Ρέθυμνο: Μια πόλη-κυψέλη της σύγχρονης τέχνης

• Η Κρήτη μπορεί να μην έχει «Φιξ» αλλά έχει, ίσως γι' αυτό, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, από την ενοποίηση της Δημοτικής Πινακοθήκης «Λ. Κανακάκις» και του Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας

• Να, λοιπόν, που μια πόλη πρωτοπορεί και σε πείσμα των καιρών αποφασίζει να επενδύσει στην τέχνη, και δη τη σύγχρονη. Ο Δήμος Ρεθύμνου, αποδεικνύοντας ότι διαθέτει συνέπεια, ανέλαβε, και χωρίς τη στήριξη του υπουργείου Πολιτισμού, το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, που απέκτησε όχι μόνο η πόλη αλλά ολόκληρο το νησί.

Η παλιά Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκις» και το Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας, δύο χώροι που οι φίλοι της τέχνης έχουν αγαπήσει πάνω από μια δεκαετία τώρα, ενοποιήθηκαν με τα διπλανά κτίρια. Δημιουργήθηκε ένας σύγχρονος μουσειακός χώρος υψηλών προδιαγραφών, περίπου 1.000 τ.μ. Ο δήμαρχος Γιώργης Μαρινάκης, αναλαμβάνοντας, εκ των πραγμάτων, την ευθύνη της λειτουργίας του με χρηματοδότηση 250.000 ευρώ ετησίως, τον «βάφτισε» «Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης» ενώ την καινούργια μεγάλη πλατεία, που ενοποιεί το ιστορικό κέντρο, την ονόμασε Πλατεία Πολιτισμού. Να γιατί το Ρέθυμνο παραδοσιακά φέρει τον τίτλο της πόλης των τεχνών και των γραμμάτων...

Το κτίριο, που αποτελεί σήμερα το νέο μουσείο, ήταν ενετικό (βενετσιάνικοι στρατώνες). Στις αρχές του 20ού αιώνα μετατράπηκε σε εργοστάσιο σαπουνιού, που λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του '70. Στα διπλανά κτίρια στεγάστηκε και η πρώτη όπερα της Κρήτης. Με τη μελέτη του αρχιτέκτονα-καθηγητή στο ΕΜΠ Τάσου Μπίρη επανήλθε ο κτιριακός ιστός στο ιστορικό κέντρο του Ρεθύμνου. Με χρηματοδότηση εξ ολοκλήρου από το Γ'ΚΠΣ (το έργο υλοποιήθηκε από την «Εργοδομή»), η μορφή του παλιού ενετικού και βιομηχανικού κελύφους παρέμεινε, ενώ στο εσωτερικό το μουσείο απέκτησε υποδομή που του «επιτρέπει να υπάρχει και ύστερα από 50 χρόνια», όπως εξηγεί περήφανη η «ψυχή» του πρώην Κέντρου Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας, Μαρία Μαραγκού.

Να θυμίσουμε ότι η Δημοτική Πινακοθήκη ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1992 και το Κέντρο Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας το 1995, με σύμβαση που υπογράφηκε ανάμεσα στο Δήμο Ρεθύμνης και το υπουργείο Πολιτισμού. Το υπουργείο εξάντλησε τη συνέπειά του μόνο στη χρονική ισχύ της σύμβασης. Οταν συμπληρώθηκε η 10ετία, εγκατέλειψε κάθε ενδιαφερόμενο. Εξάλλου, από όλα τα Κέντρα Σύγχρονης Εικαστικής Δημιουργίας μόνο του Ρεθύμνου συνεχίζει...

Τίποτα δεν είναι τυχαίο, βεβαίως. Ολα αυτά τα χρόνια το Κέντρο του Ρεθύμνου κατάφερε να γίνει ένας θεσμός ζωντανός και ανοιχτός στα κελεύσματα των σύγχρονων εικαστικών αναζητήσεων. Ξεπέρασε και τις πλέον αισιόδοξες προσδοκίες, συγκεντρώνοντας την πανελλήνια και ενίοτε διεθνή κοινότητα της τέχνης. Τι να πρωτοθυμηθούμε; Την πρώτη διεθνή του παραγωγή το 1996 με την κοινή έκθεση του Νεοϋορκέζου Ρόναλντ Τζόουνς, του Νάκη Παναγιωτίδη και του Γερμανού Τόμας Ρουφ; Τον «Κήπο», το project του Ρόναλντ Τζόουνς και του Αγγελου Σκούρτη με τους ασθενείς του Θεραπευτηρίου Ψυχικών Παθήσεων Χανίων; Τη μεγάλη έκθεση του Νίκου Κεσσανλή το 1998; Την έκθεση της Μαρίας Λοϊζίδου στη Φορτέτζα το 2002; Το «Πάσχον Σώμα» με τη συμμετοχή καλλιτεχνών όπως οι Μαρίνα Αμπράμοβιτς, Ρόμπερτ Γκόμπερ, Μαρκ Κουίν, Ρος Μπλέκνερ, Κίκι Σμιθ, Μόνα Χατούμ κ.ά.; Τη μεγάλη έκθεση του Γιώργου Λάππα το 2005;

Αν σας αρέσουν οι αριθμοί, από το 1992 έως σήμερα έχουν οργανωθεί 88 εκθέσεις, μονογραφικές και θεματικές, και έχουν εκδοθεί 60 κατάλογοι.

Το νέο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης «άνοιξε» αποκλειστικά με έργα της μόνιμης Συλλογής σε μια έκθεση που φέρει τον τίτλο «Στο κατώφλι δύο αιώνων». Πρόκειται για μία ενδεικτική παρουσία του ελληνικού εικαστικού γίγνεσθαι, από το 1960 μέχρι τις μέρες μας. Ο κύριος κορμός της στρέφεται γύρω από την ανθρώπινη μορφή, όπως διέτρεξε τη τέχνη αυτών των χρόνων από την αφαίρεση στην παραστατικότητα, το αφηγηματικό στοιχείο και τις έννοιες. Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στην πολιτική τέχνη του χθες και του σήμερα καθώς και στο περιβάλλον, με την ενότητα «άνθρωπος και φύση». Ακόμα και τα γεωμετρικά έργα ,τα οποία εντάσσονται στην έκθεση, συνδέουν την ύπαρξή τους με το ορατό ή το φανταστικό «κέλυφος», που στεγάζει τον άνθρωπο. Η επιμέλεια της έκθεσης, η οποία αριθμεί 180 από τα 400 έργα της μόνιμης Συλλογής, ανήκει στη Μαρία Μαραγκού.

Εκτίθενται μεταξύ άλλων έργα των Γ. Σπυρόπουλου, Γ. Γαΐτη, Ν. Κεσσανλή, Κ. Τσόκλη, Μ. Κατζουράκη, Γ. Λαζόγκα, Γ. Χατζημιχάλη, Αγ. Παπαδημητρίου, Ν. Αλεξίου, Μαρίας Λοϊζίδου, Γ. Λάππα, Ν. Χαραλαμπίδη, Η. Παπαηλιάκη, Στ. Σκοπελίτη, Χ. Κοντοσφύρη, Π. Χαραλάμπους, Δέσποινας Μαγγώνη, Θάλειας Χιώτη, Ασπας Στασινοπούλου.

Ο νέος χώρος, χωρισμένος σε δύο επίπεδα, εντυπωσιάζει τον θεατή. Μόνιμα στο ισόγειο εκτίθενται και τα έργα του Λευτέρη Κανακάκι. Σ' αυτόν το χώρο θα φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις, προβολές, διαλέξεις, μικρές μουσικές εκδηλώσεις αλλά και το είδος της πολιτιστικής αναψυχής που συνδυάζει τον καφέ με τη βιβλιοθήκη και το πωλητήριο.

Η έκθεση θα διαρκέσει τουλάχιστον έναν χρόνο ώστε να δοθεί η ευκαιρία, τόσο στους επισκέπτες του νησιού όσο και στους Κρητικούς και τα σχολεία, να γνωρίσουν το πολύτιμο αυτό απόκτημα. Ηδη, δυο σχολεία έχουν συμμετάσχει στα εκπαιδευτικά προγράμματα του μουσείου.

Τυχεροί οι Ρεθυμνιώτες. Απέκτησαν ένα μουσείο-κόσμημα, που μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει πόλο έλξης του λεγόμενου (και ανύπαρκτου στην Ελλάδα) πολιτιστικού τουρισμού. Ενώ οι τοπικοί άρχοντες δίνουν το καλό παράδειγμα άσκησης αποτελεσματικής πολιτιστικής πολιτικής. Που καμία σχέση δεν έχει με το γνωστό «παράλληλα με το μάζεμα των σκουπιδιών, φιλοξενώ κάθε καλοκαίρι εκδηλώσεις παρά θίν' αλός».

info

Χειμάρας 5, τηλ.: 28310-52530, ανοιχτά καθημερινά (εκτός Δευτέρας) 10-2 μ.μ. και 7-10 μ.μ., Σαββατοκύριακο 11-3 μ.μ.

• Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 30 Μαΐου 2009