Του ΣΤΡΑΤΗ ΜΠΑΛΑΣΚΑ
Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του πολιτισμένου κόσμου μια τέτοια συλλογή έργων τέχνης θα αντιμετωπιζόταν καταπώς της άξιζε. Μοναδικής αξίας θησαυροί, πρωτότυπα έργα και λιθογραφίες μεγάλων Ελλήνων και ξένων ζωγράφων -«ιερών τεράτων» του παγκόσμιου καλλιτεχνικού στερεώματος- ακόμα και ευρωπαϊκά μεσαιωνικά χειρόγραφα, θα αντιμετωπίζονταν σαν εθνικός θησαυρός. Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος. Οχι στην Ελλάδα και στη Μυτιλήνη.
Εργα του Θεόφιλου πάνω από σώματα καλοριφέρ και δίπλα σε πίνακα ηλεκτρικού. Η τελευταία λέξη της μουσειολογίας |
Το Μουσείο Τεριάντ στη Βαρειά, τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της Μυτιλήνης, κόσμημα των ελληνικών μουσείων, αργοπεθαίνει στη μιζέρια που το καταδίκασε το ελληνικό κράτος.
Τα έργα των μεγάλων ζωγράφων του 20ού αιώνα αλλοιώνονται κρεμασμένα σε τοίχους χώρων χωρίς κλιματισμό, με τον ήλιο να τα «καίει», εκτός και αν κάποιοι από τους 4-5 ανεκπαίδευτους φύλακες που απέμειναν θυμηθούν να τραβήξουν κάποιες κουρτίνες που έτσι, χωρίς πρόγραμμα, τοποθετήθηκαν πριν από λίγα χρόνια. Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σε τοίχους σαπίζουν σε κάποια υπόγεια αίθουσα, σκεπασμένα με ένα κομμάτι πλαστικού, με μια ...ποντικοπαγίδα να τα προστατεύει μη γίνουν μεζές ποντικιών. Οσα βέβαια δεν έγιναν ήδη!
Το «Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ» άνοιξε τον Αύγουστο του 1979. Τότε χαρακτηρίστηκε ως μοναδικό μουσείο στο είδος του, ένα «ανοιχτό βιβλίο» που «επεφύλασσε στον επισκέπτη του», όπως είχε πει στα εγκαίνια ο Οδυσσέας Ελύτης, «περιπλανήσεις κι πνευματικά ταξίδια». Στις αίθουσές του εκτέθηκε το σύνολο του εκδοτικού έργου του εμπνευσμένου, μοναδικού αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη, του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, που αποφάσισε να δωρήσει τα έργα του στην πόλη όπου γεννήθηκε, τη Μυτιλήνη. Στις αίθουσές του λιθογραφίες των Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Ματίς, Πικάσο, Λεζέ, Μιρό και άλλων μεγάλων, αλλά και έργα των Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, Τσαρούχη, Κανέλλη και άλλων πολλών.
Ελάχιστα χρόνια μετά τα εγκαίνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το αφύλακτο τότε μουσείο έπεσε για πρώτη φορά θύμα διάρρηξης. Κλάπηκε σημαντικός αριθμός έργων τέχνης. Το 1994, έργα τέχνης του μουσείου κλάπηκαν για δεύτερη φορά από το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα, όπου εκτίθεντο. Το 2003, διαπιστώθηκε τρίτη κλοπή. Από προθήκη του μουσείου εκλάπη, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το βιβλίο «Jazz» του Ανρί Ματίς. Η αξία του τότε περί τα 150.000 ευρώ! Για καιρό στη θέση του ήταν αντίγραφο και κανείς δεν είχε αντιληφθεί την κλοπή!
Τα έργα των μεγάλων ζωγράφων του 20ού αιώνα αλλοιώνονται κρεμασμένα σε τοίχους χώρων χωρίς κλιματισμό, με τον ήλιο να τα «καίει», εκτός και αν κάποιοι από τους 4-5 ανεκπαίδευτους φύλακες που απέμειναν θυμηθούν να τραβήξουν κάποιες κουρτίνες που έτσι, χωρίς πρόγραμμα, τοποθετήθηκαν πριν από λίγα χρόνια. Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σε τοίχους σαπίζουν σε κάποια υπόγεια αίθουσα, σκεπασμένα με ένα κομμάτι πλαστικού, με μια ...ποντικοπαγίδα να τα προστατεύει μη γίνουν μεζές ποντικιών. Οσα βέβαια δεν έγιναν ήδη!
Το «Μουσείο-Βιβλιοθήκη Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ» άνοιξε τον Αύγουστο του 1979. Τότε χαρακτηρίστηκε ως μοναδικό μουσείο στο είδος του, ένα «ανοιχτό βιβλίο» που «επεφύλασσε στον επισκέπτη του», όπως είχε πει στα εγκαίνια ο Οδυσσέας Ελύτης, «περιπλανήσεις κι πνευματικά ταξίδια». Στις αίθουσές του εκτέθηκε το σύνολο του εκδοτικού έργου του εμπνευσμένου, μοναδικού αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη, του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, που αποφάσισε να δωρήσει τα έργα του στην πόλη όπου γεννήθηκε, τη Μυτιλήνη. Στις αίθουσές του λιθογραφίες των Σαγκάλ, Τζιακομέτι, Ματίς, Πικάσο, Λεζέ, Μιρό και άλλων μεγάλων, αλλά και έργα των Θεόφιλου Χατζημιχαήλ, Τσαρούχη, Κανέλλη και άλλων πολλών.
Ελάχιστα χρόνια μετά τα εγκαίνια, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, το αφύλακτο τότε μουσείο έπεσε για πρώτη φορά θύμα διάρρηξης. Κλάπηκε σημαντικός αριθμός έργων τέχνης. Το 1994, έργα τέχνης του μουσείου κλάπηκαν για δεύτερη φορά από το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα, όπου εκτίθεντο. Το 2003, διαπιστώθηκε τρίτη κλοπή. Από προθήκη του μουσείου εκλάπη, χωρίς κανείς να το αντιληφθεί, ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το βιβλίο «Jazz» του Ανρί Ματίς. Η αξία του τότε περί τα 150.000 ευρώ! Για καιρό στη θέση του ήταν αντίγραφο και κανείς δεν είχε αντιληφθεί την κλοπή!
Τα έργα που δεν είναι κρεμασμένα σαπίζουν σε υπόγειες αίθουσες σκεπασμένα με πλαστικό |
Να ήταν όμως οι τρεις κλοπές, οι μόνες που αφαίρεσαν από το μουσείο μοναδικής αξίας έργα; Ο ήλιος, που επί χρόνια «έψηνε» τις λιθογραφίες, τις οξείδωσε με αποτέλεσμα πολλές να χάσουν τα αρχικά τους χρώματα. Ενώ το ...«Αζαξ», με το οποίο καθαρίζονταν, φόρτωσε στις περισσότερες μεγάλους λεκέδες. Κι αν τον χειμώνα τα καλοριφέρ κρατούν τη θερμοκρασία εκεί που πρέπει, το καλοκαίρι το μουσείο, ελλείψει κλιματισμού, μετατρέπεται σε φούρνο, με το άνοιγμα των παραθύρων να αποτελεί τη μόνη «λύση» ώστε τα έργα να ανασάνουν. Οσο αυτό μπορεί να γίνει.
Υπεύθυνο για το μουσείο ήταν επί χρόνια (1979-1997) το υπουργείο Πολιτισμού. Υπέυθυνο και για την κατάσταση που επικρατούσε, με το λιγοστό ανεκπαίδευτο προσωπικό αλλά και με έναν καλό ζωγράφο ισόβιο πρόεδρο, τον Μανόλη Καλλιγιάννη. Αλλά όχι και καλό διευθυντή, αφού πανθομολογούμενα ούτε σχεδίασε ούτε δρομολόγησε ένα έστω έργο βελτίωσης των συνθηκών στο μουσείο. Το υπουργείο επαφίεται εξάλλου και στον «πατριωτισμό» της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, που μετά τον θάνατο του συζύγου της και μέχρι τον θάνατό της δώριζε σημαντικά οικονομικά ποσά, που, όπως υποστηρίζουν συνεργάτες της, «διαχειρίζονταν επ' ωφελεία του μουσείου αλλά ...εξωταμειακά!».
Απόδειξη αυτό που αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Η ταμίας του μουσείου καταχράστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά μην πληρώνοντας ΙΚΑ και άλλες υποχρεώσεις του. Η υπόθεση σέρνεται σε μια προανάκριση χωρίς τέλος, ενώ η ταμίας παραιτήθηκε και σταδιακά επιστρέφει μέρος των χρημάτων που καταχράστηκε!
Υπεύθυνο για το μουσείο ήταν επί χρόνια (1979-1997) το υπουργείο Πολιτισμού. Υπέυθυνο και για την κατάσταση που επικρατούσε, με το λιγοστό ανεκπαίδευτο προσωπικό αλλά και με έναν καλό ζωγράφο ισόβιο πρόεδρο, τον Μανόλη Καλλιγιάννη. Αλλά όχι και καλό διευθυντή, αφού πανθομολογούμενα ούτε σχεδίασε ούτε δρομολόγησε ένα έστω έργο βελτίωσης των συνθηκών στο μουσείο. Το υπουργείο επαφίεται εξάλλου και στον «πατριωτισμό» της συζύγου του Στρατή Ελευθεριάδη Τεριάντ, Αλίς, που μετά τον θάνατο του συζύγου της και μέχρι τον θάνατό της δώριζε σημαντικά οικονομικά ποσά, που, όπως υποστηρίζουν συνεργάτες της, «διαχειρίζονταν επ' ωφελεία του μουσείου αλλά ...εξωταμειακά!».
Απόδειξη αυτό που αποκαλύφθηκε πρόσφατα. Η ταμίας του μουσείου καταχράστηκε μεγάλα χρηματικά ποσά μην πληρώνοντας ΙΚΑ και άλλες υποχρεώσεις του. Η υπόθεση σέρνεται σε μια προανάκριση χωρίς τέλος, ενώ η ταμίας παραιτήθηκε και σταδιακά επιστρέφει μέρος των χρημάτων που καταχράστηκε!
Οι ποντικοπαγίδες προστατεύουν δήθεν τα έργα μη γίνουν μεζές των τρωκτικών |
Η Αλίς Τεριάντ περνούσε κάθε καλοκαίρι της στη Μυτιλήνη αλλά πικραινόταν για τη στάση των υπευθύνων του μουσείου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αγορά τον Απρίλιο του 1996 οικοπέδου αξίας 14 εκατομμυρίων δραχμών για να δημιουργηθεί δρόμος που θα οδηγεί λεωφορεία και επισκέπτες στο Μουσείο Τεριάντ και στο γειτονικό Μουσείο Θεοφίλου, δημιούργημα και αυτό του άντρα της.
Πριν από λίγα χρόνια ο δρόμος αυτός, που χρησιμοποιείται πλέον αποκλειστικά και μόνον από τους ιδιοκτήτες ακινήτων, που χτίστηκαν από τη μια και από την άλλη μεριά του, έκλεισε και με μια βαριά πόρτα, που απαγορεύει την είσοδο στο μουσείο!
Είναι ένα μουσείο που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να βρει. Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να τον οδηγεί. Ενα μουσείο, του οποίου το «οικόπεδο», ο Θεοφράστειος ελαιώνας όπου ονειρεύτηκε ο Τεριάντ να φτιάξει χώρους πολιτισμού, είναι περικυκλωμένος πια από «νεομυτιληνιώτικες» μεζονέτες, των οποίων οι ιδιοκτήτες κάποτε διεκδίκησαν και τη δυνατότητα να περνούν με τα αυτοκίνητά τους.
Πριν από λίγα χρόνια ο δρόμος αυτός, που χρησιμοποιείται πλέον αποκλειστικά και μόνον από τους ιδιοκτήτες ακινήτων, που χτίστηκαν από τη μια και από την άλλη μεριά του, έκλεισε και με μια βαριά πόρτα, που απαγορεύει την είσοδο στο μουσείο!
Είναι ένα μουσείο που έτσι κι αλλιώς κανείς δεν μπορεί να βρει. Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να τον οδηγεί. Ενα μουσείο, του οποίου το «οικόπεδο», ο Θεοφράστειος ελαιώνας όπου ονειρεύτηκε ο Τεριάντ να φτιάξει χώρους πολιτισμού, είναι περικυκλωμένος πια από «νεομυτιληνιώτικες» μεζονέτες, των οποίων οι ιδιοκτήτες κάποτε διεκδίκησαν και τη δυνατότητα να περνούν με τα αυτοκίνητά τους.
Οι κατσίκες υπαλλήλου, λίγο πριν απομακρυνθούν. Τουλάχιστον έτρωγαν το ψηλό χορτάρι γύρω από το μουσείο |
Οσον αφορά το ίδιο το μουσείο, αυτό είναι περικυκλωμένο από αγριόχορτα ύψους ανθρώπου. Γι' αυτό, ίσως, και να εγκαταστάθηκε στο πίσω μέρος του μια υποτυπώδης στάνη κατσικιών... Ενας από τους φύλακες έφερε τις κατσίκες του... Μια παροχή τούς έδινε νερό μέχρι που κάποια μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εξεγέρθηκαν και ζήτησαν την απομάκρυνσή τους. Παρά τούτο, τα αγριόχορτα αγριόχορτα, το βράδυ το μουσείο βουλιάζει στο σκοτάδι αφού φωτιστικά που τοποθετήθηκαν το 1994 δεν άναψαν ποτέ, ενώ στο κτήριο άρχισαν να δημιουργούνται και σοβαρά δομικά προβλήματα.
Ο εσωτερικός του καθαρισμός γίνεται εναλλάξ δύο φορές την εβδομάδα από τους τέσσερις φύλακες και τον διευθυντή, καθότι καθαρίστρια δεν υπάρχει ούτε χρήματα για να πληρωθεί. Εδώ και λίγα χρόνια διευθυντής του μουσείου είναι ο Κώστας Μανιατόπουλος, καλός ζωγράφος κι αυτός, αλλά ο ρόλος του περιορίζεται στο να φτιάχνει επιγραφές, να γκρινιάζει και να στέλνει έγγραφα στους υπευθύνους, που ποτέ δεν απαντούν -στην προϊσταμένη αρχή του μουσείου, που από το 1997 είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Για την ιστορία, ο σημερινός γενικός γραμματέας της Περιφέρειας, Γιάννης Λέκκας, δεν έχει επισκεφθεί το μουσείο ούτε μία φορά ενώ η σχέση του με αυτό άρχισε και τελείωσε με τον διορισμό του Διοικητικού Συμβουλίου, στην πλειοψηφία κομματικοί του φίλοι φιλόλογοι. «Μουσείο- Βιβλιοθήκη», σκέφτηκε είναι ο χώρος, φιλόλογοι πρέπει να τον διοικήσουν! *
Ο εσωτερικός του καθαρισμός γίνεται εναλλάξ δύο φορές την εβδομάδα από τους τέσσερις φύλακες και τον διευθυντή, καθότι καθαρίστρια δεν υπάρχει ούτε χρήματα για να πληρωθεί. Εδώ και λίγα χρόνια διευθυντής του μουσείου είναι ο Κώστας Μανιατόπουλος, καλός ζωγράφος κι αυτός, αλλά ο ρόλος του περιορίζεται στο να φτιάχνει επιγραφές, να γκρινιάζει και να στέλνει έγγραφα στους υπευθύνους, που ποτέ δεν απαντούν -στην προϊσταμένη αρχή του μουσείου, που από το 1997 είναι η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.
Για την ιστορία, ο σημερινός γενικός γραμματέας της Περιφέρειας, Γιάννης Λέκκας, δεν έχει επισκεφθεί το μουσείο ούτε μία φορά ενώ η σχέση του με αυτό άρχισε και τελείωσε με τον διορισμό του Διοικητικού Συμβουλίου, στην πλειοψηφία κομματικοί του φίλοι φιλόλογοι. «Μουσείο- Βιβλιοθήκη», σκέφτηκε είναι ο χώρος, φιλόλογοι πρέπει να τον διοικήσουν! *
Ανθρωποι και ποντίκια
* Το μουσείο έπεσε τρεις φορές θύμα κλοπής: 1980, 1994, 2003. Την τελευταία φορά εκλάπη ένα από τα «Μεγάλα Βιβλία» και συγκεκριμένα το «Jazz» του Ανρί Ματίς, αξίας τότε 150 χιλ. ευρώ. Για καιρό είχε μείνει στη θέση του ένα αντίγραφο, χωρίς κανείς να το πάρει είδηση.
* Η ταμίας καταχράστηκε χρηματικά ποσά.
* Ο δρόμος που οδηγεί στο μουσείο έκλεισε με βαριά πόρτα, απαγορεύοντας την είσοδο.
* Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να διευκολύνει τους επισκέπτες να το βρουν.
* Πριν από λίγο καιρό υπήρχε ακόμα εκεί στάνη με κατσίκες υπαλλήλου.
* Δεν έχει κλιματισμό, το πνίγουν ξερόχορτα, ενώ το βράδυ βουλιάζει στο σκοτάδι.
* Τα έργα που εκτίθενται είναι στο έλεος της ζέστης και του ήλιου. Τα περισσότερα έχουν λεκέδες από το Azax με το οποίο καθαρίζονται. Οσα είναι στις αποθήκες γίνονται μεζές των ποντικιών.
* Η ταμίας καταχράστηκε χρηματικά ποσά.
* Ο δρόμος που οδηγεί στο μουσείο έκλεισε με βαριά πόρτα, απαγορεύοντας την είσοδο.
* Δεν υπάρχει ούτε μία επιγραφή που να διευκολύνει τους επισκέπτες να το βρουν.
* Πριν από λίγο καιρό υπήρχε ακόμα εκεί στάνη με κατσίκες υπαλλήλου.
* Δεν έχει κλιματισμό, το πνίγουν ξερόχορτα, ενώ το βράδυ βουλιάζει στο σκοτάδι.
* Τα έργα που εκτίθενται είναι στο έλεος της ζέστης και του ήλιου. Τα περισσότερα έχουν λεκέδες από το Azax με το οποίο καθαρίζονται. Οσα είναι στις αποθήκες γίνονται μεζές των ποντικιών.
Συνέδριο στο Μπενάκη
Ο Τεριάντ με τον Ματίς, το 1951 στη Βενετία |
Η ζωή και το έργο του Στρατή Ελευθεριάδη-Τεριάντ, η πολύτιμη συμβολή του ως κριτικού τέχνης στην επίτευξη του διαλόγου ανάμεσα στην παράδοση και τον σύγχρονο, αλλά και στην ανάδειξη καλλιτεχνών, όπως ο Θεόφιλος, είναι μερικά μόνο από τα θέματα που θα απασχολήσουν το συνέδριο-αφιέρωμα που οργανώνει την Παρασκευή (10 π.μ.) στο νέο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) το Εργαστήριο Κοινωνικής και Πολιτισμικής Ψηφιακής Τεκμηρίωσης του Πανεπιστημίου Αιγαίου με τη συνεργασία του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου.
Ο Τεριάντ και οι καλλιτέχνες του, η θέση του στη διαμόρφωση του εικαστικού τοπίου στον 20ό αιώνα, αλλά και οι θεσμοί της τέχνης της περιφέρειας, όπως το πολύπαθο μουσείο που φέρει το όνομά του στη Μυτιλήνη, είναι συνοπτικά οι θεματικές ενότητες της ημερίδας.
Μεταξύ άλλων θα μιλήσουν οι: Κατερίνα Κοσκινά, Ντομινίκ Σιμιζιάκ, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Μαίρη Μιχαηλίδου, Μανώλης Καληγιάννης, Μαρία Μαραγκού.
Ο Τεριάντ και οι καλλιτέχνες του, η θέση του στη διαμόρφωση του εικαστικού τοπίου στον 20ό αιώνα, αλλά και οι θεσμοί της τέχνης της περιφέρειας, όπως το πολύπαθο μουσείο που φέρει το όνομά του στη Μυτιλήνη, είναι συνοπτικά οι θεματικές ενότητες της ημερίδας.
Μεταξύ άλλων θα μιλήσουν οι: Κατερίνα Κοσκινά, Ντομινίκ Σιμιζιάκ, Ντένης Ζαχαρόπουλος, Μαίρη Μιχαηλίδου, Μανώλης Καληγιάννης, Μαρία Μαραγκού.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 26/11/2008
No comments:
Post a Comment