Thursday, November 27, 2008

Ρήξεις και πρωτοπορίες του 20ού αιώνα


Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ

Αρκεί να σταθεί κάποιος μπροστά από τον πίνακα «Femme Assise» («Καθισμένη Γυναίκα») του Πάμπλο Πικάσο στον τρίτο όροφο του «Ιδρύματος Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β. & Μ. Θεοχαράκη» για να αισθανθεί την εκρηκτική δύναμη του μοντερνιστικού κινήματος στον 20ό αιώνα: η παθιασμένη γραφή του δημιουργού και η δραματική έκφραση της γυναικείας φιγούρας και είναι δύο μόνο από τα στοιχεία που την υπογραμμίζουν. Οπως και τον ριζοσπαστικό ανθρωπισμό του ζωγράφου. Το έργο του Πικάσο είναι ένα από αυτά 48 κορυφαίων Ευρωπαίων καλλιτεχνών που παρουσιάζονται στην έκθεση «Οι Εποχές των Μοντέρνων. Από τον Monet στον Yves Klein» (διάρκεια από αύριο μέχρι και 22 Φεβρουαρίου).

Το αριστουργηματικό «Τρεις γυναίκες σε κόκκινο φόντο» (1927) του Φερνάν Λεζέ
Ας επισημάνουμε εξ αρχής ότι πρόκειται για σημαντικά έργα που δεν βλέπουμε συχνά στην Αθήνα, ακόμα κι αν η πόλη υποδύεται, κατά καιρούς, την εικαστική μητρόπολη. Είναι πίνακες και γλυπτά των Κλοντ Μονέ, Μαξ Ερνστ, Βίκτορ Μπράουνερ, Λούτσιο Φοντάνα, Αρμάν, Χούλιο Γκονζάλες, Κουρτ Σβίτερς, Ζαν Αρπ, Χουάν Μιρό, Φερνάν Λεζέ, Ζαν Ντιμπιφέ, Ερό, Φράνσις Πικαμπιά κ.ά. Καλλιτεχνών, δηλαδή, που επιχείρησαν να απομακρυνθούν από τη βαριά σκιά των παραδόσεων της εποχής τους, να «παραβιάσουν» κανόνες και να εξερευνήσουν νέες υφολογικές περιοχές με την αποδόμηση της φόρμας, το κολάζ, τη χρήση των ready made, την παραμόρφωση και την αντιρεαλιστική προσέγγιση της πραγματικότητας.

Η «Femme Assise» («Καθισμένη Γυναίκα») που ζωγράφισε ο Πικάσο το 1971
Τα εκθέματα προέρχονται από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του St. Etienne, το οποίο διαθέτει τη δεύτερη σε μέγεθος συλλογή στη Γαλλία (περισσότερα από 15.000 έργα), το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, το Μουσείο Πικάσο και άλλους πολιτιστικούς φορείς της Γαλλίας. Η έκθεση διαρθρώνεται σε τρεις βασικές ενότητες με αναφορές σε τρεις ιστορικές περιόδους της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης: τις πρωτοποριακές αναζητήσεις των δεκαετιών 1920-1930 (Ντανταϊσμός, Σουρεαλισμός, Κυβισμός), την «Αμορφη Τέχνη» και τη «Λυρική Αφαίρεση» των δεκαετιών '40-'50 και τα ριζοσπαστικά κινήματα του '60, όπως το κίνημα του Nouveau Realisme (Νέος Ρεαλισμός) κ.ά.

Ανάμεσα στα εμβληματικά έργα της έκθεσης ξεχωρίζουν: τα λυρικά «Νούφαρα» του Κλοντ Μονέ, πίνακας φιλοτεχνημένος το 1907 στις παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και της έκρηξης του κυβισμού, το αριστουργηματικό «Τρεις γυναίκες σε κόκκινο φόντο» του Φερνάν Λεζέ, ο χαρούμενος σουρεαλισμός του Χουάν Μιρό στον πίνακα «Χορός με φιγούρες και πουλιά», που ήρθε στην Αθήνα από το Κέντρο Ζορζ Πομπιντού, το ποιητικό «Χέρια και Γάντια» του υπερρεαλιστή Ιβ Τανγκί.

Η «Αντριάνα νο 2» του Γάλλου εικαστικού Ζακ Μονορί
Στην αθηναϊκή έκθεση δεν καταγράφονται μόνο οι ρήξεις και τα πρωτοποριακά κινήματα του 20ού αιώνα. Ο Λόραν Χεγκί, ο διευθυντής του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης του Σεντ Ετιέν και επιμελητής της έκθεσης, μαζί με την ιστορικό Τέχνης Σάνια Παπά, αναφέρθηκε χθες και στις ποικίλες επιδράσεις που είχε το έργο των μοντερνιστών στην τέχνη της εποχής τους. Μιλώντας για τον σουρεαλιστή Αντρέ Μασόν (στην Αθήνα βλέπουμε τα έργα του «Το Κυνήγι της Αλκής» και «Μνηστήρες») επισήμανε, για παράδειγμα, ότι η διάσημη τεχνική του σταξίματος, αλλά και της ανάμειξης άμμου και άλλων υλικών στη ζωγραφική του Αμερικανού Τζάκσον Πόλοκ, προέρχονται από τους πειραματισμούς του Μασόν.

Τέλος, ο Λόραν Χεγκί δεν αποσυνδέει την περιπέτεια του μοντερνισμού από τη σκοτεινή ευρωπαϊκή ιστορία. Στο κείμενό του στον κατάλογο της έκθεσης υπενθυμίζει την επίδραση της βίας του πολέμου και του φασισμού στην ευρωπαϊκή τέχνη: «Τα φιλόδοξα σχέδια για έναν απελευθερωμένο και επαναστατικό Μοντερνισμό διακόπηκαν μέσα στη λαίλαπα μίσους, τρόμου, βίας και καταστροφής και στη χωρίς προηγούμενο αποκτήνωση και ταπείνωση του ανθρώπου». *

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 27/11/2008

No comments: