Του Τασου Μπιρη*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 5 Oκτωβρίου 2008
Η γιορτή τελείωσε. Η επανάληψή της κάθε τέσσερα χρόνια θα έπρεπε να μας έχει κάνει σοφότερους, καθώς εκφράζει ολοφάνερα τη σταθερή μετακίνηση της παγκόσμιας κοινότητας προς ένα όλο και πιο άκρατο ωφελιμισμό και καταναλωτισμό. Και βεβαίως, όχι μόνο σε αναφορά με τον αθλητισμό.
Εντούτοις, ενώ ξέραμε ή υποψιαζόμαστε την ηθική, την αισθητική, τη λογική της, όλοι (πολιτικοί, κοινωνικοί και πολιτιστικοί ταγοί, τα ΜΜΕ και φυσικά, οι –βυθισμένοι στις πολυθρόνες τους– θεατές) ξαναπαρουσιαστήκαμε ανήξεροι, εύπιστοι, ευελπιστούντες. Εννοείται, πριν, κατά τη διάρκεια και έως τη λήξη του υπερθεάματος.
Ενώ τώρα που το θηρίο (εντός μας και εκτός μας) είναι πια χορτάτο από ρεκόρ, αλλά και από τα οικονομικά πάρε - δώσε με μπλουζάκια, έως και γιγαντιαία στέγαστρα - «φωλιές πουλιών» και τεθλασμένους ουρανοξύστες, γίναμε ξαφνικά αυστηροί κριτές του. Αρχίσαμε έξυπνα, με απενοχοποιητικά μισόλογα: ότι, τάχα, οι «δικοί μας Αγώνες» ήταν πιο ανθρωποκεντρικοί.
Οτι εξέφραζαν το «Μέτρο»! Και μετά, με αυξανόμενη συχνότητα, παρουσιάζεται στον ξένο και ελληνικό Τύπο «βροχή» δομικών αντιρρήσεων και προβληματισμών. (Ενώ διπλανές στήλες προετοιμάζουν, ήδη από τώρα, τη χαρμόσυνη ατμόσφαιρα για την επανάληψη του «ίδιου έργου» μετά τέσσερα χρόνια στο Λονδίνο.)
Λόγω εγγύτητας προς το αντικείμενο, θα σταθώ σε ενστάσεις και ερωτήματα που σχετίζονται με την αρχιτεκτονική των αγώνων. Ανακαλύψαμε π.χ. ότι υπάρχουν σήμερα διάσημοι αρχιτέκτονες που υπηρετούν ανελεύθερα καθεστώτα!
Εκπλήσσει αυτή η όψιμη ευαισθησία για την, προ πολλού ξεχασμένη, ιδεολογία και ηθική της αρχιτεκτονικής.
Στο Ντουμπάι
Γιατί το συγκεκριμένο διεθνές Jet-Set που έχτισε το Ολυμπιακό Πεκίνο, το γνωρίζουμε (όπως γνωρίζουμε και τα έργα του) από καιρό. Π.χ. πριν το Πεκίνο, και πάλι ως κινηματογραφική «ομάδα κρούσεως», ξαναχτύπησε χρυσή φλέβα στο δημοκρατικό Ντουμπάι. Θαυματούργησε χωρίς φραγμό μέσα στην έρημο, με τεχνητά νησιά και φυλασσόμενες οικολογικές(!) νέες πόλεις με ολόκληρα δάση ουρανοξυστών.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια περίπου, οι αρχιτέκτονες αυτοί αποτελούν (μαζί με την απο-ιδεολογικοποιημένη, α-τοπική, αντι-ανθρώπινη, αλλά μορφολογικά εντυπωσιακή και κυρίως πανάκριβη αρχιτεκτονική τους) το καθαγιασμένο φετίχ του παγκόσμιου υλιστικού εκσυγχρονισμού. Είναι τα «άτακτα» αγαπημένα παιδιά των ισχυρών διεθνών κέντρων εξουσίας, όχι μόνο ανελεύθερων, αλλά και πολύ ελεύθερων καθεστώτων (μηδέ του δικού μας εξαιρουμένου), αλλά και των ξένων και δικών μας ΜΜΕ, των τεχνοκριτικών, των (ειδικών και μη) αρχιτεκτονικών βιβλίων και περιοδικών και (το πιο χαρακτηριστικό) πλείστων γνωστών αρχιτεκτονικών σχολών.
Μέσω ενός μυστικοπαθούς λατρευτικού λόγου, τα έργα τους ανακηρύσσονται προκαταβολικώς «Μεγάλα» και «Σωτήρια», πριν καν σχεδιαστεί το πρώτο σκίτσο. Λες και είναι από Θεού προδιαγεγραμμένο, αμέσως ολοφάνερο και συχνό το θαύμα (ειδικά μάλιστα στην αρχιτεκτονική, η οποία χρειάζεται πέρασμα χρόνου για να βιωθεί εν δράσει, πριν κριθεί ουσιαστικά).
Υπερ-προβολή
Είναι τέτοια και τόση η καθοδηγούμενη διεθνής και τοπική υπερ-προβολή, αλλά και υπερ-προστασία αυτών των υπερ-αθλητών-αρχιτεκτόνων, ώστε όποιος τολμήσει να ασκήσει (χωρίς ανάλογες πλάτες) οποιαδήποτε κριτική απομονώνεται και χρίεται γραφικός, τοπικιστής, κολλημένος στο «παλαιό», από τους αποστόλους του επιθετικού εκσυγχρονισμού που υπηρετούν.
Ετσι, έχουν γίνει και εδώ πρότυπα προς μίμηση σχεδόν χωρίς αντίλογο. Δεν είναι π.χ. τυχαίο ότι (τώρα τελευταία) επιχειρείται πονηρά να ξανατεθεί το θέμα της κατασκευής ουρανοξυστών και στον τόπο μας. Αντιθέτως, είναι δείγμα του χοντρού παιχνιδιού που παίζεται με την αρχιτεκτονική.
Οικονομική αξία
Γιατί το αποτέλεσμά της, δηλαδή το αρχιτεκτόνημα, εκτός της μεγάλης υπεραξίας του ως έργου τέχνης ή συμβόλου (εάν και εφόσον καλύπτει αυτές τις προδιαγραφές) έχει καθεαυτό, μεγάλη έως και τεράστια οικονομική αξία και μόνο ως υλική κατασκευή. Ανεξαρτήτως αν είναι «ωραίο» ή «άσχημο». Γι’ αυτό πανίσχυροι διεθνείς διαχειριστές και καρπωτές της αξίας του χρήματος ενδιαφέρονται τόσο πολύ, ειδικά για την αρχιτεκτονική. Γι’ αυτό υποδύονται τους άδολους φιλότεχνους εραστές της, ή ενίοτε γίνονται και αυστηροί κριτές - καθοδηγητές της.
Είναι, όμως, συνολικά και χωρίς εξαίρεση πια η αρχιτεκτονική ένα προσοδοφόρο, ξέφραγο πεδίο ανταγωνιστικού πρωταθλητισμού και εξουσιαστικών σχέσεων;
Μπορεί, πόσο, πώς, να είναι η αρχιτεκτονική αποτέλεσμα ελεύθερης σκέψης και να λειτουργεί μέσα σε κοινωνικά - ηθικά πλαίσια, όταν, όσο πιο ανελεύθερο είναι το καθεστώς που την εντέλλεται, τόσο πιο πολλές «δυνατότητες» και «ελευθερίες» προσφέρει ανταποδοτικά στον αρχιτέκτονα για να υλοποιήσει τις τρέλες του;
(Αλλά για όλα αυτά θα συνεχίσουμε και την επόμενη Κυριακή…)
* Ο κ. Τάσος Μπίρης είναι αρχιτέκτων, καθηγητής Συνθέσεων, Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
No comments:
Post a Comment