Οι γκαλερίστες ...

Τέσσερις άνθρωποι με σπουδαία κουλτούρα. Τέσσερις δυνατοί κρίκοι στην αλυσίδα της τέχνης. Μιλούν για τις προσωπικές τους διαδρομές "που δεν είναι πια μοναχικές" και για το όραμα, τη γνώση και την επιχειρηματική σκέψη μέσω των οποίων άλλαξαν (και) τη δική μας ματιά πάνω στην τέχνη και τα έργα της.

Από τον Γιώργο Παπαχατζή, Paper, ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Πέγκυ Ζουμπουλάκη
Ριψοκίνδυνη και ικανή

• Η παγκόσμια κρίση κλόνισε την αγορά της τέχνης ή αποτέλεσε αφορμή για σημαντικές ευκαιρίες;

Οπωσδήποτε ναι, η κρίση επηρέασε και την ελληνική αγορά. Εξαρτάται, όμως, για ποια έργα μιλάμε. Τα διαχρονικά έργα των σημαντικών καλλιτεχνών είναι σπάνια, δεν χάνουν ποτέ την αξία τους και είναι μια ασφαλής επένδυση. Οι περισσότερες «ευκαιρίες» είναι ύποπτες!

• Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα έργα που απαρτίζουν τη συλλογή σας;

Επιλέγω τα έργα από την αύρα που εκπέμπουν, την ποιότητα της δουλειάς και τις ευαισθησίες του καλλιτέχνη. Η πείρα, η γνώση και η διαίσθηση δεν είναι μόνον εργαλεία δουλειάς, αλλά και τρόπος ζωής. Εχω το μικρόβιο του γκαλερίστα και μέσα από αυτό λειτουργώ.

• Πόσο μεγάλο ρίσκο ήταν να ανοίξετε gallerie στην Ελλάδα;

Είμαστε μία από τις παλαιότερες galleries της Αθήνας. Για τις λίγες galleries εκείνης της εποχής, ήταν άθλος και ρίσκο μαζί. Ηταν, όμως, και μια συνειδητή επιλογή και μια γοητευτική εμπειρία παράλληλα. Στόχος μας, τότε, δεν ήταν το άμεσο κέρδος, αλλά η εξοικείωση ενός ευρύτερου κοινού με την τέχνη και η επαφή με σημαντικές προσωπικότητες. Δώσαμε τη δυνατότητα και τις υπηρεσίες μας στους καλλιτέχνες της γενιάς του ’30, του ’60 αλλά και στους νεότερους να εκθέτουν τη δουλειά τους σε ένα πολιτισμένο περιβάλλον.

• Το ελληνικό κοινό, σε σχέση με παλαιότερα, έχει εξοικειωθεί με τη μοντέρνα τέχνη;

Βεβαίως, κι αυτό είναι θετικό. Το θέμα, όμως, είναι το πόσο συνειδητά αγοράζει κάποιος τα έργα τέχνης και με ποια κριτήρια. Η τέχνη σήμερα, εκτός από μόδα, είναι και κοινωνική καταξίωση. Κυκλοφορούν πια πολλά ταλέντα, πολλές φίρμες γοήτρου, πολλές galleries, πολλά πλαστά έργα και πολλοί μεσάζοντες! Ομως, όταν τα flash της δημοσιότητας σβήνουν, το ποια έργα θα αντέξουν στον χρόνο και ποια έργα θα γράψουν Ιστορία είναι μια άλλη υπόθεση!

• Πιστεύετε ότι οι εξαιρετικά υψηλές τιμές ορισμένων έργων είναι πάντα δικαιολογημένες;

Είναι εις βάρος του καλλιτέχνη μετά την πρώτη επιτυχία να ανεβάζει τις τιμές του ή να επηρεάζεται συγκρίνοντάς τες με αυτές των συναδέλφων του! Οι καλλιτέχνες δεν έχουν μόνον ευαισθησίες, αλλά και ανασφάλειες! Είναι λάθος οι τιμές στην gallerie, οι τιμές του atelier και των μεσαζόντων να διαφοροποιούνται ανάλογα με το κοινό. Αυτό οδηγεί σε αδιέξοδα.

Δημήτρης Τσίτουρας
Ο συνήγορος της τέχνης

• Με τον Γιάννη Τσαρούχη πώς ξεκίνησε η γνωριμία σας;

Στα χρόνια του Γυμνασίου ένας φίλος μου, ο σκηνοθέτης Μηνάς Κωνσταντόπουλος, γνώριζε προσωπικώς τον Τσαρούχη και του είχε «πλέξει το εγκώμιο» για εμένα, ενώ φυσικά δεν παρέλειψε να μεταφέρει τον απεριόριστο θαυμασμό που έτρεφα για αυτόν. Τα καλοκαίρια των μαθητικών μου χρόνων εργαζόμουν στον Ελευθερουδάκη. Eνα πρωινό αποφάσισε ο ίδιος ο Τσαρούχης να με συναντήσει! «Είσαι ο Τσίτουρας;». Εγώ αιφνιδιάστηκα.

«Μήπως έχεις ένα βιβλίο για τον Tiziano;».

Του απάντησα: «Με συγχωρείτε, αλλά δεν υπάρχει». Kαι μου είπε: «Oταν το φέρετε, να μου το φέρεις στο atelier». Eτσι ξεκίνησε η γνωριμία μας. Μετά τη μεταπολίτευση επέστρεψα από το Λονδίνο και εκείνος από το Παρίσι. Κατόπιν συνεργαστήκαμε στις «Τρωάδες» και μετά έγινα ο δικηγόρος του.

• Χρόνια προτού γίνουν τα art hotels μόδα, δημιουργήσατε το ξενοδοχείο The Tsitouras Collection στη Σαντορίνη με έργα της συλλογής σας...

Πριν από 22 χρόνια ήταν, πράγματι, καινοτομία! Οχι μόνον επειδή ήταν ένας μικρός και υψηλής αισθητικής χώρος φιλοξενίας αλλά, επίσης, γιατί το κάθε σπίτι είχε "και έχει" μια συλλογή αξιώσεων: Eργα από την αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τα νεότερα χρόνια, μέσα από τα οποία αναδύεται η Ιστορία της Ελλάδας. Οφείλω πάρα πολλά στον φίλο μου Ντίμη Κρίτσα, ο οποίος εξαρχής το σύστησε στον Versace, ο οποίος το νοίκιασε για έναν ολόκληρο μήνα. Το επισκέφθηκαν επίσης ο Moschino, o Mario Testino, o Patrick Demarchelier, ο Chad Long, ο Peter Stein, ο Hackman, η Νάνα Μούσχουρη και πολλοί άλλοι.

• Η τέχνη είναι σύμβολο κοινωνικής ισχύος;

Από την αρχαιότητα η τέχνη είχε μια αίγλη. Το αποκορύφωμα έγκειται στην ιταλική Αναγέννηση. Είναι αναντιρρήτως ένα ακριβό είδος, αλλά οι μαικήνες της Αναγέννησης την πλησίαζαν με αγάπη και όχι με διάθεση επίδειξης. Ο Τσαρούχης έλεγε ότι η τέχνη θέλει ταπεινότητα.

• Πού αλλού σκοπεύετε να διοχετεύσετε τη δημιουργικότητά σας;

Το επιστέγασμα αυτής της μακράς πορείας και το «ευχαριστώ» στη ζωή που μου δόθηκε θα είναι το μουσείο που ετοιμάζω στη Σαντορίνη, σε συνεργασία με τον διακεκριμένο αρχιτέκτονα Μιχάλη Φωτιάδη. Εκεί θα φιλοξενούνται έργα από τον 16ο ώς τον 19ο αιώνα και πίνακες των σημαντικότερων Ελλήνων καλλιτεχνών.

Ρεβέκκα Καμχή
Εναλλακτικά εκλεκτική

• Γιατί επιλέξατε τη γειτονιά του Μεταξουργείου για την gallerie σας;

Είναι μια περιοχή γεμάτη προοπτική. Δεν με κάλυπτε καμία από τις ήδη διαμορφωμένες περιοχές και ύστερα από πολύ ψάξιμο κατέληξα εδώ, που μου αρέσει η ρυμοτομία: Οι δρόμοι είναι σχετικά φαρδείς, τα σπίτια «αναπνέουν» και υπάρχουν πολλά κτίρια ανεκμετάλλευτα που αναμένεται να αξιοποιηθούν.

Συνυπάρχουν όλα αρμονικά μεταξύ τους. Δεν θα μπορούσα να ζήσω σε μια γκετοποιημένη γειτονιά που απαρτίζεται μονάχα από μια κατηγορία ανθρώπων. Εδώ, πλέον, κατοικούν και ιδιαίτεροι άνθρωποι, μεταξύ των οποίων δικηγόροι, αρχιτέκτονες κ.ά. Τέλος, προσφέρεται για να συνδυάσει κανείς την κατοικία με τη δουλειά, αφού δεν είναι ούτε αμιγώς residential περιοχή αλλά ούτε και commercial.

• Κατά καιρούς βλέπουμε στην τέχνη και κάποια ιδιαίτερα τολμηρά έργα. Στην τέχνη όλα επιτρέπονται;

Δεν είναι τολμηρά. Είναι συμβολικά. Εδώ και αιώνες οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν κάποιες δυνατές εικόνες, πηγαίνοντας έτσι ένα βήμα παραπέρα. Αλλά, σαφώς, πρέπει να υπάρχουν και όρια. Τι σας γοητεύει περισσότερο στη σύγχρονη τέχνη; Μου αρέσει να ζω παράλληλα με τους σημερινούς δημιουργούς, παράλληλα με την ίδια τη ζωή. Να βιώνω το σήμερα.

Είναι εξαιρετικά λυπηρό το ότι πολλοί άνθρωποι κτίζουν ακόμα παραδοσιακές κατοικίες αντιγράφοντας εκείνη την αρχιτεκτονική και αγνοώντας αυτό που λέγεται εξέλιξη, πρόοδος, καινοτομία. Oταν χτίζεις το 2010 ένα παραδοσιακό σπίτι, είναι σαν να ακυρώνεις την εποχή σου. Eτσι, σε 100 χρόνια θα κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν και θα βλέπουμε αυτήν τη στασιμότητα.

• Κάποτε οι galleries στην Ελλάδα ήταν ελάχιστες, ενώ σήμερα είναι πολύ περισσότερες. Πώς εξηγείτε το φαινόμενο αυτό;

Αναμφισβήτητα, σήμερα υπάρχουν περισσότερες, αλλά υπάρχει χώρος και για άλλες. Πλέον το ελληνικό κοινό επενδύει πολύ περισσότερο σε σχέση με παλαιότερα. Παρουσιάζεται μια ανάπτυξη και ένα διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον απέναντι στην τέχνη. Σκεφτείτε ότι διατηρώ 14 χρόνια αυτήν την gallerie, αλλά, παρά την οικονομική κρίση που μεσολάβησε, η πορεία ήταν ανοδική. Στο εξωτερικό αυτή η άνθηση των galleries είναι ευρέως διαδεδομένη εδώ και πολλά χρόνια· είναι, όμως, πολύ θετικό που αυτό πλέον το βλέπουμε και στην Ελλάδα.

Σταύρος Μιχαλαριάς
Ακριβείς εκτιμήσεις

• Πώς ξεκίνησε η διαδρομή σας στον χώρο της τέχνης;

Oταν ήμουν εννέα ετών, η δασκάλα και οι συμμαθητές μου μού έλεγαν ότι ήμουν τόσο καλός στο σχέδιο που θα μπορούσα να γίνω ζωγράφος. Αυτό έγινε εμμονή και μια μέρα στα δεκατρία μου, πηγαίνοντας στο σχολείο, πέρασα από το atelier ενός αγιογράφου. Προκειμένου να μαθητεύσω δίπλα του, του πρότεινα να πλένω τα πινέλα, αλλά αυτός με ύφος βλοσυρό αρνήθηκε.

Επέμενα σθεναρά να του δείξω σχέδιά μου μέχρι που δέχτηκε και εντυπωσιάστηκε. Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια εικόνα την οποία καθάριζε με κομπρέσα και οινόπνευμα, ενώ στη συνέχεια της έβαλε φωτιά και κάτω από τα βερνίκια αναδείχτηκαν εκθαμβωτικά χρώματα. Αυτό μου φάνηκε σαν θαύμα και τότε είπα ότι «προτιμώ να συντηρώ παρά να ζωγραφίζω».

Yστερα, στα δεκαοχτώ, η ιστορία επαναλήφθηκε όταν έμαθα ότι επέστρεψε ένας διπλωματούχος συντηρητής, ο Margaritov, που δούλευε στο Βυζαντινό Μουσείο. Κάποια στιγμή, κατόπιν μεγάλης πίεσης, με δέχτηκε και αφού «πέρασα τις εξετάσεις», έγινα βοηθός του.

Ο Margaritov σηματοδότησε την πορεία μου, γιατί ύστερα από τη θητεία μου στο Βυζαντινό Μουσείο άνοιξαν εύκολα οι πόρτες.

• Ποιο είναι το profil των αγοραστών που επενδύουν σε έργα της συλλογής σας;

Είναι άνθρωποι πολύ ευκατάστατοι, με σπίτια πολλών τετραγωνικών μέτρων τα οποία θέλουν να διακοσμήσουν. Υπάρχουν και αυτοί που μέσω των έργων επιδιώκουν την προβολή τους.

Aλλοι επενδύουν διότι είναι όντως συλλέκτες και άλλοι επειδή νομίζουν ότι είναι συλλέκτες.

• Μια άλλη ιδιότητα που ασκείτε είναι αυτή του συμβούλου επενδύσεων σε έργα τέχνης σε οργανισμούς, μουσεία και άλλους φορείς...

Ηταν η αφορμή με την οποία ξέφυγα από τη συντήρηση. Eλαβα αυτήν την απόφαση γιατί κατάλαβα ότι, στην πραγματικότητα, δεν είναι καθόλου εύκολο να αγοράσεις ένα έργο τέχνης και παρίσταται η ανάγκη να συμβουλευτείς προτού επενδύσεις.

Πρέπει να ξέρεις πρωτίστως για την αυθεντικότητα και την κατάσταση ενός έργου.

• Αναφέρετέ μου μερικά ονόματα καλλιτεχνών που θα συναντήσει ο επισκέπτης και το ακριβότερο κομμάτι της συλλογής σας.

Takis, Chryssa, Arman, Pavlos, Παρθένης, Angelos, Dali, Warhol κ.ά. Το ακριβότερο έργο, που υπερβαίνει το €1 εκατ., είναι «Ο Παλαιός των Ημερών», ο μνημειώδης πίνακας του Παρθένη. Δεν πωλείται προς το παρόν.