Τέχνη και βαριά βιομηχανία

• Από τη ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΑΓΚΟΥ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 8 Νοεμβρίου 2010

Μήπως το αρχαίο κέντρο εξελίσσεται σε ένα κέντρο της σύγχρονης τέχνης; Ολο και πιο συχνά βρισκόμαστε στην Ελευσίνα, με αποκορύφωμα το φετινό τέλος του καλοκαιριού, όπου δεν αρκεί μία και μόνη επίσκεψη στο χώρο όπου κατάφερε το ακατόρθωτο η Διοχάντη. 

 

Ο πρώτος διευθυντής της «Τιτάν» Ανδρέας Πατρινός «επιστρέφει» χάρη στον Χ. Κοντοσφύρη στην Ελευσίνα 

Την περασμένη εβδομάδα, ξαναβρέθηκα εκεί για την έκθεση «Δύση» του Χάρη Κοντοσφύρη στην οικία Κανελλόπουλου, μια εικαστική πραγματεία για την οικογένεια του πρώην διευθυντή της εταιρείας «Τιτάν» που έζησε εκεί. 

Μετά την Αιμιλία Παπαφιλίππου, που ευλόγησε το χώρο της οικίας στο σκοτάδι με ένα φακό στο χέρι (εντελώς θεατρική κατάσταση), εξερευνήσαμε το σπίτι και ξαφνιαστήκαμε από τις ύποπτες και βαριές φιγούρες, τις θανατερές κούκλες και τα παιχνίδια και ό,τι άλλο πάγωσε στο τσιμέντο ο Χάρης Κοντοσφύρης.

Το υλικό του, γνωστό και πολυδουλεμένο, από την πρώτη του έκθεση στο «Δεσμό» έως την πολύ πρόσφατη στη Δάφνη Ζουμπουλάκη, επανέρχεται και ξαναχτίζει έναν κόσμο του παρελθόντος. Το τσιμέντο εξάλλου αποκτά τώρα μία επιπλέον σημασία, αφού μιλά για τη ζωή των παραγωγών του υλικού αυτού.

Ας παρακολουθήσουμε την ιδέα του καλλιτέχνη για να προχωρήσουμε στην επεξεργασία της. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ένας αστός τεχνοκράτης, ο Ανδρέας Πατρινός, οργανώνει τη λειτουργία του πρώτου εργοστασίου τσιμέντου στην Ελλάδα το οποίο και χτίζεται στο αρχαιολογικό περιβάλλον της Ελευσίνας ώστε να χρησιμοποιεί την παράκτια πρόσβαση. Και οργανώνει το σπίτι του, στην οδό Δραγούμη, όπου το σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο «Καννελόπουλος», μαζί με τα φουγάρα που υψώνονται, στο όνομα μιας πρωτοπόρου βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας που χτίζεται στα ερείπια του σπιτιού της Περσεφόνης.

Ο σύγχρονος καλλιτέχνης που του δίνεται η ευκαιρία να εκθέσει στο συγκεκριμένο χώρο, παραμυθάς ων, καταπιάνεται με την ιστορία της οικογένειας και την προσωπικότητα ενός νέου επιχειρηματία. Ποιοι σχεδίασαν να βαδίσουν ηγετικά επί της φύσης, καταπατώντας ιερά και όσια, ποιοι οργάνωσαν στη δεκαετία 1960 την εμφραγματική λειτουργία της πόλης, τη συστηματική εκμετάλλευση μιας πανάρχαιας γης, ποιοι πίστεψαν και ποιοι προδόθηκαν υψώνοντας τα πέντε φουγάρα της καθόδου προς τον Αδη; Ο Κοντοσφύρης, με όλο αυτό το στοχασμό στο ζήτημα του θανάτου μιας πόλης που κοντόφθαλμα υποστηρίχτηκε ως ζωή, μπαίνει στο σπίτι με τη σιγουριά ότι το οίκημα μπορεί και να χρειάζεται το σκοτάδι. Εξάλλου, ο πρωτότοκος γιος έχει τυφλωθεί παίζοντας στον κήπο με μια ξεχασμένη χειροβομβίδα, γεγονός που βυθίζει ολόκληρη την οικογένεια στη θλίψη και προσδίδει στον καλλιτέχνη ένα επιπλέον εννοιολογικό στοιχείο.

Ετσι, ανακατασκευάζει το χώρο, σύμφωνα με τη χρήση του κάθε δωματίου, βασιζόμενος στις πληροφορίες που συνέλεξε από τους επιγόνους του Ανδρέα Πατρινού. Βλέπετε, τα πράγματα στην τέχνη αποκτούν μια συνέχεια και ο Κοντοσφύρης έρχεται να συμπληρώσει την έρευνα εκεί που την άφησε ο Μάριος Σπηλιόπουλος (πριν από τρία χρόνια) με την τεράστια έκθεση-ντοκουμέντο για τη ζωή της Ελευσίνας μέχρι τις μέρες μας.

Και ενώ η σιωπή κυριαρχεί στο μεγαλειώδες έργο της Διοχάντης, το «παραμύθι» αποκτά τη δική του σημασία στο έργο του Κοντοσφύρη, ο οποίος έως και την μπουγάδα του σπιτιού έστησε στον κήπο, βασισμένος στα λόγια της κυρίας Αφροδίτης (την γνωρίζετε όλοι όσοι παρακολουθείτε τις εκθέσεις, κρατούσε το χώρο και έφτιαχνε και καφέ στους επισκέπτες) για τα σεντόνια που γίνονταν γκρίζα από τη ρύπανση. Βουτηγμένα στο τσιμέντο, λοιπόν, σεντόνια και εσώρουχα κρέμονται στον κήπο του σπιτιού, στις απλώστρες.

Ολα αυτά έξω. Μέσα υπνοδωμάτια, γιαγιάδες και παιχνίδια και στην είσοδο η φιγούρα του πατριάρχη. Η οικογένεια και η νεότερη ιστορία της πόλης, μαζί με τα δεινά ενός τόπου κατεστραμμένου, αφού οι τότε πολιτικοί έδιναν τη συγκατάθεσή τους στους επιχειρηματίες για το όνειρο μιας ανθηρής οικονομίας, παρελαύνουν με έναν τρόπο στο σπίτι. Οπου σταματούν τα έργα, υπάρχουν τα κείμενα του καλλιτέχνη (και ο προφορικός του λόγος) από όσα έμαθε από τη γειτονιά.

Η επιμέλεια της έκθεσης είναι της Λουίζας Καραπιδάκη. Για την πραγματοποίηση της γλυπτικής ανατομίας του πορτρέτου εργάστηκε ο Σπύρος Λισγάρας, ενώ οι διαδράσεις του ήχου και της εικόνας είναι του Πέτρου Βρέλλη.

Σε μια προσπάθεια του Χάρη Κοντοσφύρη να δημιουργήσει σχέση των κατοίκων της Ελευσίνας με το χώρο, δανείζει τα έργα της έκθεσης, μετά το τέλος της, βέβαια. Οποιος επιθυμεί μπορεί να επιλέξει και να κρατήσει στο σπίτι του το έργο για ένα μήνα.

ΥΓ. Τα ίδια τα έργα, ένα ένα δηλαδή, ελάχιστα τα είδα στο σκοτάδι και δεν ζήτησα να ανάψει το φως. Μην το κάνετε και εσείς. Θα χάσετε την ατμόσφαιρα του παραμυθιού. *

• Εδώ κι Εκεί

ΤΑΚΤΙΚΗ Μαραθωνίου αναπτύσσει, αιφνίδια, το περιβάλλον Παύλου Γερουλάνου για τα εικαστικά.

Ετοιμάζεται επιτροπή που θα θεσμοθετεί αλλά και πρόταση, τι πρόταση έτοιμα όλα προς ανακοίνωση, για την Μπιενάλε της Βενετίας. Είπαμε, περί μαραθωνοδρομίας πρόκειται.

ΗΤΑΝ να μην τρέξει ο πρωθυπουργός με τα κίτρινα, ultra ντιζαiνιά, αθλητικά παπούτσια και τα μοβ γυαλιά. Τώρα που το 'κανε, έδωσε το σύνθημα.

ΠΑΡΑΤΕΙΝΕΤΑΙ έως τις 21 Νοεμβρίου η πολύ επιτυχής έκθεση Μπουζιάνη που επιμελήθηκε η Ελένη Κυπραίου, για το σπίτι του ζωγράφου στη Δάφνη.

ΑΝΤΕΡΚΟΝΣΤΡΑΚΣΙΟΝ στην πλατεία Κυψέλης, όπου το Σαββατοκύριακο έδειξαν το «Ομορφος κόσμος αγγελικά φτιαγμένος» του Λίντο με πρώτη ύλη το πρόσωπο του Μπερλουσκόνι, δημιούργησαν, έκαναν έργο σε σχέση με το πάρτι που οργανώθηκε χθες και εμείς όλοι που δεν μετείχαμε μπορούμε να κάνουμε τη βόλτα μας στην αγορά της Κυψέλης, σήμερα.

Η ΟΜΑΔΑ συνήθως λειτουργεί σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Το Σαββατοκύριακο που πέρασε για να διαμορφώσει τοπίο πολιτικό σήμερα (σιγά παιδιά, το πιστέψαμε) και ήρεμο ήταν και κατάλληλο είτε για εκδρομή είτε για πάρτι.

ΣΤΗΝ έκθεση-φουάρ «Αρτίσσιμα», που τρέχει αυτή τη στιγμή στο Τορίνο, μετέχει η γκαλερί Καλφαγιάν.

ΟΜΑΔΙΚΗ ανάγνωση προτείνει ο χώρος Ludens Labs για την Παρασκευή -και κάθε πρώτη Παρασκευή του μήνα- με βιογραφίες. Οπως λέμε ομαδική ψυχοθεραπεία.

ΚΑΙ, από σήμερα, καλή συνεργασία σε όσους κέρδισαν τις εκλογές στο όνομα του λαού. Να καθαρίσουν και την Αθήνα από τις φωτογραφίες τους.