Μύθοι γύρω από το όνομα του Γκογκέν

• Αναδρομική έκθεση στην Tate Modern του Λονδίνου δίνει την πληρέστερη εικόνα για τον κόσμο του

• Του Τασου Α. Γκεκα, Η Καθημερινή, Tετάρτη, 3 Nοεμβρίου 2010

ΕΚΘΕΣΗ. Αν θέλει κανείς να απολαύσει εκατό πίνακες του Γκογκέν συγκεντρωμένους σ’ ένα και μόνο χώρο, τότε δεν έχει παρά να επισκεφθεί την Tate Modern του Λονδίνου, η οποία στη μεγάλη φθινοπωρινή της έκθεση φιλοξενεί επιλεγμένα έργα του Γάλλου μετα-ιμπρεσιονιστή από διάφορες περιόδους της ζωής του σε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες αναδρομικές τις χρονιάς, με τίτλο: Gauguin, Maker of Myth.

Αναδρομική στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουν να αφιερώσουν στον Πολ Γκογκέν (1848-1903) για περισσότερο από πενήντα χρόνια, ενώ πολλά από τα έργα του, έχοντας φθάσει από διάφορα μουσεία και συλλογές του κόσμου, παρουσιάζονται για πρώτη φορά στο κοινό του Λονδίνου. Ανάμεσα σε αυτά, εκτός από πολύ γνωστούς πίνακες όπως οι «The Vision after the Sermon» (1888), ή τον «Teha’amana has Many Parents» (1893) και «Nevermore O Tahiti» (1897) ο επισκέπτης μπορεί να δει γλυπτά, κεραμικά και σχέδια του καλλιτέχνη, καθώς επίσης άρθρα από τη δημοσιογραφική του πορεία μαζί με γράμματα από την προσωπική του αλληλογραφία, χαρίζοντας έτσι στον επισκέπτη μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα για τον κόσμο του Γάλλου ζωγράφου.

Ο Γκογκέν, ομολογουμένως, έζησε περιπετειώδη ζωή, γεμάτη οικογενειακές τριβές, επαγγελματικές ανακατατάξεις, ποτό, ασωτία, μακρινά ταξίδια, καλλιτεχνικές επιτυχίες αλλά και αμέτρητα βάσανα, ώστε τελικά να διαφυλάξει τη δική του περίοπτη θέση στον κύκλο των «καταραμένων». Οπως και ο ίδιος ο τίτλος της αναδρομικής το δηλώνει, η έκθεση διαπραγματεύεται το θέμα του «μύθου» γύρω από τη ζωή και το έργο του. Στο κείμενο που συνοδεύει τον κατάλογο της έκθεσης η επιμελήτριά της, Belinda Thomson, γράφει πως στόχος της είναι να προσφέρει το απαραίτητο εκείνο υλικό στον επισκέπτη, που θα τον προετοιμάσει να διασκεδάσει ορισμένες εντυπώσεις γύρω τη ζωή του Γκογκέν, ώστε να καταφέρει τελικά να δει το ζωγραφικό του έργο σαν αυτούσιο, ξεχωριστό θέμα, χωρίς τη ρετσινιά της ντροπής ή των διάφορων ιστοριών ή «μύθων» που περιτριγυρίζουν τη ζωή του, όπως για παράδειγμα εκείνου του αιώνια βασανισμένου αλλά ιδιοφυή καλλιτέχνη.

Από μια άλλη σκοπιά, όμως, πώς μπορεί κανείς να διαχωρίσει τον Γκογκέν από τον προσωπικό του μύθο, όταν φαίνεται ότι ανέκαθεν τρεφόταν από αυτόν; Μάλλον, ο ίδιος ο Γκογκέν ήταν ένας γνώστης του «τρόπου» και ο δημιουργός ή ενορχηστρωτής των δικών του προσωπικών μύθων γύρω από τη ζωή του. Από τα γράμματά του εξάλλου και τη δεινότητα του γραπτού του λόγου φαίνεται ότι τα κατάφερνε μια χαρά όχι μόνο στο να ζωγραφίζει αλλά και στο να εμπλουτίζει με έντονους χρωματισμούς τις εκάστοτε απόψεις του. Με ευδιάκριτα στοιχεία τυχοδιωκτισμού, αλλάζοντας τα επαγγέλματα σαν τα πουκάμισα, τη μια σαν τραπεζίτης, εργάτης και ναυτικός, την άλλη σαν δημοσιογράφος, συλλέκτης έργων τέχνης και ζωγράφος, γνώριζε πώς να σκηνοθετεί μια ελκυστική και γοητευτική ιστορία βγαλμένη από την ίδια του τη ζωή, κρύβοντας, παράλληλα, τις πιο σκοτεινές της γωνίες.

Ολες οι νέες συζητήσεις γύρω από τον Γκογκέν, η μεγάλη κάλυψη της έκθεσης από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανά τον κόσμο, μαζί με τους δεκάδες χιλιάδες επισκεπτών είναι σαφή σημάδια έναρξης μιας υποσχόμενης έκθεσης. Οποιο και αν είναι το βεληνεκές της ρετροσπεκτίβας, δεν θα ήταν μετρημένο κάποιος, ωστόσο, να θαμπωθεί ολοκληρωτικά από την επιτυχία της ή τον «κονιορτό» των μύθων που αυτή ξεσηκώνει για να λησμονήσει εντέλει πως ο ίδιος ο Γκογκέν απέφευγε την Ευρώπη όπως ο διάβολος το λιβάνι. Εχοντας ο ζωγράφος ζωηρή την αίσθηση ενός αρχέγονου παραδείσου, με τα αλλεπάλληλα ταξίδια του και το ύφος της τεχνοτροπίας του, μια ζωή διακαώς προσπαθούσε να αποδράσει από τον δυτικοευρωπαϊκό τρόπο ζωής, από μεγαλουπόλεις όπως το Παρίσι ή το Λονδίνο και τους ανθρώπους της, αναζητώντας διέξοδο σε πιο «εξωτικούς» προορισμούς στις άκρες του κόσμου. Αραγε τα έργα του μπορούν και «αναπνέουν» στις περίκλειστες αίθουσες της Τate Modern δίχως ούτε ένα παράθυρο; Καθώς τυχαίνει να προέρχομαι από μια χώρα που την πλημμυρίζει ο ήλιος, τα έργα του Γκογκέν -εκλιπαρώντας διαρκώς για φυσικό φως- δεν μπόρεσαν, νομίζω, να «αποδράσουν» ούτε και να αναδειχθούν στους ελλιπώς φωτισμένους, υποτονισμένους τοίχους του μουσείου.

Gauguin, Maker of Myth. Τate Modern. Διάρκεια έκθεσης έως 16 Iανουαρίου 2011.