Τρεις τσιμεντένιοι έφηβοι λειτουργούν σχεδόν σαν οδόφραγμα στο τέλος της σκάλας που οδηγεί στην υπόγεια Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Κάθονται στα σκαλιά, όπως θα κάθονταν στο σκαλοπάτι του πεζοδρομίου, έξω, στην πλατεία. Τα χέρια του ενός «βοηθούν» τον άλλον να μην μιλάει, να μην ακούει, να μην βλέπει... Ο εικαστικός Χάρης Κοντοσφύρης, δημιουργός της εγκατάστασης–έκθεσης «Ηλεκτρικό σπίτι», μας οδηγεί γύρω από τη σύνθεση και στο κέντρο της αίθουσας.
Στους απέναντι τοίχους κρέμονται δύο φωτεινές ταμπέλες από το Παγκράτι της δεκαετίας του ’60, «της εποχής της χειροτεχνίας και της χειραγώγησης». Δίπλα, η έμπνευση του τίτλου, μια παλιά επιγραφή με τη φράση «Ηλεκτρικό σπίτι» τρεμοπαίζει πάνω από τη μοναδική έκρηξη χρώματος στο χώρο: δύο νέοι γκραφιτάδες, ο SNRS και ο Elvis, ανταγωνίζονται την χειροποίητη παλιά γραμματοσειρά, με τις λέξεις «Sunrise Cement», κρυμμένες καλά ανάμεσα στις πολύχρωμες κηλίδες: η υπογραφή του ενός (Sunrise) συνοδεύεται από μια αυτονόητη παραπομπή στον Κοντοσφύρη, τον δάσκαλό του και συνεργάτη του.
Αριστερά, στοιβαγμένα μαζί, γκρίζα τσιμεντένια παιχνίδια μιας άλλης εποχής, σημάδια του παρελθόντος. Από την άλλη, ένα κρεβάτι από το ίδιο υλικό. Πάνω στα ανάστατα σεντόνια, ένα ανήσυχο κογιότ ορίζει το χώρο του, μαρτυρώντας μιαν ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα. Κι αυτό, από τσιμέντο.
Το τσιμέντο έχει αποτελέσει το βασικό υλικό με το οποίο δουλεύει ο Χάρης Κοντοσφύρης. «Πριν από είκοσι χρόνια, όταν άρχισα να δουλεύω με το τσιμέντο, υπήρχε μια τάση σε όλους τους καλλιτέχνες να ψάχνουν ένα πρωτότυπο υλικό, όσο γίνεται πιο βιομηχανικό και ανεπιτήδευτο. Εγώ το αντέστρεψα. Προσπάθησα να βρω ένα σύγχρονο υλικό που να κουβαλάει τρομερές προκαταλήψεις –για παράδειγμα, για την ασχήμια του– και να κρύβω από πίσω του μια θαυμάσια ιστορία. [...] Ηθελα να δω κατά πόσον αυτή η προκατάληψη προς το άσχημο, θα έκανε τους ανθρώπους, μέσα από τα έργα μου, να αναρωτηθούν γι’ αυτό το υλικό».
Αποδημία και εφηβεία
Στην εγκατάσταση «Αθήνα - Πεκίνο» με την οποία συμμετείχε ο καλλιτέχνης στην Μπιενάλε του Σάο Παόλο το 2004, ο Χάρης Κοντοσφύρης εστιάζει στην μετανάστευση και την αποδημία. Τα κείμενα που συνοδεύουν την τρέχουσα έκθεσή του περιγράφουν τον ανήσυχο έφηβο με όρους που θυμίζουν τον απόδημο που τον απασχόλησε τόσο πριν από κάποια χρόνια. «Από το 2004 και μετά ασχολούμαι με την έννοια της αποκοπής. Πώς αποκόπτεται κάποιος από ένα χώρο, από ένα συναίσθημα, από μία κοινωνική κατάσταση. [...] Η έννοια της αποκοπής είναι πάρα πολύ ενδιαφέρουσα γιατί στην ουσία εκεί δημιουργείται το μεταίχμιο για να ορίσεις την ύπαρξή σου. Από τη στιγμή που εσύ αποκόπτεσαι από τον εραστή σου, την οικογένειά σου, τον τόπο σου, την εργασία σου, όλες αυτές οι μικρές αποκοπές οργανώνουν τα όριά σου».
Για τον καλλιτέχνη, η εφηβεία σηματοδοτείται από την οικογενειακή αποκοπή. Πώς κύλησε άραγε η δική του εφηβεία; «Εγώ δεν θυμάμαι να είναι τόσο τραυματική εμπειρία, όσο αποξενωτική. Ηταν μια περίοδος τόσο ασφαλής για μένα που δεν μπορούσα να αποκοπώ. Στην εφηβεία, είναι η πρώτη φορά που κάποιος αισθάνεται ξένος μέσα στην κοινωνία, ότι καλείται να ενταχθεί σε μια κοινωνία. Συγχρόνως, εκείνη την περίοδο, η ευφυϊα του ανθρώπου υποδαυλίζεται από ένα σύστημα που τον υποχρεώνει να εκπαιδεύεται, αποδυναμώνοντας τη δημιουργικότητα της ζωής του, τη στιγμή που θα έπρεπε να είναι η πιο δημιουργική του φάση». Κατά τον καλλιτέχνη, ο ίδιος άργησε να ζήσει την εφηβεία που περιγράφει. «Οι πιο ευαίσθητοι, μόλις αισθανθούν ότι έχουν ξεγελάσει λίγο την κοινωνία επανέρχονται στο εφηβικό σύνδρομο». Και ο Χάρης Κοντοσφύρης πιστεύει ότι ακόμα, παραμένει εκεί...
Η επικαιρότητα
Ενας από τους λόγους που επέλεξε να μελετήσει την οικογενειακή αποκοπή ήταν η επίμονη προστασία των θεσμών της οικογένειας από την ελληνική κοινωνία. Ο καλλιτέχνης είχε σκοπό να αρχίσει να παρουσιάζει τη μελέτη του με μια πρώτη έμφαση στο ψυχαναλυτική πτυχή του θέματος. Ομως τα γεγονότα του περασμένου Δεκεμβρίου, τον οδήγησαν να στραφεί στα κοινωνιολογικά στοιχεία ενός θέματος που τον απασχολούσε για τουλάχιστον τρία χρόνια, αναπτύσσοντάς τα περισσότερο απ’ ό,τι είχε σχεδιάσει σε αυτό το στάδιο του έργου του. Οι αναφορές στην επικαιρότητα παίρνουν τη φόρμα ενός κουταβιού που ξαπλώνει απαθές δίπλα σε μια σειρά τηλεκοντρόλ, στραμμένο απέναντι από ένα άλλο κουτάβι που κρατάει μια μολότοφ ανάμεσα στα σαγόνια του... Δίπλα, ένα άλογο αιμορραγεί μικροσκοπικούς Πηγάσους: «Αυτός είναι ο Αλέξης», λέει ο καλλιτέχνης.
Η υποτίμηση της κοινωνίας για τους εφήβους, έδωσε την τελική και πιο σημαντική ώθηση που χρειαζόταν η έκθεση. «Ολοι μένουν άφωνοι με τα παιδιά τους. Ξαφνικά είναι μέσα στα πράγματα, έχουν ώριμο λόγο, πολιτικές θέσεις... Ο έφηβος είναι το επίκαιρο σημείο κάθε εποχής, είτε επειδή προσωπικά βιώνεις την εφηβεία σου σαν επικαιρότητα, είτε επειδή όλος ο πολιτισμός, η οικονομία, στηρίζεται στη στιγμή που ο έφηβος θα πάρει την απόφαση του για το πώς θα ενταχθεί στην κοινωνία».
Από το 2007, ο Χάρης Κοντοσφύρης διδάσκει στο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Η επαφή του με ανθρώπους που βρίσκονται πιο κοντά στην εφηβεία είναι σχεδόν καθημερινή... «Οταν συναντάω ανθρώπους που ομολογούν ότι δεν καταλαβαίνουν κάτι, συμπάσχω. Ολη μου η επικοινωνία στο πανεπιστήμιο βασίζεται στο γεγονός ότι θέλω να κατανοήσω τη δουλειά που κάνουν τα παιδιά. Πάνω σε αυτή τη λογική, η εμπειρία του πανεπιστημίου μου έδωσε πάρα πολλή τροφή. Βρήκα πεδίο έρευνας αλλά και νέους συνεργάτες. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. [...] Αυτή τη στιγμή, συμπράττουμε, κάτι που δεν συνέβαινε στη δική μου γενιά: τότε, δύσκολα έδινε ο ένας πάσα στον άλλον».
Η συνεργασία με τους δύο γκραφιτάδες SNRS και Elvis καθώς και με τους καλλιτέχνες Ευαγγελία Μπίζα και Στάθη Μαρκόπουλο, που επιμελήθηκαν αντιστοίχως το χάρτινο πλαίσιο της ζωγραφιάς του Σιδηρόπουλου και την τεχνική υποστήριξη, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τον Χάρη Κοντοσφύρη: «Η συμβολή όλων αυτών μιλάει για μια συνδετική κατάσταση που οφείλουμε όλοι να έχουμε από εδώ και πέρα».
Ο κάθετος χρόνος
Στα συνοδευτικά κείμενα της έκθεσης, ο καλλιτέχνης μιλάει για τον «κάθετο χρόνο». Εκεί, υποστηρίζει ότι ο χρόνος μπορεί να διαβαστεί με πολλούς τρόπους. Στο «Ηλεκτρικό σπίτι», «ο χρόνος δεν κυλάει πια. Αναβλύζει». Ο Χάρης Κοντοσφύρης θα ήθελε η έκθεσή του «να μοιάζει σαν την επόμενη μέρα ενός τυφώνα». Το αποτέλεσμα δεν απέχει πολύ από την προσδοκία του. Σκόρπιες στο χώρο, αλλά συγχρόνως, σε εκτενώς μελετημένη θέση, οι γκρίζες μορφές συγκατοικούν παράδοξα...
Ιnfo: -«Ηλεκτρικό σπίτι» του Χάρη Κοντοσφύρη, Γκαλερί Ζουμπουλάκη, έως 21 Μαρτίου (Πλατεία Κολωνακίου 20)
Της Νελλης Αμπραβανελ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 22/02/2009
No comments:
Post a Comment