Η ανθρώπινη ανάγκη για τα στολίδια, γεννά τέχνη

• Μια ομαδική έκθεση που αποτελεί και φόρο τιμής στο έργο της Νίκης Καναγκίνη

«Περιποιημένα» οστά, φαλλικά σύμβολα, χρυσοί άρτοι, μια wannabe Μέριλιν και λαμπερές ερωτοτροπίες λάτρεων του role-playing... Παντού στολίδια. Γιατί είτε τους αρέσει να στολίζονται είτε όχι, οι 19 καλλιτέχνες που παρουσιάζουν έργα τους στην έκθεση «Μ’ αρέσει να στολίζομαι», δέχθηκαν αμέσως την πρόσκληση της Μαρίας Μαραγκού, επιμελήτριας της ομαδικής έκθεσης που φιλοξενείται αυτό τον καιρό στο Σπίτι της Κύπρου. Σκοπός ήταν να ασχοληθούν μέσα από την τέχνη τους με το ζήτημα του στολισμού του ανθρώπινου σώματος.

Αφορμή για το πρότζεκτ υπήρξε η ανάγκη για μια εκδήλωση τιμής για τη ζωή και το έργο της καλλιτέχνιδος Νίκης Καναγκίνη. Σήμερα, έργα μιας νεότερης γενιάς καλλιτεχνών που ανταποκρίθηκαν δημιουργώντας κομμάτια ειδικά για την περίσταση, συνομιλούν με έργα της Καναγκίνη, στην οποία τόσο χαρακτηριστικά «άρεσε να στολίζεται». Το αποτέλεσμα είναι 20 (μαζί με της Καναγκίνη) διαφορετικές ματιές στην ανάγκη του ανθρώπου για στολισμό.

«Οχι» στο μνημόσυνο

Και ενώ η έκθεση δανείζεται τον τίτλο της από το έργο «Μ’ αρέσει να στολίζομαι» της Καναγκίνη, μια αντιπαράθεση-σύνθεση δύο φωτογραφιών, ενός πορτρέτου γυναίκας του Βερονέζε και του μοντέλου Βερούσκα, η πραγματική αφορμή για την οργάνωση της έκθεσης κρύβεται αλλού. Ενάμιση χρόνο μετά τον ξαφνικό θάνατό της σε ηλικία 75 ετών, η Μαρία Μαραγκού μας λέει ότι «θέλαμε να κάνουμε κάτι για τη Νίκη Καναγκίνη. Οχι ένα μνημόσυνο, αλλά κάτι ζωντανό, κάτι αντάξιό της». Σε αυτή την περίπτωση, το «ζωντανό» δεν περιλάμβανε κάποια αναδρομή στους ποικίλους πειραματισμούς της με το μέσο ή τη θεματολογία που επέλεγε. Αλλωστε, η Καναγκίνη, μία από τις σημαντικότερες παρουσίες της αβάν γκαρντ σκηνής στην Ελλάδα, είχε «δοκιμαστεί» από νωρίς στη ζωγραφική, την ταπισερί, τη χαρακτική, προχωρώντας σε κατασκευές μεικτής τεχνικής και σε εγκαταστάσεις στον χώρο, ενώ από τη δεκαετία του ‘70 καταπιανόταν με θέματα όπως η ιστορία, η μυθολογία, η οικολογία, η θέση της γυναίκας στην κοινωνία.

Τελικά, το «ζωντανό» βρέθηκε στον τρόπο με τον οποίο τη θυμούνται οι περισσότεροι φίλοι της. Στολισμένη. Γιατί σύμφωνα με τη Μαρία Μαραγκού, «η Καναγκίνη είχε ένα πάθος με την εμφάνιση και τον στολισμό».Ετσι, τα έργα της που παρουσιάζονται στην έκθεση, έργα άγνωστα για πολλούς, αφού έχουν παραχωρηθεί ειδικά για την περίσταση από την κόρη της, αφορούν τον στολισμό, το ρούχο, την ένδυση. Για παράδειγμα, το πλούσιο ύφασμα μέσα στο οποίο γεννήθηκε ο Αγγελος Παπαδημητρίου, που συμμετέχει και αυτός στην παρούσα έκθεση με ένα αστόλιστο χριστουγεννιάτικο δέντρο, μετατρέπεται από την Καναγκίνη σε ένα φόρεμα. Πιο πέρα, ένα γλυπτό από βραχιόλια φτιαγμένα με ευτελή υλικά, στέκεται αντικριστά από μια πιο πρόσφατη σειρά σημειώσεων, σχέδια για ένα έργο που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, το «Πώς θα ντυνόμουν αν ζούσα στην Κίνα του Μάο»...

Προβληματισμοί

Παράλληλα το ενδιαφέρον της έκθεσης έγκειται και στην αφορμή που δίνουν για πιο φρέσκους προβληματισμούς τα πιο φρέσκα ονόματα. «Ολα τα έργα δημιουργήθηκαν για αυτή την έκθεση, εκτός του “English Rose” (1997) και του «Πρόσφυγα» (2002) του Νίκου Χαραλαμπίδη, που εξυπηρετούσαν όμως τον σκοπό. «Δεδομένου ότι ο στολισμός είναι κάτι καθημερινό, ως τελετουργικό μας εξυπηρετεί γιατί μας δίνει την ελπίδα της ομορφιάς, της πίστης, εν μέρει και της αιωνιότητας, καταργώντας και τον θάνατο. Από την άλλη, υπάρχει και το κτέρισμα, που ενδιέφερε πάντα. Υπάρχει και η ψυχολογική βία του στολίσματος».

Η τελευταία πρωταγωνιστεί στο βίντεο του Αντώνη Βολανάκη, «Solomon Ate my Brain», όπου μια νύφη αποδεσμεύεται από το νυφικό της, μένοντας γυμνή. Η πράξη καθαυτή είναι βίαια, καθώς το νυφικό το ψαλιδίζει ένας άνδρας, ενώ η γυναίκα είναι ξαπλωμένη στο πάτωμα. Ο υποχρεωτικός στολισμός της γυναίκας απασχολεί και την Πόλυ Κοκκινιά στο «Forced to be adorned (with tears and blood)» ενώ στην πιο αφηρημένη περίπτωση της Ευγενίας Αποστόλου, ο ίδιος ο στολισμός - εδώ, μια μάζα χρώματος- δραπετεύει κυριολεκτικά από το ίδιο το έργο. Το παγόνι της Μάρως Μιχαλακάκου, το «κατεξοχήν πουλί που στολίζεται αλλά και στολίζει» σχεδόν πνίγεται από τον ίδιο του τον στολισμό. Καταστροφική η ματαιοδοξία; Μπορεί.

Στο «Brown Sugar 1&2» του Δημήτρη Αντωνίτση πάντως, είναι σχεδόν βίαιη. Οι ζωώδεις πόζες ενός μαύρου φυλακισμένου, αφηγούνται την ιστορία ενός επικίνδυνου νάρκισσου. Τατουάζ, αλυσίδες, μποτάκια, βελούδα και μετάξια τοποθετημένα σε στρατηγικά σημεία πάνω στη σοκολατένια σάρκα. Και αν το βλέμμα και ο στολισμός του νάρκισσου είναι το θέμα του Αντωνίτση, η έμφαση του Αντωνάκη Χριστοδούλου στο «All by myself 2» βρίσκεται στον στολισμό του μάτσο, του άνδρα του βαρύ: το φαλλικό περίστροφο στη θέση του ανδρικού χεριού... Η Ιωάννα Ράλλη «παίζει» με τον ρόλο των αξεσουάρ στην ταυτότητα του εκάστοτε μοντέλου της. Ο Νίκος Χαραλαμπίδης προσφέρει μια πιο πολιτική ματιά, ενώ το έργο του Πάνου Φαμέλη αναφέρεται και στον θάνατο, στολίζοντας πραγματικά κόκαλα. Με τον δικό τους τρόπο επιλέγουν να προσεγγίσουν τη θεματική του στολισμού και η Γιούλα Χατζηγεωργίου, η Μαργαρίτα Μυρογιάννη, η Μαρία Λοϊζίδου, ο Σωκράτης Φατούρος, η Λίνα Φανουράκη, ο Δημήτρης Μπάμπουλης, ο Σταμάτης Ζέρβας, ο Δημήτρης Ντοκατζής και η Αννυ Κωστοπούλου.

Είναι κρίμα που για μια τέτοια έκθεση δεν βρέθηκαν τα χρήματα για τη δημιουργία ενός καταλόγου. Θα ήταν σίγουρα πολύτιμος... Η έκθεση θα διαρκέσει έως και τις 16 Ιανουαρίου και οργανώθηκε σε συνεργασία με τη Μαρία Παναγίδου.

• Σπίτι της Κύπρου, Ηρακλείτου 10, Κολωνάκι, τηλ. 210-36.41.217-8

• Της Νελλης Aμπραβανελ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20/12/2009