ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ, Το ΒΗΜΑ, 12/10/2008
Οι περίφημες «Ομπρέλες» της Θεσσαλονίκης, έργο του 1997
Από τους έλληνες γλύπτες ο Γιώργος Ζογγολόπουλος είναι σίγουρα ένας από τους σημαντικότερους. Και στη μακρά πορεία του πάλεψε με όλες τις κατευθύνσεις και ανανεώθηκε τόσες φορές, σε αντίθεση με πολλούς συναδέλφους του, οι οποίοι επαναπαύονται σε κάτι που κάποια στιγμή τους φαίνεται επιτυχημένο. Οπως έχει πει ο επί χρόνια καλός του φίλος Μιχάλης Κατζουράκης, «ο Γιώργος άρχισε στα εβδομήντα του χρόνια να κάνει μια τελείως διαφορετική δουλειά από αυτήν που έκανε ως τότε, για την οποία άλλωστε έγινε και πιο γνωστός. Αλλοι σε αυτή την ηλικία τελειώνουν μια σταδιοδρομία, δεν αρχίζουν καινούργια».
Ο Γιώργος Ζογγολόπουλος συνοδεύεται για μένα με μια προσωπική αφήγηση, μία από αυτές τις ιστορίες που συνοδεύουν κάποιον στη ζωή επειδή αγγίζουν διάφορες πλευρές της εξέλιξής του και αφήνουν πίσω αναμνήσεις δυνατές και πανταχού παρούσες. Την οφείλω σε έναν από τους πιο καλούς μου φίλους (και κουμπάρο μου πλέον), τον λέκτορα της Νομικής Σχολής Γιάννη Δεληκωστόπουλο, ο οποίος, γοητευμένος τότε από την τέχνη του Ζογγολόπουλου, μου πρότεινε να πάμε να τον επισκεφθούμε. Δεν ήταν εύκολο, επειδή η ηλικιακή απόσταση ήταν τέτοια που από μόνη της μας δημιουργούσε ανησυχία - σχεδόν μας τρόμαζε.
Μια φιλική επίσκεψη
Γεννημένος στην Αθήνα το 1903, ο Γιώργος Ζογγολόπουλος ήταν ένας ανήσυχος καλλιτέχνης που υπήρξε ενεργό μέλος καλλιτεχνικών ομάδων, όπως η Ομάδα Τέχνης, η Ενωσις Ελεύθεροι Καλλιτέχναι, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Καλλιτεχνών, η Ομάδα Στάθμη, η Ομάδα Τομή και η Ομάδα για την Επικοινωνία και Εκπαίδευση στην Τέχνη. Από την πρώτη του εμφάνιση, το 1936, η δουλειά του άλλαξε πολλές φορές - μια γλυπτική που ερωτοτρόπησε τόσο με την παραστατικότητα όσο και με την αφαίρεση, πάνω από όλα όμως με το υλικό κατασκευής, την ίδια την ύλη των έργων. Ενδιαφερόταν ιδιαιτέρως για τον δημόσιο χώρο και άφησε πίσω του πολλά δημόσια γλυπτά: Μνημείο Ζαλόγγου (1954-1960), Γλυπτό από Corten, είσοδος Διεθνούς Εκθεσης Θεσσαλονίκης (1966), Μνημείο για τον Κύπριο Φοιτητή Κυριάκο Μάτση, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (1967), Ασπίδα, Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών (1989), Ομπρέλες (1997), παραλία Θεσσαλονίκης, Ομπρέλες (1998) Λ. Κηφισιάς, Δήμος Ψυχικού, Αίθριο (1999), Αττικό Μετρό Συντάγματος, Ομόνοια, πλατεία Ομονοίας (2001), Ολυμπιακοί Κύκλοι, Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών (2001) κτλ. Στην τελευταία περίοδο του έργου του, από το 1972, τον ενδιέφερε πολύ το στοιχείο της κίνησης, το νερό και ο ήχος, ενώ ως βασικό γλυπτικό υλικό χρησιμοποιούσε το ανοξείδωτο μέταλλο.
Ηταν λοιπόν κάτι ανάμεσα σε επαγγελματική και φιλική εκείνη η επίσκεψη και εγώ ένιωθα κάτι ανάμεσα σε δημοσιογράφο και τρομαγμένο μαθητή. Εγινε μόλις δύο χρόνια προτού ο Ζογγολόπουλος φύγει από τη ζωή (μέρη της δημοσιεύθηκαν αργότερα, ως νεκρολογία - βλ. «Το άλλο Βήμα», 16.5.2004). Συχνά έχω νιώσει έκτοτε ότι η επαφή αυτή ήταν ένα μοναδικό δώρο. Μολονότι λίγα μπορείς να ανακαλύψεις σε δύο ώρες από μια τέτοια ζωή, μας έδωσε τη γεύση εκείνη της οικειότητας που μας κάνει πια να νιώθουμε κάπως προνομιούχοι σε σχέση με το πλούσιο έργο του Ζογγολόπουλου - όπως νιώθουν ίσως οι συντηρητές έργων τέχνης που έχουν προνομιακά αγγίξει κάτι ανέγγιχτο από τόσους άλλους ή οι μελετητές αρχείων που έχουν νιώσει τη ζωντάνια της Ιστορίας να τους κοιτάζει μέσα από νεκρές σελίδες.
Ο ζωγράφος το 2004Ο γλύπτης μπορεί να μην είχε τελικά την ευκαιρία να επιβλέψει μια τέτοια έκθεση, το κοινό του όμως σε λίγες εβδομάδες θα έχει την ευκαιρία να τη δει. Την ευκαιρία δίνει το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο του προγράμματος «Megaron Plus», σε συνεργασία με το Ιδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου. Πρόκειται για την πρώτη μεγάλη αναδρομική μετά τον θάνατο του γλύπτη το 2004, που επιχειρεί να δώσει μια όσο το δυνατόν πιο πλήρη εικόνα του τόσο πλούσιου σε ευρηματικότητα και εύρος έργου του, όπως και της χαρισματικής προσωπικότητάς του. Εκτός από τα εμβληματικά έργα της μακράς πορείας του γλύπτη, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να δουν για πρώτη φορά σχέδια και προσχέδια, προπλάσματα, αρχιτεκτονικές μελέτες αλλά και μια σειρά έργα ζωγραφικής, εν πολλοίς άγνωστα στο κοινό.
Η αναδρομική έκθεση θα περιλάβει 54 γλυπτά, 28 ζωγραφικά έργα, καθώς και 56 σχέδια αρχιτεκτονικά και προσχέδια γλυπτών. Ολα τα έργα προέρχονται από το Ιδρυμα Γεωργίου Ζογγολόπουλου εκτός από δέκα γλυπτά της Συλλογής Πορταλάκη. Σύμφωνα με την επιμελήτρια της έκθεσης Εφη Ανδρεάδη, σκοπός «είναι να γίνει αντιληπτός ο ερευνητικά ανήσυχος χαρακτήρας του Ζογγολόπουλου που τον οδήγησε στη δημιουργία ενός γλυπτικού κόσμου που επηρέασε όχι μόνο την ελληνική εικαστική σκηνή αλλά και γενικότερα τον ευρωπαϊκό μοντερνισμό».
Δεν είχα τελικά την ευκαιρία να πάρω μια σωστή συνέντευξη από τον Γιώργο Ζογγολόπουλο, παρ' ότι το είχα τότε προγραμματίσει, λέγοντάς του ότι θα μπορούσαμε να το κάνουμε στο μέλλον. «Στο μέλλον;» με είχε ρωτήσει χαμογελώντας - σαν να μου έλεγε ότι οι ευκαιρίες δεν θα ήταν πολλές και ας έπαιρνα ό,τι μπορούσα τότε. Την ερώτηση που δεν έκανα εγώ την είχε κάνει ο φίλος μου που με είχε πάει στο σπίτι του γλύπτη - και αυτό ίσως ευθύνεται ακόμη περισσότερο που είχε θολώσει τόσο η ιδιότητά μου ως δημοσιογράφου: «Σας φοβίζει ο θάνατος;». «Αν με φοβίζει;» μας αντιγύρισε ο γλύπτης. «Οταν έχεις ζήσει εκατό χρόνια, ξέρετε, έρχεται μια στιγμή που σκέφτεσαι: Basta! Αρχίζουν οι δυνάμεις να ελαττώνονται και με φοβίζει περισσότερο αυτό το γεγονός παρά ο θάνατος». Ετσι η συζήτηση εκείνη είναι ό,τι μου έχει απομείνει. Θα την έχω μαζί μου στα εγκαίνιά του.
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Βασ. Σοφίας & Π. Κόκκαλη, τηλ. 210 7282.000, www.megaron.gr. Από τις 4 Νοεμβρίου 2008 ως τις 31 Ιανουαρίου 2009. Ωρες λειτουργίας: 10.00-18.00 καθημερινά. Γενική είσοδος: 6 ευρώ.
No comments:
Post a Comment