Saturday, October 18, 2008

Μαρία Λοϊζίδου: Ο αγρότης προστατεύει τα φυτά του. Εγώ, την τέχνη μου


Μέσα σε δύο θερμοκήπια, ένα μεγάλο κι ένα μικρό, θα παρουσιάζει από την Παρασκευή η Μαρία Λοϊζίδου την τέχνη της στο αίθριο του μουσείου Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Και είναι τα κλασικά θερμοκήπια καλλιέργειας φυτών, σαν αυτά που βλέπουμε στα χωράφια. Μακρόστενα, διαφανή, θα λειτουργούν με το φυσικό φως του αττικού ουρανού. «Ενας αγρότης θα έβαζε τα φυτά του. Κι εγώ ό,τι παράγω βάζω...» εξηγεί απλά η γνωστή Κύπρια εικαστικός.


«Ο επίμονος κηπουρός», ένα από τα έργα στο Θερμοκήπιο
Ο,τι παράγει το δουλεύει εξαντλητικά με τα χέρια της. Το «καλλιεργεί» με έναν τρόπο απλό, οικείο. Το παραδίδει, όμως, στον θεατή καλά επεξεργασμένο, τόσο ώστε οι συμβολισμοί του κόσμου της να είναι αναγνώσιμοι και αναγνωρίσιμοι, παρά το γεγονός ότι η τέχνη της δεν είναι παραστατική.

«Living small», ή «Ελάχιστη ζωή» όπως το μεταφράζει η ίδια στα ελληνικά, είναι ο τίτλος της εγκατάστασης. «Είναι ένας περιορισμένος χώρος για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα που επιτρέπει την ανάπτυξη μιας χειρονομίας. Οπως σε μια γυάλα εργαστηριακή προφυλάσσεται κάτι για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Μπορεί να επωαστεί, μπορεί όμως και όχι. Το ίδιο ισχύει και για την έκθεση. Γι' αυτό μ' αρέσει να την ονομάζω «η καλλιέργεια της γραμμής ή της εικαστικής χειρονομίας».

Μέσα στα θερμοκήπια τοποθετούνται έργα απ' όλη τη διάρκεια της 20χρονης πορείας της: σχέδια, εφήμερα γλυπτά και αντικείμενα, αναπαραγωγές και διαφάνειες, «ό,τι δηλαδή χαρακτηρίζει τη δουλειά μου μέχρι τώρα. Τα ταξινόμησα έτσι ώστε να προσπαθήσω να καταλάβω τι ακριβώς συμβαίνει. Ο θεατής θα κάνει τη δική του ταξινόμηση...».

Στην προηγούμενη έκθεσή της, «Self Other», πέρυσι, η γυάλα ήταν το κέλυφος που προστάτευε τα έργα. Τώρα η γυάλα γίνεται θερμοκήπιο. Ποια είναι η αφετηρία; «Η αγωνία να επιζήσει κάτι μέσα από τη διαφορετικότητα. Η επιτακτική ανάγκη της προστασίας. Από μόνο του κινδυνεύει. Δεν μπορεί να βρει τις προϋποθέσεις που θα το βοηθήσουν να αντισταθεί. Ερχεται έτσι ένα κέλυφος να προστατεύσει αυτό που θα ήθελα πάρα πολύ να επιβιώσει».
  • Τι κινδυνεύει;
«Αμεσα η ίδια η εικαστική χειρονομία. Στη γενικότερη αγωνία επιβίωσης που ζούμε, η τέχνη έρχεται σαν μια "πολυτέλεια". Αν όλα τα άλλα δεν πάνε καλά, δεν μπορεί να επιβιώσει. Προέρχομαι από έναν τόπο που είναι πάρα πολύ μικρός και πάρα πολύ ασφυκτικός. Αναδημιουργώ αυτό τον χώρο προσπαθώντας να αντιμετωπίσω και η ίδια την πραγματικότητα. Πολύ απλά η ανάπτυξη και η εξέλιξη του τόπου μου είναι δυνατή μόνο με την ανεκτικότητα της διαφορετικότητας. Δεν έχουμε άλλη επιλογή. Πρέπει να τα βρούμε με ένα άλλο κομμάτι, που είναι τόσο διαφορετικό, χτίστηκε τόσο διαφορετικό. Και μόνο μέσα από ένα βοηθητικό εργαστήρι, που είναι για μένα η γυάλα ή το θερμοκήπιο, μπορεί αυτό να είναι δυνατό».

Αυτό δεν είναι μόνο προστασία, είναι και εγκλωβισμός.

«Με τη μόνη διαφορά ότι ο εικαστικός μου κόσμος είναι διαφανής. Θα φωτίζεται με το φως της ημέρας. Θα είναι ετερόφωτος, που σημαίνει ότι μπορεί να επιβιώσει και χωρίς την ανεκτικότητα του περιβάλλοντός του. Είναι πολύ σημαντικό αυτό για μένα γιατί έτσι ξεφεύγω από τον δογματισμό...».

Η έκθεση στο μεγάλο θερμοκήπιο θα ξεκινά με μικρά ξύλινα μακρόστενα φορεία, τα οποία μεταφέρουν την πρώτη της ύλη: μικροσκοπικά, κολλημένα σαν σιαμαία, ανθρωπόμορφα αγάλματα που είτε μοιράζονται το ίδιο κεφάλι, είτε το ίδιο κοστούμι. «Ο καθένας μας ασφυκτιά με κάποιον τρόπο με το "άλλο", το "διαφορετικό"», μάς εξηγεί. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα φορεία είναι αναπαραγωγές των κλασικών θηκών με τις οποίες μετέφεραν οι εξερευνητές των προηγούμενων αιώνων τα φυτά από τη μία χώρα στην άλλη. Και τα ονόμαζαν the curators! «Δεν είναι πολύ ωραία σύμπτωση; Ας σκεφτούν οι επιμελητές πόσο μεγάλη ευθύνη κουβαλάνε... Μπορεί να επιβιώσει κάτι στα χέρια τους, μπορεί και να πεθάνει...».

Αντλώντας η ίδια από την ιδέα της ταξινόμησης και της αρχειοθέτησης στη Φυσική Ιστορία, τοποθετεί τα εκθέματα στο θερμοκήπιο παραπέμποντας στις «Λέξεις και πράγματα» του Φουκό. «Στη φυτολογία, όπως παραδέχεται και ο Φουκό, τα πράγματα πρέπει όλα να ονομάζονται για να μπορείς να τα βγάλεις πέρα. Ετσι κι εγώ τα ονομάζω για να ταξινομήσω το χάος».

Μέσα από αναφορές στους αγαπημένους της καλλιτέχνες (Γκόγια, Κέντριτζ), στην ιστορία της τέχνης, αλλά και στην ίδια την παιδική της ηλικία (μέσα από γνωστά παραμύθια του Χ.Κ. Αντερσεν) η Μαρία Λοϊζίδου μιλάει τελικά για την ιστορία των ανθρώπων.

«Είναι σαν ένα παραμύθι. Ένα πήγαιν'-έλα από έναν κόσμο μυθικό σε έναν κόσμο πραγματικό. Τελικά, είναι πάρα πολύ πεζά πράγματα, πολύ απλοϊκές, σχεδόν αφελείς, ιστορίες που απασχολούν τον καθένα μας».

Στο δεύτερο θερμοκήπιο ένα τραπέζι με μια καρέκλα και ένα χειροποίητο βιβλίο περιμένει τον θεατή να το φυλλομετρήσει. Το «Ευρετήριο» περιέχει με τη σειρά που εμφανίζονται όλα τα έργα, τις αναφορές, τις σκέψεις, την έρευνά της. «Και δεν ανησυχώ καθόλου για τη φθορά του. Όλα άλλωστε στο "living small" είναι εφήμερα».
  • Η έννοια του εφήμερου στην τέχνη δεν σας πειράζει;
«Όχι, καθόλου. Μου δίνει μια ελευθερία. Εχω μεγάλο πρόβλημα με την ιδιοκτησία. Η εικόνα που θα μείνει με ενδιαφέρει. Αν το θυμόμαστε, σημαίνει ότι υπήρχε λόγος που έγινε. Αν όχι, και να έμενε ένα αντικείμενο κάπου κρυμμένο, μόνο ενοχλητικό θα μπορούσε να είναι... Εμείς εδώ τώρα που μιλάμε δεν είναι κάτι εφήμερο; Αν μας αφήσει κάτι η συνάντησή μας είναι σημαντικό. Αν όχι, τότε ήταν μεγάλη σπατάλη...».

Εως 23 Νοεμβρίου. Θα μείνει πάντως από την έκθεση ο δίγλωσσος κατάλογος με πρόλογο των επιμελητριών του μουσείου Μπενάκη Πολύνας Κοσμαδάκη και Σοφίας Χανδακά και κείμενο του αρχιτέκτονα και επίκουρου καθηγητή του Τμήματος Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Γιώργου Τζιρτζιλάκη. *

No comments: