Ντέιβ Μπράουν: «Έχω το δικαίωμα να σατιρίζω τα πιστεύω σας»

Λίγο πριν έρθει στην Αθήνα για τα εγκαίνια της έκθεσης «Η γελοιογραφία στην Ευρώπη των 27», ο πολιτικός γελοιογράφος της βρετανικής εφημερίδας «The Independent» μιλάει για τα όρια που δεν πρέπει να έχει η ελευθερία του λόγου.

Υπάρχουν στιγμές που ο Μπλερ του λείπει. Ήταν, λέει, ο αγαπημένος του στόχος. «Προσφερόταν και σαν φυσιογνωμία. Από ένα σημείο και μετά, ήταν αρκετό να σκιτσάρω μόνο αυτιά και δόντια. Ίσως κι ένα γουρλωμένο μάτι.

»Ήταν αρκετά για να τον αποδώσω», λέει ο Ντέιβ Μπράουν, που υπογράφει τις πολιτικές γελοιογραφίες του «Independent» τα τελευταία δώδεκα χρόνια. «Βέβαια τον χόρτασα, ενώ δεν μπορώ να πω το ίδιο για τη Θάτσερ. Κρίμα γιατί ήταν πολύ εύκολο να τη σκιτσάρεις κι εξίσου εύκολο να τη μισείς», παραπονιέται κι η φωνή του έχει τόνο ελαφρώς νοσταλγικό.

• Πώς σας φάνηκε το εξώφυλλο του «New Yorker», που παρουσίαζε τον Μπαράκ και τη Μισέλ Ομπάμα σαν μαχητές του Ισλάμ, σατιρίζοντας την εικόνα που μια μερίδα Αμερικανών έχει για τον υποψήφιο πρόεδρο της χώρας;

«Πρώτα απ' όλα πιστεύω πως ο Ομπάμα δεν ενοχλήθηκε πραγματικά από το σκίτσο, μάλλον κατάλαβε τον στόχο της σάτιρας. Αλλά λογικό ήταν να κάνει τον θυμωμένο, ώστε να μην αφήσει κανένα περιθώριο στους Ρεπουμπλικάνους να το εκμεταλλευτούν. Τώρα, κατά τα άλλα, θεωρώ πως σαν γελοιογραφία δεν πέτυχε το στόχο της γιατί ήταν περιγραφική. Οταν παρωδείς ανθρώπους που έχουν εντελώς εξωφρενικές αντιλήψεις, πρέπει να πας πιο μακριά. Γιατί στους αναγνώστες σου, οι οποίοι είναι λογικοί, αυτοί οι άνθρωποι ήδη δείχνουν γελοίοι. Δεν συμφωνώ, όμως, με όσους λένε πως δεν θα έπρεπε να δημοσιευτεί, ώστε να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις. Πρέπει να δημοσιεύονται όλα ελεύθερα και να είμαστε ικανοί να συζητάμε μεταξύ μας στη βάση λογικών επιχειρημάτων».

• Σε μια δημοκρατική, πολυπολιτισμική κοινωνία, είναι εφικτό και λογικό να υπάρχουν κοινότητες ανθρώπων που διεκδικούν το δικαίωμα να προστατεύονται από προσβολές, απαιτώντας το στο όνομα της θρησκείας τους;

«Όχι, για κανέναν λόγο. Κανένας δεν έχει το δικαίωμα να απαιτεί να μην προσβληθεί. Οφείλω να σέβομαι το δικαίωμά σου να έχεις κάποια πιστεύω, αλλά την ίδια στιγμή έχω πάντα το δικαίωμα να πω ότι κατά τη γνώμη μου τα πιστεύω σου είναι ένα μάτσο ανοησίες».

• Πού βάζετε το όριο, όταν πρόκειται να σατιρίσετε ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση;

«Πουθενά, για να είμαι είμαι ειλικρινής. Νομίζω πως από τη στιγμή που δεν προτρέπεις άλλους ανθρώπους να ασκήσουν βία -πραγματική, σωματική βία- θα πρέπει να είσαι ελεύθερος να σκιτσάρεις και να γράψεις ό,τι θέλεις σε μια γελοιογραφία. Το μόνο όριο που βάζω είναι αυτό που μπορεί να μου επιβάλει η εφημερίδα. Κι αυτό όταν συμβαίνει δεν έχει να κάνει με πολιτικούς λόγους, αλλά με τις διαφορετικές ενδεχομένως αντιλήψεις μας περί λεπτού γούστου. Θέλω να πω ότι έχει τύχει να μου επιστρέψουν γελοιογραφίες για να βάλω πίσω τα παντελόνια που έλειπαν...».

• Οι Βρετανοί πολιτικοί εκτιμούν το χιούμορ, όταν βγάζει γέλιο σε βάρος τους;

«Έχω την αίσθηση πως όλο και λιγοστεύουν εκείνοι που ξέρουν να εκτιμούν μια πετυχημένη γελοιογραφία. Παλιότερα υπήρχαν πολιτικοί που συνειδητοποιούσαν πως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να κάνεις μια πολιτική γελοιογραφία ανώδυνη ήταν να αγοράσεις το πρωτότυπο. Άλλωστε αισθάνεσαι και λίγο αποτυχημένος, όταν ένα σκίτσο σου δεν αποδεικνύεται τόσο ενοχλητικό όσο περίμενες. Τελευταία οι πολιτικοί έχουν γίνει πολύ μυγιάγγιχτοι, ανησυχούν υπερβολικά για την εικόνα τους. Βέβαια σπαταλούν τόσο χρόνο και ενέργεια για να τη χτίζουν, να την αλλάζουν, να την προβάλλουν...Με αποτέλεσμα να χάνουν το χιούμορ τους. Ο Μέιτζορ, θυμάμαι, δεν άντεχε καθόλου τις γελοιογραφίες του και μάλιστα το ομολογούσε. Τεράστιο σφάλμα. Ποτέ δεν λες σε έναν γελοιογράφο ότι σε έχει εκνευρίσει, είναι σαν τον ενθαρρύνεις.Ετυχε μια φορά να μιλήσω για λίγο με τον Γκόρντον Μπράουν κι όταν κατάλαβε ποιος είμαι, παραπονέθηκε πως τον σχεδιάζω πιο χοντρό απ' ό,τι είναι. Κακή κίνηση, τώρα τον σχεδιάζω ακόμη πιο χοντρό».

Ανάμεσα στους Ευρωπαίους πολιτικούς, ποιοι σας προσφέρουν σταθερά έμπνευση;

«Θα έλεγα πως ο Σαρκοζί είναι θαυμάσια περίπτωση από κάθε άποψη. Βέβαια όταν ήταν ακόμη υπουργός έλεγε διάφορα εξωφρενικά πράγματα, έδινε περισσότερη τροφή. Τώρα κάπως έχει περιορίσει τις υπερβολές και τη μεγάλη επιθετικότητα στο λόγο του, αλλά παραμένει πολύ θεατρικός. Και οπωσδήποτε το παρουσιαστικό του είναι η χαρά του γελοιογράφου -πολύ κοντός με έντονα χαρακτηριστικά, πεταχτά αυτιά, μεγάλη μύτη. Επίσης είναι καταπληκτικό το κοντράστ όταν τον ζωγραφίζεις πλάι στην Κάρλα Μπρούνι. Έχει πολύ πλάκα να τον σκιτσάρεις. Και η Ανγκελα Μέρκελ δεν είναι κακή, αν και όσον αφορά τους Γερμανούς πρέπει να παραδεχτώ πως ο Χέλμουτ Κολ ήταν φοβερή φιγούρα για σκιτσάρισμα. Μπορούσες να κάνεις θαύματα με το σωματότυπό του».

Στην έκθεση «Η γελοιογραφία στην Ευρώπη των 27», που θα στεγάζεται στο Ζάππειο από τις 14 - 25/10, συμμετέχουν 92 πολιτικοί γελοιογράφοι.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΑΚΟΥ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 2 - 11/10/2008