Κώστας Τσόκλης: «Η βεβαιότητα είναι οπισθοδρόμηση»

• Ο Κώστας Τσόκλης μιλά για την καλλιτεχνική του διαδρομή, αλλά και την κρίση, με αφορμή την αναδρομική του έκθεση στο «Σχολείον». Ενας μεγάλος χώρος 3.000 τ.μ., «Το Σχολείον» στην οδό Πειραιώς, που επινοικιάζει η Ειρήνη Παπά, ανακαινίστηκε για να φιλοξενήσει από την Τρίτη την αναδρομική έκθεση του Κώστα Τσόκλη με τίτλο «Ζωντανή Ζωγραφική», που οργανώνει ο ΟΠΕΠ.

Μέσα από 11 ενότητες θα ξεδιπλωθεί η διαδρομή του εικαστικού από το 1985 ώς τις μέρες μας.

Ηταν το 1986, όταν εκπροσώπησε τη χώρα μας στην 42η Μπιενάλε Βενετίας με τα έργα «Καμακωμένο ψάρι» και «Ζωντανά πορτρέτα», που συνδυάζουν τη ζωγραφική στον καμβά με σύγχρονες τεχνολογίες, εντυπωσιάζοντας κοινό και κριτικούς. Οι ίδιοι, μάλιστα τους έδωσαν τον χαρακτηρισμό «ζωντανή ζωγραφική». Εκτοτε την εμπλουτίζει με έργα όπως «Μήδεια», «Αρτεμις», «Αναστάσεις», κ.ά.

Τι σημαίνει πρωτοπορία

• Πώς θα ορίζατε σήμερα την πρωτοπορία και πόσο δύσκολο είναι να βρίσκεται ένας καλλιτέχνης διαρκώς στην «αιχμή»;

«Για μας τους γέροντες, πρωτοπορία είναι εκείνο που δεν καταλαβαίνουμε, εκείνο που δεν διακρίνουμε από μακριά, κι ας φοράμε γυαλιά, εκείνο που φοβόμαστε να αξιολογήσουμε. Για τους νέους είναι αυτό που γυαλίζει μπροστά τους, καθρέφτης ή λίμνη, το πρώτο για να δουν τη μορφή τους, το δεύτερο για να πέσουν μέσα να πνιγούν. Κι όμως το βήμα προς τα εμπρός πρέπει να γίνει, γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο οπισθοδρομικό από τη βεβαιότητα και τίποτε πιο ανασταλτικό από την ανάγκη της βεβαιότητας. Οσο για την «αιχμή», είναι ζήτημα βίτσιου. Ο κίνδυνος ερεθίζει και έχουμε όλοι δικαίωμα στην ηδονή απ' όπου και όπως ο καθένας μας την αντλεί. Οχι, τα όριά μου δεν τα ξεπέρασα ποτέ. Ούτε καν έφτασα ώς την άκρη τους. Εστω και αν κάποιες πράξεις μου φάνηκαν ακραίες, το γεγονός ότι τις πραγματοποίησα δείχνει ότι ήμουν μέσα στα όριά μου».

• Τα έργα σας έχουν κοινωνικό αντίκτυπο. Πιστεύετε ότι καταφέρατε να «αλλάξετε τον κόσμο», τουλάχιστον να ευαισθητοποιήσετε τους θεατές;

«Ποτέ δεν έκανα τέχνη με σαφή κοινωνικά μηνύματα. Εργα διαμαρτυρίας, ναι. Προσπάθησα πάντα να είμαι συνεπής με το ρόλο του καλλιτέχνη όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι, ως παρατηρητή δηλαδή, ως καταγραφέα. Καθώς πολλά από αυτά που έπεφταν στην αντίληψή μου δεν μ' άρεσαν ή τραυμάτιζαν την ευαισθησία μου, έβρισκα τρόπους έμμεσους να εκφράσω την δυσαρέσκεια ή την αγανάκτηση ή την αντίθεσή μου. Ομως ποτέ δεν ισχυρίστηκα πως προσπαθώ να αλλάξω τον κόσμο ή την απρόβλεπτη ροή των πραγμάτων. Αυτή την υπεροπτική ευθύνη δεν την ανέλαβα ποτέ. Πώς θα τολμούσα! Βλέπω τους άλλους να πράττουν και πότε τους χειροκροτώ και πότε τους γιουχαΐζω, μετατρέποντας τα αισθήματα που οι πράξεις τους μου προκαλούν, σε τέχνη. Ή αν προτιμάς, σε λύτρωση».

• Επιτύχατε τους καλλιτεχνικούς στόχους που βάλατε όταν ήσασταν νέος; Η επιτυχία συνδέεται με την ευτυχία;

«Οταν ήμουν παιδί, ήθελα να γίνω ισάξιος με τον Ραφαήλο ή έστω με τον Βαν Γκογκ. Αρα... Οταν μεγάλωσα, προσπάθησα να τους φτάσω. Αλλά... Τώρα εξακολουθώ να ζω με τα τσακισμένα μου φτερά και αντί να πετάω, πηδάω από κλαδί σε κλαδί, από πέτρα σε πέτρα. Πήγα να πω, πάλι καλά, γιατί θα μπορούσα και να σέρνομαι. Ομως όχι, δεν το καταδέχομαι. Προσπαθώ ακόμα. Αυτό που έχω επιτύχει, είναι ασφαλώς κατώτερο από τα όνειρά μου. Αν, όμως, κάτι με κάνει ευτυχισμένο, είναι αυτή η προσπάθεια και όχι τα όποια αποτελέσματά της».

• Πώς είναι να δημιουργεί ένας καλλιτέχνης σε περίοδο κρίσης και πόσο μπορεί με την τέχνη να βοηθήσει να ξεπεραστεί αυτή η κρίση;

«Ο Επίκτητος έλεγε: «Οταν δεις κάποιον που κλαίει και λυπάται γιατί ξενιτεύεται το παιδί του ή γιατί έχασε την περιουσία του, πρόσεχε μη σε παρασύρει η εντύπωση από τα εξωτερικά αυτά ατυχήματά του. Αλλά να σκέφτεσαι πως θλίβεται όχι από αυτό που του συνέβηκε, αλλά από τη γνώμη που σχημάτισε για το συμβάν αυτό. Και με τα λόγια, μη φοβάσαι να τον συλλυπηθείς, αν είναι ανάγκη και να στενάξεις μαζί του. Πρόσεξε όμως να μη στενάξεις και από μέσα σου». Ο μόνος λοιπόν τρόπος για να βοηθήσεις, είναι να πιστεύεις ότι η οικονομική και κοινωνική κρίση μια μέρα θα ξεπεραστούν.

»Αυτό που είναι δύσκολο να ξεπεραστεί, όμως, είναι η ηθική και αισθητική ένδεια που μαστίζει το μεγαλύτερο μέρος του λαού μας. Γι' αυτό πρέπει να συνεχίσουμε χωρίς τον παραμικρό δισταγμό, να συνδράμουμε όπως μπορούμε, με το δικό μας πλούτο, που είναι η τέχνη. Ξέρω, ξέρω, θα μου πεις: όταν δεν έχεις τα απαραίτητα για μία αξιοπρεπή ζωή, τι τέχνη και πράσινα άλογα μου τσαμπουνάς... Κι όμως οι Κινέζοι, από τους φτωχότερους λαούς του κόσμου, έλεγαν «αν έχεις χρήματα για δύο καρβέλια ψωμί, πάρε ένα ψωμί και ένα τριαντάφυλλο»». *

Της ΠΑΡΗΣ ΣΠΙΝΟΥ, ΚΥΡ.ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 29/03/2009