Μια σκοτεινή εκδοχή του Παραδείσου

• Τους ζοφερούς καιρούς μας εικονογραφούν τα έργα των έξι εκθέσεων της 2ης Μπιενάλε της Αθήνας

ΕΓΚΑΙΝΙΑ. Ο παράδεισος είναι φορτισμένη έννοια. Καθένας από εμάς αποθηκεύει εκεί, όνειρα και απωθημένα, φτιάχνει εικόνες εναργείς. Αναζητεί τα κλειδιά, την πύλη, τα παρθένα τοπία, τη χαμένη αθωότητα.

Και μόνο το άκουσμα της λέξης προκαλεί συνειρμούς ευεξίας. Ετσι, όταν περνάς το κατώφλι ενός τέως Ολυμπιακού Ακινήτου στο Φάληρο, (συγκεκριμένα ενός ανεκμετάλλευτου αποθηκευτικού χώρου δίπλα στο Tae Kwon Do) για να συναντήσεις τον Παράδεισο αισθάνεσαι περίεργα. Kι όμως. Eκεί φιλοξενείται μέχρι και τις 4 Οκτωβρίου η 2η Μπιενάλε της Αθήνας με τίτλο «Heaven» που εγκαινιάστηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο.

• Στο Φάληρο

Η έκθεση φιλοδοξεί να ενώσει δύο «νησίδες» που γειτνιάζουν γεωγραφικά, αλλά στην ουσία δεν επικοινωνούν: τη γεμάτη ζωή κρουαζέτ από το Εδεμ μέχρι το Φλοίσβο με την ερημωμένη συνοικία των σταδίων που φτιάχτηκαν για τους Αγώνες και έκτοτε νεκρανασταίνονται μόνο σε συνέδρια και εκθέσεις.

Το ιδρυτικό τρίο της αθηναϊκής Μπιενάλε XYZ (Αυγουστίνος Ζενάκος, Ξένια Καλπακτσόγλου και Poka Yio) αποφάσισε να αφήσει την Τεχνόπολι και το αθηναϊκό κέντρο, παραδίδοντας τη σκυτάλη σε επτά επιμελητές που οργάνωσαν έξι εκθέσεις: πέντε μεγάλες ομαδικές μέσα στο κτίριο της Πεζογέφυρας - Εσπλανάδας, χωρητικότητας 3.000 τ.μ. και μια υπαίθρια με περφόρμανς και δράσεις στην παραλιακή διαδρομή.

Σε αντίθεση με αυτά που θα φανταζόταν κανείς, η έκθεση δεν καταπιάνεται τελικά τόσο με τον παράδεισο, όσο με μια σκοτεινή και ειρωνική του εκδοχή. Μέσα στο κέλυφος του τέως Ολυμπιακού Ακινήτου, οι Ελληνες και ξένοι επιμελητές διαλέγουν έργα που εικονογραφούν τους ζοφερούς καιρούς μας και όχι την ειδυλλιακή πλευρά της καθημερινότητας ή το διαχρονικό ιδεώδες του παραδείσου. Η αρχιτεκτονική διαδρομή που έχει φτιάξει ο Ανδρέας Αγγελιδάκης μέσα στο κτίριο κάνει τα πράγματα ακόμα πιο δύσκολα. Ο επισκέπτης περνά από διόδους, στενωπούς, σκύβει, βλέπει βίντεο με παρεμποδιζόμενη θέαση. Εξαερισμός δεν υπήρχε, αλλά οι διοργανωτές μας διαβεβαίωναν ότι σε λίγες ημέρες θα αρχίσει να λειτουργεί.

• Φλερτ με τον θάνατο

Μια πρώτη περιήγηση στην έκθεση, σου προκαλεί την αίσθηση ότι πολλά έργα φλερτάρουν με τον θάνατο, τη ματαιότητα, τη βία, την αναγέννηση μέσα από τα ερείπια, τον σύγχρονο σκοταδισμό, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν μπορείς να τα συνδυάσεις με την αρχική αφίσα του Heaven, όπου μια κοπέλα στέκεται σε μια αμμουδιά μπροστά σε λαμπυρίζοντα από τον ήλιο κύματα.

Δεν υπάρχει αισιοδοξία, δεν υπάρχει το ζαχαρένιο περίβλημα, δεν υπάρχει όμως και ωμή δύναμη του ρεαλισμού για τα μεγάλα πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά θέματα των ημερών μας.

Η Μπιενάλε Θεσσαλονίκης, με τίτλο «Πράξις» έκανε φέτος πιο ηχηρή τοποθέτηση από την αυτοαναφορική και λίγο ναρκισσιστική Μπιενάλε της Αθήνας. Το Destroy Athens, η παρθενική διοργάνωση έδειχνε να έχει μεγαλύτερη δυναμική και πνοή, καθώς και πιο συνεκτικό κόνσεπτ.

Σταχυολογούμε ορισμένες δημιουργίες που μας άρεσαν, σε μια μπιενάλε με πολλά βίντεο, λίγη φωτογραφία και σχεδόν παντελώς απούσα την ζωγραφική: Οι εκτυπώσεις του Τόμας Μπάιρλε, το έργο «The Next Great Moment in History is Ours» της Ντόροθι Ιανόνε, οι φωτογραφικές λήψεις της Μαρίας Πασκ, οι εξαιρετικές φωτογραφίες του μύθου του ντιζάιν Ετορε Σότσας, η εντυπωσιακή εγκατάσταση του Ρόμπερτ Κουσμιρόφσκι και του Μάρκους Σελγκ, τα βίντεο του Τσέχου σουρεαλιστή καλλιτέχνη Γιαν Σβανκμάγιερ, αλλά και το θαυμάσιο βίντεο του Μαρκ Γουόλιντζερ.

• Οι Ελληνες

Συγκινηθήκαμε περισσότερο με τους Ελληνες. Τα γλυπτά και τα σχέδια του Γιαννούλη Χαλεπά, τα σχέδια του Πεντζίκη, τα χειρόγραφα ποιήματα του Νάνου Βαλαωρίτη, τα «τσίκι τσίκι» του Ακριθάκη, τα σχέδια του Ανδρέα Κασάπη που τον γνωρίσαμε από τα γκράφιτι στους αθηναϊκούς δρόμους, τις φωτογραφίες της Λυδίας Δαμπασίνα, τα πορσελάνινα γλυπτά του Αγγελου Παπαδημητρίου.

Η βόλτα της Μπιενάλε, συνεχίζεται έξω στο φως με μια διαδρομή που έχουν σχεδιάσει ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και ο Ζάφος Ξαγοράρης. Ηδη λίγο πριν από τα εγκαίνια είχαν αρχίσει ορισμένες δράσεις που θα συνεχίζονται κατά τη διάρκεια της έκθεσης.

Το εισιτήριο κοστίζει 12 ευρώ (για μία επίσκεψη σε όλες τις εκθέσεις). Το μειωμένο 8 ευρώ (για μια επίσκεψη σε όλες τις εκθέσεις, φοιτητές, άνω των 65, ΑμΕΑ και ο συνοδός τους, μέλη ΕΕΤΕ, ICOM, AICA, IKT). Απεριόριστες επισκέψεις: 20 ευρώ (ονομαστικό, για όλες τις εκθέσεις).

• Της Μαργαριτας Πουρναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 17/6/2009