Saturday, October 25, 2008

Ο Τζεφ Κουνς μάς «ξύπνησε» ή βεβήλωσε ένα εθνικό μνημείο;

Tης Μαργαριτας Πουρναρα, Η Καθημερινή, Σάββατο, 25 Oκτωβρίου 2008

Ενας Αμερικάνος στο Παρίσι. Για να είμαστε πιο ακριβείς, ένας τέως χρηματιστής της Γουόλ Στριτ και νυν καλλιτέχνης, στο Παλάτι των Bερσαλλιών. Η έκθεση του Τζεφ Κουνς σε ένα από τα ιστορικότερα μνημεία του κόσμου αποτέλεσε ευρύτατο θέμα συζήτησης. Το συγκεκριμένο αφιέρωμα μαζί με την δημοπρασία του Ντέιμιεν Χερστ στον οίκο Sotheby’s ήταν τα δύο εικαστικά γεγονότα της χρονιάς που συγκέντρωσαν τα φώτα της δημοσιότητας. Οχι αδίκως. Το καθένα προκάλεσε ζωηρότατες αντιπαραθέσεις, για διαφορετικούς λόγους.

Σε ό,τι αφορά τον Κουνς, το δίλημμα παραμένει και ετέθη με σαφήνεια στη Γαλλία και σε άλλες χώρες. Πρέπει να παραχωρείται η άδεια σε καλλιτέχνες να επεμβαίνουν εικαστικά σε σημαντικά μνημεία; Θεωρείται βεβήλωση ή είναι ένας έξυπνος τρόπος να «ξυπνήσει» ένα κτίριο ή μια τοποθεσία, από τον βαθύ ύπνο της ιστορίας; Μειώνεται η αξία ενός μνημείου ή μας δίδεται η ευκαιρία να το δούμε με φρέσκια ματιά;

Ας γίνουμε σαφέστεροι. Μήπως τελικά είναι ιεροσυλία να παραδίδουν οι Γάλλοι το Παλάτι του Βασιλιά - Ηλιου στα χέρια ενός Αμερικάνου που φτιάχνει τεράστια σκυλάκια από πανσέδες, πίνακες με σκηνές από τις σεξουαλικές του συνευρέσεις με την τέως σύζυγό του Τσιτσιολίνα και τοποθετεί μπάλες του μπάσκετ μέσα σε ενυδρεία; Ή μήπως τελικά η τέχνη του Κουνς (που αγοράζεται σε τιμές αστρονομικές από τους συλλέκτες) είναι απλώς η σημερινή εκδοχή αυτής της εξωπραγματικής χλιδής που βλέπουμε στις Bερσαλλίες, συνεπώς ταιριάζει στο μνημείο; Ο ίδιος απαντά ως εξής: «Τοποθετώντας πλάι πλάι νέα έργα με παλιότερα, σου επιτρέπεται να ανακαλύψεις εκ νέου τη σχέση της Ιστορίας με την Ιστορία της Τέχνης. Και το μπαρόκ είναι για μένα το ιδανικό πλαίσιο για να τονίσω τη φιλοσοφική φύση της δουλειάς μου». Αλλοι συμφωνούν, άλλοι διαφωνούν, οπωσδήποτε όμως κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο Κουνς μοιάζει με τον σύγχρονο Roi Soleil της τέχνης.

AΠOΨH: Δικαίωμα του καλλιτέχνη, δικαίωμα και του κοινού να κρίνει

Του Μανωλη Χαρου*

H απάντησή μου είναι ξεκάθαρη και μονολεκτική. Ναι. Το οποιοδήποτε αντικείμενο ή μνημείο πολιτισμού μπορεί να συνδιαλλαγεί με τη σύγχρονη δημιουργία και τέχνη, και δεν έχει να χάσει τίποτε. Πολλές τέτοιες εκθέσεις μού έρχονται στον νου, όπως οι καταπληκτικές και ιστορικές επεμβάσεις του Κριστό, που «πακετάρησε» την Πον Νεφ στο Παρίσι ή την Καγκελαρία στο Βερολίνο. Τη μεγάλη έκθεση του Αλεσίνσκι με τα νερά στο μουσείο Ναυτικής Ιστορίας της Γαλλίας, την έκθεση του Γκρηναγουέη με τα σύννεφα και τους ουρανούς ή την πιο πρόσφατη του Φαμπρ στο Λούβρο.

Την έκθεση Κουνς την είδα, και στις Βερσαλλίες έχω ξαναπάει. Είναι στους 2-3 υψηλότατους τουριστικούς προορισμούς της Γαλλίας, με εκατομμύρια τουρίστες τον χρόνο. Η συγκεκριμένη έκθεση λοιπόν με το φουσκωτό λαγουδάκι και το μπαλονάκι στην αίθουσα με τους καθρέφτες ή τον ανάποδα κρεμασμένο φουσκωτό αστακό στη θέση του κρυστάλλινου πολυελαίου της βασίλισσας (έργα σύγχρονης τέχνης που στοίχησαν στους ιδιοκτήτες τους πολλά εκατομμύρια ευρώ) δεν νομίζω πως πρόσβαλε σε κάτι τον χώρο, που έτσι κι αλλιώς είναι το σύμβολο της χλιδής και της πολυτέλειας.

Σε ένα μνημειακών διαστάσεων ego-trip, ο καλλιτέχνης δημιούργησε την προτομή του σε μάρμαρο Καρέρας και θέλησε να την τοποθετήσει δίπλα στην προτομή του Λουδοβίκου. Φέρνοντας και το απαραίτητο χρήμα που στοίχισε η έκθεση απο τους μαικήνες του, στους οποίους ανήκουν τα έργα, συμπλήρωσε το τρίγωνο που επαγγέλλεται (εκ του επαγγελία, αλλά και επάγγελμα). Πολυτέλεια - Χλιδή - Χρήμα. Εκεί θεωρεί πως κατοικοεδρεύει η Τέχνη και η Εμπνευση. Δικαίωμά του. Και δικαίωμα στον θεατή να κρίνει, που να πούμε εδώ πως δεν είναι ο θεατής των «μουσείων», αλλά ο τουρίστας. Ο άλλος, ο πιο ας πούμε υποψιασμένος θεατής, επίσης κρίνει. Σε κάθε περίπτωση επειδή γίνεται πολύς λόγος για το χιούμορ της έκθεσης, σαφώς υπάρχει, αλλά δεν ξέρω ειλικρινά σε ποιον να το χρεώσω: στον καλλιτέχνη που παιδί της Γουόλ Στριτ εμπνέεται με τον Λουδοβίκο, στον διευθυντή των Μουσείων της Γαλλίας που ενταμίευσε την επιταγή ή στους θεατές εκείνους που ξεκαρδίζονται με τα έκπληκτα ματάκια του τουρίστα, που έχοντας πληρώσει 13 ευρώ, βλέπει εμπρός του τον Ροζ Πάνθηρα, και του λέει αυστηρά και ο ξεναγός πως πρόκειται για σπουδαίο έργο σύγχρονης τέχνης.

  • * Ο Μανώλης Χάρος είναι εικαστικός.
AΠOΨH: Πρόκειται για ψευτοδίλημμα, με τις Βερσαλλίες σε ρόλο σκηνικού

Της Ελισάβετ Λύρα*

Σήμερα πλέον, κανένας ζωντανός καλλιτέχνης, δεν έχει θέση σε ένα μουσείο. Θα αναφερθώ σε ένα δοκίμιο του Douglas Copland για το έργο του Κουνς που περιγράφει πώς «...ο Κουνς μιλάει πάντα με αυτό το “ευλογημένο” χαμόγελο. Μοιάζει με τον Πάπα, να παίζει πόκα. Ενώ η δουλειά του μοιάζει εκτυφλωτικά ρηχή, ο ίδιος μας λέει, ότι εμπεριέχει ανείπωτα κρυφά βάθη - σε “πολική” αντίθεση με τον Warhol. Η δουλειά του είναι αποευαισθητοποιημένη και ταυτόχρονα συναισθηματική. Ποτέ όμως δεν παρουσίασε απόδειξη κάποιας ειρωνικής αποστασιοποίησης από τα πηγαία υλικά της δημιουργίας του...»

Οι Βερσαλλίες είναι ανάκτορο στην ομώνυμη πόλη, λίγο έξω από το Παρίσι. Από το 1682 έως το 1789 ήταν πρωτεύουσα της Γαλλίας. Ο Λουδοβίκος ΙΔ΄ προέκτεινε το μικρό παλάτι που προϋπήρχε ως βασιλικό περίπτερο κυνηγιού. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1661 και διήρκεσαν 24 χρόνια. Από τα τέλη του 18ου αιώνα έχει τη σημερινή του μορφή. Η πρόσοψή του είναι πάνω από μισό χιλιόμετρο. Χρησιμοποιήθηκαν πάνω από 20.000 εργάτες - νούμερο πρωτάκουστο για την εποχή. Στο κέντρο βρίσκεται η «Αίθουσα των Καθρεφτών», στολισμένη με πανάκριβα κρύσταλλα και καθρέφτες. Τα διαμερίσματα γύρω από αυτήν είναι διακοσμημένα με τοιχογραφίες εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία, με τους χώρους να φέρουν ονόματα όπως «Δωμάτιο του Ηρακλή», «Σαλόνι της Αφροδίτης», κ.λπ. Γνωστό είναι το ανάκτορο και για τους μυθικούς σε μέγεθος κήπους, σχεδιασμένοι σε συνέχεια της αρχιτεκτονικής του, με πολλά συντριβάνια και αγάλματα. Το «Μεγάλο Κανάλι», 24 εκταρίων, σε σχήμα σταυρού, περιέχει το «Σιντριβάνι του Απόλλωνα». Ολα αυτά, ώστε να αποδοθούν τιμές στον Βασιλιά Ηλιο. Η ζωή της βασιλικής οικογένειας και της παρέας της χαρακτηριζόταν από χλιδή, σπατάλη και τζόγο. Τα ποσά που ξοδεύονταν για φρουφρού και αρώματα, ήταν αστρονομικά. Μετά το 1789, οι Βερσαλλίες έχουν σταματήσει να είναι κέντρο εξουσίας. Είναι το Εθνικό Μουσείο της Γαλλίας, πόλος έλξης εκατομμυρίων τουριστών...

Σε κάθε περίπτωση, ο Κουνς δεν είναι ούτε ο πρώτος ρηχός, πλην «σταρ-καλλιτέχνης», που φιλοξενείται στις Βερσαλλίες, μήτε ο τελευταίος διάσημος δημιουργός, που βλέπει έργα του να εκτίθενται στις παστωμένες από χρυσό σάλες της «αποθέωσης του Μπαρόκ». Πρόκειται για ψευτοδίλημμα. Οι Βερσαλλίες αποτελούν ένα εντυπωσιακό «σκηνικό» που η σύγχρονη Γαλλία επιμένει να χρησιμοποιεί ως... Chanel no 5.

  • *Η Ελισάβετ Λύρα είναι γκαλερίστα.

No comments: