«Η νερώνειος συμπεριφορά, τουτέστιν η τάση για εμπρησμό του Ρωμαίου αυτοκράτορα (37-68 μ.Χ.) που κατέλαβε τον Κώστα Τσόκλη, είχε στόχο την αισθητική της απειλής. Ευδαίμων, θρονιάστηκα σε μια πολυθρόνα στιλ Ανγκλέ, από εκείνες τις απομιμήσεις χρυσοποίκιλτου πατιναρισμένου ξύλου ενδεδυμένου με μπροκάρ ύφασμα, στον πρώτο όροφο του Σισμανόγλειου, όπου τα σαλόνια του μεγάρου-προξενείου, και το καταευχαριστήθηκα.
Η φωτιά προβάλλεται σε όλους τους τοίχους του Σισμανόγλειου, αλλά γίνεται ορατή και έξω από το κτίριο
Μπροστά μου, οι φλόγες τύλιγαν τα παράθυρα, λες και όλα είχαν γίνει σαν τα ξύλινα σπίτια της παραλίας του Βοσπόρου, τα περίφημα «γιαλιά» που συνεχώς καίγονται και απολάμβανα ως άλλος Νέρων. Η απειλή και η ταχύτατη κάθοδος ώς την έξοδο στην Ιστικλάλ Καντεσί ήρθε μέσω της ζέστης, που έγινε αφόρητη (πλην της μίμησης της πυρκαγιάς, που σε βάζει σε ένα κλίμα, είναι και η τεχνολογία που προκαλεί θέρμη), ενώ η σκέψη έφυγε από τα Μέγαρα του Πέρα και τα καλντερίμια των Οθωμανών, πηγαίνοντας κατ' ευθείαν στον Τιμαίο του Πλάτωνα και εκείνο το «διό δη πυρ μεν εις άπαντα διελήλυθε μάλιστα, αήρ δε δεύτερον, ως λεπτότητι δεύτερον έφυ, και τάλλα ταύτη» (τουτέστιν, η φωτιά εισχωρεί σε όλα τα άλλα είδη στο μεγαλύτερο βαθμό, αμέσως μετά ο αέρας δεύτερος στη λεπτότητα των μορίων και ακολουθούν τα υπόλοιπα).
Ο Πλάτων, βέβαια, μιλά για το σύμπαν και ο Τσόκλης για την «Απρονοησία του Προμηθέα», το γεγονός ότι κάτι του ξέφυγε στην ανάγκη του να δώσει φως-φωτιά στον άνθρωπο και προκάλεσε καταστροφή.
Αλλά τι τα θέλετε; Η φωτιά, αρχή της δημιουργίας του κόσμου, άρα γέννηση αλλά και πόνος, καταστροφή, θάνατος έως την αναγέννηση του νέου κύκλου, καταλήγει ταυτόσημη έννοια με πολλές και διαφορετικές αναγνώσεις. Από τη φωτιά που καίει έως τον σκεπτόμενο που οφείλει να «καεί» στη μοναξιά της απελπισίας του.
Διαβάζουμε στα κείμενα της Κατερίνας Κοσκινά και της Μπεράλ Μαντρά για τις φωτιές στην Ελλάδα του 2007, γεγονός που παραπέμπει την έμπνευση του Τσόκλη στον σχολιασμό της αρνητικής άποψης των πραγμάτων, για το διεθνές σκηνικό, για τη φωτιά αείζωη, για τη λάμψη του παραδείσου και τη φωτιά της κόλασης. Το έργο έχει πολλές και ποικίλες αναγνώσεις. Μπορεί να υπομιμνήσκει τις ιστορικές φωτιές της Πόλης, που επέδρασαν πολιτικοδιπλωματικά, την αρχή και το τέλος των πραγμάτων, το σύγχρονο πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, τον πόλεμο που παρακολουθούμε από την τηλεόραση, σύγχρονη εστία που ενώνει και αποξενώνει τους ανθρώπους. Και επειδή η Τουρκάλα φίλη μας Μπεράλ Μαντρά μιλά για την ελληνοτουρκική φιλία, θα μας άρεσε να αναγνώσουμε στην «Απρονοησία του Προμηθέα», έκθεση που εγκαινιάστηκε ανήμερα την 25η Μαρτίου, την ανάγκη της κατάργησης της φωτιάς, των εξοπλισμών, δηλαδή, στους οποίους υποχρεώνονται και οι δύο χώρες, έτσι όπως ο πολιτισμένος κόσμος τις καταδίκασε σε ρόλους «προαιώνιων» εχθρών.
Να συνεχίσουμε τη φιλολογία περί των εννοιών του έργου; Ευφυείς άνθρωποι είσαστε, το βρίσκω περιττό. Επιπλέον, μπορώ να σας παραπέμψω σε ένα από τα αποφθέγματα του Τσόκλη, που αναγράφονται στο βιβλίο-κατάλογο της έκθεσης.
«...Βλέπω τη σύγχρονη τέχνη σαν ένα σπαράσσον ον, που ψάχνει απεγνωσμένα να βρει ένα πρόσωπο, γι' αυτή την απρόσωπη ή πολυπρόσωπη κοινωνία στην οποία σήμερα ζούμε. Και θεωρώ ότι η προσπάθεια της ανεύρεσης είναι πιο ελκυστική από την αποκάλυψη μιας μορφής, που θα μπορούσε πράγματι να αντιπροσωπεύει τη στιγμή μας. Πιο πολύ με ενδιαφέρει δηλαδή η αγωνία από τη λύτρωση, εκτός και η ίδια η προσπάθεια είναι τελικώς η μορφή».
Ας έρθουμε, λοιπόν, στο εικαστικό έργο απελευθερωμένο από τις σημασίες του. Το βίντεο που χρησιμοποιήθηκε γυρίστηκε από τον σκηνοθέτη Χρόνη Πεχλιβανίδη και οι φωτογραφίες είναι του Γιώργου Τριανταφύλλου. Εκαναν εξαιρετική δουλειά, όπως εξαιρετική είναι και η τελική οργάνωση της εικόνας από τον δεξιοτέχνη Μάκη Φάρο. Ο θεατής, τώρα, βρίσκεται αντιμέτωπος στην είσοδό του στο Σισμανόγλειο με τη φωτιά, που προβάλλεται σε όλους τους τοίχους του πρώτου ορόφου και του δεύτερου ορόφου, περιλαμβανομένων και των κουρτινών, με επιπλέον προβολή μέσω των παραθύρων στο εξωτερικό του κτιρίου. Οι περιπατητές, δηλαδή, της πολυπληθούς Ιστικλάλ, αν σηκώσουν τα μάτια ψηλά να δουν τη φωτιά από τον δρόμο.
Στον πρώτο όροφο υπάρχει μια φωτογραφία, σύνδεση με την εξαιρετική έκθεση που είχε κάνει ο Τσόκλης στο Τοφάν-ι-Αμίρ, στην Πόλη το 2003, με τις «Αναστάσεις», ζωντανές φωτογραφίες Κωνσταντινουπολιτών. Είναι η φωτογραφία μιας τριμελούς οικογένειας που καίγεται τελικά, στη φωτιά που έχει δημιουργήσει.
Το έργο «Η Απρονοησία του Προμηθέα» ανήκει στο είδος του εικαστικού θεάματος, που συναρπάζει. Νομίζω ότι μπορεί να μεταφερθεί οπουδήποτε και να είναι εξίσου δυνατό, δεδομένου ότι ουδείς τόπος το προσδιορίζει. Παράδειγμα, το έργο «Αναστάσεις» που είχε συγκλονίσει στην Πόλη, μεταφερόμενο την περασμένη άνοιξη στην Αθήνα στο «Σχολείο», ένιωσα ότι έχανε ένα μέρος της σημασίας και της λάμψης του, πράγμα που δεν γίνεται με τις φωτιές.
Η απρονοησία, τώρα, του Τσόκλη (αχ αυτός ο ναρκισσισμός του καλλιτέχνη) είναι, κατά τη γνώμη μου, τα έργα ζωγραφικής, μικρά τελάρα με γραφές στα τούρκικα καθώς και τα μεγάλα τελάρα-δέντρα. Οχι δα ότι επηρεάζουν το σύνολο. Καθόλου. Απλώς τα νιώθεις περιττά, σε ένα τόσο μεγάλο νερώνειο θέαμα, που σε παραμυθιάζει. *
No comments:
Post a Comment