Τσαρούχης επίκαιρος

Η επιστροφή του Γιάννη Τσαρούχη αυτόν τον Δεκέμβριο στον ρυθμό της πνευματικής ζωής συνέβη έπειτα από μια μεγάλη παρένθεση σιωπής. Είχε κανείς την αίσθηση, όλα αυτά τα 20 έτη που μεσολάβησαν από τον θάνατό του, ότι ο τσαρουχικός κόσμος είχε συσπειρωθεί σε μικρές εστίες, μία από αυτές το Μουσείο Τσαρούχη, στο Μαρούσι, από τις πιο γαλήνιες και ευγενείς ατμοσφαιρικές νησίδες.

Η μεγάλη έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη αυτήν την περίοδο, γεγονός που προκαλεί το ζωηρό ενδιαφέρον του κοινού, επανέφερε το σύμπαν του Τσαρούχη στην ειδησεογραφία. Σωστότερο θα ήταν να πει κανείς ότι η στερεότυπη τσαρουχική εικονογραφία ουδέποτε εξέπεσε, αλλά ότι η έκθεση αυτή επιχειρεί να τη γεμίσει με ουσία, σκέψη και συγκίνηση. Μαζί με την έκθεση, επανεκδόθηκε και «Ο Στοχαστής του Μαρουσιού», οι μνήμες και οι συνομιλίες της Μαρίας Καραβία με τον Γιάννη Τσαρούχη, ένα βιβλίο με νέα, πολυτελή εκτύπωση από τις εκδόσεις Καπόν. Σαν να επιθύμησα να κυλήσω λίγο πίσω και να αγγίξω το κλίμα των δεκαετιών του 1970 και του 1980, που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος αυτού του μεθυστικού βιβλίου. Και αυτή η επανεισαγωγή στον κόσμο του εγγύς παρελθόντος, συνοδεύτηκε από τη διαπίστωση για την πικρή, συχνά, επικαιρότητα της σκέψης του Γιάννη Τσαρούχη. Μιας σκέψης που εκμαίευσε σε βάθος χρόνου και σε κλίμα εμπιστοσύνης και αμοιβαίας εκτίμησης η Μαρία Καραβία. Ο Τσαρούχης αποκαλύπτεται στρώση στρώση, και η σύνθεση των συνεντεύξεων και των κεφαλαίων χτίζει μία παράλληλη, άτυπη βιογραφική σκιαγράφηση ενός ανθρώπου που αγάπησε την αλήθεια.

Αυτό που με εντυπωσίασε δεν είναι μόνο η συνειδητή επαφή με το ευρύ, γνωστικό πεδίο του Τσαρούχη, το βάθος της αισθητικής παιδείας του, οι θέσεις του για την ελληνική ταυτότητα, η πίστη του στη σύνθεση αστικής και λαϊκής Ελλάδας, αλλά και η κρίση του για την καταστροφή του «ωραιότερου τόπου». Στη σελίδα 121 του βιβλίου θα διαβάσετε την άποψη του Γιάννη Τσαρούχη για τη συστηματική καταστροφή των ελληνικών πόλεων και του ελληνικού τοπίου από τους ίδιους τους Ελληνες. Αποψη εκφρασμένη στη Μαρία Καραβία εν έτει 1981. Τι θα έλεγε άραγε σήμερα;

• Tου Νικου Βατοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/12/2009