- Τα μουσεία γιορτάζουν αύριο, τις άλλες ημέρες όμως προβληματίζονται, καθώς βλέπουν τον αριθμό των επισκεπτών τους να μειώνεται αντί να αυξάνεται
Τα μουσεία ετοιμάζονται αύριο να υποδεχτούν τους επισκέπτες του θέρους, ωστόσο οι ψυχροί αριθμοί της στατιστικής είναι αποκαρδιωτικοί. Στο 30,4% έφτασε η πτώση της επισκεψιμότητας των μουσείων της χώρας κατά το πρώτο εξάμηνο του 2008 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2007, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του υπουργείου Πολιτισμού, που προκύπτουν από τις μετρήσεις του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.
* Συγκεκριμένα, από τον Ιανουάριο μέχρι τον Ιούνιο του 2007 καταμετρήθηκαν 1.087.956 επισκέπτες, ενώ την ίδια περίοδο του 2008 μόνο 757.384.
Παρόμοια εικόνα είχαν και οι αρχαιολογικοί χώροι: Την ίδια περίοδο του 2007 προσήλθαν 3.061.610 επισκέπτες, ενώ μόλις 2.219.842 το 2008 (-27,5%).
* Αναπόφευκτα και οι εισπράξεις ακολούθησαν την κατιούσα: συνολικά τα έσοδα στα μουσεία και στους αρχαιολογικούς χώρους από 19.152.608 ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2007 περιορίστηκαν στα 17.332.803 στο ίδιο διάστημα του 2008.
Κι όλα αυτά προτού η παγκόσμια οικονομική ύφεση δείξει τα δόντια της και στο χώρο του πολιτισμού. Τι θα συμβεί φέτος, που η τουριστική περίοδος διαγράφεται μικρότερη και οι αφίξεις περιορισμένες; Πάντως, οι μετρήσεις από την κίνηση του περσινού καλοκαιριού δεν είναι ενθαρρυντικές:
* Η μεγαλύτερη κρίση παρατηρήθηκε τον περασμένο Αύγουστο, οπότε οι επισκέπτες μειώθηκαν κατά 20,6% σε σχέση με τον Αύγουστο του 2007 (από 378.282 σε 300.459). Η πτώση τον Ιούνιο ήταν της τάξης του 14,7% (από 243.352 σε 207.632) και τον Ιούλιο άγγιξε το 16,3% (από 326.037 σε 272.895).
* Στους αρχαιολογικούς χώρους η μεγαλύτερη μείωση της επισκεψιμότητας ήταν της τάξεως του 15,2% (από 903.598 σε 766.402) τον περασμένο Ιούνιο, σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2007. Τον Ιούλιο περιορίστηκε στο 2,2% (από 980.314 σε 958.436) και τον Αύγουστο αυξήθηκε πάλι στο 11% (από 1.182.141 σε 1.051.982).
* Οι εισπράξεις σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους τον Ιούνιο και τον Αύγουστο του 2008 είχαν αρνητικό πρόσημο (μειώθηκαν κατά 6% και 5,2 αντίστοιχα) και μόνο τον Ιούλιο αυξήθηκαν κατά 5,3%.
Εντύπωση, όμως, προκαλούν και τα επιμέρους στοιχεία, που αφορούν τα αρχαιολογικά καμάρια μας:
* Πάντα σε σύγκριση με τους αντίστοιχους μήνες του 2007: πέρυσι το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είδε τους επισκέπτες του να μειώνονται κατά 30,7% στον Αύγουστο, τον κατ' εξοχήν τουριστικό μήνα, και ο χώρος της Επιδαύρου σημείωσε διαρροές της τάξεως του 37,4% τον περασμένο Ιούλιο!
* Οσο για την Ακρόπολη, ενώ τον περασμένο Ιούνιο η πτώση ήταν της τάξεως του 16,2%, τον Ιούλιο οι επισκέπτες αυξήθηκαν κατά 14,1% και τον Αύγουστο σημείωσαν πάλι πτώση (0,3%).
Τα τελευταία χρόνια πολλά από τα μεγάλα μουσεία μας εκσυγχρονίζονται με έργα υποδομής, αναδιοργανώνουν τις μόνιμες συλλογές, δημιουργούν πωλητήρια και καφενεία, εντάσσουν στο πρόγραμμά τους περιοδικές εκθέσεις, αλλά και εκδηλώσεις και δραστηριότητες για παιδιά. Ωστόσο, το γενικότερο πρόβλημα της συρρίκνωσης της επισκεψιμότητας παραμένει.
Φταίει ότι πολλές φορές δεν υπάρχει σύγχρονη μουσειολογική προσέγγιση των εκθέσεων; Μήπως δεν είναι τόσο ελκυστικά για κάποιον που δεν ενδιαφέρεται να δει μόνο αρχαιότητες στη σειρά; Ή μήπως δεν γίνεται σωστή προβολή; Φταίει η ατολμία, η αδιαφορία ή η έλλειψη χρημάτων για να διαφημίσουμε τους μοναδικούς αρχαιολογικούς θησαυρούς μας, όχι μόνο εντός αλλά και εκτός συνόρων, προσφέροντας το δίπτυχο «διακοπές-πολιτισμός» στους ξένους τουρίστες;
Οταν ακόμα και η Τουρκία διαφημίζει τα αρχαία πάνω στο κύμα, εμείς διστάζουμε να χαράξουμε μια πιο επιθετική πολιτική, μαζεύοντας τα απομεινάρια.
Το χρυσό καλοκαίρι της Ολυμπιάδας του 2004, όταν τα μουσεία ασφυκτιούσαν από ξένους τουρίστες, ενώ οι έλληνες επισκέπτες ανακάλυπταν και πάλι την κληρονομιά τους, μοιάζει μακρινό όνειρο. Ηταν μια μοναδική συγκυρία, την οποία δεν μπορέσαμε να αξιοποιήσουμε για το μέλλον. Τώρα, το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης που θα εγκαινιαστεί στις 20 Ιουνίου, είναι ο άσος στον οποίο μπορούμε να ποντάρουμε. Αρκεί να μη μείνουμε μόνο στη λάμψη των εγκαινίων, αλλά να υπάρξουν συγκεκριμένα μέτρα, προκειμένου αυτό να γίνει πόλος έλξης τόσο των ξένων τουριστών όσο και των Ελλήνων, που δύσκολα βάζουν το μουσείο στην ατζέντα τους. Επιπλέον, δεν είναι λίγοι αυτοί που ελπίζουν ότι το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης, που συνδυάζει τη σύγχρονη αρχιτεκτονική του Μπερνάρ Τσουμί με τη διαχρονική χάρη των Καρυατίδων θα μπορούσε να γίνει το όχημα που θα οδηγήσει τον κόσμο και στα υπόλοιπα σημαντικά μουσεία της Αθήνας.
Τον ίδιο μήνα αναμένεται να παραδοθεί το ανακαινισμένο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, που εκτός από την έκθεση του δεύτερου μέρους της μόνιμης συλλογής του «Από το Βυζάντιο στη Νεότερη Εποχή», έχει το πλεονέκτημα μιας δενδροφυτευμένης έκτασης 20 στρεμμάτων, με καφενείο, υπαίθριο θέατρο και γλυπτά.
Μέσα στο 2010, σύμφωνα με την εξαγγελία του υπουργού Πολιτισμού Αντώνη Σαμαρά, θα ξεκινήσει και η ενοποίηση με τον παρακείμενο χώρο του Λυκείου του Αριστοτέλη, που θα αποκτήσει επιτέλους στέγαστρο. Με άλλα λόγια, ένα μοναδικό αρχαιολογικό πάρκο και πνεύμονας πρασίνου ταυτόχρονα στην καρδιά της Αθήνας.
Πώς θα αξιοποιήσει το υπουργείο Πολιτισμού αυτές τις ευκαιρίες για να σταματήσει η διαρροή επισκεπτών; Ρωτήσαμε, αλλά απάντηση δεν πήραμε. Φαίνεται πως αντί να έχει ήδη χαράξει τη στρατηγική του, με το καλοκαίρι προ των πυλών, ακόμα το εξετάζει το θέμα.
Μάλλον καθυστερημένα ανέθεσε σε ειδική επιτροπή να ερευνήσει τα αίτια της μείωσης της επισκεψιμότητας, ενώ τα συμπεράσματα, μαζί με τις προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος, θα κατατεθούν εντός της εβδομάδας.
«Γεγονός είναι ότι οι επισκέπτες των μουσείων ήταν λιγότεροι το 2008 σε σχέση με το 2007», επιβεβαιώνει ο επικεφαλής της επιτροπής καθηγητής Νίκος Ζίας, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων. «Μόνο στο αρχαιολογικά μουσεία του Ηρακλείου και της Θεσσαλονίκης υπήρξε αύξηση. Επίσης, καλύτερη εικόνα από τα υπόλοιπα έχουν τα μουσεία που βρίσκονται μέσα σε αρχαιολογικούς χώρους, όπως των Δελφών ή της Επιδαύρου».
Από την έρευνα προέκυψε ότι οι διευθυντές των μουσείων πιστεύουν ότι οι περιοδικές εκθέσεις βοηθούν στην αύξηση των επισκεπτών, το ίδιο και οι παράλληλες δραστηριότητες. Κρίνοντας από το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, που καθιέρωσε το «έκθεμα του μήνα», το πείραμα έχει πετύχει. Εκτός από τη σύγχρονη παρουσίαση των μόνιμων συλλογών σημαντικό ρόλο παίζουν και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, που όταν συνδυάζουν τη γνώση με την ψυχαγωγία ικανοποιούν τα παιδιά, δημιουργώντας «μαγιά» για το μέλλον.
Σε τι οφείλεται, όμως, η πτώση της επισκεψιμότητας; Σύμφωνα με την επιτροπή, ένας από τους κυριότερους λόγους είναι το ωράριο. «Φέτος έχει βελτιωθεί, παρατάθηκε μέχρι τις 8 μ.μ., ενώ το θερινό ωράριο άρχισε νωρίτερα, μέσα στον Απρίλιο. Πιστεύουμε ότι για ορισμένα μουσεία πρέπει να υπάρξει ειδικό ωράριο. Για παράδειγμα, όσα βρίσκονται στα νησιά θα μπορούσαν να ανοίγουν αργότερα και να κλείνουν στις δέκα το βράδυ, γιατί ο κόσμος δεν μπορεί να τα επισκεφθεί τις πρωινές ώρες που πηγαίνει στην θάλασσα», τονίζει ο κ. Ζίας.
Η χώρα μας σφύζει από αρχαιότητες και έχει πολλούς χώρους που τις φιλοξενούν, φαίνεται όμως ότι αυτή η ευλογία καταντάει ανάθεμα.
«Σήμερα ίσως έχουμε υπερβολικά πολλά μουσεία κι αυτό έχει τα μειονεκτήματά του, καθώς παρατηρείται μια διάσπαση που απαιτεί δαπάνες. Παράλληλα, πολλά μικρά μουσεία παραμένουν σχεδόν άγνωστα στο ευρύ κοινό».
Η επιτροπή θα κάνει συγκεκριμένες προτάσεις προς το υπουργείο: Μια ιδέα είναι η συνεργασία με το μετρό για να προβάλλονται τα μουσεία μας, τουλάχιστον τα πιο μεγάλα, στα διαφημιστικά πάνελ των σταθμών. Αλλη, να γίνουν σποτάκια για την τηλεόραση. Κι ακόμα, πληροφοριακά φυλλάδια να διανέμονται από τα ξενοδοχεία και τα αεροδρόμια, όπως συμβαίνει και στο εξωτερικό. Αλλωστε, είναι έτοιμοι οι «οδηγοί μουσείων» του υπουργείου Πολιτισμού, με διευθύνσεις, πληροφορίες, φωτογραφίες.
«Ολα αυτά με μέτρο και διακριτικότητα, γιατί δεν επιδιώκουμε την εμπορευματοποίηση των μουσείων και των αρχαίων αλλά την εξυπηρέτηση του κόσμου που θέλει να έρθει σε επαφή μαζί τους», τονίζει ο Ν. Ζίας.
Τα μουσεία που γιορτάζουν αύριο βάζουν τα καλά τους, έχουν ελεύθερη είσοδο και πολλά παραμένουν μέχρι το βράδυ ανοιχτά. Τις υπόλοιπες μέρες, όμως, είναι το ίδιο εξωστρεφή;
«Το καλοκαίρι αυξάνονται οι επισκέπτες σε σχέση με το διάστημα Οκτωβρίου-Μαΐου», τονίζει ο διευθυντής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Νίκος Καλτσάς, ο οποίος βλέπει την επισκεψιμότητα του ιδρύματος για το 2009 «ούτε αυξητική ούτε πτωτική». Πώς ερμηνεύει τους αρνητικούς δείκτες της στατιστικής; «Τα τελευταία χρόνια δίνουμε αρκετά δελτία ελεύθερης εισόδου, τα οποία δεν προσμετρώνται και επίσης δεν έχουν λογιστική απόδοση. Ισως η διαφορά να οφείλεται στα "ελευθέρας", που δεν αποτελούν αμελητέα ποσότητα».
Συμμετέχοντας στην Παγκόσμια Ημερα Μουσείων το Εθνικό Αρχαιολογικό παρουσιάζει σήμερα στους μικρούς του φίλους το παραμύθι «Η περιήγηση του μικρού Θηβαίου στην αρχαία Αθήνα», ενώ την Τρίτη η αρχαιολόγος Δήμητρα Κοκκέβη-Φωτίου θα παρουσιάσει το μουσείο σε κωφούς μαθητές λυκείου.
Φέτος γιορτάζει και τα 120 χρόνια λειτουργίας του και εγκαινίασε νέες μόνιμες εκθέσεις: έργα ελληνιστικής κεραμικής, ειδωλοπλαστικής, χρυσά κοσμήματα, αργυρά σκεύη, γυάλινα αγγεία και κυπριακές αρχαιότητες παρουσιάζονται με σύγρονη μουσειολογική αντίληψη. Το αβαντάζ, όμως, για την καλοκαιρινή περίοδο είναι η έκθεση «Η γυναίκα στις λατρείες και τις γιορτές της κλασικής Αθήνας», σε συνεργασία με το Ιδρυμα «Αλέξανδρος Ωνάσης».
Η οικονομική κρίση θα έχει σοβαρό αντίκτυπο στο Εθνικό Αρχαιολογικό; «Είναι ένα φαινόμενο που δεν εμφανίστηκε τώρα αλλά υπάρχει τα τελευταία χρόνια. Αφορά και πολλά από τα μουσεία του εξωτερικού, τα οποία δεν αντιμετωπίζουν την κρίση με "ανοίγματα", δηλαδή με περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις, αλλά με απολύσεις του προσωπικού», λέει ο Ν. Καλτσάς.
«Εμείς θα προσπαθήσουμε να προσελκύσουμε τους επισκέπτες με την καλύτερη προβολή και διαφήμιση του μουσείου και μέσα από το Διαδίκτυο. Για το σκοπό αυτό ανεβάσαμε το δικό μας σάιτ namuseum.gr. Θα θέλαμε να κάνουμε και άλλα πράγματα, εκτός των προγραμματισμένων, αλλά δεν υπάρχουν χρήματα».
Αντιθέτως, ένα άλλο μουσείο που δεν εξαρτάται από την κρατική επιχορήγηση, το Κυκλαδικής Τέχνης, έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να συγκρατήσει τους επισκέπτες του. «Τους τελευταίους μήνες δεν παρατηρήσαμε μείωση της επισκεψιμότητας, γιατί η πολιτική μας εστιάζεται στο πώς θα το κάνουμε ελκυστικό», τονίζει ο διευθυντής του καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης. «Πρώτα απ' όλα με ενδιαφέρουσες εκθέσεις που έχουν πανανθρώπινα θέματα, όπως η ζωγραφική του Τιτσιάνο ή ο "Ερωτας", που ετοιμάζουμε για το φθινόπωρο. Προσπαθούμε να είναι προσιτό και οικείο και να απευθύνεται σε όλες τις ηλικίες με εκθέσεις, χάπενινγκ, μουσική, διαλέξεις, εκπαιδευτικά προγράμματα. Με δωρεάν είσοδο μέχρι 18 ετών, οργανωμένο πωλητήριο και καφενείο. Δεν θέλουμε να θεωρείται απλώς μια επίσκεψη σε μουσείο αλλά έξοδος με συγκεκριμένο σκοπό».
Το «βαρύ πυροβολικό» για το Κυκλαδικής Τέχνης αυτό το καλοκαίρι είναι η έκθεση «Καθημερινές σκηνές από τη ζωή στην αρχαιότητα», που παρουσιάζεται με πρωτότυπο τρόπο, σαν να μπαίνει κανείς σε ένα διαδραστικό χώρο. «Οι ξένοι τουρίστες μάς λένε ότι περνούν από το μουσείο και ξανάρχονται κάθε φορά που επισκέπτονται την Αθήνα γιατί θέλουν να δουν ένα μοναδικό μουσειολογικό πρόγραμμα», τονίζει ο Ν. Σταμπολίδης.
Ενα ειδώλιο γνωστό ως stargazer (ατενίζον τα αστέρια), λόγω της έντονης κλίσης του κεφαλιού προς τα πίσω, είναι ο σταρ της αυριανής μέρας για το Κυκλαδικής Τέχνης που οργανώνει συναυλία του συνόλου χάλκινων πνευστών Melos Brass, γνωριμία με τους ήχους των μουσικών οργάνων, εικαστικό εργαστήρι με την Αντζυ Καρατζά, χειροτεχνία με τη Νιόβη Σταυροπούλου, αφήγηση παραμυθιού με τη Σάσα Βούλγαρη, έκθεση έργων παιδικής τέχνης κ.ά. *
- Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / ΕΠΤΑ, 17/5/2009
)
