ΖΑΝ-ΜΙΣΕΛ ΜΠΑΣΚΙΑ: Ενας «δανδής-πρωτόγονος» στο Παρίσι

• Της ΗΡΑΣ ΦΕΛΟΥΚΑΤΖΗ, Επτά, Κυριακή 14 Νοεμβρίου 2010

Αν ζούσε, φέτος θα ήταν 50 χρόνων ο αφρικανο-αμερικανός ζωγράφος Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, σούπερ σταρ της πρωτοπορίας στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του '80. Ξεκίνησε μια ιλιγγιώδη καλλιτεχνική αναρρίχηση ζωγραφίζοντας γκράφιτι σε λαϊκές γειτονιές, έγινε διάσημος μέσα σε λίγα χρόνια κι έφυγε νωρίς από υπερβολική δόση ηρωίνης, στα 27 του.

Διάττοντας αστέρας, άφησε πίσω του ένα μύθο και πλούσιο εικαστικό έργο, που παρουσιάζει μέχρι το τέλος Ιανουαρίου το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Παρισιού, σε αναδρομική έκθεση, αφιέρωμα στην πεντηκοστή επέτειο από τη γέννησή του (1960-1988).

Στην είσοδο του Μουσείου δεσπόζει ένα γιγάντιο πορτρέτο του Μπασκιά, που κοιτάζει κατάματα το κοινό. Η αφίσα της έκθεσης εκφράζει την προσωπικότητα του καλλιτέχνη με μία φωτογραφία που τον δείχνει να ποζάρει στο ατελιέ του σαν «δανδής-πρωτόγονος», ντυμένος με μαύρο κομψό μαύρο κουστούμι και επιδεικνύοντας τα γυμνά του πόδια.

Ανένταχτος και παρορμητικός, σημάδεψε τη σύγχρονη τέχνη. Συνδέθηκε στενά με τον Αντι Γουόρχολ και τους μποέμ καλλιτεχνικούς κύκλους, ενώ παράλληλα κατήγγειλε το σύστημα που τον ανέδειξε.

Η έκθεση περιλαμβάνει 150 πίνακες και σχέδια του Μπασκιά, που εντυπωσιάζουν με τη φρενίτιδα των χρωμάτων, τις παραστατικές χαώδεις συνθέσεις, τις καρικατούρες, τα σχόλια του, που εκφράζουν έντονα θυμό, ενθουσιασμό, απόγνωση, σαρκασμό, υπαρξιακούς και κοινωνικούς προβληματισμούς. Ιερές μυθολογίες, αναφορές στη Βίβλο, στο βουντού, βίαιες σκηνές της καθημερινότητας, «βασιλιάδες του δρόμου» που φορούν χρυσό στέμμα ή στεφάνι με αγκάθια όπως ο Χριστός, όλα εναλλάσσονται εδώ μαζί με ιστορικές φιγούρες, αφρο-αμερικανούς ήρωες της σύγχρονης μυθολογίας, μουσικούς και αθλητές. Ο Μπασκιά καταγγέλλει το star system, την κυριαρχία της τηλεόρασης. Τοποθετείται ως εκφραστής μιας βίαιης και αναρχικής κουλτούρας. Στιγματίζει το ρατσισμό, τις αδικίες, αναζητάει την απελευθέρωση από καταναγκασμούς.

Το συναρπαστικό οδοιπορικό του Μπασκιά -του οποίου οι γονείς κατάγονται από το Πορτορίκο και την Αϊτή- αρχίζει από το 1977 με τα γκράφιτι του στους δρόμους και στο μετρό. Συνεχίζει με σχέδια, πίνακες. Η αναγνώρισή έρχεται το 1980. Συμμετέχει σε μεγάλες εκθέσεις, δημιουργεί ορισμένα έργα μαζί με τον Αντι Γουόρχολ. Ο θάνατος του μεγάλου του φίλου τον συγκλονίζει, μερικούς μήνες πριν φύγει κι ο ίδιος από τη ζωή.

Ο Μπασκιά ζούσε σε έναν κόσμο αντινομίας και ανισότητας, υπέφερε για τις φυλετικές διακρίσεις, για την κυριαρχία του χρήματος, τις κοινωνικές αδικίες. Κατέγραφε όσα ένιωθε στους πίνακές του και κατέφευγε στα ναρκωτικά για να βρει διέξοδο. Αφησε πίσω του ένα έργο που διασχίζεται από την κραυγή του, τις αναζητήσεις του, την κριτική ματιά του και τα ιερά του σύμβολα. Η μεγάλη επιτυχία της έκθεσης δείχνει ότι τριάντα χρόνια μετά το θάνατό του, το αστέρι του μεσουρανεί ακόμα.*