Μάριος Βατζιάς: Ηθος, σεμνότητα, αγωνιστικότητα

Κηδεύτηκε χτες από το Α΄ Νεκροταφείο ο εικαστικός Μ. Βατζιάς

Μία ακόμη απώλεια είχε φέτος η εικαστική οικογένεια. Ο Μ. Βατζιάς «έφυγε» το περασμένο Σάββατο, προδομένος από την καρδιά του. Συγγενείς, συνάδελφοι, συναγωνιστές και φίλοι είπαν χτες το μεσημέρι, στο Α΄ Νεκροταφείο, το ύστατο «χαίρε». Στο κριτικό πνεύμα του, στην έντιμη στάση που κράτησε σε όλη του τη ζωή, στην πλούσια εικαστική του δραστηριότητα, αλλά και στους αγώνες του μέσα από το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών, στάθηκε, αποχαιρετώντας τον, εκ μέρους του ΕΕΤΕ, η ζωγράφος Ντιάνα Αντωνακάτου. Παρευρέθηκαν η βουλευτής του ΚΚΕ, Εύα Μελά, ο Γιάννης Σκαρπερός από το Πολιτιστικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, ενώ στεφάνια έστειλαν: Η ΚΕ του ΚΚΕ, η Αχτίδα Καλλιτεχνών του ΚΚΕ, το ΕΕΤΕ, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεταξοχωρίου κ.ά.

Ο θάνατος του Μ. Βατζιά είναι βαρύ πλήγμα για τους εικαστικούς, για όσους συνοδοιπόρησαν μαζί του στους αγώνες του Επιμελητηρίου. Για όσους μοιράστηκε μαζί τους αξίες, ιδέες, οράματα για μια δίκαιη κοινωνία. Ζωγράφος, αγιογράφος, ποιητής, «άνθρωπος της Αριστεράς» όπως έλεγε, στο πλάι του Κόμματος, πάντα, ο Μ. Βατζιάς υπήρξε πνεύμα ανήσυχο, με σπάνιο ήθος και σεμνότητα.

Γεννημένος το 1926 στο Μεταξοχώρι Αγιάς Λάρισας, σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (1948-1953), με δάσκαλο τον Α. Γεωργιάδη. Αγωνιστής του ΕΑΜ (οργάνωση Παγκρατίου), πολέμησε στη «μάχη της Αθήνας». Φυλακίστηκε στις φυλακές Αβέρωφ το 1944 και στάλθηκε από τους «συμμάχους» Εγγλέζους, μαζί με άλλους αγωνιστές, στο στρατόπεδο «Ελ Τάμπα».

Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε (1958) στην αίθουσα «Κούρος». Ακολούθησαν η «Αρχιτεκτονική» (1962), «Αστορ» (1966), «Νέες Μορφές» (1974, 1977, 1984), «Τιτάνιουμ» (1998) κ.ά. Συμμετείχε σε διεθνείς εκθέσεις εθνικής εκπροσώπησης, σε κρατικές πανελλήνιες και πενήντα ομαδικές οργανωμένες από φορείς (Μόσχα, παγκόσμια έκθεση, Α΄ Μπιενάλε Παρισιού, VII Μπιενάλε Αλεξάνδρειας, ΧΙΙΙ Μπιενάλε Σάο Πάολο κ.ά.).

Σημαντική ήταν η προσφορά του Μ. Βατζιά στους αγώνες του συλλογικού φορέα των εικαστικών καλλιτεχνών, του ΕΕΤΕ. Ιδρυτικό μέλος της Ενωσης Πτυχιούχων της ΑΣΚΤ (1964), συμμετείχε στην οργάνωση του 1ου Συνεδρίου Εικαστικών Τεχνών (1966, συνέδριο - οδηγός για τις μετέπειτα εξελίξεις στο χώρο των εικαστικών τεχνών). Μέλος της «Ομάδας πρωτοβουλίας για την τροποποίηση του ιδρυτικού νόμου του ΕΕΤΕ» (1974) και της Επιτροπής Αγώνα για την τροποποίηση του ιδρυτικού νόμου του ΚΕΕ (σήμερα ΕΕΤΕ). Από τη θέση του προέδρου του Επιμελητηρίου (1981-1984), ο Μ. Βατζιάς βοήθησε με όλες του τις δυνάμεις στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων των εικαστικών καλλιτεχνών.

Η ζωγραφική του συνδυάζει μορφολογικά δεδομένα της μεταβυζαντινής ζωγραφικής και του σουρεαλισμού. Η θεματολογία του, εμπνευσμένη κυρίως από το διαστημικό χώρο - σε σχέση με τον άνθρωπο και την αποξένωσή του - αλλά και από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, είναι εμφανής και στους τίτλους των κύκλων δουλειάς του: «Τα διαστημικά», «Αστροναυτικά και άλλα», «Η παρουσία του ήρωα», αλλά και στη μεγάλη ενότητα «Ανθρωποι στο δρόμο». Το 2001, το βιβλίο του «Συνεργούντος του καιρού», αποκάλυψε μία ακόμη δημιουργική πτυχή του, εκείνη της ποίησης.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Τρίτη 30 Δεκέμβρη 2008

ΠΑΡΟΜΟΙΑ ΘΕΜΑΤΑ

28/12/2008

-- ... γιατί «τελικά η ομορφιά θα νικήσει!»

12/12/2008

-- «Θα συνεχίσουμε τον αγώνα σου... »

28/6/2008

-- Το τελευταίο «αντίο»

27/1/2001

-- «Συνεργούντος του καιρού»

9/3/1999

-- Καλό σου ταξίδι σύντροφε

ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΟΥ 2009: Ο χρυσός της Μήδειας και οι γυναίκες

Της Μαίρης Αδαμοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2008

Χιλιάδες άγνωστες αρχαιότητες, βροχή αναδρομικών εκθέσεων, χρυσό από την πατρίδα της Μήδειας, το παρελθόν του Έρωτα και εικαστικές βόλτες στο Φάληρο μάς επιφυλάσσει το 2009
Από τις αποθήκες στο φως: 2.500 αρχαιότητες- πολλές από τις οποίες βγαίνουν για πρώτη φορά από τις αποθήκες, σε επτά νέες αίθουσες και σε 550 τ.μ. επιπλέον θα περιμένουν τους επισκέπτες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που μέσα στο 2009 ετοιμάζεται να ολοκληρώσει την επανέκθεση των συλλογών του. Χρυσά κοσμήματα και αργυρά σκεύη, πήλινα ειδώλια από τη Γεωμετρική έως τη Ρωμαϊκή Εποχή, μοναδικά γυάλινα αντικείμενα, κυπριακές αρχαιότητες αλλά και η συλλογή Βλαστού που περιλαμβάνει αγγεία, κοσμήματα και ειδώλια υπόσχονται να συμπληρώσουν την εικόνα που προσφέρει το μεγαλύτερο και πλουσιότερο ελληνικό μουσείο.

Επανέκθεση όμως ετοιμάζει και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, από τη «Συλλογή αρχαίας ελληνικής τέχνης», στον β΄ όροφο, με 350 εκθέματα από το 2000 π.Χ. έως τον 4ο αιώνα μ.Χ. και διαδραστικές εφαρμογές .

Στο Βυζαντινό. Τη μεγαλύτερη έκθεση για την εποχή μετά τη μεταβυζαντινή περίοδο ετοιμάζει το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας. Περισσότερα από 1.500 αντικείμενα, σπάνιες εικόνες και λειτουργικά αντικείμενα- από την Άλωση ώς την Ίδρυση του Νέου Ελληνικού Κράτους- έως έργα ζωγραφικής των Παπαλουκά και Τσαρούχη, θα δούμε για πρώτη φορά την άνοιξη, στο δεύτερο μέρος της επανέκθεσης από τις συλλογές του Μουσείου.

Ο Παράδεισος πάει Φάληρο

Η μεγάλη κυρία της βίντεο αρτ, η Ιρανή Σερίν Νεσάτ, αναμένεται τον Μάρτιο στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης με τα ποιητικά έργα της σειράς «Γυναίκες χωρίς άνδρες». Η Αrt Αthina (21-24 Μαΐου) στο μεταξύ κατεβαίνει παραλία (Κλειστό Γυμναστήριο Φαλήρου) και υπόσχεται ανανέωση, καθώς η διοργάνωση άλλαξε διευθυντή- ανέλαβε ο Αλέξανδρος Στάνας. Παραλία όμως κατεβαίνει και η δεύτερη Μπιενάλε της Αθήνας. Για τον Παράδεισο, που είναι το θέμα της, θα «μιλήσουν» 100 καλλιτέχνες καλεσμένοι από τους επτά επιμελητές, οι οποίοι θα εκθέσουν τα έργα τους σε μια διαδρομή 2,5 χλμ. και 6.000 τ.μ. στην παραλία Φαλήρου (15 Ιουνίου).

Έρχεται το Χρυσόμαλλο Δέρας

Χρυσός από τη μυθική Κολχίδα έρχεται να «μιλήσει» για τη Μήδεια και το Χρυσόμαλλο Δέρας. Μόνο που το ταξίδι προς την Ελλάδα δεν θα το κάνει συντροφιά με τον Ιάσονα και τους Αργοναύτες, ως «κλεμμένος θησαυρός», αλλά ως μια έκθεση με εντυπωσιακά χρυσά κοσμήματα 2.500 ετών που εγκαινιάζεται στις 20 Ιανουαρίου στο Μουσείο Μπενάκη. Περισσότερα από 140 χρυσά δαχτυλίδια, περιδέραια, ταινίες για τα μαλλιά, διαδήματα, πόρπες, χάλκινα αγάλματα και εντυπωσιακά αγγεία από το Βάνι, το θρησκευτικό κέντρο της αρχαίας Κολχίδας (σημερινή Δυτική Γεωργία), υπόσχονται να αναδείξουν τους πολιτισμικούς δεσμούς ανάμεσα στην αρχαία Ελλάδα και την Κολχίδα.

Οι γυναίκες της κλασικής Αθήνας θα είναι οι πρωταγωνίστριες της μεγάλης περιοδικής έκθεσης που ετοιμάζει το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Οι στιγμές ελευθερίας που απολάμβαναν στην αυστηρή ανδροκρατούμενη κοινωνία της Αθήνας, κυρίως μέσω των θρησκευτικών τους καθηκόντων αποτυπώθηκαν σε 155 αριστουργήματα της κλασικής τέχνης (από μαρμάρινα αγάλματα μέχρι βάσεις με την υπογραφή του Πραξιτέλη και σπάνια αγγεία). Οι «Γυναίκες» έκαναν ντεμπούτο στη Νέα Υόρκη (Ωνάσειο Ίδρυμα) και μας έρχονται τον Ιούνιο.

Εγκαίνια στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης

Αναμφισβήτητα η πιο πολυαναμενόμενη άφιξη του 2009 είναι το Νέο Μουσείο Ακρόπολης. Τα εγκαίνια- ύστερα από αρκετές μεταθέσεις- έχουν οριστεί για τον Μάρτιο με μια λαμπρή τελετή που θα κοστίσει περί τα έξι εκατ. ευρώ! Στα 14.000 τ.μ. του πολυσυζητημένου ως προς την αρχιτεκτονική του μουσείου, θα βρουν στέγη οι μαρμάρινες κόρες με τις προσεγμένες φορεσιές, οι γυμνοί στιβαροί κούροι και οι περήφανοι ιππείς της αρχαϊκής εποχής, οι εντυπωσιακές Καρυάτιδες, τα πώρινα αετώματα του Εκατόμπεδου (του ναού που προηγήθηκε του Παρθενώνα) και βεβαίως τα Γλυπτά του Παρθενώνα στην κορυφαία αίθουσα του κτιρίου με άπλετο φυσικό φως. Αισθητή, ωστόσο, θα είναι η απουσία των «ξενιτεμένων» στο Βρετανικό Μουσείο Γ λυπτών.

Χρονιά αναδρομικών

Μπορεί να είναι γνωστός ως ζωγράφος ο Κώστας Τσόκλης, αλλά ανήκει στους πρωτοπόρους της βίντεοαρτ. Από το καμακωμένο του ψάρι στην Μπιενάλε της Βενετίας το 1986 μέχρι τον αεικίνητο «Οδοιπόρο» και τον «Οιδίποδά» του, με πρωταγωνιστή τον ίδιο, τα βιντεοάπαντα του Κώστα Τσόκλη θα παρουσιαστούν την άνοιξη στο Σχολείον.

Στη σημαντικότερη χαράκτρια της νεοελληνικής τέχνης-διακεκριμένη στο εξωτερικό- Βάσω Κατράκη είναι αφιερωμένη η αναδρομική του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης (Νοέμβριος), με 70 έργα και διαδρομή 45 ετών.

Μια γενναία ματιά στο έργο του Αχιλλέα Δρούγκα- του ζωγράφου που συνδυάζει τον φωτογραφικό ρεαλισμό με την ποπ αρτστην αναδρομική του έκθεση (Απρίλιος) στην Εθνική Πινακοθήκη.

Οι μνήμες του πολέμου και της εξαθλίωσης, αλλά και το μεταπολεμικό Παρίσι πρωταγωνιστούν στην έκθεση αφιέρωμα στο έργο της ζωγράφου και χαράκτριας Άννας Κινδύνη (21/1) στο Μουσείο Μπενάκη. Μαζί, προσωπικές της σημειώσεις, η αλληλογραφία της και φωτογραφίες.

Από το αλβανικό μέτωπο ώς το άδυτο του Εθνικού Θεάτρου θα ταξιδέψει τους επισκέπτες η αναδρομική έκθεση του φωτογράφου Δημήτρη Χαρισιάδη (10/2) στο Μπενάκη, ενός από τους πλέον σημαντικούς και μορφωμένους καλλιτέχνες, που ειδικεύτηκε στη βιομηχανική φωτογραφία και τη διαφήμιση.

Έρωτας

«Ο Έρως στην αρχαία Ελλάδα: από τη Θεογονία του Ησιόδου στην ύστερη αρχαιότητα» ετοιμάζεται για τον Νοέμβριο στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Οι πολλαπλές του ιδιότητες- φτερωτός θεός, γλυκύς, πικρός, (αντ)αγωνιστής, αθλητής, δαμαστής- θα παρουσιαστούν μέσα από 300 γλυπτά, ανάγλυφα, αγγεία, ειδώλια, λυχνάρια, κοσμήματα από 50 μουσεία της Ελλάδας και θα εξιστορήσουν την πορεία του για 12 αιώνες: από τη δημιουργία του στα Ησιόδεια κείμενα έως την επικράτηση του χριστιανισμού.

Τα γκράφιτι της Αθήνας

Ο Jerry Goldstein είναι ένας Αμερικανός που ζει στην Αθήνα. Ενας Αμερικανός που διένυσε αποστάσεις 800 μιλίων μέσα στο ιστορικό κέντρο της πόλης, φωτογράφισε για έξι μήνες τους τοίχους της, ξεχώρισε 410 ιστορίες και φιγούρες από σπρέι και τις «στρίμωξε» σε ένα λεύκωμα 336 σελίδων με τον εύγλωττο τίτλο «Athens street art». «Πάντα ζούσα σε μεγάλες πόλεις (Λονδίνο, Βερολίνο) κι ενώ άλλοι προτιμούν να περπατούν στην εξοχή, εγώ προτιμώ τις πόλεις. Ετσι γνώρισα την Αθήνα, περπατώντας την», εξηγεί.

Στις περιπλανήσεις του γοητεύεται από τα ιστορικά σοκάκια της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου, της Πνύκας και του Θησείου. «Αν εξαιρέσεις αυτές τις συνοικίες, η Αθήνα δεν είναι όμορφη», ομολογεί, αλλά δεν παραιτείται από την εύθραυστη εσώτερη πόλη. Για τον Goldstein η Πλάκα, τα Εξάρχεια, το Μεταξουργείο και το Γκάζι είναι έρημο τοπίο, γη ανεξερεύνητη.

«Το μόνο που ορθωνόταν μπροστά μου εκεί ήταν οι εικόνες στους τοίχους», λέει. Σύγχρονες νεράιδες και κουκουλοφόροι, έκπτωτοι άγγελοι και υπερήρωες, κόμικ φιγούρες και πρωταγωνιστές παραμυθιών, ρεαλιστικά και φουτουριστικά αστικά τοπία, λογότυπα και πολιτικά σχόλια βρίσκουν άσυλο στην γκαλερί του δρόμου.

«Πολλά γκράφιτι είναι ιδιαιτέρως ευφάνταστα, πρωτότυπα, άλλα καλοσχεδιασμένα ή απλώς αστεία. Εγώ τα φωτογράφισα για ό,τι ακριβώς πρεσβεύουν: τέχνη. Αυτό κάνει και το βιβλίο, παρουσιάζει τις εικόνες καλώντας τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα». Αν και η πλειονότητα των τοιχογραφιών είναι τελευταίας κοπής (2006-2007), υπογεγραμμένες από γκραφιτάδες της νέας γενιάς όπως η Zoe Zillion και η Norjin, o Lesec και ο Dreyk the Pirate, τα μηνύματα που μεταδίδουν ποικίλλουν. Αλλοτε πολιτικά και δραματικά, άλλοτε ποιητικά και χιουμοριστικά. Ο Goldstein, δε, παρατηρεί πως σπανίως συνοδεύονται από «υπότιτλους», συνεπώς «αυτό που βλέπεις αυτό επικοινωνούν».

Και είναι αυτή η δωρεάν τέχνη που έρχεται να επαναδιαπραγματευτεί την κυρίαρχη αισθητική του αθηναϊκού τοπίου ή που, τουλάχιστον, της βγάζει ειρωνικά τη γλώσσα. Οπως επιβεβαιώνει και ο Goldstein, «όσο η street art εναντιώνεται στις αστόχαστες μουντζούρες πάνω στους τοίχους, μεταμορφώνει το αστικό τοπίο. Στις περισσότερες από τις περιοχές της Αθήνας που φωτογράφισα, τα γκράφιτι ήταν το μοναδικό προσόν τους».

Της Στελλας Xαραμη, Ελεύθερος Τύπος, 20/12/2008

Tαξίδι στο μαγικό κόσμο των αγγέλων προγραμματίζει για το 2009 το Βυζαντινό Μουσείο.

Ευχές με ουράνια φτερά

PHOTO GALLERY

Εκθεση στο Βυζαντινό Μουσείο

Tαξίδι στο μαγικό κόσμο των αγγέλων προγραμματίζει για το 2009 το Βυζαντινό Μουσείο. Το φετινό ημερολόγιο του μουσείου έχει ως θέμα τη μορφή που έχει γίνει αγαπημένο μοτίβο ζωγράφων, ποιητών και πάσης φύσεως καλλιτεχνών: τις σελίδες του κοσμούν 62 αγγελικές μορφές, παρμένες από συλλογές τοιχογραφιών, εικόνων, υφασμάτων, χειρογράφων, χάρτινων αντικειμένων, μικροτεχνίας, πινάκων και αντιγράφων.

Παραστάσεις από Ανατολή και Δύση, πολύχρωμες και εντυπωσιακές ή σκοτεινές και μυστήριες, μορφές που θρηνούν ή υμνούν. Ανάμεσά τους άγγελοι διά χειρός Φώτη Κόντογλου, Ανδρέα Ρίτζου και Παντελή Ζωγράφου, Φώτη Κόντογλου, Εμμανουήλ Τζάνε, Κωνσταντίνου Κονταρίνη κ.ά.

Είκοσι ένα από τα 62 έργα που κοσμούν το ημερολόγιο παρουσιάζονται σε έκθεση στο χώρο του μουσείου, που θα διαρκέσει έως και την 1η Φεβρουαρίου 2009. Πολλά από αυτά εκτίθενται για πρώτη φορά στο ελληνικό κοινό.

Το περιεχόμενο του ημερολογίου και της έκθεσης, που λειτουργεί με την υποστήριξη του Συλλόγου Φίλων του Μουσείου, επιμελείται ο ιστορικός του μουσείου Στάθης Γκότσης. Εμπνευσμένο από το ίδιο μοτίβο είναι και το φετινό γούρι του μουσείου, που σχεδίασε ο ζωγράφος Δημήτρης Νικολιάνος.

Info

«Αγγελοι»
- Εκθεση. Διάρκεια έως 1η Φεβρουαρίου (καθημερινά από 8:30 έως 15:00, εκτός Δευτέρας).
- Ημερολόγιο. Τιμή: €15. Διάθεση: Στο Βυζαντινό Μουσείο και σε βιβλιοπωλεία Αθήνας και περιφέρειας.
- Γούρι: Τιμή: € 40 (σε περιορισμένο αριθμό τεμαχίων)

«Αποκαταστάθηκε» ο Ζογγολόπουλος στην Ομόνοια

Το πολύπαθο γλυπτό του «Πεντάκυκλο» παραδόθηκε, επιτέλους, ολοκληρωμένο στους Αθηναίους

Ακόμη και αν η Αθήνα διανύει μέρες... εξέγερσης, θα ήταν άδικο να παραβλέψουμε αυτό που συνέβη την Παρασκευή στην πλατεία Ομονοίας. Πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του κορυφαίου Ελληνα γλύπτη Γιώργου Ζογγολόπουλου, το παρατημένο γλυπτό του «Πεντάκυκλο» παραδόθηκε, επιτέλους, ολοκληρωμένο στους Αθηναίους.

Επιτέλους κύλησε νερό... στους κύκλους του Ζογγολόπουλου στην Ομόνοια

Αν και το ίδιο γλυπτό είχε παρουσιαστεί εντυπωσιακά το 2001 στην Μπιενάλε της Βενετίας, στην Αθήνα είχε κακοπέσει. Το 2002 το έργο αγοράστηκε από την ΕΑΧΑ (Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας) και ένα μέρος του στήθηκε πρόχειρα στην Ομόνοια. Αφέθηκε όμως στην τύχη του αρκετά χρόνια, καταλήγοντας να συμπληρώνει την εικόνα παρακμής και απαξίωσης της πολύπαθης πλατείας. Μέχρι την Παρασκευή, που ο Δήμος Αθηναίων, σε συνεργασία με το Ιδρυμα «Γεωργίου Ζογγολόπουλου», φρόντισαν ώστε το έργο να παρουσιαστεί ολοκληρωμένο. Το «Πεντάκυκλο» έχει ύψος 15 μέτρα, είναι κατασκευασμένο από ανοξείδωτο ατσάλι και αποτελείται από πέντε κύκλους. Οσοι το παρατηρούσαν μέχρι πρόσφατα δεν ήξεραν ότι πρόκειται για υδροκινητικό έργο. Το νερό κύλησε τελικά επάνω του, δίνοντας ζωή και ρυθμό στους πέντε κύκλους του και ελπίζουμε και σε όλη την πλατεία. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης συνήθιζε να λέει, χωρίς να εισακούγεται, ότι το νερό ήταν το αίμα του γλυπτού.

Το όνομα του Γιώργου Ζογγολόπουλου είναι συνδεδεμένο με την πλατεία Ομονοίας από το 1958, όταν είχε απονεμηθεί στον γλύπτη από κοινού με τον αρχιτέκτονα Κ. Μπίτσιο, το Πρώτο Βραβείο Αρχιτεκτονικού και Καλλιτεχνικού Διαγωνισμού για τη διαμόρφωσή της. Το 1960 ολοκληρώθηκε η διαμόρφωση της Πλατείας Ομονοίας. Προέβλεπε τους υδάτινους πίδακες -τους θυμόμαστε όλοι από παλιές ελληνικές ταινίες και καρτ-ποστάλ- αλλά και την τοποθέτηση του γλυπτού «Ποσειδώνας», το οποίο δεν αντικρίσαμε ποτέ. Η προβληματική σχέση του Ζογγολόπουλου με την πλατεία συνεχίστηκε και μετά τον θάνατό του, αφού το «Πεντάκυκλό» του παρέμενε ημιτελές. Να υπενθυμίσουμε ότι μέχρι τις 31 Ιανουαρίου συνεχίζεται η αναδρομική έκθεση του έργου του στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Γ. ΚΑΡΟΥΖΑΚΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 22/12/2008

Η Κόμπρα βγάζει τη γλώσσα στην τέχνη

Αφιέρωμα στα 60 χρόνια από τη γέννηση του καλλιτεχνικού κινήματος με 200 έργα 36 ζωγράφων στις Βρυξέλλες

Της Ναταλης Σακκουλα, Η Καθημερινή, 21/12/2008

Τον Νοέμβριο του 1948 στο Παρίσι, ύστερα από μία θυελλώδη διάλεξη με θέμα την πρωτοπορία στην τέχνη, οι Βέλγοι υπερρεαλιστές ποιητές Κριστιάν Ντοτρεμόντ και Ζοζέφ Νουαρέ, καθώς και οι καλλιτέχνες Ασγκερ Γιορν, Κόνσταντ, Κάρελ Απελ και Κορνέιγ αποφασίζουν να ιδρύσουν την ομάδα Κόμπρα, με στόχο «μία πειραματική συνεργασία μακριά από κάθε θεωρία και δογματισμό». Εδρα της ορίστηκαν οι Βρυξέλλες. Το όνομά της επινόησε ο Ντοτρεμόντ, συνδυάζοντας τα αρχικά γράμματα τριών ευρωπαϊκών πόλεων -Κοπεγχάγη, Βρυξέλλες, Αμστερνταμ (CoBrA)- τόποι καταγωγής των μελών της. Γρήγορα, γύρω τους θα συγκεντρωθούν πολλοί νέοι κυρίως καλλιτέχνες διαφόρων εθνικοτήτων, οι οποίοι μοιράζονταν το ίδιο όραμα.

Με αφορμή τα εξήντα χρόνια από τη γέννησή της, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης και η Πινακοθήκη Καλών Τεχνών των Βρυξελλών τιμούν την Κόμπρα, παρουσιάζοντας παράλληλα, έως τις 15 Φεβρουαρίου, δύο μεγάλες εκθέσεις, με έργα που υπερβαίνουν τα διακόσια, τριάντα έξι καλλιτεχνών από έξι χώρες. Το μεγάλο αυτό αφιέρωμα επικεντρώνεται στην τριετία 1948-1951, περιορίζεται χρονικά θα λέγαμε στο διάστημα της έντονης δραστηριότητας της ομάδας, και ιχνηλατεί τη διαδρομή της.

• Από τη Δανία

Οι καταβολές του βραχύβιου αυτού μεταπολεμικού κινήματος εντοπίζονται στη Δανία την περίοδο του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και συγκεκριμένα στην ομάδα πειραματικής τέχνης Χοστ, όπου συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Ασγκερ Γιορν, Εγκιλ Γιάκομπσεν, Καρλ-Χένινγκ Πέντερσεν και Χένρι Χέραπ. Εκεί εστιάζει και η εισαγωγική ενότητα της έκθεσης. «Είναι δύσκολο, στο πλαίσιο ενός αφιερώματος στην Κόμπρα, να μην αναφερθείς στην ομάδα των Δανών καλλιτεχνών, οι οποίοι ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '30 ερευνούν νέα καλλιτεχνικά πεδία. Η τέχνη των μελών της ομάδας Κόμπρα μπορεί να χαρακτηριστεί πειραματική διότι διευρύνουν τη θεματογραφία, επιδιώκοντας την απομάκρυνσή τους από τον υπερρεαλισμό και τη γεωμετρική αφαίρεση. Θα ήθελα να υπενθυμίσω, ότι ο Ντοτρεμόντ, το 1947, ιδρύει τον Επαναστατικό Υπερρεαλισμό, πιστεύοντας ότι υπό την καθοδήγηση του Αντρέ Μπρετόν ο υπερρεαλισμός είχε εξελιχθεί σε ένα καθαρά θεωρητικό κίνημα, δογματικό, το οποίο δεν άφηνε πλέον καμία ελευθερία στα μέλη του. Επίσης, του καταλόγιζε ότι παρότι ήθελε να ενσωματώσει τα κομμουνιστικά ιδεώδη στην τέχνη δεν το είχε επιτύχει. Ετσι, ο Ντοτρεμόντ και ο Γιορν αποφασισμένοι να εισάγουν τον όρο «επανάσταση» στην τέχνη, αναζητούν ένα νέο όχημα», εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Αν Αντριανς.

• Πηγές έμπνευσης

Τα μέλη της Κόμπρα υπερασπίζονται και διεκδικούν την ελευθερία του πνεύματος και της χειρονομιακής γραφής, χρησιμοποιούν έντονα κυρίως χρώματα σε συνδυασμούς που δεν υπακούν στους ακαδημαϊκούς κανόνες, στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε ασυνήθιστα θέματα. Παίρνουν δάνεια από την προϊστορική, την πρωτόγονη και τη λαϊκή τέχνη, από την εκφραστική δύναμη της ζωγραφικής των παιδιών και των ψυχωτικών. Οι πηγές αυτές διασταυρώνονται με τη γαλλική και τη γερμανική πρωτοποριακή τέχνη και ο συγκερασμός τους θέτει τα θεμέλια μιας αυτόνομης καλλιτεχνικής ταυτότητας, η οποία εξελικτικά θα επηρεάσει σημαντικά όσους θα συσπειρωθούν γύρω από την Κόμπρα.

Οι Πέντερσεν και Χέραπ θα είναι προσκεκλημένοι να λάβουν μέρος στην Πρώτη Διεθνή Εκθεση Πειραματικής Τέχνης - Κόμπρα, η οποία φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Στέντλεκ του Αμστερνταμ τον Νοέμβριο του 1949 και περιελάμβανε συνολικά εκατό έργα, τριάντα καλλιτεχνών από δέκα χώρες. Η δεύτερη σημαντική έκθεση, που θα αποτελέσει και το κύκνειο άσμα της ομάδας, θα πραγματοποιηθεί στην Πινακοθήκη Καλών Τεχνών της Λιέγης τον Οκτώβριο του 1951. Η Αν Αντριανς επιχείρησε να ζωντανέψει ξανά αυτές τις δύο εκθέσεις, αναρτώντας ορισμένα έργα με τον καινοφανή τρόπο που είχε επιλέξει ο τότε επιμελητής, ο Ολλανδός αρχιτέκτονας Αλντο βαν Αϊκ. Τα περισσότερα ήταν μικρών διαστάσεων, αφενός διότι δεν είχαν πολλά χρήματα και αφετέρου διότι ήθελαν να τα μεταφέρουν εύκολα μαζί τους στις συχνές μετακινήσεις τους. Ανάμεσά τους και η σειρά από εννέα οξυγραφίες και τα σχέδια ενός «προσκεκλημένου» της ομάδας, του νεαρού, χαράκτη τότε, Πιέρ Αλεσίνσκι. Για να καταφέρει να γεμίσει τους μεγάλους τοίχους του ολλανδικού μουσείου, ο Βαν Αϊκ επέλεξε να τα αναρτήσει σε διαφορετικά ύψη, άλλα στο ύψος του ματιού, άλλα πολύ ψηλότερα, άλλα πολύ πιο χαμηλά και κάποια έργα απλώς να τα αφήσει ακουμπισμένα στο πάτωμα.

Η έκθεση προκάλεσε αντιδράσεις και επικρίθηκε έντονα, ο Ντοτρεμόντ κατηγορήθηκε από παρανόηση ότι υποστήριζε τη γραμμή του Κομμουνιστικού Κόμματος στην τέχνη, τα χλευαστικά δημοσιεύματα στον Τύπο μιλούσαν ακόμη και για ζωγραφική που συγκρίνεται με αυτή ενός τρίχρονου παιδιού. Οπως ήταν φυσικό, η δημοσιότητα κέντρισε την περιέργεια του κοινού και ουρές σχηματίζονταν έξω από το Στέντλεκ μέχρι το κλείσιμό της. Αν μη τι άλλο, η ομάδα είχε γίνει γνωστή και το έργο της είχε συζητηθεί.

Στον χώρο του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης έχει επίσης ανακατασκευαστεί το τετράγωνο χαλί από κάρβουνα, επάνω στο οποίο είχαν τοποθετηθεί τα γλυπτά από γρανίτη του Χέραπ κατά τη διάρκεια της δεύτερης έκθεσης της Κόμπρα στη Λιέγη. «Προσπάθησα να αναπαραστήσω την παλιά σκηνογραφία. Ηταν καλλιτέχνες οι οποίοι δεν είχαν χρήματα και έδειχναν τη δουλειά τους με σεμνότητα», τονίζει η Αν Αντριανς. Στη Λιέγη συμμετείχαν τριάντα τρεις καλλιτέχνες, ακόμη και αν οι δεσμοί τους με την ομάδα ήταν χαλαροί, από έντεκα χώρες και τα έργα έφταναν περίπου τα διακόσια.

• Πρωταγωνιστές τα παιδιά

Η φύση, η ανθρώπινη μορφή και το ζωικό βασίλειο αποτελούσαν τις κυριότερες πηγές έμπνευσης των μελών της Κόμπρα. Μία μεγάλη ενότητα είναι αφιερωμένη σε έργα όπου πρωταγωνιστούν τα παιδιά, οι γυναικείες και λιγότερο οι ανδρικές φιγούρες, καθώς και τα ζώα. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι πίνακες του Κάρελ Απελ της σειράς «Παιδιά που ρωτούν», η οποία προήλθε από την εικόνα των πεινασμένων παιδιών που αντίκρισε στους σιδηροδρομικούς σταθμούς, ταξιδεύοντας στην κατεστραμμένη ύστερα από τον πόλεμο Γερμανία. Εδώ, μπορούμε να ανιχνεύσουμε την επιρροή που άσκησαν τα έργα του Μιρό στα μέλη της Κόμπρα. Άλλωστε, οι ίδιοι τον αναγνωρίζουν ως προάγγελο του κινήματος και δύο πίνακες του Ισπανού δημιουργού είχαν περιληφθεί στην έκθεση της Λιέγης, μαζί με έργα των Τζιακομέτι, Λαμ, Ουμπάκ και Μπιρί. «Παρατηρούμε ότι οι Ολλανδοί, όπως ο Απελ, ο Κόνσταντ ή ο Κορνέιγ ασχολούνται περισσότερο με τα μικρά οικόσιτα ζώα, τον σκύλο, τη γάτα, τον κόκορα κ.ο.κ. Αντιθέτως, οι Δανοί, όπως ο Χέραπ και ο Γιορν θα αναπαραστήσουν ζώα, αντλώντας υλικό από τη μυθολογία. Ο Γιορν μάλιστα απεικονίζει φανταστικά ζώα που εμπνέεται, τους δίνει ονόματα και χαρακτηριστικά. Μπορεί οι πηγές να είναι διαφορετικές, η θεματική όμως είναι κοινή», υπογραμμίζει η Αν Αντριανς. Συνεχίζοντας την περιπλάνηση στον κόσμο της Κόμπρα συναντάς και κάποια τοπία, απόψεις των πόλεων όπου ζούσαν και εργάζονταν, όπως το έργο του Κορνέιγ «Το Άμστερνταμ είναι χτισμένο σε 120.000 πασσάλους», ένα έργο επηρεασμένο από τη δομή των έργων του Πολ Κλέε.

«Ο πίνακας δεν είναι πια απλά μια σύνθεση από χρώματα και γραμμές, αλλά ένα ζώο, μια νύχτα, μια κραυγή, ένα ανθρώπινο ον, ή όλα αυτά μαζί», υποστηρίζουν. Οι μορφές είναι αποτυπωμένες με μια αυθόρμητη βίαιη χειρονομιακή γραφή, έντονα παραμορφωμένες και σχηματοποιημένες, εντάσσονται όμως στα πλαίσια της παραστατικότητας. Το σχέδιο είναι απλοποιημένο, όχι όμως απλοϊκό. Αν και τα μέλη της Κόμπρα επιδιώκουν να ανατρέψουν την πραγματικότητα και να υπερβούν τα όρια της αναπαράστασης, αν και καταφέρνουν να απορρυθμίσουν το βλέμμα και να κινητοποιήσουν τους μηχανισμούς της αντίληψης, τα έργα τους παραμένουν αφηγηματικά, τα θέματα αναγνωρίσιμα.

Ωστόσο, στις τελευταίες αίθουσες βλέπουμε και έργα που προσεγγίζουν την αφαίρεση. «Εδώ, δίνεται έμφαση στη συμβολή των Βέλγων καλλιτεχνών στην ομάδα, όπως ο Μπιρί και ο Λούις βαν Λιντ, διακρίνουμε επιρροές από τη νέα βελγική ζωγραφική. Η άμορφη τέχνη έχει τη θέση της μέσα στην Κόμπρα», λέει η Αντριανς.

• Νέος τρόπος έκφρασης

Το αφιέρωμα ολοκληρώνεται με την παρουσίαση σε ειδικές προθήκες αντιτύπων των εκδόσεων της «Κόμπρα», της «Μικρής Κόμπρα» και της «Πολύ Μικρής Κόμπρα». Η Κόμπρα ήταν και ένας «εκδοτικός οίκος». Δεν ήταν απλά μία ομάδα εικαστικών και ποιητών. Γεννήθηκε μέσα από τον όλεθρο που προκάλεσε ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος, αντικατοπτρίζει την απογοήτευση της νέας γενιάς, τα οράματα και τις προσδοκίες της, αντανακλά τη θέληση μιας ομάδας να βρει νέους τρόπους καλλιτεχνικής έκφρασης πέρα από την παράδοση και τον ακαδημαϊσμό, μιας ομάδας που πίστεψε στον διεθνισμό και τον πειραματισμό, που έλεγε ότι «το να ζωγραφίζεις, είναι να ανοίγεις το κουτί της Πανδώρας».

• «Ζωγραφίζοντας με δύο πινέλα»

Στο πλαίσιο των πειραματισμών της ομάδας Κόμπρα, δημιουργήθηκε ένα είδος συλλογικής τέχνης. Επάνω στο ίδιο μέσο συνεργάζονται δύο ή ακόμη και τρεις δημιουργοί, συναντιούνται διαφορετικές σκέψεις, κείμενα και εικόνες, λέξεις και μορφές, διευρύνοντας έτσι τα όρια της ζωγραφικής.

«Η συλλογικότητα τόσο στη ζωή όσο και στη δουλειά αναπτύχθηκε πολύ γρήγορα ανάμεσα στα μέλη της Κόμπρα. Μην ξεχνάμε ότι ήταν μία πολιτικοποιημένη ομάδα, η οποία θέλησε να εφαρμόσει στην πράξη τα κομμουνιστικά ιδεώδη και η συλλογικότητα είναι ένα από αυτά. Αναπτύχθηκε κυρίως κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους, όπου ζώντας όλοι μαζί στο ίδιο σπίτι, διακοσμούσαν τους τοίχους με τη συμμετοχή των συντρόφων τους, αλλά και των παιδιών τους. Θα εφαρμόσουν αυτή την πρακτική και στα έργα τους. Ποιητές, ζωγράφοι και γλύπτες, συνεργούν, υπερβαίνοντας τα όρια της εξειδίκευσης, και ανακαλύπτουν καινούργιες μορφές έκφρασης», λέει η Αν Αντριανς.

Μαντένια, ο μετρ της οπτικής πλάνης

Andrea Mantegna (Isola di Carturo, vers 1431 - Mantoue, 1506)
La Vierge et l’enfant entre saint Jérôme et saint Ludovic de Toulouse

Πίνακες, γλυπτά και σχέδια του δραματικότερου από τους ζωγράφους του ιταλικού Quattrocento εκτίθενται στο Λούβρο

Της Βανεσσας Θεοδωροπουλου, Η Καθημερινή, 21/12/2008

Στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο», ο Μαρσέλ Προυστ, θαυμαστής της τέχνης του Αντρέα Μαντένια [Andrea Mantegna, 1431–1506], μνημονεύει έναν από τους «απέραντους ουρανούς, γεμάτους επικείμενες απειλές και δράματα» του μεγάλου επικού ζωγράφου της Αναγέννησης. Γεννημένος στη βόρεια Ιταλία, στην περιφέρεια της Πάδοβας, σύγχρονος του Πιέρο ντε λα Φραντσέσκα, του Μπελίνι και του Μποτιτσέλι, ο Αντρέα Μαντένια ξεχωρίζει στην ιστορία της τέχνης ως ο δραματικότερος των ζωγράφων του ιταλικού Quattrocento (15ου αι.). Μετρ της οπτικής πλάνης (trompe l'œil) και συγχρόνως αυστηρά ρεαλιστής, κατάφερε, μέσα κι από την υποστήριξη της μαντοβάνικης οικογένειας των Γκονζάγκων, στην αυλή της οποίας υπηρέτησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του, να επιβληθεί ως ένας από τους επιφανέστερους ζωγράφους της εποχής του. Χάρη στην ιδιαίτερα σημαντική αναδρομική έκθεση που παρουσιάζεται αυτή την εποχή στο Μουσείο του Λούβρου [Musée du Louvre], ένα μεγάλο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής του Μαντένια, από πίνακες, γλυπτά και σχέδια μέχρι χαρακτικά και χειρόγραφα, προερχόμενα από μουσεία και συλλογές όλου του κόσμου, αλλά και πολλά έργα συγχρόνων του ή «συνεχιστών» του, μάς δίνουν τη δυνατότητα να γνωρίσουμε από κοντά την «αυστηρή», αρχαΐζουσα τέχνη αυτής της ισχυρής και περίπλοκης προσωπικότητας.

• Επιρροές και απόηχος

Για λόγους διδακτικούς και προσβασιμότητας στο ευρύ κοινό, η έκθεση εκτυλίσσεται κατά κύριο λόγο χρονολογικά. Οι δύο επιμελητές, Dominique Thiébaut, επικεφαλής του τμήματος Ζωγραφικής του Λούβρου, και Giovanni Agosti, καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Κρατικό Πανεπιστήμιο του Μιλάνου, δηλώνουν ότι εκείνο που τους ενδιέφερε ήταν να ανασυστήσουν την εξέλιξη της καριέρας του καλλιτέχνη, αναδεικνύοντας τις επιρροές που δέχτηκε αλλά και τον γονιμοποιημένο απόηχο του έργου του στην επόμενη γενιά, εκείνη της «μοντέρνας μανιέρας».

Andrea Mantegna (Isola di Carturo, vers 1431 - Mantoue, 1506)
Les Porteurs de vases

Avant 1506, probablement après 1490
Toile (Tempera à la colle de peau ou détrempe sur twill ); H. : 2,66 m ; L. : 2,78 m
Londres, Royal Collection, Hampton court, inv. 403961
© The Royal Collection, © 2008, Her Majesty Queen Elizabeth II

Με εξαίρεση την ιστορική έκθεση του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης και της Βασιλικής Ακαδημίας του Λονδίνου (1992), εξαιρετικά σπάνια το έργο του Μαντένια συγκεντρώνεται σε ένα μουσείο. Οι λόγοι είναι κατ’ αρχήν πρακτικής φύσεως. Ο Μαντένια, όπως και οι περισσότεροι ζωγράφοι της Αναγέννησης, μεγαλούργησε κατ’ εξοχήν χάρη σε αναθέσεις της εκκλησίας και του παλατιού, τα μεγαλύτερα αριστουργήματά του διακοσμούν συνεπώς τοίχους εκκλησιών και αριστοκρατικών κατοικιών, ως επί το πλείστον της Πάδοβας, της Βερόνας και της Μάντοβας.

Τα απομεινάρια των τοιχογραφιών τoυ παρεκκλησιού Οβετάρι στη βομβαρδισμένη εκκλησία των Eremitani στην Πάδοβα, το τρίπτυχο του San Zeno στη Βερόνα ή ακόμα οι αριστουργηματικές τοιχογραφίες που διακοσμούν τη φημισμένη Κάμερα των Συζύγων του Palazzo Ducale στη Μάντοβα, ήταν βέβαια αδύνατο να μετακινηθούν. Η δε Πινακοθήκη Μπρέρα του Μιλάνου αρνήθηκε για προφανείς λόγους να δανείσει τον πολύτιμο «Νεκρό Χριστό». Το πλεονέκτημα του Λούβρου είναι ότι διαθέτει, χάρη στην καλλιτεχνική ευαισθησία μερικών καρδιναλίων και αυτοκρατόρων, και τις ακόλουθες κατασχέσεις των μπολσεβίκων, μία από τις σημαντικότερες συλλογές έργων του Ιταλού ζωγράφου στον κόσμο.

• Έμπνευση ο Ντονατέλο

Η καλλιτεχνική ενηλικίωση του Μαντένια, ο οποίος μπαίνει παιδί στο ατελιέ του Φραντσέσκο Σκουαρτσιόνε (1442–1448), οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην άφιξη στην Πάδοβα, το 1443, του μεγάλου Φλωρεντινού γλύπτη Ντονατέλο. Ο νεαρός Μαντένια εμπνέεται από τον ουμανισμό και το ταλέντο του πρωτοπόρου Φλωρεντινού: Η στροφή προς την αρχαιότητα, η επαναφορά μυθολογικών θεμάτων σε μια εικονοποιία που παλεύει ακόμα να απελευθερωθεί από τον γοτθικό κανόνα, και φυσικά οι νέες αναπαραστατικές μέθοδοι των Φλωρεντινών, ανοίγουν μπροστά του έναν νέο δημιουργικό ορίζοντα. Το 1448, η ιδιαίτερα τιμητική ανάθεση της διακόσμησης του παρεκκλησιού Οβετάρι –μια παραγγελία που αναλαμβάνει μαζί με άλλους τρεις καλλιτέχνες από τον κύκλο του Ντονατέλο– είναι μια μοναδική ευκαιρία για τον νεαρό ζωγράφο να αναδείξει το ταλέντο του και να ξεχωρίσει.

Andrea Mantegna (Isola di Carturo, vers 1431 - Mantoue, 1506)
Le Christ

1493
Toile; H. : 55 cm ; L. : 43 cm
Correggio, Museo il Correggio, inv. A/001
© Ministero per i beni e le attività Culturali / SPSAE, Modène

Ακολουθώντας και εξελίσσοντας τους πλαστικούς πειραματισμούς του Μαζάτσιο και του Ντονατέλο, ο Μαντένια χρησιμοποιεί την προοπτική όχι τόσο για να εντυπωσιάσει το κοινό του, όσο για να στήσει, για να σκηνογραφήσει θα λέγαμε, όσο το δυνατόν πιο αληθοφανείς αναπαραστάσεις. Οι «αγαλμάτινες» φιγούρες του μοιάζουν με τρισδιάστατες μορφές εν κινήσει, ενώ οι ενδυμασίες και τα ντεκόρ μιμούνται σχεδόν πιστά το κλίμα της κλασικής εποχής.

Andrea Mantegna (Isola di Carturo, vers 1431 - Mantoue, 1506)
Saint Marc

1447- vers 1448
Toile; H. : 82 cm ; L. : 63,7 cm
Francfort, Städelsches Kunstinstitut, inv.1046
© Ursula Edelmann / Artothek

Ενα πρώτο μεγάλο μέρος της έκθεσης του Λούβρου είναι αφιερωμένο στα έργα αυτής της ιδιαίτερα γόνιμης περιόδου, όπως «Ο Αγιος Μάρκος», 1447–1448, ή «Η Αγία Ευφημία», 1454. Η εντυπωσιακή εμμονή στη λεπτομερή απόδοση των μορφών και ειδικά των προσώπων (θυμίζουν κινούμενα σχέδια), τα πλούσια διακοσμητικά στοιχεία (γιρλάντες, λουλούδια, καρποί, πολύτιμες πέτρες κ.ά.), η τραχιά απλότητα και η αυστηρή μεγαλοπρέπεια συνθέτουν μια μοναδική πλαστική γλώσσα. Προσέχουμε τις ιδιότυπες υπογραφές του ζωγράφου που απασχόλησαν τον Ντανιέλ Αράς, την ψυχρή, αποστασιοποιημένη τελειότητα της σύνθεσης. Το 1453, ο Μαντένια παντρεύεται την αδερφή ενός άλλου σημαντικού ζωγράφου της εποχής, του Τζιοβάνι Μπελίνι. Η «Αγία Ιουστίνη από την Πάδοβα», 1453–1455, αναπάντεχα φίνα και λεπτεπίλεπτη, φέρει ίσως τα σημάδια του διαλόγου μεταξύ των δύο ζωγράφων.

• Το Τρίπτυχο του San Zeno

Ο πρώτος όμως σημαντικός σταθμός της έκθεσης είναι τα έργα που σχετίζονται με το περίφημο Τρίπτυχο του San Zeno, που φιλοτεχνεί ο Μαντένια μεταξύ 1456 και 1459 για το τέμπλο του ομώνυμου μοναστηριού της Βερόνας. Ελλείψει του ίδιου του Τριπτύχου, που παρέμεινε στη θέση του, εκτίθενται δύο αριστουργήματα από τη National Gallery του Λονδίνου (Η Προσευχή στον κήπο του Ελαιώνα, 1453–1454) και το Met της Νέας Υόρκης (Η Λατρεία των βοσκών, 1455–1456), καθώς και τρία ξύλινα πανό με θέμα τα Αγια Πάθη (Η Προσευχή στον κήπο του Ελαιώνα, 1456–1459, Η Σταύρωση, 1456–1459). Η θεατρικότητα των κινήσεων και η ρεαλιστική απόδοση των προσώπων ζωντανεύουν τα γεγονότα, ενώ η αρχιτεκτονική μοιάζει να συνομιλεί επί ίσοις όροις με τη φύση. Οι βοσκοί όπως και οι Απόστολοι είναι ντυμένοι απλά, φτωχικά, τα λαμπερά όμως χρώματα, η ποιότητα του φωτός, τα έντονα περιγράμματα, η τελειομανία του ζωγράφου, αποδίδουν μια ηρωική αξιοπρέπεια σ’ αυτές τις εικόνες.

Το 1460, ο Αντρέα Μαντένια μπαίνει στην υπηρεσία του Μαρκήσιου Λουδοβίκου Γκονζάγα της Μάντοβας, όπου και θα παραμείνει μέχρι το τέλος της ζωής του, με εξαίρεση μια σύντομη διαμονή στη Ρώμη (1488–1490) για τη διακόσμηση του παρεκκλησίου του Πάπα Ιννοκέντιου του 8ου στο Μπελβεντέρε του Βατικανού. Η πρώτη δεκαετία στην αυλή των Γκονζάγων χαρακτηρίζεται από μια σειρά από εντυπωσιακά λαμπερούς πίνακες, τεχνικά άψογους, γεμάτους ποίηση, όπως ο αριστουργηματικός Θάνατος της Παρθένου, 1460–1464, σήμερα στη συλλογή του Πράδο (Μαδρίτη) ή η αρχαιοπρεπής, εξαιρετικά λεπτοδουλεμένη Περιτομή, 1460–1464, η οποία ταξίδεψε με τη σειρά της στο Λούβρο από την Galleria degli Uffici (Φλωρεντία).

Σ’ αυτή την περίοδο ανήκει κι ο πρώτος από τους δύο Αγιους Σεβαστιανούς, δύο ακόμα έργα–σταθμοί στην καριέρα του επιφανούς ζωγράφου, ενώ ο δεύτερος πιθανολογείται ότι αποτελεί παραγγελία του Φρειδερίκου Γκονζάγα για τον γάμο της κόρης του, το 1841, με Γάλλο ευγενή. Αν στον πρώτο επικρατούν για μια ακόμη φορά η δεξιοτεχνία, η εμμονή με τη λεπτομέρεια, η χρήση της προοπτικής και το αρχαΐζον ύφος του Μαντένια (ο οποίος δεν διστάζει να υπογράψει το εν λόγω έργο στα ελληνικά), ο Αγιος Σεβαστιανός του 1478–1480 δεσπόζει ως σύμβολο πίστης. Η ρωμαϊκή κολόνα στην οποία είναι δεμένος ο Μάρτυρας, καθώς και το κλασικότροπο φόντο, είναι σκοτεινά, ενώ από τη μέση και πάνω το σώμα του Αγίου Σεβαστιανού αναπαραστάται ως εκ θαύματος αλώβητο. Κανένα από τα βέλη των δύο Ρωμαίων απίστων που βλέπουμε σε πρώτο πλάνο δεν μοιάζει να τον έχει πραγματικά πληγώσει…

• Τρία μεγαλοπρεπή έργα

Στην έκθεση προβάλλονται και οι χαλκογραφίες του Αντρέα Μαντένια, οι οποίες και κατέχουν ιδιαίτερα σημαντική θέση στο έργο του. Στην πρώτη εκδοχή των Βίων του, ο Βαζάρι δεν διστάζει να παρουσιάσει τον ζωγράφο των Γκονζάγα ως τον εφευρέτη της χαλκογραφίας, μια πληροφορία που θεωρείται όμως πια μύθος. Ακόμα κι αν δεν χάραζε όμως ο ίδιος τον χαλκό, ο Μαντένια σχεδίαζε χωρίς αμφιβολία τα θέματα, κι αυτό είναι που έχει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Χαρακτικά, όπως η περίφημη Μάχη των Θεών της θάλασσας, 1481, ή η σειρά γύρω από τις Βάκχες φέρουν τη σφραγίδα της δεξιοτεχνίας του.

Στις τελευταίες αίθουσες της έκθεσης δεσπόζουν τρία μεγαλοπρεπή έργα:

-Το πρώτο, Η Παρθένος της Νίκης, 1495–1496, συνδέεται με μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία, μια αιματηρή μάχη εναντίον του Καρόλου του 8ου στην οποία πρωτοστάτησε ο Φραγκίσκος Γκονζάγα. Ο Μαρκήσιος παραγγέλλει για την ομώνυμη εκκλησία της Μάντοβας τον ιδιαίτερα ακριβό και μεγαλοπρεπή πίνακα στον ζωγράφο εν είδει ευχαριστίας στη Θεοτόκο που προστάτεψε τη ζωή του.

-Οι Θρίαμβοι του Καίσαρα, από τον κύκλο των Θριάμβων (εννιά πίνακες, 1490–1506), απόκτημα της Βασιλικής Συλλογής της Βρετανίας, ξεχωρίζουν για τον επικό τους χαρακτήρα, ενώ καταφέρνουν να ανασυστήσουν με απαράμιλλη φαντασία και θεατρικότητα σκηνές από την ιστορία της ρωμαϊκής εποχής.

-Τέλος, Η Ηρα διώχνει τις Αμαρτίες από τον κήπο της Αρετής, 1500–1502, είναι ένα έργο στο οποίο οι ειδικοί αναγνωρίζουν τη σφραγίδα της Ιζαμπέλας d’ Este, της νεαρής συζύγου του Φραγκίσκου, η οποία ζητάει από τον εξηντάχρονο πια ζωγράφο να ζωγραφίσει για το Studiolo τις αλληγορίες και μυθοπλασίες με τον «μοντέρνο τρόπο». Η Ιζαμπέλα, που θεωρεί την τέχνη του Μαντένια «ξεπερασμένη», αναζητάει στην τέχνη συναίσθημα και «ηπιότητα», οι ζωγράφοι που θαυμάζει περισσότερο είναι ο Μπελίνι, ο Περουτζίνο και φυσικά ο νέος αδιαμφισβήτητος καθολικός μετρ της ιταλικής Αναγέννησης: ο Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Andrea Mantegna (Isola di Carturo, vers 1431 - Mantoue, 1506)
Saint Sébastien

Vers 1478-1480 ?
Tempera sur toile de lin; H. : 2,55 m ; L. : 1,40 m
Paris, Musée du Louvre, dép. des Peintures, RF 1766
© 2008 C2RMF/ Jean-Louis Bellec

Ιnfo

«Ο Αγιος Σεβαστιανός» (η δεύτερη εκδοχή), 1478–1480, Μουσείο του Λούβρου. Στην εκδοχή αυτή, από τη μέση και πάνω το σώμα του Αγίου Σεβαστιανού εμφανίζεται αλώβητο. Κανένα από τα βέλη δεν μοιάζει να τον έχει πραγματικά πληγώσει…

Αφιέρωμα στον Κ. Παρθένη

Στη ζωή και το έργο του ζωγράφου Κώστα Παρθένη αναφέρεται η εκπομπή «Παρασκήνιο». Η Μαρία Καραβία, αφηγείται τη συγκλονιστική εμπειρία της συνάντησης με το ζωγράφο όταν βρισκόταν στο τέλος της ζωής του. Η ιδιαιτερότητα του έργου του, αλλά και η ερμητικά κλειστή προσωπικότητά του, ανιχνεύονται μέσα από μαρτυρίες των μαθητών του: της ζωγράφου Ντιάνας Αντωνακάτου, αλλά και άλλων που δεν υπάρχουν πια και που η φωνή τους διασώθηκε σε ένα μοναδικό ντοκουμέντο του Αντώνη Κωτίδη, καθηγητή της ιστορίας τέχνης στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ο οποίος παρουσιάζει τον Παρθένη ως δάσκαλο και αναλύει το ιδεολογικό υπόβαθρο του έργου του. Ο περιπετειώδης βίος του μεγάλου ζωγράφου, καθώς και το έργο του παρουσιάζεται μέσα από σπάνιο οπτικό υλικό που πρώτη φορά έρχεται στο φως χάρις στην έκδοση «Κώστας Παρθένης», από τον Ευγένιο Ματθιόπουλο, συγγραφέα του βιβλίου, καθηγητή Ιστορίας τέχνης στο πανεπιστήμιο Κρήτης. Σκηνοθεσία - Σενάριο: Αγγελος Κοβότσος (Τετάρτη, 24/12, ΕΤ1 19.00).

Άγνωστα σχέδια του Ντα Βίντσι, πίσω από έργο του στο Λούβρο

Τρία σχέδια ανακάλυψαν οι υπεύθυνοι του μουσείου του Λούβρου, στο πίσω μέρος του πίνακα «Η Παρθένος και το Θείο Βρέφος με την Αγία Αννα», ο οποίος φιλοτεχνήθηκε το 1508. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι τα σχέδια χειροτέχνησε ο ίδιος ο ζωγράφος, Λεονάρντο Ντα Βίντσι.

Στη διάρκεια συντήρησης του πίνακα στο εργαστήριο, ένας εργαζόμενος παρατήρησε στην πίσω πλευρά δύο σχέδια: το ένα αναπαριστά το κεφάλι ενός αλόγου (ύψους 18 εκατοστών και πλάτους 10 εκατοστών) και το δεύτερο το τμήμα ενός κρανίου μεγέθους 16,5x10 εκατοστά.

Ο πίνακας εστάλη για αναλυτικότερη εξέταση στο Κέντρο Ερευνών και Αποκατάστασης των Μουσείων της Γαλλίας, όπου επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη των δύο σχεδίων, ενώ αποκαλύφθηκε και τρίτο που αναπαριστά το Θείο Βρέφος πάνω σε αμνό. Τα σχέδια, σχεδόν αόρατα με γυμνό μάτι, φωτογραφήθηκαν με τη βοήθεια υπέρυθρων ακτίνων.

Ο Ρέμπραντ «λέει» τις ιστορίες του στο Πράδο

Μεγάλη έκθεση - ανατομία

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗ

Το περίφημο μουσείο της Μαδρίτης «αποκαθιστά» τις σχέσεις του με τον μεγάλο Φλαμανδό, φιλοξενώντας ώς τις 6 Ιανουαρίου μια μεγάλη έκθεση-ανατομία του έργου του

Ενα από τα τυπικά θηλυκά μυθολογικά πρότυπα του Φλαμανδού καλλιτέχνη

Ενας και μοναδικός Ρέμπραντ συνυπάρχει με τα εκατοντάδες χιλιάδες αριστουργήματα της παγκόσμιας ζωγραφικής τέχνης στην «κιβωτό»-πινακοθήκη της Μαδρίτης, το περίφημο Πράδο: η «Artemisa». Μουσείο του εκτοπίσματος και της εμβέλειας ενός Πράδο και να διαθέτει μόνο έναν Ρέμπραντ; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Το εμβληματικό μουσείο το έθεσε ενώπιόν του και αποφάσισε να δράσει. Χρόνια προετοιμαζόταν.

Τελικά έδωσε την πιο βροντερή απάντηση με μια έκθεση-ανατομία του Φλαμανδού δημιουργού «Ρέμπραντ - Painter of stories». Θα διαρκέσει μέχρι τις 6 Ιανουαρίου και ακόμη και αν δεν είστε ειδικός, αξίζει τον κόπο να φτάσετε μόνο γι' αυτή ώς τη Μαδρίτη. Τόσους Ρέμπραντ μαζί δεν πρόκειται να ξαναδείτε άμεσα. Ταξίδεψαν ώς την ισπανική πρωτεύουσα, με απόλυτη μυστικότητα, από το Metropolitan Museum, τον Λούβρο, το Ερμιτάζ, την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, τη National Gallery of Art της Ουάσιγκτον - και όχι μόνο.

Η καταβύθιση στα μυστικά της τέχνης ενός μεγάλου καλλιτέχνη ξεκινά με μια μικρών διαστάσεων νεανική αυτοπροσωπογραφία. Ιδανική εισαγωγή προτού διατρέξεις το «θρησκευτικό και ιστορικό-μυθολογικό» σύμπαν του Ρέμπραντ και καταλήξεις, ύστερα από πολλές μεταπτώσεις, συγκινήσεις κι αποκαλύψεις, στην «όχθη» του στερνού του έργου: του συγκλονιστικού παραμορφωμένου γεροντικού αυτοπορτρέτου του. Ενα κλείσιμο του ματιού στον βίο και το έργο του, ένας γενναίος δημόσιος αυτοσαρκασμός, σε μια εντυπωσιακά εξωστρεφή χειρονομία.

«Η τύφλωση του Σαμψών», ένα απ' τα κορυφαία έργα του Ρέμπραντ στο Πράδο

Βήμα βήμα

Ως καλλιτέχνη-«γέννημα της ιστορίας, της κλασικής μυθολογίας και της θρησκείας» αντιμετωπίζει και αναδεικνύει βήμα βήμα τον Ρέμπραντ η, χωρισμένη σε τρεις περιόδους, έκθεση.

Στην πρώτη περίοδο το πανόραμα των νεανικών έργων διακρίνεται για την ψυχική ένταση και γλαφυρή αποτύπωση των συναισθημάτων. Η ψυχική αγωνία, η σωματική ένταση της πρώτης, νεανικής φάσης είναι εμφανείς στον Λιθοβολισμό του Αγίου Στεφάνου (1625), στον «σκοτεινό» Ιούδα που ζητεί συγχώρεση επιστρέφοντας τα τριάντα αργύρια, στους διαφωνούντες Αγίους Πέτρο και Παύλο (1628), στον απελπισμένο Αγιο Ιερεμία που συλλογίζεται την επικείμενη πτώση της Ιερουσαλήμ (1630).

Η ελληνική μυθολογία εισβάλλει ανάμεσα στα έργα με το δέος του θείου: η Αρπαγή της Ευρώπης (1632) συνιστά και τη μοναδική αποτύπωσή της από Φλαμανδό. Η επιρροή της αναγεννησιακής ευρωπαϊκής παράδοσης, που μεταφράζεται στην ιταλική Αναγέννηση, εξίσου έκδηλη, με την απόγνωση στο πρόσωπο των έντρομων ακολούθων της απαχθείσης. Εκλεκτικές οι συγγένειες ανάμεσα στο «Γαμήλιο γεύμα του Σαπψών» (1638) και τον «Τελευταίο Δείπνο» του Ντα Βίντσι. Από τα αριστουργήματα μικρής κλίμακας, και η «Σουζάνα» (1636), μια νεαρή γυναίκα που αγκομαχά κρύβοντάς μας τη γύμνια της.

Χτυπητή εξαίρεση της περιόδου αποτελεί το ποζάτο, αποστασιοποιημένο νεανικό αυτοπορτρέτο του 1631, τυπικό δείγμα της φλαμανδικής παράδοσης. Ο νεαρός και άσημος ακόμα 25χρονος Ρέμπραντ, κοιτώντας τον εαυτό του στον καθρέφτη, τον αποτυπώνει με ανατολίτικο κοστούμι. Σε μεταγενέστερη προσθήκη τοποθέτησε ένα σκύλο στα πόδια του. Ακόμη και στη φορμαλιστική περίοδο απ' το 1620 μέχρι το 1631 είναι εμφανής η ποικιλία του προσωπικού «λεξιλογίου» του.

Φτάνοντας στην τεράστια αγορά του Αμστερνταμ, ο Ρέμπραντ αμέσως δέχεται παραγγελίες. Ετσι προκύπτει κατ' αρχάς η σειρά με χαρακτικά θρησκευτικού περιεχομένου (κυριαρχεί η Αποκαθήλωση του Ιησού). Βαθμηδόν συγκλίνει με τον «δάσκαλο» Ρούμπενς. Ενδεικτική, η «Ταφή του Ιησού» (1636-'39), έργο στο οποίο κυριαρχούν το ιερό σεντόνι και το άνοιγμα στον ανοιχτό ορίζοντα. Την τεράστια «τύφλωση του Σαμψών» (1636) εμνεύστηκε απ' τα ελληνιστικά γλυπτά του Λαοκόωντος.

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσες οι παραλλαγές της «Αγίας οικογένειας» (απ' το '39 ώς το '45), που απηχούν τις αλλαγές στην αντίληψη και την τεχνοτροπία του ζωγράφου. Απ' το '40 και μετά οι γραμμές και τα πρόσωπα ηρεμούν και στρογγυλεύουν, τα γεγονότα φαίνονται λιγότερο δραματικά. Ιδίως απ' το '45, ο δυναμισμός δίνει τη θέση του στην ψυχική συγκέντρωση και την πνευματικότητα: εδώ ο Ρέμπραντ δημιουργεί ένα εκπληκτικό μικρό πορτρέτο του Ιησού (1648). Ακόμη και ο «Βαρθολομαίος» του (1657), ενώ κρατά μαχαίρι, αναδίδει πνευματική δύναμη. Μεταδοτική είναι η ηρεμία της σκηνής με την Παναγία και τον Ιησού στην Αίγυπτο (1647).

Συνομιλία-αντίστιξη

Ενδιαφέρουσα και γόνιμη η συνομιλία-αντίστιξη έργων του Ρέμπραντ με πίνακες του Τιτσιάνο και του Ρούμπενς.

Στο κατευόδιο, το τελευταίο έργο του Ρέμπραντ, που φιλοτέχνησε έξι χρόνια πριν από τον θάνατό του: η αυτοπροσωπογραφία του 1667-'68 τον παρουσιάζει με σαρδόνιο χαμόγελο, ως αρχαίο καλλιτέχνη Ζεύξη (γνωστός ο μύθος του: ο Ζεύξης πέθανε από τα γέλια όταν μια γριά τού παρήγγειλε να τη ζωγραφίσει ως Αφροδίτη)! Το αίνιγμα του πίνακα παραμένει η σκοτεινή φιγούρα στην αριστερή άκρη του. Είναι ο Θάνατος που έρχεται ή ο άλλος εαυτός μιας διττής προσωπικότητας; *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 18/12/2008

Εικαστικό πανόραμα στη Θεσσαλονίκη

Μια εικαστική «βεντάλια» ξεδιπλώνεται από σήμερα έως και τις 22 Φεβρουαρίου 2009 στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για το «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα ΙΙΙ», που διοργανώνει το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης για τρίτη συνεχή χρονιά. Περισσότερα από 100 έργα που φιλοτέχνησαν 45 καλλιτέχνες υπό το γενικό τίτλο της φετινής κεντρικής έκθεσης «Και τώρα;» (επιμέλεια Χριστίνα Πετρηνού) θα παρουσιάζονται στους εκθεσιακούς χώρους του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Μονή Λαζαριστών, στη Σταυρούπολη.

www.visualarts.gr

Στόχος και της φετινής διοργάνωσης η καταγραφή, αρχειοθέτηση και πολύπλευρη υποστήριξη παρουσίαση-προβολή όλης της εικαστικής δραστηριότητας και σκέψης στην Ελλάδα. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκε και σχετική ιστοσελίδα www.visualarts.gr στην οποία μπορεί κανείς να ανατρέξει σ’ όλη την εκθεσιακή δράση των δυο τελευταίων ετών. Τα έργα που παρουσιάζονται προέρχονται από εκθέσεις που έγιναν από εικαστικούς σε μουσεία, γκαλερί και άλλους χώρους τέχνης τη χρονιά που πέρασε, από το Σεπτέμβριο του 2007 μέχρι τον Αύγουστο του 2008, καλύπτοντας όλο το εύρος των εικαστικών μέσων.

Τη διοργάνωση πλαισιώνουν παράλληλες δράσεις, όπως συμπόσιο, ημερίδα, εκπαιδευτικά προγράμματα, πρόγραμμα προσβασιμότητας για άτομα με μερική ή ολική απώλεια όρασης, ξεναγήσεις και μουσικές βραδιές.

«Η τρίτη διοργάνωση του “Εικαστικού Πανοράματος” έχει πλέον το στίγμα της εμπειρίας τριών ετών», αναφέρει η διευθύντρια του ΚΜΣΤ Μαρία Τσαντσάνογλου και εξηγεί: «Η ηλεκτρονική τράπεζα πληροφοριών του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (www.visualarts.gr) που καταγράφει τα εικαστικά δρώμενα στην Ελλάδα, δίνει, μέσα από ένα αναλυτικό πρόγραμμα αναζήτησης, πληροφορίες για τις δραστηριότητες στη χώρα μας από το 2005 έως και σήμερα και αποδεικνύει έτσι τόσο την αρχειακή της αξία όσο και τη δημοτικότητά της (πάνω από 60.000 επισκέψεις στην ιστοσελίδα και περίπου 1.700.000 χτυπήματα μέσα στο 2008). Με τον τρόπο αυτό καλύπτουμε ένα ουσιαστικό κενό στην πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την ελληνική εικαστική παραγωγή. Η ενημέρωση της ιστοσελίδας γίνεται από το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί η ουσιαστική συνεργασία μας με τα μουσεία, τους εκθεσιακούς χώρους και τις αίθουσες τέχνης της χώρας μας. Οφείλουμε ένα μεγάλο ευχαριστώ γι’ αυτή τη γόνιμη και σταθερή συνεργασία».

ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ, Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 17.12.08

Γιάννης Μόραλης: «Πάλεψε με τις γραμμές και αυτό μας δίδαξε...»

Παρουσία του ίδιου του καλλιτέχνη η πρεμιέρα της έκθεσης «Γιάννης Μόραλης - Σχέδια 1934-1994»

PHOTO GALLERY

Εργα του Γιάννη Μόραλη

Σκίτσα του Γιάννη Μώραλη

«Ενας Λατίνος φιλόσοφος είχε πει ότι ο δάσκαλος μοιάζει με το ακόνι που κάνει το μαχαίρι να κόβει… Θα πρέπει να πω ότι δεν ήθελα να γίνω καθηγητής στην ΑΣΚΤ γιατί φοβόμουν μήπως γίνω δημόσιος υπάλληλος. Κι όχι μόνο δεν το μετάνιωσα, αλλά κατάλαβα πόσο σημαντικό ήταν. Δίδαξα ορισμένα πράγματα στους φοιτητές μου, αλλά με δίδαξαν πολλά και εκείνοι. Πάντα η σχέση μας στηριζόταν στο διάλογο…», είπε χθες το πρωί ο Γιάννης Μόραλης και γύρισε προς την πλευρά του μαθητή του, Δημοσθένη Κοκκινίδη, για να δει αν συμφωνεί.

Ο μαθητής του, σπουδαίος επίσης ζωγράφος και αργότερα συνάδελφός του καθηγητής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, όχι απλώς συμφώνησε, αλλά λίγο πριν είχε πει : «Ξέρω τα σχέδιά του από παλιά… Περιδιαβαίνοντας την έκθεση, όμως, αισθάνθηκα μια καινούργια εμπειρία.

Είχα ξεκινήσει να γράφω ένα δοκίμιο για τη διδασκαλία και τη μορφοπλασία του Γιάννη Μόραλη κι εκεί θα έλεγα ότι δεν τον καταλάβαμε ως φοιτητές γιατί ο Μόραλης είχε ξεζουμίσει τη νεοτερικότητα ώστε να μη γίνεται αντιληπτή η μετάδοσή της από τη διδασκαλία του.

Μοντερνισμός

Γύρω στο ’50, όταν αρχίζει η αφαιρετική του διάσταση, η διδασκαλία του βασίζεται στις βάσεις του μοντέρνου κινήματος κι όχι σε εξπρεσιονιστικά στοιχεία…

Πάλεψε με την καμπύλη και την ευθεία σε όλες τις μορφές και αυτό δίδαξε… Με τη λιτότητα της σχεδίασης απεικόνιζε το περιεχόμενο. Η μορφή ήταν κυρίαρχο στοιχείο για να μιλάει για πολλά αλλά πάντα με υπαινικτικό τρόπο…», είπε μεταξύ άλλων ο Δ. Κοκκινίδης.

Αναμνήσεις

Το κουβάρι των αναμνήσεων των δύο καλλιτεχνών ξετυλίχθηκε χθες το πρωί και περιπλανήθηκε ανάμεσα στα σχέδια του Γιάννη Μόραλη, τα οποία φιλοξενούνται στην εξαιρετική έκθεση «Γιάννης Μόραλης -Σχέδια 1934 – 1994» στο Ιδρυμα της Εθνικής Τράπεζας.

Πρόκειται για μια ιδέα της Πέγκυς Ζουμπουλάκη που υλοποιήθηκε χάρη στις προσπάθειες του διευθυντή του ΜΙΕΤ Διονύση Καψάλη και των στενών συνεργατών του.

Ευδιάθετος και με λεπτό - διαπεραστικό χιούμορ, ο Γιάννης Μόραλης, «συναρπαστικός ομιλητής όταν διηγείται ιστορίες για τη ζωή του και τους φίλους του», όπως λέει η Πέγκυ Ζουμπουλάκη, θυμήθηκε τα πρώτα χρόνια που ανακατεύτηκε με τις μπογιές - κιμωλίες στην Αρτα: «Βουτούσα τις κιμωλίες στο μπλε, στο κόκκινο μελάνι κι έπαιρνα μια λευκή κι έκανα κάτι σαχλαμάρες στους πίνακες του σχολείου που ήταν γυμνασιάρχης ο πατέρας μου», είπε κι αποκάλυψε: «Ζωγραφίζω με το αριστερό και γράφω με το δεξί».

Μεγάλοι δάσκαλοι

Ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Γιώργος Σεφέρης, αλλά και οι δάσκαλοι, ο Κωνσταντίνος Παρθένης, ο Ουβέρτος Αργυρός, δεν θα μπορούσαν να απουσιάζουν από τη συζήτηση. «Μου είχε πει ο Γ. Σεφέρης όλο για τον Ελύτη σχεδιάζεις.

Οταν έκανα μια απόδοση των ποιημάτων του Γ. Σεφέρη και ήρθε ο Γ. Τσαρούχης είπε: «Αυτά είναι τα άπαντα του Μόραλη, όχι του Σεφέρη» και θυμήθηκε ότι για την εικονογράφηση της συλλογής «Ασμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας» του Ο. Ελύτη (εκδόσεις «Ικαρος») «έκανα μια λιθογραφία σε τσίγκο που απεικόνιζε το λοχαγό όρθιο, καθώς είχε επηρεαστεί από μια φωτογραφία με το σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα από την Κέρκυρα» και πρόσθεσε:

«Οι δάσκαλοί μου ήταν ο Γερανιώτης, ο Παρθένης, ο Αργυρός. Μετά τους πρώτους δύο τρεις μήνες έφυγα από το εργαστήρι του Παρθένη, παρότι τον σεβόμουν και τον αγαπούσα πολύ, αλλά δεν μπορούσα να έχω διάλογο μαζί του» και μιλώντας για το κλίμα της εποχής και το ήθος των ανθρώπων συμπλήρωσε: «Κάποια στιγμή είχαμε μάθει ότι ο Πικιώνης είχε ψυχραθεί με τον Παρθένη. Ποτέ δεν μάθαμε γιατί.

Μια ημέρα μου λέει ο Πικιώνης εκεί που πίναμε καφέ: “Ξέρεις πήγα χθες στο υπουργείο Παιδείας και είδα έναν πίνακα του Παρθένη καταπληκτικό. Τι έργο; Αυτό ήταν Συμπόσιο Θεών.” Το βρήκα υπέροχο. Να έχεις ψυχραθεί με έναν άνθρωπο αλλά να μιλάς με αυτά τα λόγια για το έργο του…», κατέληξε ο Γιάννης Μόραλης, ο μεγαλύτερος εν ζωή Ελληνας ζωγράφος.

Info: «ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΡΑΛΗΣ - ΣΧΕΔΙΑ 1934 – 1994»
Μέγαρο Εϋνάρδου. Εως 15 Φεβρουαρίου 2009
(Αγίου Κωνσταντίνου 20 – δίπλα στο Εθνικό Θέατρο).
Μορφωτικό Ιδρυμα Εθνικής Τραπέζης σε συνεργασία με την γκαλερί Ζουμπουλάκη.

ΤΖΕΒΕΛΕΚΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, Ελεύθερος Τύπος, Τετάρτη, 17.12.08

Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης: «Και τώρα;» Αγνωστο...

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

«Ακέφαλο» από τον περασμένο Ιούνιο, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) παρουσιάζει από σήμερα και ώς τις 22 Φεβρουαρίου, στη Μονή Λαζαριστών, στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης, και για τρίτη συνεχή χρονιά, το «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα ΙΙΙ». Μια έκθεση που διατρέχει όλη την εικαστική κίνηση της περασμένης χρονιάς στην Ελλάδα και αποτελεί παράλληλα τράπεζα πληροφοριών για μελετητές και ανθρώπους του χώρου.

Η έκθεση είναι μέρος του προγράμματος που ενέκρινε το τελευταίο Δ.Σ. του μουσείου. Οι εγκρίσεις φτάνουν μέχρι και τις 22 Μαΐου και σταματούν στη δεύτερη Μπιενάλε του ΚΜΣΤ. Αλλά ακόμα κι αν η Μπιενάλε έχει εγκριθεί, υπάρχουν πολλές διαδικασίες που απαιτούν αποφάσεις του Δ.Σ. Το πρόβλημα της έλλειψής του θα γίνει ακόμη πιο έντονο μετά τις γιορτές, όταν θα πρέπει να ξεκινήσουν οι διαδικασίες διοργάνωσης της Μπιενάλε. Θα χρειαστεί να υπάρξουν αποφάσεις π.χ. σε περίπτωση που η χρηματοδότηση της Μπιενάλε γίνει από κοινοτικά κονδύλια. Το μουσείο πρέπει να προχωρήσει σε υπογραφές συμβάσεων και προκηρύξεις ανοιχτών διαγωνισμών για την προβολή και επικοινωνία της Μπιενάλε, φιλοξενίες, αεροπορικά εισιτήρια και ακόμη σειρά ζητημάτων. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να ζητήσει την εγγύηση του υπουργείου Πολιτισμού. Πρέπει επίσης να εγκριθεί ο προγραμματισμός της περιόδου 2009-2010, ο οποίος ναι μεν σχεδιάζεται και εμπλουτίζεται, αλλά μένει μετέωρος. «Η έλλειψη Δ.Σ. θα δημιουργήσει σύντομα πολλές λειτουργικές δυσκολίες», επιβεβαιώνει η διευθύντρια του ΚΜΣΤ, Μαρία Τσαντσάνογλου.

Ζωγραφικό έργο του Γιώργου Χατζημιχάλη

Προς το παρόν το μουσείο προχωρά, όπως έχει σχεδιαστεί, στην παρουσίαση της εγχώριας εικαστικής παραγωγής του τελευταίου έτους. Μια ετήσια διοργάνωση, που έχει στόχο την καταγραφή, αρχειοθέτηση και την πολύπλευρη υποστήριξη, παρουσίαση και προβολή όλης της εικαστικής δραστηριότητας και σκέψης στην Ελλάδα. Κάτι που γίνεται και από την ιστοσελίδα www.visualarts.gr, όπου παρουσιάζεται όλη η εκθεσιακή δράση των δύο τελευταίων ετών.

Τα έργα που παρουσιάζονται φέτος προέρχονται από εκθέσεις που έγιναν από εικαστικούς σε μουσεία, γκαλερί και άλλους χώρους τέχνης τη χρονιά που πέρασε, από τον Σεπτέμβριο του 2007 μέχρι τον Αύγουστο του 2008, καλύπτοντας όλο το εύρος των εικαστικών μέσων.

«Και Τώρα;» αναρωτιέται ο τίτλος της έκθεσης «Εικαστικό Πανόραμα στην Ελλάδα ΙΙΙ», που έχει επιμελήτρια την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Πετρηνού. Η έκθεση περιλαμβάνει περισσότερα από 100 έργα που φιλοτέχνησαν 45 καλλιτέχνες.

Σύμφωνα με τη διευθύντρια του ΚΜΣΤ, Μαρία Τσαντσάνογλου, η έκθεση καλύπτει ένα ουσιαστικό κενό στην πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την ελληνική εικαστική παραγωγή.

Η Χριστίνα Πετρηνού υπογραμμίζει ότι ο τίτλος «Και Τώρα;» υποβάλλει το ερώτημα εάν και σε ποιο βαθμό η σύγχρονη και επίκαιρη τέχνη στην Ελλάδα διαμορφώνει, αντίστοιχα, και μία δυναμική εικαστική σκηνή ή εάν τελικά παραμένει απομονωμένη και αποκομμένη, χωρίς ουσιαστική συμμετοχή στον διεθνή εικαστικό προβληματισμό. Τίθεται το ερώτημα με ποιο τρόπο και με ποια πολιτική βούληση αναδεικνύεται η σύγχρονη εικαστική πραγματικότητα και κατ' επέκταση η καλλιτεχνική δημιουργία και οι καλλιτέχνες. «Η πολιτιστική πολιτική που ακολουθείται από την Πολιτεία μοιάζει να είναι αποκομμένη από τον διεθνή σύγχρονο εικαστικό προβληματισμό, με ελάχιστες ανταλλαγές και με μια διάθεση πολιτιστικού εθνικισμού», προσθέτει η Χρ. Πετρηνού.

Παράλληλα, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του ΚΜΣΤ παρουσιάζει την έκθεση «Δημιουργώ, άρα Υπάρχω» (19/12 - 22/2), στην Αποθήκη Β1, στο λιμάνι, με έργα καλλιτεχνών που δεν έχουν πραγματοποιήσει ατομική παρουσίαση της δουλειάς τους σε μουσείο ή γκαλερί τα τελευταία 5 χρόνια. Περιλαμβάνει 110 έργα 75 Ελλήνων εικαστικών καλλιτεχνών, που επιλέχτηκαν ύστερα από ανοιχτή πρόσκληση.

ΣΑΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/12/2008

Ποιητικά ιστία και ιστορίες κατά της τρομοκρατίας

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης θα πρέπει να διεκδικήσει και να λάβει ομόφωνα το μεγάλο βραβείο του πιο προβληματικού μουσείου της Ευρώπης.

Δώδεκα χρόνια μετά τον θάνατο της Μπίας Ντάβου, το ΕΜΣΤ παρουσιάζει το πρωτοποριακό της έργο

Δεν αναφερόμαστε, καθόλου, στην εκθεσιακή του δραστηριότητα, η οποία, εδώ και χρόνια, είναι παραπάνω από σημαντική. Αλλά στο πρώην εργοστάσιο ΦΙΞ (άλλοτε μνημειώδες έργο του Τάκη Ζενέτου) που πρόκειται να μεταμορφωθεί σε Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Οπως πληροφορούμαστε οι εργασίες στο υπό αναμόρφωση κτίριο, αν και έχουν ξεκινήσει μήνες τώρα, αδικαιολογήτως δεν προχωρούν. Τι κι αν ο ίδιος ο πρωθυπουργός διαβεβαίωνε τον Αύγουστο του 2007 ότι το μουσείο θα εγκαινιαστεί σε δύο χρόνια. Σήμερα κι ενώ έχουν εξασφαλιστεί τα χρήματα για τις εργασίες αναμόρφωσής του, τίποτε δεν μοιάζει να κινείται. Το κτίριο χάσκει σαν ακυβέρνητο «κουφάρι» πλοίου στην καρδιά της Συγγρού. Σε σχετικό ερώτημα η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Αννα Καφέτση αρκέστηκε, χθες, στη λακωνική δήλωση: «Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια».

Κι ενώ το μουσείο θα αργήσει πολύ, όπως όλα δείχνουν, να αποκτήσει μόνιμη στέγη, η εκθεσιακή του δραστηριότητα συνεχίζεται. Στην προσωρινή του στέγη στο κτίριο του Ωδείου Αθηνών (Βασ. Γεωργίου Β' 17-19, Ρηγίλλης), ο υπουργός Πολιτισμού Μιχάλης Λιάπης θα εγκαινιάσει απόψε στις 8 δύο νέες εκθέσεις: «Close your eyes» («Κλείσε τα μάτια σου») του διάσημου εικαστικού δίδυμου Young - hae Chang Heavy Industries και την αναδρομική έκθεση της Ελληνίδας εικαστικού Μπίας Ντάβου (1932-1996).

Οι Young-hae Chang Heavy Industries (η Γιουνγκ Χε Τσανγκ είναι Κορεάτισα και ο Μαρκ Βοζ Αμερικανός) ξεκίνησαν ως διαδικτυακοί καλλιτέχνες παρουσιάζοντας αποκλειστικά τη δουλειά τους στο Ιντερνετ. Γρήγορα ξεχώρισαν και η τέχνη τους φιλοξενείται, πλέον, στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ανάμεσά τους το Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης, η Tate Modern του Λονδίνου, το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι κ.ά.

Κείμενα που «χορεύουν» συνθέτουν τις άλλοτε ποιητικές ή ειρωνικές ιστορίες των Young-hae Chang Heavy Industries

Τι παρουσιάζουν στο Ωδείο; Πάνω σε τρεις τεράστιες, λευκές επιφάνειες που αναβοσβήνουν, εναλλάσσονται με γρήγορο ρυθμό διαφόρων ειδών κείμενα (αυτή τη φορά και στα ελληνικά) υπό τους ήχους τζαζ ή ηλεκτρονικής μουσικής. Οι αφηγήσεις τους περνούν μπροστά από τα μάτια μας. Αλλοτε ποιητικές, άλλοτε ειρωνικές οι «ιστορίες» τους καταργούν, με την ιδιόμορφη προβολή τους, τα όρια ανάμεσα στη θέαση και την ανάγνωση, στην ποίηση και την κοινοτοπία, στη λογοτεχνία και το σινεμά, στην υψηλή και τη «χαμηλή» κουλτούρα. Στο έργο τους «Close your eyes», ένα υπόγειο μινιμαλιστικό σχόλιο κατά του πολέμου της τρομοκρατίας, παρακολουθούμε τις οργιαστιακές σκέψεις ενός νομοταγούς πολίτη που καλείται από κάποιον εκπρόσωπο της Τάξης να πάει για ανάκριση. Οι ακριβοθώρητοι εικαστικοί με την αμφίσημη εταιρική επωνυμία (προτιμούν την σκιά και την ανωνυμία του Διαδικτύου, δεν φωτογραφίζονται ποτέ) θα συνομιλήσουν, αύριο στις 7 μ.μ., με το κοινό στο Media Lounge του εκθεσιακού χώρου.

**Η μονογραφική έκθεση της Μπίας Ντάβου με τα ποιητικά «Ιστία» της να κυριαρχούν στο χώρο, αποκαλύπτει ότι η πρωτοπορία και οι αναζητήσεις της έχουν παρελθόν και σ' αυτό τον τόπο. Ολη η πορεία της εικαστικού, από τις αρχές της δεκαετίας του '60 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του '90, αναγνωρίζεται στην έκθεση. Οι πρώιμες επικοινωνιακές συνθήκες της τεχνολογικής εποχής, η επιστήμη της κυβερνητικής, η μαθηματική λογική συνυπάρχουν με μια ποιητική, στοχαστική διάθεση για τον νόστο και τον χρόνο που περνάει.

Τέλος την ερχόμενη άνοιξη αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον στο ΕΜΣΤ η έκθεση «Γυναίκες χωρίς άντρες» της κορυφαίας Ιρανής εικαστικού Σιρίν Νεσάτ.

Διάρκεια εκθέσεων μέχρι 1 Μαρτίου του 2009. *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/12/2008

Εργα της Μπίας Ντάβου και του διδύμου Υoung-Ηae Chang Ηeavy Ιndustries στο ΕΜΣΤ

Διπλό «κύμα» καλλιτεχνικής πρωτοπορίας

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΔΑΦΕΡΜΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2008

Δύο διαφορετικές εκθέσεις εγκαινιάζονται σήμερα από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο κτίριο Ωδείου Αθηνών. Μετά τα φημισμένα μουσεία του αγγλοσαξονικού κόσμου (Τate Μodern και Νew Μuseum), το δυναμικό καλλιτεχνικό δίδυμο ΥoungΗae Chang Ηeavy Ιndustries παρουσιάζει στην Αθήνα την έκθεση «Κλείσε τα Μάτια σου» («Close your Εyes»). Παραλλήλως, η αναδρομική έκθεση της Μπίας Ντάβου αναδεικνύει μια καλλιτέχνιδα που συμπορεύτηκε με τη διεθνή πρωτοπορία της δεκαετίας του 1970 και εξακολουθεί πάντα να ξεχωρίζει χάρη στη μεστή, ερευνητική ματιά της.

«Η έκθεση της Μπίας Ντάβου πριν από τέσσερα χρόνια στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είχε ανοίξει τον δρόμο για τον κύκλο των μεγάλων αναδρομικών» επισήμανε στη χθεσινή συνέντευξη Τύπου η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Αννα Καφέτση. Η συγκεκριμένη όμως είναι « διπλά οφειλόμενη » αφενός επειδή πολλές δημιουργίες της βρίσκονται στη μόνιμη συλλογή του ΕΜΣΤ αφετέρου διότι αναδεικνύεται σε «μια από τις βασικούς προδρόμους της σημερινής τέχνης».

Παρουσιάζονται περί τα 130 έργα της (σχέδια, ζωγραφικές συνθέσεις, αντικείμενα και μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις), από τις αρχές του 1960 ως το 1980. Όπως επισήμαναν οι επιμελητές Σταμάτης Σχιζάκης και Τίνα Πανδή η έκθεση δομείται σε ενότητες έτσι ώστε να διακρίνονται τα θεμελιώδη ερωτήματα και οι διάφορες μορφές της εικαστικής της έκφρασης. « Έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς τα υλικά (χαρτί και ύφασμα) και το σχέδιο της Μπίας Ντάβου. Το σχέδιο ως μακέτα ή οπτικό ντοκουμέντο της έννοιας βάζει για πρώτη φορά στην Ελλάδα την εννοιολογική τέχνη» συμπλήρωσε η κυρία Καφέτση. Η Μπία Ντάβου δεν έπαψε να πειραματίζεται με νέες γλώσσες και να εκφράζει συνήθως με ποιητική, αφαιρετική διάθεση νοήματα όπως ο θάνατος και ο νόστος.

• Ήρεμη δύναμη από τη Σεούλ

«Δουλειά-αποκάλυψη»χαρακτήρισε η Αννα Καφέτση την έκθεση στο Ωδείο Αθηνών των Υoung-Ηae Chang Ηeavy Ιndustries. Παρουσιάζονται η τριμερής εγκατάσταση «Close your Εyes»- ανάθεση του μουσείου-, καθώς και τρία ακόμη έργα σε πραγματικό χώρο, εκ των οποίων το ένα με τίτλο «Η Τέχνη του Υπνου» υπήρξε παραγωγή της Τate Μodern: για το ΕΜΣΤ μεταφράστηκε και μεταμορφώθηκε στα ελληνικά.

Ποιοι απαρτίζουν αυτή την ομάδα με το αμφίσημο όνομα που παραπέμπει σε εταιρικό τίτλο; Μια γυναίκα, η Γιανγκ Χε Τσανγκ, και ένας άνδρας ονόματι Μαρκ Βοζ, από τη Σεούλ. Έργα τους έχουν ταξιδέψει σε σημαντικά ιδρύματα και διοργανώσεις σε όλο τον κόσμο, ενώ θεωρούνται από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες net art- δηλαδή δημιουργούν με και για το Ιnternet- σε παγκόσμιο επίπεδο.

Και σε αυτά τα έργα ενυπάρχει το μοτίβο της αφήγησης- ποιητικής και ειρωνικής, παρουσιασμένης σαν κειμενικός κινηματογράφος. Η οθόνη είναι γιγαντιαία, ο θεατής γίνεται ένας μικρός νάνος μπροστά της, αλλά το έργο τον καθηλώνει, τον απορροφά.

Οι καλλιτέχνες χτίζουν γέφυρες με την τέχνη του 20ού αιώνα χρησιμοποιώντας την τυπογραφία (όπως η Ρωσική Πρωτοπορία), την οπτική ποίηση και την poésie concrète. Τα κείμενα εμφανίζονται στην οθόνη μέσω της ψηφιακής τεχνικής flash και συνοδεύονται από τζαζ ή πρωτότυπη μουσική. Έτσι, το κείμενο ρέει ρυθμικά και ο θεατής που το διαβάζει μοιραία συμμετέχει στον ρυθμό του.

Η Τζέσικα Πρέσμαν , επίκουρος καθηγήτρια αγγλικών στο Πανεπιστήμιο του Υale ευλόγως αναρωτιέται: «Πώς μπορείς να κλείνεις τα μάτια σου στο κείμενο που αναβοσβήνει;». Τα εγκαίνια και των δύο εκθέσεων θα τελέσει αύριο στις 20.00 ο υπουργός Πολιτισμού κ. Μιχάλης Λιάπης. Κτίριο Ωδείου Αθηνών, Βασ. Γεωργίου Β Δ 17-19 και Ρηγίλλης (είσοδος επί της οδού Ρηγίλλης). Από 17.12.2008 ως 01.03.2009.

Ο μεγάλος δάσκαλος της ζωγραφικής θυμάται

Δεξιά, ένα από τα 225 σχέδια του Γιάννη Μόραλη (επάνω) που εκτίθενται από χθες στο Μέγαρο Εϋνάρδου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης. Στη σχετική συνέντευξη Τύπου ο μεγάλος ζωγράφος παρουσιάστηκε ιδιαίτερα ευδιάθετος και ομιλητικός

Για όλους και για όλα μίλησε ο Γιάννης Μόραλης με αφορμή την έκθεση σχεδίων του στο Μέγαρο Εϋνάρδου

ΚΑΤΕΡΙΝΑΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ | Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2008

Κανένας δημοσιογράφος δεν είχε πάρει θέση χθες το μεσημέρι στην αίθουσα του δεύτερου ορόφου του Μεγάρου Εϋνάρδου του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης την προγραμματισμένη ώρα για τη συνέντευξη Τύπου της έκθεσης «Γιάννης Μόραλης. Σχέδια 1934-1994». Ολοι, τοποθετημένοι σε παράταξη δεξιά και αριστερά στον προθάλαμο του ισογείου, περίμεναν την εμφάνιση του δασκάλου. Και όταν εκείνος έφθασε βαδίζοντας αργά αργά, με το μπαστούνι, την τραγιάσκα και το χαμόγελό του, τα καλωσορίσματα έπεφταν βροχή. «Πολύ χαιρόμαστε που σας βλέπουμε, κύριε Μόραλη». Και εκείνος χαιρόταν. Η αυτόνομη παρουσίαση μιας σειράς από 225 σχέδια που γίνεται για πρώτη φορά στην ιστορία της δημιουργικής πορείας του Γιάννη Μόραλη- αυτοτελώς έχουν παρουσιαστεί μόνο χαρακτικά, λάδια, ενώ αρκετά σχέδια έχουν εκτεθεί κυρίως στη μεγάλη αναδρομική έκθεση που πραγματοποιήθηκε το 1988 στην Εθνική Πινακοθήκη- είναι ένας καλός λόγος για να χαίρεται. Ο δάσκαλος ήταν λοιπόν ευδιάθετος και ομιλητικότατος σε τέτοιον βαθμό που κάθε λίγο και λιγάκι σταματούσε για να ρωτήσει: «Μήπως είμαι φλύαρος;». Στην πραγματικότητα όλοι κρέμονταν από τα χείλη του. Γιατί ο Μόραλης είχε πολλά να θυμηθεί και- μέσα από τον διάλογο με τον πρώην μαθητή και αργότερα συνάδελφό του, Δημοσθένη Κοκκινίδη - να μιλήσει για:

▅ Τον Γιάννη Τσαρούχη: «Τον αγαπούσα πολύ. Δεν θα ξεχάσω, όταν είδε την έκδοση έργων του Σεφέρη που εικονογράφησα, που μου είπε: “Μα αυτά είναι τα άπαντα του Μόραλη”».

▅ Τον Κωνσταντίνο Παρθένη: «Τον εκτιμούσα ως δάσκαλό μου αλλά ποτέ δεν είχα διάλογο μαζί του. Τον ρωτούσα κάτι και η απάντηση συνήθως ήταν: “Αυτό που σας είπα!”».

▅ Τον Δημήτρη Πικιώνη: «Ήταν ένα άνθρωπος με ήθος. Αν και τσακωμένος με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, μου είχε πει: “Πήγα και είδα το καταπληκτικό έργο του Παρθένη στο υπουργείο Παιδείας. Αυτά, Μόραλη, να ξέρεις, είναι Συμπόσια Θεών!”».

▅ Τον Οδυσσέα Ελύτη: «Τον είχα δει στον “Ικαρο” και μου είχε παραπονεθεί: “Μόνο τον Σεφέρη εικονογραφείς; Κάνε κάτι και σε μένα”. Εικονογράφησα, λοιπόν, τον Ανθυπολοχαγό της Αλβανίας όρθιο, με αναφορές στο σκήνωμα του Αγίου Σπυρίδωνα της Κέρκυρας».

▅ Την παιδική του ηλικία: «Θυμάμαι όταν πήγαινα στο γραφείο του πατέρα μου στην Αρτα, όπου γεννήθηκα, και βουτούσα την κιμωλία στο μελάνι, το μπλε, το κόκκινο (δεν είχαμε στυλό τότε), έπαιρνα και μια άσπρη και έπαιζα. Ανέβαινα στο δωμάτιο μιας από τις αδερφές της μητέρας μου που ζωγράφιζε και μύριζα τα σωληνάρια και τους μουσαμάδες. Υπήρχαν, βέβαια, και τα βιβλία του πατέρα μου με αναφορές στην τέχνη. Έτσι, από μικρός ήρθα σε επαφή με τη ζωγραφική».

Σ την έκθεση, η οποία επιβεβαιώνει την εντύπωση ότι ο Μόραλης είναι ο έλληνας ζωγράφος με τα περισσότερα προσχέδια/μελέτες προτού καταλήξει στο τελικό έργο (χαρακτηριστικά, μόνο για το έργο «Σύνθεση Α Δ » 1949 και 1949-1958 μας είναι ως τώρα γνωστά δώδεκα μελέτες/προσχέδια), τα έργα ταξινομούνται ανά δεκαετία. Ετσι παρουσιάζονται 22 σχέδια της δεκαετίας του 1930, 57 της δεκαετίας του 1940, 80 της δεκαετίας του 1950, 19 της δεκαετίας του 1960, 25 της δεκαετίας του 1970, 18 της δεκαετίας του 1980 και 4 της δεκαετίας του 1990. «Τα 225 σχέδια “κλείνονται” σε 115 κάδρα για τα οποία ο Μόραλης είχε να μας πει από μια γοητευτική ιστορία, βοηθώντας μας ουσιαστικά στην ταξινόμησή τους» μας είπε ο κ. Ν. Π.Παΐσιος, ο οποίος συνέδραμε ουσιαστικά, κατά τον διευθυντή του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης κ. Διονύση Καψάλη, στην πραγματοποίηση της έκθεσης.

Η έκθεση εγκαινιάστηκε χθες σε συνεργασία με την γκαλερί Ζουμπουλάκη στο Μέγαρο Εϋνάρδου και θα διαρκέσει ως τις 14 Φεβρουαρίου (πληροφορίες στα τηλ. 210 3234.267 και 210 5223.101).

Μουσείο ούτε το 2010!

«ΑΣΤΕΓΗ» Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΤΕΧΝΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Της Μαίρης Αδαμοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου 2008

Την ώρα που έχει παγώσει η μετατροπή του Φιξ σε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το μουσείο κάνει διπλά εγκαίνια σε προσωρινή στέγη

Ώρα μηδέν για το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). Μπορεί ο εργολάβος που αναδείχθηκε στον μειοδοτικό διαγωνισμό να μπήκε στο μισογκρεμισμένο εργοστάσιο Φιξ της Λεωφόρου Συγγρού το καλοκαίρι του 2007 και τα εγκαίνια να προγραμματίζονταν για το 2010, αλλά το πολύπαθο μουσείο ακόμη μία φορά βρίσκει εμπόδια. Αν και έχει καθαριστεί από τον αμίαντο τον Απρίλιο, οι εργασίες δεν έχουν προχωρήσει- αυτόπτες μάρτυρες υποστηρίζουν πως στο εσωτερικό αντιστοιχούν σε δουλειά δύο μηνών!- με αποτέλεσμα το έργο να βρίσκεται στον αέρα, παρότι τα 40 εκατ. ευρώ που απαιτούνται

ΙΝFΟ: Εγκαίνια για την αναδρομική της Μπίας Ντάβου και Close your eyes των Υoung-Ηae Chang Ηeavy Ιndustries απόψε στις 20.00 στο Ωδείο Αθηνών (Β. Γεωργίου 17-19 και Ρηγίλλης, τηλ. 210-9242.111). Μέχρι την 1η Μαρτίου.

είναι εξασφαλισμένα. «Δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια. Βρισκόμαστε εκτός χρονοδιαγράμματος», δηλώνει λακωνικά η διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Άννα Καφέτση, και η μετατροπή του νεκρού εργοταξίου σε μουσείο προς το παρόν μοιάζει με όνειρο θερινής νυκτός. Και τα εγκαίνια, όπως όλα δείχνουν, όχι μόνο άργησαν δύο Ολυμπιάδες (χάθηκαν ήδη της Αθήνας και του Πεκίνου), αλλά με τον ρυθμό που γίνονται οι εργασίες μπορεί να αργήσουν και τρεις! Το οκτάχρονο μουσείο, παρότι άστεγο, δεν σταματά τη δράση του. Έχει βρει προσωρινή στέγη στους υπόγειους χώρους του Ωδείου Αθηνών, έχει απόψε διπλά εγκαίνια- αναδρομική της Μπίας Ντάβου, μία από τις σημαντικότερες και πρωτοποριακές δημιουργούς της δεκαετίας του ΄70, και τις εντυπωσιακές ποπ βιντεοεγκαταστάσεις του «διδύμου» από την Κορέα ΥoungΗae Chang Ηeavy Ιndustriesκαι υποδέχεται τον Μάρτιο τη μεγάλη κυρία της βίντεο αρτ, την Ιρανή Σερίν Νεσάτ με έργα της από τον κύκλο «Γυναίκες χωρίς άνδρες».

Περισσότερα από 130 έργα - σχέδια, ζωγραφικές συνθέσεις, αντικείμενα και εντυπωσιακές εγκαταστάσεις- ιχνηλατούν τη διαδρομή της καλλιτέχνιδος στα 30 χρόνια της πορείας της, η οποία εστίασε στην έρευνα, τον πειραματισμό, τον στοχασμό, τον νόστο, τον μύθο και το, θάνατο. Από το πρώτο έργο που μπήκε στη συλλογή του Μουσείου το 2000 (δωρεά του γιου της, Ζάφου Ξαγοράρη)- Σκάλες και Ιστίαέως έργα καμωμένα με εφημερίδες και πλέγματα από ζελατίνες, πλεξιγκλάς και μεταλλικούς συνδετήρες.

Ατμόσφαιρα κλαμπ

Άρωμα κλαμπ έχει το υπόγειο του Ωδείου Αθηνών, όπου το κορεάτικο «δίδυμο» Υoung-Ηae Chang Ηeavy Ιndustries (εγκαινίασε το Νew Μuseum της Νέας Υόρκης με εγκατάστασή του και έχει δείξει δουλειά του στην Τate Μodern) «παίζει» στους τοίχους με σπιρτόζικα κείμενα που βομβαρδίζουν τον θεατή. Ρυθμός, εναλλασσόμενες ερωτήσεις σε κεφαλαία και μουσική electro-pop καθηλώνουν, ενώ οι καλλιτέχνες απλώνουν τα ιντερνετικά τους έργα από τον υπολογιστή στον χώρο. «Πρόκειται για ψηφιακή υβριδική λογοτεχνία», επισημαίνει η διευθύντρια του ΕΜΣΤ Άννα Καφέτση, για το τρίπτυχο που θα παραμείνει στις συλλογές του μουσείου.