Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ
Ξεκινήσαμε δυναμικά, συγχρονισμένοι με τους Ευρωπαίους. Επιδείξαμε εξαιρετικά, σε παγκόσμιο επίπεδο, επιτεύγματα στο Βαλκανικό έπος. Για να χάσουμε στη συνέχεια για πάντα το τρένο του ρεαλισμού και της πρωτοπορίας. Και σήμερα, έναν ολόκληρο αιώνα μετά, φαίνεται ότι ξαναπιάνουμε το νήμα εκεί απ' όπου το αφήσαμε: διαπρέπουμε στην πολεμική φωτογραφία χάρη σε μια νέα γενιά φωτογράφων (Μπεχράκης, Κόντος κ.ά.) που καταξιώνονται με το έργο τους διεθνώς και αποσπούν κορυφαία βραβεία.
Ελληνες πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη το 1918, φωτογραφία του Αμερικανού Λιούις Χάιν. Οι Ελληνες φωτογράφοι ασχολούνταν με τους γάμους και τις βαφτίσεις... |
Φωτογράφος αλλά και δάσκαλος ο Αλκης Ξανθάκης, διευθύνει τη σχολή φωτογραφίας του ΑΚΤΟ, την πρώτη σχολή φωτογραφίας που ιδρύθηκε στην Ελλάδα.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ιστορίας της ελληνικής φωτογραφίας;
«Τον 19ο αιώνα οι εξελίξεις της φωτογραφίας είναι τεχνικές. Και σ' αυτές οι Ελληνες είναι πολύ κοντά με τους συγχρόνους τους Ευρωπαίους. Στους σημαντικούς Ελληνες του 19ου αιώνα, τους πρωτοπόρους Φίλιππο Μαργαρίτη, Δημήτρη Κωνσταντίνου και Πέτρο Μωραΐτη, δεν βρίσκω καμία διαφορά με το τι γινόταν στο εξωτερικό. Είναι ενήμεροι. Η τάση της αισθητικής παραμένει η ίδια. Μέχρι το 1880. Από τότε αρχίζουμε να μένουμε πίσω. Οταν στο εξωτερικό αρχίζουν οι πρώτοι προβληματισμοί πάνω στην αισθητική της εικόνας, η Ελλάδα δεν συμβάδισε».
Γιατί;
«Από το 1885 και πέρα η ιστορία μας είναι άσχημη. Ηταν βαρύ πλήγμα η ήττα μας από τους Τούρκους, η οικονομική μας πτώχευση... Ο 20ός αιώνας μάς βρήκε κουμπωμένους, παγωμένους και αυτό το βλέπουμε σε όλες της μορφές τέχνης, της κοινωνικής ζωής, ακόμη και στο ντύσιμο. Αντί να πάμε προς τα μπρος το 1900, αρχή όλων των νέων ρευμάτων, εμείς κοιτάμε προς τα πίσω...».
«Η φωτογραφία στην Ελλάδα δεν έχει τιμή, άρα δεν έχει αξία, επομένως δεν εκτιμάται ως τέχνη» υποστηρίζει ο Αλκης Ξ. Ξανθάκης. Εδώ, ανάμεσα σε παλιές αεροφωτογραφικές μηχανές. Η συλλογή του με παλιές φωτογραφικές μηχανές αριθμεί περισσότερες από 1.200 |
«Τη ρεαλιστική καταγραφή των Βαλκανικών πολέμων. Εκεί πρωτοπορούμε σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάτι αντίστοιχο είχαμε το 1860 από τους Αμερικανούς φωτογράφους του Εμφυλίου πολέμου. Οι Ελληνες φωτογράφοι όμως δεν είχαν καμία γνώση της δουλειάς αυτής. Και ορισμένες φωτογραφίες τους είναι απίθανες. Εχουμε καρτ-ποστάλ με τους 5.000 νεκρούς του Κιλκίς! Ηταν ίσως το πιο εκρηκτικό ξέσπασμα των Ελλήνων. Το έπος το Βαλκανικό ήταν πιο ηρωικό από το Αλβανικό».
Από κει και πέρα τι έγινε;
«Χάσαμε το τρένο του ρεαλισμού για πάντα. Ακολούθησε μια δεκαετία πολέμων που δεν ήταν και ό,τι καλύτερο. Φτάσαμε στη Μικρασιατική καταστροφή, όπου οι φωτογραφίες δεν είναι ούτε σε ποσότητα ούτε σε ποιότητα καλές. Κι όλοι οι επόμενοι πόλεμοι δεν κατεγράφησαν. Το '40 για παράδειγμα, βγήκαν καλές φωτογραφίες αλλά όχι ρεαλιστικές. Ολες στημένες, ωραία στημένες, επικές. Αλλά όχι ρεαλιστικές».
Κι έχει τόσο μεγάλη αξία αυτό για την ιστορία της φωτογραφίας μας;
«Ναι. Ενα πορτρέτο δεν πειράζει αν είναι στημένο. Ενας πόλεμος όμως, ναι.. Και στον Εμφύλιο οι φωτογραφίες είναι όλες στημένες. Δεν έχουμε ούτε μία που να αποδίδει μάχη. Από την άλλη έχουμε έναν ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος έβγαλε εξαιρετικές φωτογραφίες-σύμβολα. Δεν είχαμε τα κότσια; Δεν ενδιέφερε ο δικός μας Εμφύλιος τον κόσμο; Μπορεί. Δεν νομίζω ότι το περιοδικό Life δημοσίευσε καμιά φωτογραφία του ελληνικού Εμφυλίου. Κι αυτό έπαιξε το ρόλο του. Ο Ελληνας φωτογράφος αν δεν είχε εμπορικό ενδιαφέρον δεν εκινείτο. Το 1918, για παράδειγμα, στην πρώτη μεγάλη ανακατάταξη των πληθυσμών, έχουμε πρόσφυγες που ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες. Ουδείς Ελληνας το φωτογράφισε αυτό. Ηρθε ένας φοβερός Αμερικανός φωτογράφος, ο Λιούις Χάιν (Lewis Hine) για λογαριασμό του Ερυθρού Σταυρού και φωτογράφισε τις εικόνες της αθλιότητας και δυστυχίας. Οι ντόπιοι φωτογράφοι δεν σκέφτηκαν να το καταγράψουν. Ασχολούνταν με γάμους και βαφτίσεις. Γι' αυτό και χρειάστηκε να βγουν η Βούλα Παπαϊωάννου, ο Κώστας Παράσχος και μια τρίτη ομάδα ανθρώπων, άσχετων προς τη φωτογραφία, αστυνομικών! Χαίρομαι πολύ που για πρώτη φορά δημοσιοποιείται στο βιβλίο μου η δράση τους. Πρόκειται για αστυνομικούς του Τμήματος Εγκληματολογίας, που πήραν εντολή να βγουν στους δρόμους να φωτογραφίσουν την Κατοχή. Ολες οι φωτογραφίες της εποχής αποδίδονταν στον Παράσχο ή την Παπαϊωάννου. Οι αστυνομικοί αυτοί εργάστηκαν αθόρυβα, έκαναν σημαντικό έργο, και το '45 πήγαν στις δουλειές τους και δεν ξαναασχολήθηκαν με τη φωτογραφία».
Οι Ελληνες αγαπάνε τη φωτογραφία;
«Η φωτογραφία είναι αδικημένη σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε τη σημασία της ως τέχνης. Επειδή ο καθένας μας μπορεί να τραβήξει μια φωτογραφία, την υποτιμά. Ο Ελληνας δεν έχει συνειδητοποιήσει τον κοινωνικό, αισθητικό και ιστορικό ρόλο της και δεν διαχωρίζει τη φωτογραφία -ενθύμιο από τη φωτογραφία- δημιουργία ή ντοκουμέντο. Το μέλημα της πολιτείας αυτό θα έπρεπε να είναι. Η φωτογραφία στην Ελλάδα δεν έχει και αξία. Πριν από 10-15 χρόνια ήταν για πέταμα. Μια φωτογραφία της Nelly's την έβρισκες στο Μοναστηράκι με 100 δραχμές. Αντε να την πούλαγες 120, όχι παραπάνω. Γι' αυτό και αρκετοί ξένοι αγόρασαν σπανιότατο υλικό για ένα κομμάτι ψωμί. Η Ελλάδα δεν έχει τιμή, επομένως δεν έχει αξία, άρα δεν εκτιμά και δεν αναγνωρίζει την αξία της φωτογραφίας ως τέχνης».
Η ψηφιακή τεχνολογία πλήττει τη φωτογραφία;
«Ναι. Η φωτογραφία ευτελίζεται ακόμη περισσότερο. Το βλέπω και στους μαθητές μου. Σήμερα όλοι έχουν μηχανή και τα αποτελέσματα είναι πολύ κατώτερα απ' ό,τι παλιότερα που δεν είχαν. Ερχονται περισσότερο "στραβωμένοι". Η ευκολία, η ταχύτητα, το μικρό κόστος ευτελίζει την εικόνα. Στην εποχή του φιλμ κάθε κλικ άξιζε περισσότερο...».
**Το λεύκωμα «Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, 1839-1970» παρουσιάζεται απόψε (στις 7) στη Στοά του Βιβλίου (Πεσμαζόγλου 5) από τους Φανή Κωνσταντίνου, Τάκη Τζίμα και Κυριάκο Ντελόπουλο. *
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 11/02/2009
No comments:
Post a Comment