Η αόρατη έκθεση

• Δέκα άδειες αίθουσες στο Πομπιντού «γεμίζουν» κάθε μέρα με την απορία των φιλότεχνων Παριζιάνων

• «Το τίποτα είναι το πιο πειστικό πράγμα στον κόσμο», έγραφε το 1970 ο νεοϋορκέζος καλλιτέχνης Ρόμπερτ Μπάρι, αποφασίζοντας να μετατρέψει το χώρο της γκαλερί σε έργο τέχνης και ν αφήσει τον επισκέπτη απόλυτα ελεύθερο ν' αποφασίσει πώς θα συμπεριφερθεί μέσα σ' αυτόν. Θεωρώντας ότι η έκθεση άδειων χώρων αποτελεί μία από τις πλέον αιρετικές κινήσεις στην ιστορία της μοντέρνας τέχνης, το Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι αφιερώνει ώς το τέλος Μαρτίου μια έκθεση... στο κενό. Προκειμένου να οργανώσουν μια πραγματική αναδρομική, οι έξι (!) επιμελητές αποφάσισαν να αδειάσουν για ένα μήνα δέκα αίθουσες που φιλοξενούσαν έργα της μόνιμης συλλογής του μουσείου. Δεν μπορείς παρά να χαμογελάσεις αμήχανα όταν διαπιστώνεις ότι το μόνο υλικό στοιχείο των ολόλευκων αυτών «κύβων» είναι οι λεζάντες τους και κάποιες αδιόρατες αλλαγές στο φωτισμό και το μέγεθος, ωστόσο η ιδέα της μη-έκθεσης έχει ενδιαφέρον.
  

Η αναδρομική του κενού

• Εμβληματικό έργο της ιδιότυπης αυτής αναδρομικής που θα γίνει και στην Κουνστχάλε της Βέρνης είναι η αίθουσα-αναφορά στην πρώτη έκθεση με θέμα το κενό που στήθηκε το 1958 από τον Ιβ Κλάιν. Οδηγώντας στα άκρα τις αναζητήσεις του στο χώρο της μονοχρωμίας, ο Κλάιν βάφει ολόλευκους τους τοίχους της παρισινής γκαλερί «Ιρίς Κλερ» προκειμένου να δημιουργήσει, όπως λέει ο ίδιος, «μια ατμόσφαιρα, ένα κλίμα εικονιστικό, ευαίσθητο και γι' αυτό ακριβώς αόρατο». Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 εννοιακοί καλλιτέχνες όπως το γκρουπ «Τέχνη και Γλώσσα» ριζοσπαστικοποιούν την απόπειρά τους να εξαϋλώσουν το έργο τέχνης προκειμένου να αντισταθούν στην εμπορευματοποίησή του.
  

• Στη δεκαετία του 1990 στη Νέα Υόρκη η Λόρι Πάρσονς αποφασίζει να εγκαταλείψει το χώρο της τέχνης και διοργανώνει μια αόρατη ατομική έκθεση στην γκαλερί Λοράνς-Μονκ: η πρόσκληση αναγράφει μόνο τη διεύθυνση της αίθουσας τέχνης, χωρίς καμία αναφορά στο όνομα του καλλιτέχνη. Σεβόμενοι τις προθέσεις της, οι επιμελητές δεν έχουν αναρτήσει στην αίθουσα που της αφιερώνουν καμία επεξήγηση. Η αναδρομική του κενού κλείνει με τον άδειο χώρο του Ρομάν Οντάκ από τη Σλοβακία, ο οποίος προσπάθησε το 2003 να πείσει την κυβέρνηση της χώρας του να τον βοηθήσει στην ίδρυση ενός εικονικού μουσείου, χωρίς χώρο και έργα!

• Από την παριζιάνικη έκθεση απουσιάζουν βέβαια σημαντικοί καλλιτέχνες που έχουν δουλέψει πάνω στον άδειο χώρο όπως ο Μάικλ Ασερ, ο οποίος αρνήθηκε να ξαναστήσει παλαιότερη έκθεσή του με θέμα το κενό υποστηρίζοντας πως πρόκειται για μια εγκατάσταση στενά συνδεδεμένη με έναν συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο η έκθεση αποτελεί περισσότερο ένα αισθητικό παιχνίδι των επιμελητών, παρά έναν ουσιαστικό προβληματισμό για την έννοια του χώρου στην τέχνη: ποιο νόημα έχει η ανασύνθεση διαφορετικών εκθέσεων για το κενό χωρίς μια αναφορά στο κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον που προκάλεσε στους καλλιτέχνες την αντίδραση αυτή; *

• Της ΚΑΤΙΑΣ ΑΡΦΑΡΑ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 22/03/2009