«Εφυγε» πλήρης ημερών ο Γιάννης Μόραλης. «Κλείνει» η γενιά του ΄30

Ανδρική φιγούρα σε έργο του Γιάννη Μόραλη.

Ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ζωγράφους της λεγόμενης γενιάς του ΄30 με πλήθος διακρίσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ο Γιάννης Μόραλης, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, στα 93 του χρόνια.

Ο Γιάννης Μόραλης σε μια από τις πρόσφατες φωτογραφίες του.

Ο Γιάννης Μόραλης γεννήθηκε στην Άρτα το 1916 και το 1927 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα. Σε ηλικία 15 ετών έγινε δεκτός στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας και σπούδασε κοντά στον Αργυρό, τον Γερανιώτη, τον Παρθένη και τον Κεφαλληνό ζωγραφική και χαρακτική.

Το 1936 έφυγε με υποτροφία για τη Ρώμη. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου φοίτησε, παρακολούθησε μαθήματα νωπογραφίας, στην Ecole Nationale des Beaux Arts, στα εργαστήρια ζωγραφικής και τοιχογραφίας. Παράλληλα εγγράφηκε στην Ecole des Arts et Metiers, για τη σπουδή του ψηφιδωτού. Το 1947 εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής της προπαρασκευαστικής τάξης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών.

Το 1949 με αρκετούς Έλληνες ζωγράφους μεταξύ των οποίων ο Νίκος Χατζηκυριάκος - Γκίκας, ο Γιάννης Τσαρούχης, ο Νίκος Νικολάου και Νίκος Εγγονόπουλος, ιδρύουν την καλλιτεχνική ομάδα «Αρμός» και διοργανώνουν την πρώτη κοινή έκθεση στο Ζάππειο το 1950. Από το 1954 ξεκινάει τη συνεργασία του με το ελληνικό θέατρο, πρώτα με το Θέατρο Τέχνης και στη συνέχεια με το Εθνικό Θέατρο.

Εργο του καλλιτέχνη διακοσμεί το σταθμό του μετρό «Πανεπιστήμιο».

• Καθηγητής

Το 1957 εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής του Εργαστηρίου Ζωγραφικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Τον επόμενο χρόνο συμμετείχε μαζί με τον Γιάννη Τσαρούχη και το γλύπτη Αντώνη Σώχο, στην Μπιενάλε της Βενετίας στο πλαίσιο της οποίας προτάθηκε για ένα μικρό διεθνές βραβείο. Το 1959, πραγματοποιήθηκε η πρώτη του ατομική έκθεση στην Αθήνα, στην αίθουσα εκθέσεων «Αρμός».

Το έργο του Μόραλη περιλαμβάνει εικονογραφήσεις βιβλίων των ποιητών Ελύτη και Σεφέρη, εξώφυλλα δίσκων μουσικής, γλυπτά, τοιχογραφίες καθώς και σκηνικά και κουστούμια για το Εθνικό Θέατρο της Ελλάδας και τα μπαλέτα του Ελληνικού Χοροδράματος.

Στα πιο γνωστά του έργα συγκαταλέγονται οι διακοσμήσεις της ΒΔ και της ΝΑ πλευράς του ξενοδοχείου Χίλτον της Αθήνας, και οι συνθέσεις του στο σταθμό Πανεπιστημίου του μητροπολιτικού σιδηροδρόμου της Αθήνας.

Η βορειοδυτική πλευρά του ξενοδοχείου Χίλτον στην Αθήνα.

• Τιμητικές διακρίσεις

Τιμήθηκε για πρώτη φορά με βραβείο ζωγραφικής το 1940. Αποχώρησε από την ΑΣΚΤ το 1983 και το 1988 η Εθνική Πινακοθήκη της Ελλάδας τον τίμησε με μεγάλη αναδρομική έκθεση. Το 1999 του απονεμήθηκε το μετάλλιο του Ταξιάρχη της Τιμής. Έργα του ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Ζωγραφική, γλυπτική, εικονογράφηση, ανάγλυφα σε κτήρια, σε όλο το έργο του Γιάννη Μόραλη, από τα πιο παραστατικά ως τα αφηρημένα, ένα σύμβολο επανέρχεται: ο φτερωτός άγγελος με τη διττή μορφή του έρωτα και του θανάτου. Η πρώτη του θεατρική δουλειά βασιζόταν στο έργο Ωδή εις θάνατον του Κάλβου και ο ίδιος ο ζωγράφος έλεγε ότι είχε δοκιμάσει έντονα το βίωμα του θανάτου καθώς τον συνόδευε πάντα ο τραγικός θάνατος του πατέρα του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το Μάρτιο του 1937 αλλά και οι σκηνές από κηδείες στην Άρτα και την Πρέβεζα όταν ήταν πολύ μικρός.

Ο ζωγράφος στο εργαστήριό του.

Μικρά ταξίδια και μεγάλα όνειρα

Ο μικρός Γιάννης Μόραλης, λόγω μετάθεσης του πατέρα του, «ταξίδεψε» στην Πρέβεζα. Εκεί εντυπωσιάζεται από τη θάλασσα, αλλά και τους απέραντους ελαιώνες. «Το τοπίο που αγάπησα έχει το μπλε της θάλασσας και το πράσινο της ελιάς», διηγείται.

Τελικά, δεν είναι τυχαίο που διάλεξε την Αίγινα για να χτίσει το εξοχικό του σπίτι, που ταυτόχρονα είναι και ατελιέ. Τα σχέδια του σπιτιού έκανε ο περίφημος αρχιτέκτονας Αρης Κωνσταντινίδης, εκπρόσωπος του μοντερνισμού στην Ελλάδα. Εκεί, στην Αίγινα, με θέα το απέραντο γαλάζιο, ο «δάσκαλος», όπως τον αποκαλούν οι νεώτεροι ζωγράφοι - μαθητές του, πιάνει ακόμα το πινέλο.

Μετά την Πρέβεζα, ο Μόραλης βρέθηκε στη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα και, από εκεί, στη Ρώμη και στο Παρίσι, όπου συνέχισε τις σπουδές του. Εκεί γνώρισε τον Πικάσο, αλλά και τους σπουδαιότερους ζωγράφους της εποχής.

Στην Αρτα ξαναβρέθηκε φαντάρος το 1940 και από εκείνη την περίοδο εκτίθενται κάποια έργα του στην έκθεση της Ανδρου. Εκτοτε ξαναβρέθηκε στην πόλη το 1956, μαζί με το γιο του, Κωνσταντίνο Μόραλη, και πήγε στην Παρηγορήτισσα, τις ανασκαφές της οποίας και τις στερεωτικές εργασίες είχε κάνει ο πατέρας του μαζί με τον αρχαιολόγο Ορλάνδο. «Είναι εντυπωσιακό», λέει, «ότι ο γιος μου υπέγραψε στο βιβλίο των επισκεπτών ως Κ.Ι. Μόραλης, όταν εγώ, πριν από λίγα χρόνια, είχα υπογράψει ως Ι.Κ. Μόραλης».

Το έργο του Γιάννη Μόραλη με τίτλο «Κλασική Αθήνα», το οποίο βρίσκεται σε ιδιωτική συλλογή.

• Τον περιμένουν

H παρέα του Μόραλη ήταν ο Ελύτης, ο Χατζιδάκις, ο Γκάτσος, ο Νικολάου και τόσοι άλλοι σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι.

Θεωρούσε τον εαυτό του προληπτικό, από όταν έχασε τον πατέρα του σε τροχαίο, είχε τυχερό αριθμό το 16 και κρατούσε στο χέρι του ένα σχοινάκι. Ακουγε κλασική μουσική και θεωρούσε τη νεκρώσιμη ακολουθία αριστούργημα. «Και είδον τα οστά τα γεγυμνωμένα...». «Μα δεν είναι αριστούργημα;», ρωτούσε τον Στάθη Μπαρτζώκα, μέλος του Συλλόγου ««Φίλοι της Πινακοθήκης Αρτας».

Η παρέα, οι συζητήσεις και αυτές οι σπάνιες προσωπικότητες, θα περιμένουν τον Γιάννη Μόραλη. Η κηδεία του θα γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο.

• Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, Δευτερα, 21 Δεκεμβριου 2009 07:00