Οι καλλιτέχνες ενώπιον του «κακού»

Πίνακες, γλυπτά, σχέδια, εικονογραφήσεις για το έγκλημα και την τιμωρία του, παρουσιάζονται στο Musée d’ Orsay, στο Παρίσι

• Ανταπόκριση από το Παρισι Βανεσσα Θεοδωροπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 9 Mαϊου 2010

Ο Ζαν Κλερ μας έχει συνηθίσει στις μεγαλόπνοες θεματικές εκθέσεις: μετά το «Η Ψυχή στο σώμα, τέχνη και επιστήμες, 1793-1993» (Μπιενάλε Βενετίας 1993), μανιφέστο υπέρ του πνεύματος των Εγκυκλοπαιδιστών, ήρθε η απολαυστική «Μελαγχολία», το 2005, που μας ταξίδευε στο ανθρώπινο μαράζι ανά τους αιώνες. Μάρτιο 2010, ο εκκεντρικός ιστορικός τέχνης χτυπάει και πάλι. Αυτή τη φορά από το Musée d' Orsay του Παρισιού και με ένα άκρως σαγηνευτικό τίτλο: «Εγκλημα και τιμωρία» ή «Οι καλλιτέχνες και το »κακό». Τιμωρία και καταστολή στη Γαλλική Δημοκρατία, 1791-1981».

Το απαιτητικό βλέμμα του εβδομηντάχρονου σήμερα Ζαν Κλερ αναζητάει έργα «δυνατά», που επικοινωνούν ιδέες και συγκινούν το κοινό. Η τέχνη για τον φημισμένο εστέτ πρέπει να είναι ρεαλιστική και να μην «αναλώνεται» σε πειραματισμούς και αφηρημένες μεταφυσικές εικασίες, ο ρόλος της είναι να αφηγείται την ανθρώπινη κατάσταση. Εξ ου και η βαθιά του περιφρόνηση για τη σύγχρονη τέχνη, την οποία θεωρεί, ως σωστός ηθικολόγος και ελιτιστής (οριακά αντιδραστικός εν προκειμένω) διανοούμενος, εν γένει άνευ νοήματος, γέννημα και θύμα των «ακροτήτων» του μοντερνισμού, του ατομικισμού της εποχής και της χυδαιότητας της αγοράς...

Η έκθεση του Ορσέ, πέρα από την όποια κριτική θα μπορούσε κανείς εύκολα να επαναλάβει για την αναμενόμενη απουσία σύγχρονης τέχνης (η έκθεση διατείνεται ότι καλύπτει την περίοδο 1791 - 1981) ή την απουσία πολιτικού βλέμματος, είναι όπως πάντα απολαυστική. Σπάνια έχουμε την ευκαιρία να δούμε συγκεντρωμένους τόσους πίνακες των Γκόγια, Μπλέικ, Alfred Kubin, Ζερικώ, Ντεγκά, Μουνχ ή Πικάσο, γλυπτά, σχέδια και εικονογραφήσεις κάθε λογής, από ανθρωπομορφικές φωτογραφίες και λαϊκές φυλλάδες που ασχολούνται αποκλειστικά με το έγκλημα, μέχρι αρχιτεκτονικά σχέδια φυλακών και σωφρονιστικών ιδρυμάτων.

Ο Κλερ είχε έναν εξαιρετικά ενημερωμένο συνεργάτη: η πρωτοβουλία αλλά και η ιδέα αυτής της έκθεσης ανήκει στον Ρομπέρ Μπαντιντέρ, υπουργό Δικαιοσύνης επί Μιτεράν και αρχιτέκτονα της κατάργησης της θανατικής ποινής στη Γαλλία, το 1981. Οι ημερομηνίες που ανοίγουν και κλείνουν τη διαδρομή αναφέρονται σ' αυτό ακριβώς το ζήτημα: τη μεθεπομένη της Γαλλικής Επανάστασης (1789), μεταξύ 1790 και 1791, ο Le Peletier de Saint-Fargeau, Πρόεδρος της Βουλής του Παρισιού και μέλος της Επιτροπής Ποινικού Δικαίου προτείνει την κατάργηση της θανατικής ποινής. Η γαλλική κοινωνία δεν είναι όμως ακόμα έτοιμη, βασιλεύει ο τρόμος. Τα βασανιστήρια καταργούνται, αλλά η ύστατη ποινή θα παραμείνει νόμιμη στη Γαλλία μέχρι την 30ή Σεπτεμβρίου του 1981. [...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ