Ο μεγαλύτερος ζωγράφος των ημερών μας, ο τελευταίος ευπατρίδης της ελληνικής τέχνης. Ο δάσκαλος, με καταξιωμένους μαθητές, πολλοί από αυτούς επίσης δάσκαλοι. Ο πνευματικός άνθρωπος που μαζί με μερικούς ακόμα συνθέσανε τον πολιτισμό της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ο Γιάννης Μόραλης, καταχωρισμένος στους κλασικούς Ελληνες ζωγράφους του 20ού αιώνα, από χθες κατοικεί στο πάνθεον των αθανάτων, μαζί με τους φίλους του Τσαρούχη, Χατζιδάκι, Ελύτη, Γκάτσο, Σεφέρη, Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Κουν. Εσβησε πλήρης ημερών, έργου και τιμών, στα 94 του.
Η Ελλάδα, η τέχνη και ο πολιτισμός της φτωχαίνουν πραγματικά από την απώλεια του Γιάννη Μόραλη, του τελευταίου ίσως της παρέας των μεγάλων, που ανανέωσαν την ελληνική τέχνη και σημάδεψαν την πνευματική ζωή του τόπου. Ηταν από εκείνη την πάστα των δημιουργών με πλατιά γνώση και μόρφωση, πάνω στα αρχαία κείμενα, τη φιλολογία, το θέατρο, την ποίηση, την αρχιτεκτονική και την ιστορία, γεγονός που καταδεικνύει την ουμανιστική του αγωγή. Η ζωγραφική του είχε διαρκή διάλογο με άλλες συνιστώσες της τέχνης: θέατρο, ποίηση, μουσική, χορό. Εικονογράφησε ποιητικές συλλογές των Σεφέρη, Ελύτη και άλλων, εκτέλεσε τοιχογραφίες, σχεδίασε κοστούμια και σκηνικά για το Εθνικό Θέατρο, το Θέατρο Τέχνης του Κουν και τα μπαλέτα του Ελληνικού Χοροδράματος της Ραλλούς Μάνου.
Λάτρης του γυναικείου σώματος και της αιώνιας σχέσης άνδρα-γυναίκας, έδωσε έργα ποιητικά, με λυρική αίσθηση, στοχαστική πυκνότητα και ποιότητα. Εργα μνημειακά. Ο άνθρωπος και κυρίως η γυναίκα, αλλά και η εξισωτική σχέση της ζωής, Ερωτας και Θάνατος απλώθηκαν σε όλη την εξέλιξη της τεχνοτροπίας του μέχρι τα «Επιτύμβια» και τα «Επιθαλάμια», έργα - σταθμοί, μέχρι τον απόλυτο αφηρημένο γεωμετρισμό και μέχρι τότε που στο πλαστικό του αλφαβητάρι μένουν ελάχιστες καμπύλες. «Οι δύο αντίθετες καμπύλες, η ώχρα και το μαύρο», όπως έγραφε ο Ελύτης, με τις οποίες «επέτυχε να μετατρέψει την ομιλία του σε οπτικό φαινόμενο, κατά τρόπο μοναδικό». Ως δάσκαλος, στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, επί 36 χρόνια, από το 1947 έως το 1983, ο Μόραλης ανέδειξε σπουδαίους ζωγράφους. Οταν αποχώρησε, λέγεται πως οι εννιά στους δέκα καθηγητές υπήρξαν μαθητές του. Πάνω απ όλα δίδαξε την ελευθερία της εικαστικής γλώσσας, το ήθος, την πειθαρχία και τη συνέπεια. «Η αυτοπειθαρχία σε απελευθερώνει», έλεγε.
Ευτύχησε να γνωρίσει την καταξίωση και την αναγνώριση, μεγάλες εκθέσεις, εκδόσεις και μελέτες. Ως άνθρωπος ήταν χαμηλών τόνων, φειδωλός στον λόγο ακόμη και για το έργο του. Αγαπούσε τα ανέκδοτα και τις ανεκδοτολογικές διηγήσεις. Δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για το αξίωμα του μέλους της Ακαδημίας Αθηνών. Του αρκούσε να είναι δάσκαλος.
Πριν από περίπου έναν μήνα, ο 94χρονος ζωγράφος, σαν να είχε νιώσει το τέλος να ρχεται, είχε παραιτηθεί. Οταν ένιωσε να μειώνονται οι δυνάμεις του ήθελε να μείνει μόνος στο σπίτι του με ελάχιστα συγγενικά του πρόσωπα και υπό την επίβλεψη του γιατρού του, κυρίου Παϊσιου. Μάλιστα, με το γνωστό του χιούμορ, αρνούμενος να παραβρεθεί στα εγκαίνια της έκθεσης που έγινε πρόσφατα προς τιμήν του στην ΑΣΚΤ, είπε: «Γιατί δεν αφήνετε την έκθεση για μετά τον θάνατό μου!». Αφησε την τελευταία του πνοή χθες στις 3 το μεσημέρι. Θα τον αποχαιρετήσουμε σήμερα στις 11.30 το πρωί στο Α Νεκροταφείο. Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στο παρεκκλήσι του Αγίου Λαζάρου. Η επιθυμία του, σύμφωνα με τον αδερφό του Γιώργο Μόραλη, ήταν η κηδεία του να γίνει σε στενό οικογενειακό κύκλο, χωρίς επικήδειους και δημοσιότητα.
No comments:
Post a Comment