Το ερώτημα αν επιχορηγείται ένας καλλιτέχνης προσωπικά για να παραγάγει ένα φιλόδοξο έργο, για να συμμετάσχει σε μια διεθνή έκθεση ή για να εκδώσει έναν κατάλογο με τη δουλειά του είναι σύνθετο. Ως έχουν τα πράγματα, επιχορηγούνται κάποιοι. Ακριβέστερα, δεν είναι αδύνατον να επιχορηγηθεί κάποιος και καλλιτέχνες έχουν λάβει ενισχύσεις κατά καιρούς. Απλώς, υπόκειται στις πάγιες περιπλοκές που έχουν χαρακτηρίσει το υπουργείο Πολιτισμού εδώ και χρόνια. Καθ΄ ύλην αρμόδια να εισηγηθεί μια τέτοια επιχορήγηση για έναν καλλιτέχνη είναι η Διεύθυνση Εικαστικών Τεχνών του ΥΠΠΟ, όπου ο καλλιτέχνης θα έπρεπε να απευθύνει το αίτημά του, ωστόσο το πώς ακριβώς απευθύνεται το αίτημα, σε ποιους χρόνους, με ποια μορφή κτλ. δεν είναι ούτε σαφή ούτε γνωστά στην εικαστική κοινότητα. Και, φυσικά, κυριαρχεί πάντοτε η αίσθηση ότι κάποιον πρέπει να γνωρίζεις, όχι απαραιτήτως επειδή έτσι θα εξασφαλίσεις την επιχορήγηση, αλλά επειδή τουλάχιστον έτσι θα ανακαλύψεις πιθανώς ποιος είναι αρμόδιος και πώς πρέπει να του απευθυνθείς. Φυσικά, στη συνέχεια ο αρμόδιος θα αποδειχθεί ότι δεν γνωρίζει και τόσο καλά το θέμα, οι καθυστερήσεις θα είναι μεγάλες, θα αλλάξουν και δυο-τρεις θέσεις, θα εξαγγελθεί αλλαγή στο σύστημα που δεν γνώριζες και θα χρειαστούν μήνες για να αντικατασταθεί με ένα νέο σύστημα που επίσης δεν γνωρίζεις και πάει λέγοντας. Ακόμη και αν εγκριθεί η επιχορήγηση, συνηθέστατα θα είναι αφότου έχει παρέλθει ο λόγος για τον οποίον τη χρειαζόσουν και είτε θα έχεις βρει άλλον τρόπο να καλύψεις τα έξοδα είτε θα τα έχεις παρατήσει. Γι΄ αυτό και πολλοί καλλιτέχνες καταλήγουν να απευθύνονται σε ιδιωτικά κοινωφελή ιδρύματα, τα οποία εφαρμόζουν ασφαλώς σαφή και ορθολογική πολιτική, όπως είναι το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το Ιδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης ή το Ιδρυμα Ι. Φ. Κωστοπούλου.
Η διεθνής πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Πάμπολλες χώρες (Γερμανία, Ισπανία, Νορβηγία, Βέλγιο, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Φινλανδία, Δανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Ελβετία, Κύπρος, Μεξικό, ΗΠΑ, Καναδάς κ.ά.) έχουν θεσπίσει ειδικές διαδικασίες για το πώς ένας καλλιτέχνης μπορεί να επιχορηγηθεί από δημόσιες πηγές. Συνήθως το ίδιο το ΥΠΠΟ δεν κατανέμει κονδύλια απευθείας, όπως κάνει ενίοτε το δικό μας. Θεσπίζει ένα ίδρυμα, με συγκεκριμένο ετήσιο προϋπολογισμό, και το στελεχώνει με ειδικούς, οι οποίοι δημοσιοποιούν σειρά ακριβών οδηγιών για το πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις ένας καλλιτέχνης (αλλά, παρεμπιπτόντως, και ένας φορέας από την ίδια χώρα ή από άλλη) μπορεί να ζητήσει επιχορήγηση. Αν πληροί τις προϋποθέσεις, επιχορηγείται. Και γι΄ αυτόν, κυρίως, τον λόγο οι διεθνείς εκθέσεις, αλλά και η διεθνής κριτική και η κυοφορούμενη ιστορία της τέχνης, είναι γεμάτες καλλιτέχνες από όλες αυτές τις χώρες, όχι όμως από την Ελλάδα. (Για να αρχίσουμε καν να μιλούμε για την αξία ενός καλλιτέχνη, πρέπει πρώτα από όλα να είναι παρών.)
Για να το ξεκαθαρίσουμε: δεν είναι δουλειά των κρατικών επιχορηγήσεων σε καμία χώρα που σέβεται τον εαυτό της να αποτελούν δεκανίκι για οποιονδήποτε θέλει να είναι καλλιτέχνης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το κράτος δεν στηρίζει την καλλιτεχνική παραγωγή με τρόπο που να προάγει μια συγκεκριμένη πολιτιστική πολιτική: ενισχύει καλλιτέχνες να συμμετάσχουν σε μεγάλες διεθνείς μπιενάλε, χρηματοδοτεί προγράμματα ανταλλαγής μεταξύ χωρών, υποστηρίζει την έρευνα ξένων επιμελητών και ιστορικών στη χώρα του ή δικών του σε άλλες χώρες, οικοδομεί εργαστήρια τα οποία διαθέτει σε νέους καλλιτέχνες με χαμηλό κόστος, στηρίζει οικονομικά την έκδοση μη εμπορικών αλλά χρήσιμων βιβλίων και τη δημιουργία ερευνητικών ψηφιακών αρχείων κτλ. Οι περισσότερες χώρες έχουν ακριβή και αποτελεσματικά συστήματα για την επίτευξη τέτοιων στόχων. Εμείς όχι, και θα έπρεπε.
Η διεθνής πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Πάμπολλες χώρες (Γερμανία, Ισπανία, Νορβηγία, Βέλγιο, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Φινλανδία, Δανία, Πορτογαλία, Ολλανδία, Ελβετία, Κύπρος, Μεξικό, ΗΠΑ, Καναδάς κ.ά.) έχουν θεσπίσει ειδικές διαδικασίες για το πώς ένας καλλιτέχνης μπορεί να επιχορηγηθεί από δημόσιες πηγές. Συνήθως το ίδιο το ΥΠΠΟ δεν κατανέμει κονδύλια απευθείας, όπως κάνει ενίοτε το δικό μας. Θεσπίζει ένα ίδρυμα, με συγκεκριμένο ετήσιο προϋπολογισμό, και το στελεχώνει με ειδικούς, οι οποίοι δημοσιοποιούν σειρά ακριβών οδηγιών για το πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις ένας καλλιτέχνης (αλλά, παρεμπιπτόντως, και ένας φορέας από την ίδια χώρα ή από άλλη) μπορεί να ζητήσει επιχορήγηση. Αν πληροί τις προϋποθέσεις, επιχορηγείται. Και γι΄ αυτόν, κυρίως, τον λόγο οι διεθνείς εκθέσεις, αλλά και η διεθνής κριτική και η κυοφορούμενη ιστορία της τέχνης, είναι γεμάτες καλλιτέχνες από όλες αυτές τις χώρες, όχι όμως από την Ελλάδα. (Για να αρχίσουμε καν να μιλούμε για την αξία ενός καλλιτέχνη, πρέπει πρώτα από όλα να είναι παρών.)
Για να το ξεκαθαρίσουμε: δεν είναι δουλειά των κρατικών επιχορηγήσεων σε καμία χώρα που σέβεται τον εαυτό της να αποτελούν δεκανίκι για οποιονδήποτε θέλει να είναι καλλιτέχνης. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το κράτος δεν στηρίζει την καλλιτεχνική παραγωγή με τρόπο που να προάγει μια συγκεκριμένη πολιτιστική πολιτική: ενισχύει καλλιτέχνες να συμμετάσχουν σε μεγάλες διεθνείς μπιενάλε, χρηματοδοτεί προγράμματα ανταλλαγής μεταξύ χωρών, υποστηρίζει την έρευνα ξένων επιμελητών και ιστορικών στη χώρα του ή δικών του σε άλλες χώρες, οικοδομεί εργαστήρια τα οποία διαθέτει σε νέους καλλιτέχνες με χαμηλό κόστος, στηρίζει οικονομικά την έκδοση μη εμπορικών αλλά χρήσιμων βιβλίων και τη δημιουργία ερευνητικών ψηφιακών αρχείων κτλ. Οι περισσότερες χώρες έχουν ακριβή και αποτελεσματικά συστήματα για την επίτευξη τέτοιων στόχων. Εμείς όχι, και θα έπρεπε.
No comments:
Post a Comment