 |
«Σπύρος Παπαλουκάς: Ζωγραφική 1915 - 1956» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που παρουσιάζεται (έως 31/12), στη «Δημοτική Πινακοθήκη Λάρισας - Μουσείο Γ. Ι. Κατσίγρα» (Γ. Παπανδρέου 2). Εκτίθενται εκατό περίπου έργα του μεγάλου Ελληνα καλλιτέχνη, ο οποίος χαρακτηρίζεται πρόδρομος της λεγόμενης «γενιάς του '30». Οι παρουσιαζόμενες δημιουργίες αποκαλύπτουν τον πλούσιο κόσμο των αξεπέραστων ζωγραφικών κατακτήσεών του. Ανάμεσά τους αντιπροσωπευτικοί πίνακες, όπως «Βάρκες στο Σηκουάνα» (1918), «Αίγινα» (1923), «Ο ναός της Αφαίας» (1923), «Αρσανάς Μεγίστης Λαύρας» (1924), «Μονή Παντοκράτορος» (1925), «Καφενείο στη Μυτιλήνη» (1929), «Θάλασσα στην Πάρο» (1948), «Σπίτια στην Υδρα», κ.ά.
Ο Σπύρος Παπαλουκάς γεννήθηκε στη Δεσφίνα Παρνασσίδας το 1892. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1909 - 1916), κοντά στους Γεώργιο Ροϊλό και Γεώργιο Ιακωβίδη. Την περίοδο της φοίτησής του στην ΑΣΚΤ, κέρδισε επτά πρώτα βραβεία. Από το 1916 έως το 1921, συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι στην ακαδημία Julian και σε άλλες σχολές καλών τεχνών. Το 1921 επέστρεψε στην Ελλάδα και ακολούθησε τον ελληνικό στρατό στη Μικρά Ασία ως επίσημος εικονογράφος της εκστρατείας. Δυστυχώς, η καλλιτεχνική του παραγωγή εκείνης της εποχής, με 500 έργα, κάηκε στο τρένο που τα μετέφερε στη Σμύρνη τις μέρες της καταστροφής.
Το 1923 ο Σπ. Παπαλουκάς ζωγραφίζει στην Αίγινα, ενώ με το φίλο του Στρατή Δούκα έμεινε στο Αγιο Ορος τη χρονική περίοδο 1923-'24, φιλοτεχνώντας μια από τις αντιπροσωπευτικότερες ενότητες της δουλειάς του. Το 1924 πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση στη Θεσσαλονίκη, στο Λευκό Πύργο. Το 1927 του ανατίθεται η αγιογράφηση της Μητρόπολης της Αμφισσας. Το 1928, μετά από πρόσκληση του Αγγελου Σικελιανού, συμμετείχε στην προετοιμασία των Δελφικών Εορτών μαζί με τον Δημήτρη Πικιώνη, ενώ το 1932 - 1933 χρωματίζει την πολυκατοικία του αρχιτέκτονα Κ. Παναγιωτάκου στα Εξάρχεια (γνωστή από τότε ως «Μπλε πολυκατοικία»). Τα χρόνια 1935 - 1937 συνεργάζεται με τους Ν. Χατζηκυριάκο - Γκίκα, Δ. Πικιώνη, Στρ. Δούκα κ.ά. στην έκδοση του περιοδικού «Το 3ο Μάτι». Τρία χρόνια αργότερα (1940), διορίζεται διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης, ενώ το 1956 εκλέγεται καθηγητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών.
Το τοπίο, κυρίως, η προσωπογραφία και η νεκρή φύση αποτελούν τις βασικές θεματικές ενότητες του έργου του. Χωρίς να ασπάζεται αβασάνιστα τις ξένες καλλιτεχνικές τάσεις και θεωρίες, οι επιρροές του από τη βυζαντινή τέχνη, από τον Π. Σεζάν και τα κινήματα του μοντερνισμού εκδηλώνονται πολύτροπα στη ζωγραφική του.
Οπως σημειώνει η καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη - Πλάκα, «ο Σπύρος Παπαλουκάς κατάγεται από τη Δεσφίνα, ένα ορεινό χωριό της Ρούμελης όχι μακριά από τους Δελφούς. Το επιβλητικό τοπίο και τα "ζωντανά αγάλματα", που είχε ξεθάψει πριν λίγα χρόνια η αρχαιολογική σκαπάνη, ήταν αρκετά για να αναφλέξουν την κρυμμένη σπίθα του επίδοξου δημιουργού. Αυτό το δίπολο Φύση και Τέχνη θα ορίσει το αισθητικό και πλαστικό πεπρωμένο της τέχνης του Παπαλουκά... Ο Παπαλουκάς, αντίθετα από τους αστούς καλλιτέχνες, είναι λόγω καταγωγής, όπως παρατήρησε δίκαια ο Νίκος - Γαβριήλ Πεντζίκης, "καλλιτέχνης με συνείδηση χωρικού".
Αυτό εξηγεί την ιδιαίτερη σχέση του με τη φύση. "Σαν ήμουν στο χωριό μου, γνώρισα από μικρός τον τόπο μου μ' όλες τις λεπτομέρειες. Περπάτησα στις λαγκαδιές, στα μονοπάτια, στα βουνά του, με τις χαράδρες του και τις νεροσυρμές, με τα χιόνια και τις βροχές". Η σχέση του με τη φύση είναι βιωματική, σωματική. Γι' αυτό θα παραμείνει ένας από τους πιο πιστούς "προσωπογράφους" της ελληνικής υπαίθρου. Η τοπιογραφία θα διατηρήσει το πρωτείο στην ευάριθμη άλλωστε θεματική του ζωγράφου και θα καταγράψει με τις μεταμορφώσεις της όχι μόνο την ιδιομορφία του κάθε τόπου που μελετά αλλά κυρίως τη βαθμιαία ωρίμανση και τις διακυμάνσεις της πλαστικής του αναζήτησης».
«Ο Σπύρος Παπαλουκάς είναι κατ' εξοχήν τοπιογράφος», συνεχίζει. «Σ' ένα κείμενό του δίνει το κλειδί για να εννοήσουμε τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το τοπίο: "Το τοπίο είναι αντικείμενα σε διάφορες αποστάσεις, που χαρακτηρίζονται με χρώματα, σε διάφορες πλοκές, οριζόντιες, κάθετες, διαγώνιες, κ.τ.λ." Το όραμά του είναι τόσο δυσκολότερο να το συλλάβουμε, όσο μεγαλύτερη είναι η πλοκή του. Η δραματική εμφάνιση ενός τοπίου είναι η στιγμή που τα σχήματα και τα χρώματα βρίσκονται στο σημείο ακριβώς που πλησιάζει το ένα το άλλο επειδή το χρώμα μεταβάλλεται, έξω από την απόσταση και από το φως, από την ποσότητα και τη θέση που βρίσκεται».
Ολα τα παρουσιαζόμενα έργα ανήκουν στη συλλογή του Ιδρύματος Β. και Μ. Θεοχαράκη και αποτελούν μέρος των πρόσφατων εκθέσεων του μεγάλου απόντα της ελληνικής ζωγραφικής, Σπύρου Παπαλουκά, στην Αθήνα (2007 - 2008), στην Κωνσταντινούπολη (2008) και τη Θεσσαλονίκη (2008). Παράλληλα, έχει κυκλοφορήσει κατάλογος - βιβλίο με κείμενα των Μαρίνας Λαμπράκη - Πλάκα, Ευθυμίας Γεωργιάδου - Κούντουρα και Τάκη Μαυρωτά (που έχει την επιμέλεια της παρουσίασης). Ακόμη, έχουν αναδημοσιευτεί στην έκδοση αποσπάσματα κειμένων των Σπύρου Παπαλουκά, Στρατή Δούκα, Αλέξανδρου Ξύδη, Νίκου Αλεξίου, Γιάννη Μόραλη, Νίκου - Γαβριήλ Πεντζίκη, Δημήτρη Πικιώνη, Γιάννη Τσαρούχη, Βεατρίκης Σπηλιάδη, Νίκου Ζία, Μαίρης Μιχαηλίδου, Ελένης Βακαλό, Χρύσανθου Χρήστου, Τώνη Σπητέρη, Στέλιου Λυδάκη, κ.ά.
Η. ΜΟΡΤΟΓΛΟΥ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 24 Οχτώβρη 2010
No comments:
Post a Comment