, Θανάσης Κασάπης, Αννα Μαραγκουδάκη, Φώτης Μηλιώνης, Γιώργος Μουτάφης, Μαρίλη Παπαδοπούλου, Κατερίνα Τζόβα, Σοφία Τολίκα, Παναγιώτης Τομαράς και Ελένη Τρωιαννού. Επίσης παρουσιάζεται και η έκθεση του πολιτιστικού συλλόγου Λιμεναρίων Θάσου.
Οπως πάντα θα δοθούν και τα βραβεία του Δήμου Κυθήρων για το καλύτερο φωτογραφικό βιβλίο της χρονιάς αλλά και το βραβείο των Φωτογραφικών Συναντήσεων σε κάποιον από τους νέους φωτογράφους που συμμετέχουν στην ομαδική έκθεση. [Η Καθημερινή, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008]
The Economist
Μετά τον θάνατό του, το 1916, ο Βίλχελμ Χαμερσόι έγινε ένα πολύτιμα φυλασσόμενο μυστικό. Και τούτο είναι κάτι που ταιριάζει με την τέχνη του. Τα πιο γνωστά έργα του είναι δωμάτια, εσωτερικά σπιτιών. Ομως εσωτερικά, που μοιάζουν δίχως ενοίκους ή σαν μόλις να εγκαταλείφθηκαν· δεν αφηγούνται καμιά ιστορία ούτε έχουν κανένα χρώμα, όπως τα περισσότερα κατοικημένα δωμάτια, όταν για λίγο μείνουν αδειανά. Τα παράθυρα συνήθως την ημέρα είναι ανοιχτά στον έξω κόσμο, όχι όμως του Χαμερσόι· αυτά και ανοιχτά δεν βλέπουν πουθενά. Οι πόρτες του μοιάζουν να είναι αιώνια κλειστές και οι μορφές μέσα στα δωμάτια, όταν υπάρχουν, μοιάζουν αγαλματωμένες, δίχως ίχνος ανθρώπινης ζωής επάνω τους.
Λίμνες φωτός
Οι εικόνες του Χαμερσόι είναι συνειδητά ανεξήγητες. Οπως σε εκείνες του Αμερικανού Εντουαρντ Χόπερ και σε αυτές επικρατεί ένα αίσθημα αινιγματικής μελαγχολίας. Και όπως εκείνου είναι καθηλωτικές όχι με εκρήξεις, αλλά με τη σιωπή τους. Γιατί κανείς δεν φαίνεται να ξέρει. Τη ζωγραφική δημιουργία του Βίλχελμ Χαμερσόι παρουσιάζει σε έκθεσή της η Ρόαγιαλ Ακάντεμι του Λονδίνου, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Η ποίηση της σιωπής». Μετά το Λονδίνο, η έκθεση ταξιδεύει στο Εθνικό Μουσείο Δυτικής Τέχνης του Τόκιο, όπου και θα παραμείνει έως το τέλος του έτους.
Ετσι στο «Κορίτσι στο πιάνο» του 1901 μια παγωμένη σχεδόν σκηνή με όλο ουδέτερα χρώματα, στον τοίχο, στο λευκό τραπεζομάντιλο, στα άσπρα άδεια πιάτα, στο καφέ σώμα του πιάνου, στο μαύρο φόρεμα της γυναίκας και στις παρτιτούρες με μια λευκή λάμπα πλάι.
Δεν υπάρχει τίποτα το ξεχωριστό· όλα τα ξεχωριστά είναι πολύ κοινά, άσπρες ή γκρίζες πόρτες, παράθυρα, τραπέζι, ένας καναπές.
Ισως αξεδιάλυτος
Ομως, το να προσπαθεί κανείς να εξηγήσει ή να κατατάξει τον Χαμερσόι είναι απόπειρα άγονη, όσο το να προσπαθεί να εξηγήσει το «Περιμένοντας τον Γκοντό», του Σάμιουελ Μπέκετ· ή το, χειρότερο, να περιμένει ότι θα έρθει. Ομως, κάτι που μπορεί να πετύχει η έκθεση τούτη της Ρόαγιαλ Ακάντεμι, είναι να επαναφέρει δυναμικά τον Χαμερσόι στην αγορά τέχνης. [Η Καθημερινή, Παρασκευή, 26 Σεπτεμβρίου 2008]
ΙΝFΟ
«Σπύρος Μελετζής, η Αντίσταση στα βουνά 1942-1944» στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης- Μέγαρο Εϋνάρδου (Αγ.
Κωνσταντίνου 20, τηλ. 210-3234.267). Έως 19 Οκτωβρίου.
Μεσογειακή εικόνα από το «Athens Photo Festival» |
Τον αγαπήσαμε ως γλύπτη, ας γνωρίσουμε τώρα και το πρώιμο ζωγραφικό του έργο. Ενα απ' αυτά είναι και ο άτιτλος εικονιζόμενος πίνακας. |
Της Μαίρης Αδαμοπούλου, TA NEA: Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008
ΙΝFΟ
Η έκθεση «Από τον Τiziano στον Ρietro da Cortona: το Ιερό, ο Μύθος, η Ποίηση...» εγκαινιάζεται αύριο στις 20.30 στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης (Βασ. Σοφίας και Ηροδότου 1, τηλ. 210-7228.321). Έως 20 Δεκεμβρίου.με το υγρό βλέμμα, που ξεχωρίζει καθώς προβάλλει ανάμεσα σε δύο άλλα έργα με το ίδιο θέμα που υπογράφουν οι Γιάκοπο Λιγκότσι και Ανιμπάλε Καράτσι αργότερα. Αλλά κυρίως στον εμβληματικό «Άγιο Ιάκωβο» - έργο της ώριμης περιόδου του Τιτσιάνο και το μοναδικό ίσως που βρίσκεται στην αρχική του θέση, ένα εικονοστάσι στην εκκλησία Σαν Λίο της Βενετίας- που περπατά μόνος στην έρημο με το φως να διαλύει τα περιγράμματα.
ΔΕΙΤΕ
Αξίζει να σταθεί ο επισκέπτης στον Άγιο Ιερώνυμο- προστάτη των μεταφραστών- με το μειλίχιο βλέμμα του Τζιοβάνι Κονταρίνι (1591-95). Στο εξαιρετικό ημιτελές πορτρέτο μουσικού (αμφισβητούμενο έργο του φημισμένου πορτρετίστα Τιτσιάνο), αλλά και σε εκείνο της γυμνόστηθης μελλόνυμφης, που ποζάρισε για να δωρίσει το έργο στον μέλλοντα σύζυγό της. Και στις εντυπωσιακές «poesie»τα εικονογραφημένα ποιήματα με μυθολογικές σκηνές- που καθιέρωσε ο Τιτσιάνο και παρέμειναν περιζήτητα (στην Αθήνα παρουσιάζονται τα μεταγενέστερα αντίγραφα).
«Πρέπει να τολμάμε τα αθόρυβα»
Της Παρασκευής Κατημερτζή, TA NEA: Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008
ΙΝFΟ
Γιάννης Μιγάδης «Το χρώμα της μνήμης» στο Μουσείο Μπενάκη (Κουμπάρη 1 και Βασ. Σοφίας. Τηλ. 210-
3671.000), έως 9 Νοεμβρίου.
Τα εμβληματικά ανθρωπάκια του Γιάννη Γαΐτη επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη έπειτα από 27 χρόνια για μια νέα ανάγνωση - ερμηνεία στο έργο ενός πρωτοποριακού καλλιτέχνη. Κι αν τα φωτογραφικά ντοκουμέντα από περφόρμανς του καλλιτέχνη που εξελίχθηκαν στο κέντρο της πόλης το 1981 κατά τη διάρκεια της τελευταίας του εν ζωή έκθεσης στη Θεσσαλονίκη (γκαλερί Κοχλίας) φαντάζουν ακόμη και σήμερα πρωτοποριακά, η νέα αναδρομική έκθεση στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης προσφέρεται για μια βαθιά ματιά σ’ έναν ριζοσπαστικό σουρεαλιστή, όχι μόνο μόνο μέσα από τα στενά καλλιτεχνικά όρια, αλλά ως μια προσωπικότητα με κοινωνικό και πολιτικό εύρος.
«Γιάννης Γαΐτης… Ολοι και Μόνος» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που παραπέμπει στο ομώνυμο έργο του (κρεβάτι–κατασκευή από ξύλο και μέταλλο, 1969) με το οποίο «ο Γαΐτης επιχείρησε ένα κριτικό σχόλιο ότι τίποτε δεν μπορεί να γίνει χωρίς να υπάρχει μια ομάδα», εξήγησε η Κατερίνα Κοσκινά, καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος «Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου», που είχε την επιμέλεια της έκθεσης από κοινού με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του ΜΜΣΤ, Ντένη Ζαχαρόπουλο.
Η ιστορία του μοναχικού αλλά ταυτόχρονα ανοιχτού ανθρώπου, που ωστόσο συμμετείχε σε όλες τις πρωτοποριακές κινήσεις της διεθνούς καλλιτεχνικής σκηνής, εξελίσσεται στους δύο ορόφους του ΜΜΣΤ. Η έκθεση διατρέχει «μια ολοκληρωμένη μορφή της ελληνικής ιστορίας κι όχι μόνο της ιστορίας της Τέχνης», σημείωσε ο κ. Ζαχαρόπουλος. Παρακολουθεί την εποχή του, την καλλιτεχνική του πορεία και ταυτόχρονα τη ζωγραφική του γλώσσα μαζί με τις συνθήκες εκείνες οι οποίες, διαδοχικά, «σφράγισαν» τους εικαστικούς προσανατολισμούς του (πολιτικό τοπίο στην Ελλάδα, μετάβαση στο Παρίσι, ελευθερία πειραματισμών…).
Εργα της πρώτης περιόδου του καλλιτέχνη (’40 - ’60) στο ισόγειο αποκαλύπτουν την άγνωστη αρχική του διαδρομή, την εξέλιξή του στην ώριμη περίοδο αναγνωρίσιμη στο ευρύ κοινό από τη σχηματοποιημένη αντρική μορφή. «Eίναι τα Ανθρωπάκια του σήμερα, είναι το κατεστημένο και το ίδιο το Ανθρωπάκι αυτό αντιδρά στο κατεστημένο», εξηγούσε το 1984 ο ίδιος ο καλλιτέχνης…
Είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, ο επισκέπτης καλείται να σταθεί και πάλι στο «σύμβολο» του Γαΐτη και να εξετάσει την εποχή μέσα στην οποία δημιουργήθηκε ως κριτικό σχόλιο στη μάζα τον καταναλωτισμό, την απώλεια της προσωπικής ταυτότητας την αποξένωση», παροτρύνει ο Ντένης Ζαχαρόπουλος. «Η Ελλάδα τού χρωστάει πολλά και δεν τα έχει αναγνωρίσει», επισήμανε. «Ούτε δέκα αναδρομικές εκθέσεις δεν θα διώξουν το αίσθημα της πικρίας. Παρ’ όλα αυτά, σε αντίθεση με άλλους καλλιτέχνες, ο Γαΐτης εξόρκισε την πίκρα του ως ένας αισιόδοξος δημιουργός».
Προσδοκία Μουσείου
Την αναγνώριση αυτή προσδοκά η οικογένειά του, με τη λειτουργία του Μουσείου Γαΐτη - Σίμωση που κατασκευάζεται στην Ιο. Το πέτρινο κτίριο, 1.600 τ. μ., ξεκίνησε πριν από δέκα χρόνια με ευρωπαϊκά προγράμματα, αλλά η έλλειψη κονδυλίων καθυστερεί την ολοκλήρωσή του, όπως διευκρίνισε η κόρη του Λορέττα Γαΐτη - Charrat, αρχιτέκτονας και μουσειολόγος – η τρίτη της παρέας των επιμελητών της έκθεσης. Πώς θυμάται τον πατέρα της η Λορέττα Γαΐτη; «Ως έναν άνθρωπο τρυφερό, γεμάτο όρεξη για ζωή και δουλειά. Το ’84 μου ζήτησε να στήσω την αναδρομική του στην Εθνική Πινακοθήκη. Tότε κατάλαβα το εύρος και την αξία του έργου του. Δυστυχώς, δεν μου δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να του το πω».
Νεαρές τουρίστριες στον ιερό βράχο, όπως τις συνέλαβε ο φακός του Τοντ Παπατζόρτζ το 1984 |
Ο Τοντ Παπατζόρτζ εξηγεί χαμογελώντας τη γοητεία του «κλικ» |
