Ο Πάμπλο Πικάσο έλεγε: «Δεν καταλαβαίνω τίποτε από μουσική». Κι όμως, το εργαστήριό του ήταν γεμάτο από κιθάρες, βιολιά και άλλα μουσικά όργανα, τα οποία συχνά εμφανίζονται στη ζωγραφική του. Στις αρχές της κυβιστικής περιόδου μάλιστα, έκανε τις δικές του επαναστατικές κιθάρες: ιδιόμορφα γλυπτά από φύλλα μετάλλου, χαρτόνι, χαρτιά, σύρμα, που σηματοδοτούν μια επανάσταση στα υλικά, την αισθητική και τη φόρμα.
Πρώτη φορά μια έκθεση με τίτλο «Οι κιθάρες του Πικάσο: 1912-1914», που οργανώνει το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης από τις 13 Φεβρουαρίου μέχρι τις 6 Ιουνίου, παρουσιάζει στο σύνολό τους αυτά τα σιωπηλά μουσικά όργανα του κορυφαίου καλλιτέχνη. Πρόκειται για 70 γλυπτά, κολάζ, σχέδια, ζωγραφικά έργα και φωτογραφίες που προέρχονται από 30 δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές από όλο τον κόσμο. Οι Αν Ούμλαντ και Μπλερ Χάρτζελ έχουν την επιμέλεια της έκθεσης που πλαισιώνεται από διαλέξεις και συναυλίες με πειραματική μουσική για κιθάρα, με σολίστ τους Μάρκο Καπελί, Πέντρο ντα Σίλβα, Κάκι Κινγκ κ.ά.
- Ρήξη με το παρελθόν
Ο Πικάσο έκανε την πρώτη του εργαστηριακή κιθάρα τον Οκτώβριο του 1912. Πήρε χαρτόνι, φύλλα χαρτιού, χορδές, σύρμα, έκοψε, δίπλωσε, κόλλησε τα υλικά του και δημιούργησε ένα πρωτοποριακό έργο τέχνης που δεν είχε ξαναγίνει μέχρι τότε. Μέχρι το 1914 ενίσχυσε τις εύθραυστες κιθάρες του με μέταλλο, ενώ πολύ αργότερα, στις αρχές του 1970, χάρισε δύο από αυτές στο νεοϋορκέζικο μουσείο.
Για πολύ καιρό το εργαστήριό του ήταν γεμάτο από αυτές τις περίεργες κιθάρες που αποδεικνύουν το ενδιαφέρον του για τις κυβιστικές φόρμες. Μάλιστα, οι επισκέπτες, φίλοι και φιλότεχνοι που τις έβλεπαν, τον ρωτούσαν, σύμφωνα με μαρτυρία του ποιητή Αντρέ Σαλμόν: «Τι είναι; Ζωγραφική, γλυπτική; Τις κρεμάμε στον τοίχο, τις στήνουμε σε βάση;» Κι ο Πικάσο απαντούσε με αινιγματικό χαμόγελο: «Δεν είναι τίποτε απ' όλα αυτά. Είναι... "la guitare!"».
Για τον Σαλμόν όλο το εγχείρημα είχε σχέση με τον επαναπροσδιορισμό της ίδιας της τέχνης: «Απελευθερωθήκαμε από τη ζωγραφική και τη γλυπτική, απελευθερωθήκαμε από την τυραννία των ειδών», πίστευε ο φίλος του Πικάσο. Αλλωστε πολλές από τις κιθάρες έχουν ένα μεγάλο άνοιγμα στο κέντρο, είναι «ανοιχτές προς το άπειρο», προτείνουν μια ριζοσπαστική ρίξη προς κάθε τι παλιό, τετριμμένο, συμβατικό, ριζοσπαστικό.
Ο Πικάσο αγαπούσε τη μουσική, παρότι ποτέ δεν τη σπούδασε. Μάλιστα, οι ειδικοί λένε ότι σε μερικούς πινακές του οι μουσικοί κρατούν λανθασμένα τα βιολιά, ωστόσο αυτό μπορεί απλώς να είναι μια «διαφορετική άποψη», αφού και τα γεωμετρικά πρόσωπα των ανθρώπων που ζωγραφίζει δεν ανταποκρίνονται στα πραγματικά τους χαρακτηριστικά.
Γεννημένος στην Ισπανία, μια χώρα με πλούσια μουσική παράδοση, ο Πικάσο έζησε στη Βαρκελόνη από το 1895 μέχρι το 1903 όπου σπούδασε τέχνη, ενώ πολλοί από τους φίλους του ήταν επαγγελματίες μουσικοί, όπως η οικογένεια Πισότ ή ο Ενρικ Μορέρα που υπήρξε συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας. Σ' αυτό το κοσμοπολίτικο περιβάλλον, στις αρχές του 20ού αιώνα, είχε ιδιαίτερη επαφή με τη σύγχρονη μουσική και λιγότερο με την κλασική ή την παραδοσιακή. Οπως έχει πει η πρώτη του ερωμένη, η «ωραία» Φερνάντ Ολιβιέ, που πόζαρε για πολλούς πίνακές του: «Πιθανόν να του άρεσε η κλασική, εάν δεν φοβόταν ότι θα έκανε ανόητα σχόλια, καθώς δεν είχε γνώσεις πάνω στο είδος... Ποτέ δεν είχε πάει σε κοντσέρτο».
Ωστόσο καταλυτικό ήταν το ταξίδι του νερού ζωγράφου στα χωριά των Πυρηναίων το καλοκαίρι του 1911, όπου μαγεύτηκε από την φολκλορική μουσική της Καταλονίας που ηχούσε στ' αφτιά του πιο ειλικρινής και πιο ελεύθερη από τη «σοβαρή» μουσική. Εκτοτε μεγάλωσε το ενδιαφέρον του για τους ρυθμούς της «σαρντάνα», που χορεύεται σε ζευγάρια, ενώ τα μουσικά όργανα εμφανίζονται όλο και πιο συχνά στις πινακές του, όπως οι γνωστοί «Αντρας με μαντολίνο» και «Αντρας με κιθάρα», «Ακορντεονίστας» κ.ά.
Πιο παλιά, το 1903, ο ισπανός ζωγράφος είχε κάνει τον «Γερο-κιθαριστή» που ανήκει στην μπλε περίοδό του. Τότε το κίνητρο δεν ήταν η μουσική όσο η επιθυμία του να αποδώσει τα χαρακτηριστικά ενός εξαθλιωμένου, μοναχικού γέρου ζητιάνου στους δρόμους της Βαρκελώνης. Κατ' επέκταση το έργο συμβολίζει την απομόνωση του καλλιτέχνη και στον αγώνα του να δημιουργήσει και να επιβιώσει κόντρα στις «Σειρήνες» που υπάρχουν γύρω του.
Από το 1911 που αρχίζει η κυβιστική περίοδος του Πικάσο, τα πρόσωπα και τα αντικείμενα αποδίδονται μέσα από γραμμές, τετράγωνα, ημικύκλια και άλλα γεωμετρικά σχήματα που εξάπτουν τη φαντασία. Συχνά οι μουσικοί του είναι θλιμμένοι αρλεκίνοι που κρατούν κιθάρες και παρτιτούρες. Πολλοί ανακαλύπτουν σ' αυτή τη γεωμετρία την εικαστική απόδοση μουσικών ρυθμών.
Το ενδιαφέρον του Πικάσο για τις κιθάρες δεν εξαντλήθηκε στα ιδιόμορφα γλυπτά του. Είχε κάνει και για την κόρη του την Παλόμα, όταν ήταν μικρή, ένα ξύλινο παιχνίδι-κιθάρα, βαμμένο με κίτρινο, γκρι και μαύρο χρώμα, το οποίο ανακαλύφθηκε μόλις το 2009 στο σπίτι ενός εμπόρου από την Πομέτσια. Επίσης, έχει εμπνεύσει τον τζαζίστα Πατ Μέθενι, ο οποίος έκανε την «Κιθάρα του Πικάσο» που αποτελείται από τρία μπράτσα και 42 χορδές. Ο ήχος της θα προκαλούσε έκπληξη ακόμα και στον ίδιο τον ζωγράφο! *
No comments:
Post a Comment