Ο καλλιτέχνης που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στην επικείμενη 53η Μπιενάλε της Βενετίας είναι μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής τέχνης διεθνώς 
- Πού γεννηθήκατε;
- Πού βρίσκεται αυτό;
Μέσα στην ελληνική και βυζαντινή Ιστορία.Αυτοσυνέντευξη, Samaras Αlbum, Νέα Υόρκη: Whitney Μuseum of Αmerican Αrt and Ρace Εditions Ιnc., 1971 Η αυτο-συνέντευξη είναι χαρακτηριστική του καλλιτεχνικού φαινομένου που αποτελεί ο Λουκάς Σαμαράς . Θέμα του είναι πάνω από όλα ο εαυτός του. Αλλά σε τέτοιο οξύ βαθμό, ώστε κάθε νύξη περί ναρκισσισμού καθίσταται εκτός θέματος. Πρόκειται για μια τέτοια καταβύθιση στο «εγώ» που καταλήγει πια σε μια εμμονική αυτοεξέταση- ο καλλιτέχνης είναι το έργο. Οπως λέει, και πάλι ο ίδιος στην ίδια αυτο-συνέντευξη, «άλλοι μιλάνε για τον εαυτό τους όταν μιλάνε για αφηρημένα πράγματα. Εγώ μιλάω για τους άλλους όταν μιλάω για τον εαυτό μου».Νομίζω ότι λέει αρκετά.
- Τι σημαίνει αυτό;
Ναι. Από το 1955.
- Δεν είστε αμερικανός πολίτης;
Δεν είναι νέα στην Ελλάδα η αγωνία να «πολιτογραφηθούν» Ελληνες όσοι καλλιτέχνες διέπρεψαν αλλού. Και, ως έναν βαθμό, είναι κατανοητή: κάπως συγκροτηθήκαμε ως κράτος και ως σύγχρονη πολιτιστική ταυτότητα και η «ελληνικότητα» παραμένει ένα ζητούμενο. Το θαυμάσιο με το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης που θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα- η λεγόμενη «εθνική συμμετοχή»- στην επικείμενη 53η Μπιενάλε της Βενετίας είναι ο Λουκάς Σαμαράς είναι πως ο ίδιος ο καλλιτέχνης με τη δράση του καθιστά μια τέτοια αγωνία δευτερεύουσα: είναι σπουδαίος καλλιτέχνης, θα έπρεπε από καιρό να του είχαν δοθεί περισσότερες ευκαιρίες εδώ- όχι ότι τις χρειαζόταν - και επιτέλους ελήφθη μια απόφαση που τον τιμά, δίχως περιττές αντεκδικήσεις και συγκρούσεις. Για να μη μιλήσουμε για το γεγονός ότι η εφετινή ελληνική συμμετοχή θα αποτελέσει είδηση για όλον τον κόσμο.
Μολονότι το υπουργείο Πολιτισμού και ο νέος υπουργός Αντώνης Σαμαράς δεν είχαν προβεί ακόμη, όταν γραφόταν αυτό το κείμενο, σε επίσημη ανακοίνωση, έχει διαπιστωθεί στην υπόθεση αυτή ένα ακόμη ρηξικέλευθο στοιχείο: σύμφωνα με πληροφορίες από την γκαλερί του καλλιτέχνη, την Ρace Wildenstein της Νέας Υόρκης, ο επίτροπος και επιμελητής της συμμετοχής θα είναι ο διεθνούς φήμης Βρετανός Μάθιου Χιγκς, ιστορικός τέχνης αλλά και καλλιτέχνης ο ίδιος, διευθυντής του κέντρου τέχνης White Columns στη Νέα Υόρκη. Η νέα διοίκηση του ΥΠΠΟ λοιπόν είναι η πρώτη που αναθέτει την ελληνική συμμετοχή στην Μπιενάλε της Βενετίας σε μη έλληνα επιμελητή, πλησιάζοντας έτσι τις διεθνείς πρακτικές περισσότερο απ΄ οποιαδήποτε διοίκηση του ΥΠΠΟ, στο πρόσφατο τουλάχιστον παρελθόν. Παρά το οριακό αστείο- όπου ο υπουργός Σαμαράς στέλνει τον καλλιτέχνη Σαμαρά στη Βενετία (όχι, δεν είναι συγγενείς!)- πρόκειται, από την άποψη της πολιτικής, για μια τομή. Βοηθάει, βέβαια, ιδιαιτέρως η επιλογή αυτή καθαυτή: ο Λουκάς Σαμαράς θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους μεταπολεμικούς καλλιτέχνες, και μάλιστα από αυτούς που άσκησαν μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη τέχνη. Γεννήθηκε το 1936 στην Καστοριά και έφυγε με τη μητέρα του Τρυγόνα για τη Νέα Υόρκη το 1948, όπου βρισκόταν ήδη ο πατέρας του Δαμιανός. Μολονότι αμερικανός πολίτης από το 1955, η τέχνη του βρίθει στοιχείων που επικαλούνται την καταγωγή του. Εργα του υπάρχουν σε μεγάλης απήχησης συλλογές, μουσεία και ιδρύματα, όπως το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, το Μουσείο Whitney της Νέας Υόρκης, το Ινστιτούτο Τεχνών του Σικάγου, το Μουσείο Τεχνών του Ντένβερ, το ΜUΜΟΚ της Βιέννης κ.ά., ενώ στην Ελλάδα είχαμε δει την αναδρομική του με τίτλο «Περιπέτειες στο Εγώ» (από όπου και η «Αυτο-συνέντευξη» που παρατέθηκε πιο πάνω), την οποία είχε επιμεληθεί στην Εθνική Πινακοθήκη η καλλιτεχνική διευθύντρια του Ιδρύματος Κωστοπούλου και άρτι διορισθείσα πρόεδρος του ΔΣ του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης Κατερίνα Κοσκινά. Τον Σαμαρά τον απασχολεί πολύ η Ελλάδα- όχι όμως το αν είναι «Ελληνας» με τα δικά μας μέτρα και σταθμά. Η Καστοριά- μέσα από μικρά σύμβολα-αναμνήσεις- κάνει συχνά την εμφάνισή της αλλά ο υβριδισμός είναι συστατικό της αυτοεξέτασης που αποτελεί το έργο του Σαμαρά- σωματικής, ψυχικής, πολιτισμικής. Αν θέλουμε να προσεγγίσουμε το έργο του με στοιχειώδη συνέπεια, πρέπει να αποδεχτούμε ότι είναι απλώς ο συγκεκριμένος καλλιτέχνης: κρίνεται με τα μέτρα του έργου του, όσο ασυνήθιστο και αν είναι. Ο Λουκάς Σαμαράς, από τη δεκαετία του 1960, έχει δημιουργήσει ένα απολύτως προσωπικό ιδίωμα. Οπως προαναφέρθηκε, θέμα του είναι o ίδιος του ο εαυτός, τον οποίο παρουσιάζει είτε ευθέως είτε μέσα από έργα-συναρμογές, όπου συγκεντρώνει υλικές αναπαραστάσεις των βιωμάτων του. Πειραματίζεται τόσο πολύ με την εικόνα του ώστε να τη μεταμορφώνει, να την αλλοιώνει, να τη διαλύει ως το σημείο της ακραίας παραμόρφωσης. Χρησιμοποιεί πολυποίκιλα υλικά και τεχνικές όπως παστέλ, χρωματιστά μολύβια, κάρβουνο, λάδι, χάντρες, καθρέφτες και άλλα, με αποτέλεσμα να δημιουργεί έναν εξαιρετικά ιδιότυπο, μοναδικό μικρόκοσμο. Η δημιουργικότητά του είναι στ΄ αλήθεια αστείρευτη, όπως φαίνεται από την πολυμορφία των έργων του: έργα ζωγραφικά, σχέδια, συνθέσεις από ύφασμα, κουτιά, συρμάτινες κατασκευές, έπιπλα, κοσμήματα, εγκαταστάσεις, βίντεο, ταινίες και, κυρίως, φωτογραφία- συγκαταλέγεται ανάμεσα στους πρώτους καλλιτέχνες που διερεύνησαν όλες τις πιθανότητες επεξεργασίας των polaroids, με διασημότερη τη σειρά «Αutopolaroids» την οποία δημιούργησε στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970. Μολονότι ο Λουκάς Σαμαράς επισκέπτεται σπανιότατα την Ελλάδα και περιβάλλεται πάντα από τον μύθο του απόμακρου και απροσπέλαστου δημιουργού, λίγοι είναι αυτοί που δεν έχουν γοητευθεί από μία έστω πλευρά της τέχνης του. Και μολονότι οφείλει την επιτυχία του στο γεγονός ότι οι συγκυρίες τον έφεραν να σταδιοδρομήσει στη Νέα Υόρκη και όχι στην Αθήνα, το να αναγνωρίσουμε το σπουδαίο έργο του παρουσιάζοντάς το στο σημαντικότερο διεθνές καλλιτεχνικό φόρουμ του κόσμου θα έπρεπε να μας κάνει να νιώθουμε, αν μη τι άλλο, ενθουσιώδεις: πρόκειται για μια πραγματικά ιδιότυπη, σπάνια περίπτωση, όπως φαίνεται και από την ακόλουθη απόκρυφη ιστορία: παρά τη φημισμένη εσωστρέφεια και απομόνωση του Λουκά Σαμαρά, που σε λίγους έχει επιτρέψει να τον συναντήσουν και να του μιλήσουν, ένας φοιτητής είχε κατορθώσει να του πάρει μια συνέντευξη. Η επαφή ήταν σε γενικές γραμμές θερμή και ο καλλιτέχνης έμπαινε ανέλπιστα- στον κόπο να απαντήσει σε ερωτήσεις για την τέχνη του. Υστερα από διάφορες ερωτήσεις ωστόσο, καθώς η συνάντηση πλησίαζε στο τέλος της, ο φοιτητής τον ρώτησε πού πιστεύει ότι πηγαίνει η τέχνη.
«Τι χαζή ερώτηση», του αντιγύρισε ο Σαμαράς.
Ο φοιτητής αισθάνθηκε ότι έπρεπε να αμυνθεί και του είπε ότι η ιδέα για την ερώτηση ήταν του καθηγητή του. «Πες στον καθηγητή σου», απάντησε ο Σαμαράς, «ότι σου είπα πως αυτή είναι μια χαζή ερώτηση. Αν ήξερα πού πηγαίνει η τέχνη, θα ήμουν κιόλας εκεί».
Πληροφορίες για την 53η Μπιενάλε της Βενετίας: www.labiennale.org
No comments:
Post a Comment