Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ
Η περιπέτεια του αριστουργήματος του Ελ Γκρέκο «Η στέψη της Θεοτόκου», που αγοράστηκε το καλοκαίρι από το Ιδρυμα Ωνάση και εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη
Είχε δίκιο η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα όταν έλεγε χθες ότι «η δόνηση, η ένταση και η λάμψη του εξαφανίζει ό,τι βρίσκεται γύρω του». Ο πίνακας του Ελ Γκρέκο «Η στέψη της Θεοτόκου», το νέο απόκτημα του Ιδρύματος Ωνάση κι ένα από τα πιο ακριβοθώρητα έργα του, καταγοητεύει τον θεατή. Αν και μικρός (57 x 76,3 εκ.), ο οβάλ πίνακας συμπυκνώνει μοναδικά τα χαρακτηριστικά της πιο μεγάλης ωριμότητας του Κρητικού ζωγράφου.
Από σήμερα, μπορούμε όλοι να το θαυμάσουμε πλάι στα άλλα τρία έργα του Γκρέκο («Αγιος Πέτρος», «Ταφή του Χριστού» και «Η συναυλία των αγγέλων»), που ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη. Το Ιδρυμα Ωνάση το δάνεισε με γενναιοδωρία στην Εθνική Πινακοθήκη «για να αποτελέσει μέρος της οικογένειας των Γκρέκο», όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Ιδρύματος Αντώνης Παπαδημητρίου. Και όταν ολοκληρωθεί το κτίριο της «Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών», το επιβλητικό μέγαρο στη Λεωφόρο Συγγρού, τότε το έργο θα βρει τη μόνιμη θέση του μαζί με άλλα έργα της συλλογής του Ιδρύματος Ωνάση.
Το νέο «εθνικό απόκτημα» (ο ένατος Γκρέκο που βρίσκεται στη χώρα μας, τρεις στην Πινακοθήκη, δύο στο Μπενάκη, δύο στο Ηράκλειο και ένας στη Σύρο), αγοράστηκε το καλοκαίρι. Ενας Αμερικανός έμπορος τέχνης το διέθετε. Και καθώς έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου δεν μπορεί να βρει κανείς στην αγορά, το Ιδρυμα Ωνάση έσπευσε να το αποκτήσει. Η τιμή του δεν ανακοινώνεται. Η πρώτη φορά που εμφανίστηκε το έργο σε δημοπρασία ήταν το 1913. Εκτοτε η διαδρομή του είναι μεγάλη. Ανήκε σε οικογένεια ευγενούς, πέρασε στα χέρια Γερμανών συλλεκτών για να φτάσει τελικά στην περιουσία της δικτατορίας του Μάρκος στις Φιλιππίνες. Οι ΗΠΑ κατέσχεσαν την περιουσία του Μάρκος και το έργο δημοπρατήθηκε πριν από 12 χρόνια και κατέληξε στον Αμερικανό έμπορο τέχνης, από τον οποίο το απέκτησε το Ιδρυμα Ωνάση.
Εκτέθηκε για πρώτη φορά στη μεγάλη έκθεση «Ελ Γκρέκο, ταυτότητα και μεταμόρφωση» (1999-2000), που συνδιοργάνωσε η Εθνική Πινακοθήκη με τα μουσεία Τίσεν -Μπορνεμίτσα και Πράδο στη Μαδρίτη και το Παλάτσο ντέλε Εσποζιτσιόνι στη Ρώμη. Εκτέθηκε όμως μόνο στη Μαδρίτη, δεν ταξίδεψε ούτε στη Ρώμη ούτε την Αθήνα.
Αν και ανυπόγραφο δεν αμφισβητείται η αυθεντικότητά του. Το Ιδρυμα Ωνάση φρόντισε να την επιβεβαιώσει. Απευθύνθηκε στο Πράδο αλλά και στην Εθνική Πινακοθήκη που την εγγυήθηκαν. Το έργο είναι το ελαιογραφικό προσχέδιο για την ανάλογη σύνθεση του μοναστηριού και νοσοκομείου του Ιγέσκας (Illescas) κοντά στο Τολέδο, που κοσμεί την αψίδα του ιερού του ναού. Ο Χοσέ Αλβάρεζ Λοπέρα, που χάθηκε πρόωρα φέτος και έχει συντάξει τον δίτομο επιστημονικό κατάλογο του Γκρέκο, ταυτίζει τον πίνακα με το έργο που βρέθηκε στα κατάλοιπα του Γκρέκο, έχει τις ίδιες διαστάσεις και περιγράφεται από τον γιο του ζωγράφου Χόρχε Μανουέλ στον κατάλογο του 1614 ως «μικρός πίνακας οβάλ με θέμα τη "Στέψη της Θεοτόκου"». Ο Λοπέρα μάλιστα θεωρεί το προσχέδιο ανώτερο της τελικής σύνθεσης στο μοναστήρι Ιγέσκας.
Ο Γκρέκο ανέλαβε την παραγγελία να φιλοτεχνήσει τον ναό Ιγέσκας το 1603 και μπλέχτηκε σε μια δικαστική διαμάχη με τους πελάτες του που θεώρησαν πολύ ακριβή την αμοιβή του. Για να την αποφύγουν αμφισβήτησαν την αξία του Θεοτοκόπουλου. Ο ίδιος όμως την υπερασπίστηκε λέγοντας χαρακτηριστικά ότι το έργο του στο μοναστήρι είναι «το αποκορύφωμα της τέχνης του».
Ο μοναδικός αυτός πίνακας του Γκρέκο, μια μαγευτική συμφωνία χρώματος και φωτός, ανήκει στην τελευταία δημιουργική και τεχνοτροπική περίοδό του (1603-1605) και βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση.
Αν και οι καιροί που ζούμε, οικονομικά, δεν ευνοούν την αγορά έργων τέχνης, ο Αντώνης Παπαδημητρίου θυμήθηκε ότι και τη «Συναυλία των Αγγέλων», το πρώτο έργο του Γκρέκο που απέκτησε η Πινακοθήκη αγοράστηκε το 1931 (εν μέσω της μεγάλης κρίσης) από τον Ελευθέριο Βενιζέλο με δάνειο από την Εθνική Τράπεζα έναντι 600.000 χρυσών φράγκων... *
Από σήμερα, μπορούμε όλοι να το θαυμάσουμε πλάι στα άλλα τρία έργα του Γκρέκο («Αγιος Πέτρος», «Ταφή του Χριστού» και «Η συναυλία των αγγέλων»), που ανήκουν στην Εθνική Πινακοθήκη. Το Ιδρυμα Ωνάση το δάνεισε με γενναιοδωρία στην Εθνική Πινακοθήκη «για να αποτελέσει μέρος της οικογένειας των Γκρέκο», όπως είπε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του Ιδρύματος Αντώνης Παπαδημητρίου. Και όταν ολοκληρωθεί το κτίριο της «Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών», το επιβλητικό μέγαρο στη Λεωφόρο Συγγρού, τότε το έργο θα βρει τη μόνιμη θέση του μαζί με άλλα έργα της συλλογής του Ιδρύματος Ωνάση.
«Η στέψη της Θεοτόκου» είναι το ένατο έργο του Γκρέκο που βρίσκεται στη χώρα μας. Αν και ανυπόγραφο, Πράδο και Εθνική Πινακοθήκη εγγυώνται την αυθεντικότητά του |
Εκτέθηκε για πρώτη φορά στη μεγάλη έκθεση «Ελ Γκρέκο, ταυτότητα και μεταμόρφωση» (1999-2000), που συνδιοργάνωσε η Εθνική Πινακοθήκη με τα μουσεία Τίσεν -Μπορνεμίτσα και Πράδο στη Μαδρίτη και το Παλάτσο ντέλε Εσποζιτσιόνι στη Ρώμη. Εκτέθηκε όμως μόνο στη Μαδρίτη, δεν ταξίδεψε ούτε στη Ρώμη ούτε την Αθήνα.
Αν και ανυπόγραφο δεν αμφισβητείται η αυθεντικότητά του. Το Ιδρυμα Ωνάση φρόντισε να την επιβεβαιώσει. Απευθύνθηκε στο Πράδο αλλά και στην Εθνική Πινακοθήκη που την εγγυήθηκαν. Το έργο είναι το ελαιογραφικό προσχέδιο για την ανάλογη σύνθεση του μοναστηριού και νοσοκομείου του Ιγέσκας (Illescas) κοντά στο Τολέδο, που κοσμεί την αψίδα του ιερού του ναού. Ο Χοσέ Αλβάρεζ Λοπέρα, που χάθηκε πρόωρα φέτος και έχει συντάξει τον δίτομο επιστημονικό κατάλογο του Γκρέκο, ταυτίζει τον πίνακα με το έργο που βρέθηκε στα κατάλοιπα του Γκρέκο, έχει τις ίδιες διαστάσεις και περιγράφεται από τον γιο του ζωγράφου Χόρχε Μανουέλ στον κατάλογο του 1614 ως «μικρός πίνακας οβάλ με θέμα τη "Στέψη της Θεοτόκου"». Ο Λοπέρα μάλιστα θεωρεί το προσχέδιο ανώτερο της τελικής σύνθεσης στο μοναστήρι Ιγέσκας.
Ο Γκρέκο ανέλαβε την παραγγελία να φιλοτεχνήσει τον ναό Ιγέσκας το 1603 και μπλέχτηκε σε μια δικαστική διαμάχη με τους πελάτες του που θεώρησαν πολύ ακριβή την αμοιβή του. Για να την αποφύγουν αμφισβήτησαν την αξία του Θεοτοκόπουλου. Ο ίδιος όμως την υπερασπίστηκε λέγοντας χαρακτηριστικά ότι το έργο του στο μοναστήρι είναι «το αποκορύφωμα της τέχνης του».
Ο μοναδικός αυτός πίνακας του Γκρέκο, μια μαγευτική συμφωνία χρώματος και φωτός, ανήκει στην τελευταία δημιουργική και τεχνοτροπική περίοδό του (1603-1605) και βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση.
Αν και οι καιροί που ζούμε, οικονομικά, δεν ευνοούν την αγορά έργων τέχνης, ο Αντώνης Παπαδημητρίου θυμήθηκε ότι και τη «Συναυλία των Αγγέλων», το πρώτο έργο του Γκρέκο που απέκτησε η Πινακοθήκη αγοράστηκε το 1931 (εν μέσω της μεγάλης κρίσης) από τον Ελευθέριο Βενιζέλο με δάνειο από την Εθνική Τράπεζα έναντι 600.000 χρυσών φράγκων... *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 23/10/2008
No comments:
Post a Comment