Γιατί δεν οργανώνονται πια εκθέσεις σε μια αίθουσα που όμοιά της δεν έχει η Ευρώπη
- Της Σελανας Bροντη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 31/12/2010
Το 1994 ο Νίκος Κεσσανλής, πρύτανης τότε της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, είδε να εκπληρώνεται το όραμά του: η δημιουργία μιας Kunsthalle που, κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, θα φιλοξενούσε περιοδικές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Ενα όνειρο ζωής που υλοποιήθηκε με τη συμπαράσταση φίλων και μαθητών, αγκαλιάστηκε θερμά από ανθρώπους της τέχνης και σφραγίστηκε με τα εγκαίνια της έκθεσης του Τάκη. Ομως, ο εκθεσιακός αυτός χώρος –γνωστός και ως «Εργοστάσιο» – τα τελευταία χρόνια μοιάζει με μια τεράστια αρκούδα που βρίσκεται σε χειμερία νάρκη. Εντυπωσιακή, μεγαλόσωμη, κείτεται στην Πειραιώς περιμένοντας την άνοιξη. Αν δεν ξέραμε ότι αναπνέει, θα παίρναμε όρκο, έτσι όπως την κοιτάζουμε από απόσταση, ότι είναι μια άψυχη γούνα που χρησιμεύει για χαλί μπροστά από το τζάκι.
Τι έχει συμβεί λοιπόν σε αυτή τη μοναδική αίθουσα τέχνης, που όμοιά της δεν συναντάται στην Ευρώπη, τουλάχιστον στον περίβολο ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος; Γιατί δεν οργανώνονται πια εκεί μεγάλες εκθέσεις όπως κάποτε στη δεκαετία του ’90; Οι λόγοι είναι μόνο οικονομικοί ή συντρέχουν κι άλλοι παράγοντες;
Ο χώρος –που παλιότερα έφερε το όνομα «Εργοστάσιο» αλλά σήμερα ονομάζεται «Νίκος Κεσσανλής» προς τιμήν του δημιουργού του– έχει αναμφισβήτητα χάσει τον αρχικό του χαρακτήρα και βασικότερα τη θέση του στα εικαστικά δρώμενα της πόλης.
Η νέα πρυτανική αρχή, που ανέλαβε τα καθήκοντά της πριν από ένα χρόνο σχεδόν, αναγνωρίζει το γεγονός ότι η αίθουσα παραμένει αναξιοποίητη εδώ και αρκετό καιρό. «Η δυσλειτουργία της έχει σχέση, εκτός από τη οικονομική δυσπραγία, ίσως με μια αδιαφορία εσωτερική για την υλοποίηση εικαστικών γεγονότων, αλλά και με την απουσία διάθεσης, από την πλευρά της σχολής, να ανοιχτεί προς την κοινωνία», σχολιάζει ο αντιπρύτανης Πάνος Χαραλάμπους, που μαζί με τον πρύτανη Γιώργο Χαρβαλιά συνεχίζουν να είναι ένθερμοι υποστηρικτές της ιδέας του δασκάλου τους. Ο Νίκος Κεσσανλής διετέλεσε πρύτανης από το 1991 έως το 1995 και συνέχισε στη θέση του αντιπρύτανη μέχρι το 1997 (πέθανε το 2005). Ενόσω ζούσε διοργάνωσε μερικές σημαντικές εκθέσεις: του Τάκη, του Παύλου, του γερμανικού κινήματος Fluxus, του Γιόζεφ Μπόις, την έκθεση «Everything that’s interesting is new» του ιδρύματος ΔΕΣΤΕ.
Η τελευταία φορά που επισκεφτήκαμε τον χώρο αυτό ήταν στην έκθεση της Αθηνάς Τάχα, η οποία τελείωσε μια μέρα πριν αρχίσει η κατάληψη της ΑΣΚΤ. Η έκθεση απέπνεε μιαν ατμόσφαιρα εγκατάλειψης και μιζέριας, ο φωτισμός ήταν κακός. Ο τέως αντιπρύτανης Γιώργος Χουλιαράς συμφωνεί. «Η Αθηνά Τάχα πέρασε απαρατήρητη. Η προβολή από τα μίντια ήταν σχεδόν μηδαμινή. Και ήταν η ίδια εδώ – δεν ήξερα πώς να δικαιολογηθώ στη γυναίκα αυτή». Γιατί λοιπόν ο χώρος αυτός είναι σαν να μην υπάρχει; «Γιατί σήμερα έχουν ανοίξει ένα σωρό άλλοι χώροι με καλύτερες υποδομές», απαντά ο κ. Χουλιαράς. «Και τώρα προστίθεται σε αυτούς η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Η αίθουσά μας έχει το πλεονέκτημα ότι είναι τεράστια, αλλά δεν γίνονται πια τόσο μεγάλες εκθέσεις που να μην μπορεί να τις καλύψει το Μουσείο Μπενάκη. Εξάλλου, αν δεν γίνονται προτάσεις, πώς να διοργανώσει από μόνη της η ΑΣΚΤ ένα εικαστικό γεγονός; Ξέρετε πόσο κοστίζει να φέρεις μια έκθεση από το εξωτερικό; Και οι χορηγίες όσο πάνε και λιγοστεύουν στις μέρες μας. Επίσης από το 2005 μέχρι το 2007 στην ΑΣΚΤ γίνονταν συνεχώς καταλήψεις. Η μόνη πολιτική που θα μπορούσε να εφαρμοστεί είναι να γίνονται οι εκθέσεις φοιτητών και ανταλλαγές εκθέσεων από άλλες Σχολές Καλών Τεχνών της Ευρώπης. Η ΑΣΚΤ είναι εκπαιδευτικό ίδρυμα, δεν φιλοδοξούμε να παίξουμε τον ρόλο μιας γκαλερί».
Ομως παρατηρήσαμε ότι ακόμη και στις διπλωματικές εργασίες ή στις συλλογικές εκθέσεις αποφοίτων δεν γίνεται σωστή διαχείριση του χώρου. «Οι διπλωματικές των σπουδαστών πάνε να υποκαταστήσουν τις μεγάλες εκθέσεις», εξηγεί ο καθηγητής Πάνος Χαραλάμπους. «Βλέπουμε κάτι γιγαντιαίες πτυχιακές νέων... Στα όρια της φοιτητικής σπουδής γεννιέται η ανάγκη για μια μεγάλη παρουσία μέσα στον χώρο. Πρόκειται για μια φαραωνική αντίληψη: ψυχολογικά είναι μια υπόθεση υπεραναπλήρωσης της ανυπαρξίας μιας πραγματικής εικαστικής σκηνής στην Ελλάδα, όπου οι νέοι θα έχουν τύχη. Μιλάμε για μια παταγώδη αποτυχία όταν ο νεαρός φοιτητής δεν νοεί τον χώρο πολιτικά κι όχι γεωμετρικά, δηλαδή έχω ένα χώρο και τον γεμίζω. Αυτό όμως δεν είναι μόνο υπόθεση των φοιτητών, είναι και των δασκάλων».
- Aίθουσα 3.000 τ. μ.
Η αίθουσα της ΑΣΚΤ είναι ένας βιομηχανικός χώρος 3.000 τ. μ., δεν έχει κολόνες, έχει τεράστιο ύψος, περιβάλλεται από νεαρόκοσμο, είναι δηλαδή τόπος ιδανικός για εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Συγκρίνοντάς την όμως με την Kunsthalle της Βιέννης, διακρίνουμε ουσιαστικές διαφορές στην τρόπο οργάνωσης. Από το 1992, που εγκαινιάστηκε ο βιεννέζικος εκθεσιακός χώρος, έχει καταφέρει να αλλάξει το εικαστικό τοπίο της πόλης, προσελκύοντας περισσότερους από 2 εκατομμύρια επισκέπτες και φιλοξενώντας περισσότερες από 160 εκθέσεις με 10 χιλιάδες έργα από 2.000 διαφορετικούς καλλιτέχνες.
- Αντίλογος από φοιτητές της Σχολής
Ομως, υπάρχουν φοιτητές που αντιτίθενται στην ιδέα εικαστικών θεσμών. «Ενώ παρουσιάζεται ως ριζοσπαστική έκθεση η Μπιενάλε, εντούτοις ο χαρακτήρας της είναι τρομερά καθεστωτικός. Διαλέγουν τα έργα τέχνης λες και αγοράζουν ντομάτες στη λαϊκή. Προάγουν τη θεσμοθέτηση της τέχνης: τέχνη δεν είναι αυτό που θα ορίσει ο καλλιτέχνης, αλλά αυτό που θα επιλέξει ο επιμελητής, αυτό που θα ορίσει το καθεστώς της τέχνης. Κάτι τέτοιο, όμως, αναιρεί την καλλιτεχνική ελευθερία. Το πιο μεγάλο έργο τέχνης πέρυσι στην Μπιενάλε ήταν η γιγαντοαφίσα της Cosmote», λέει η Ιωάννα, 24 ετών, από το 6ο έτος του εικαστικού τμήματος. «Αναγνωρίζουμε ότι τέτοιες εκθέσεις χρειάζονται πολλά χρήματα, αλλά δεν θέλουμε να βλέπουμε πανό χορηγών σε ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα. Λέμε επίσης όχι στα εισιτήρια και στις εταιρείες φύλαξης», σχολιάζει η Σπυριδούλα, 22 ετών, από το 5ο έτος του θεωρητικού τμήματος. Ποια είναι η θέση της ομάδας ΧΥΖ πάνω σε αυτό το ζήτημα; «Πρέπει η Σχολή να υποδεχθεί την Μπιενάλε ως ένα φορέα διαλόγου. Αυτό σημαίνει ότι, αν υπάρχουν αντιδράσεις, που είναι εποικοδομητικές και δημιουργικές, όχι μόνο δεν έχουμε αντίρρηση αλλά τις ενθαρρύνουμε κιόλας. Μια Μπιενάλε δεν είναι μόνο μια έκθεση, είναι ένας τόπος συζήτησης», απαντάει ο Αυγουστίνος Ζενάκος.
- Το θέμα των χορηγιών και οι αντιδράσεις
Η ΑΣΚΤ δυστυχώς δεν μπορεί να αναλάβει τη διοργάνωση εκθέσεων γιατί δεν διαθέτει κονδύλια. Ο Νίκος Κεσσανλής είχε δημιουργήσει την ομάδα «Φίλων της Σχολής» για τη ανεύρεση πόρων, αλλά στην πορεία διαλύθηκε. Οταν τίθεται το θέμα χορηγιών προκαλούνται αντιρρήσεις σε ένα στενό κύκλο. «Μια ομάδα καθηγητών και φοιτητών διατυπώνουν την ιδέα ότι δεν πρέπει να μπαίνουν εταιρείες μέσα στη σχολή αλλά εμείς μιλάμε για συγκεκριμένους τύπους χορηγίας σε μια ηθική βάση. Σε αυτήν τη φάση μπορούμε να οργανώνουμε εκθέσεις σε συνεργασία με άλλους. Εμείς παρέχουμε τον χώρο και τη φύλαξη», λέει ο αντιπρύτανης κ. Χαραλάμπους.
Τέθηκε επί τάπητος το ενδεχόμενο ενοικίου και ενός καλλιτεχνικού διευθυντή. Η μόνη φορά που μπήκε ένα αντίτιμο ήταν στην Πολιτιστική Ολυμπιάδα, τότε με την Outlook. «Κρίνουμε κατά περίπτωση κάθε φορά. Η ιδέα ενός ανθρώπου εκτός σχολής που θα ήταν υπεύθυνος για την πολιτιστική διαχείριση είναι κάτι που το συζητάμε αλλά κάποιοι φοβούνται μήπως υπεραυτονομηθεί σε σχέση με τη σχολή. Φυσικά, όποιος αναλάμβανε μια τέτοια θέση, δεν θα αποφάσιζε αυτόβουλα, θα υπήρχε μια μεικτή επιτροπή που θα συζητούσε τις προτάσεις και θα έλεγχε τις δράσεις του», λέει ο αντιπρύτανης. «Θέλουμε ο χώρος να αρχίζει να συμπλέει ξανά με την κοινωνία και με τα επιτεύγματα του εξωτερικού. Εμείς πάντως ως νέα αρχή ετοιμάζουμε μια επιστολή που θα την απευθύνουμε στα υπουργεία, σε πρεσβείες, σε φορείς πολιτισμού και σ’ όλους τους Ελληνες συλλέκτες που έχουν τη δυνατότητα παραγωγής μεγάλων γεγονότων».
- Ενδιαφέρουσες προτάσεις
Ηδη, πάντως, η Πρυτανεία έχει δεχθεί αρκετές προτάσεις. Μια από αυτές είναι το «Berlin Now» του επιμελητή Χρήστου Ιωακειμίδη και η 3η Μπιενάλε της Αθήνας της ομάδας XYZ η οποία θα γίνει του χρόνου τον Οκτώβριο. «Διαλέξαμε την ΑΣΚΤ για δύο λόγους», λέει ο Αυγουστίνος Ζενάκος, ένας από τους τρεις διοργανωτές της Μπιενάλε. «Πρώτον, μας ενδιέφερε πάντα η σχέση εκπαίδευσης και τέχνης – είναι μια σχέση που μπορεί να είναι πολύ παραγωγική. Σκοπός είναι όσοι καλλιτέχνες συμμετέχουν στην Μπιενάλε να δίνουν ομιλίες, να μπαίνουν στα εργαστήρια, να συζητούν με τους φοιτητές. Δεύτερον, το θέμα της 3ης Μπιενάλε είναι η οικονομική κρίση και η ελληνική περιπέτεια. Το να αναπτύξουμε αυτά τα θέματα σε ένα χώρο που είναι κατεξοχήν χώρος διακίνησης ιδεών από την αρχή μας φάνηκε ότι έχει ιδιαίτερο νόημα. Και επιπλέον η ΑΣΚΤ είναι χώρος πολιτικοποιημένος κι αυτό έχει τεράστια σημασία».
No comments:
Post a Comment