Κι εκεί που η ιστορία την είχε σχεδόν ξεχάσει, ήρθε το σινεμά να την αποκαταστήσει. Η Σεραφίν Λουί, στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν μια πάμπτωχη, θρήσκα παραδουλεύτρα με άχαρη εμφάνιση. Κανείς απ' όσους την περιγελούσαν στο επαρχιακό Σανλί της Γαλλίας δεν μπορούσε να φανταστεί πως η γυναίκα αυτή είχε μια παράλληλη ζωή όπου η ζωγραφική κυριαρχούσε ως εμμονή - σαν μια ακατανίκητη παρόρμηση που έβρισκε τα εργαλεία της στην ύπαιθρο (η Σεραφίν ζωγράφιζε με φυτικά χρώματα - ακόμα και με αίμα). Οι πίνακές της, νεκρή φύση πάντα, παρά το κοινότοπο θέμα τους (φρούτα, λουλούδια), έμοιαζαν να εκρήγνυνται πάνω στο ξύλο.
Την προσωπικότητα της αινιγματικής, αυτοδίδακτης, ανέραστης και απλοϊκής αυτής γυναίκας, που μετά την ολοκλήρωση κάθε πίνακα έψαλλε θριαμβευτικά στην Παρθένο Μαρία, έρχεται να φωτίσει η ταινία «Το χάρισμα της Σεραφίν» του Γάλλου Μαρτέν Προβόστ, που πριν από λίγες μέρες κέρδισε επτά Σεζάρ (τα γαλλικά Οσκαρ), εκτοξεύοντας στα ύψη την υστεροφημία της Σεραφίν, αλλά και την καριέρα της Γαλλίδας Γιολάντ Μορό (βραβείο καλύτερης ερμηνείας).
Ποιος την ανακάλυψε τυχαία
Η ταινία θα προβληθεί στο 10ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου του Γαλλικού Ινστιτούτου (2-12/4 σε «Αττικόν», «Απόλλωνα», Γαλλικό Ινστιτούτο και 9-15/4 στο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης) και θα βγει στις αίθουσες στις 9 Απριλίου.
Τη Σεραφίν του Σανλί (1864-1942), που χρόνια μετά χαρακτήρισαν ως μια από τις σημαντικότερες γαλλίδες ναΐφ ζωγράφους, πρωτοανακάλυψε το 1912 ο Βίλχελμ Ούντε: ο γνωστός γερμανός συλλέκτης που πρώτος επένδυσε σε έργα του Πικάσο και ανακάλυψε τον Ανρί Ντουανιέ Ρουσό. Η ταινία εστιάζει ακριβώς σε αυτήν τη συνάντηση, που στάθηκε καθοριστική και για τη Σεραφίν αλλά και για τον διορατικό, φιλότεχνο Γερμανό, που την είχε προσλάβει ως καθαρίστρια την περίοδο που εκείνος ζούσε στη Γαλλία.
«Η Σεραφίν ήταν πρωτίστως μια γυναίκα ελεύθερη», λέει ο σκηνοθέτης, «και αντιφατική, που έζησε τα τρία τέταρτα της ζωής της μόνη, αφημένη σωματικά και ψυχολογικά και κατέληξε σε ψυχιατρικό άσυλο». Στην εποχή της ανήκε στα πιο χαμηλά στρώματα της κοινωνίας. «Ομως τίποτε δεν τη σταμάτησε. Κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία της και να κρατήσει το μεγάλο της μυστικό στους τέσσερις τοίχους του φτωχικού δωματίου της. Και όταν στον πόλεμο έφτασε στη μεγαλύτερη ανέχεια, δεν δίστασε να αναλάβει τις πιο ευτελείς δουλειές για να συνεχίσει να κάνει το μόνο πράγμα που έδινε νόημα στη ζωή της».
Ανέτειλαν όμως καλύτερες μέρες: «Ο Ούντε άρχισε να τη χρηματοδοτεί γενναιόδωρα εκθέτοντας τα έργα της σε συλλογικές εκθέσεις. Κι αυτή ζούσε στον κόσμο ενός παιδιού -πεπεισμένη απόλυτα για τη μελλοντική της δόξα».
Τα πράγματα, βέβαια, δεν ήρθαν ακριβώς έτσι. Η οικονομική κρίση του '30 επηρέασε τον συλλέκτη αναγκάζοντάς τον να αναβάλει την πρώτη προσωπική έκθεση που είχε υποσχεθεί στη Σεραφίν. Η ζωγράφος, απογοητευμένη, άρχισε να χάνει τα λογικά της και, όταν το 1932 κλείστηκε στο ψυχιατρείο, έχασε και την επιθυμία της να ζωγραφίζει...
Το 1945, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, ο Ούντε θα διοργανώσει, τελικά, την πρώτη ατομική της έκθεση στο Παρίσι. «Παρ' όλ' αυτά», συμπληρώνει ο Μ. Προβόστ, «πολλοί από τους πίνακές της στην πορεία καταστράφηκαν, καθώς το έργο της υποβαθμίστηκε αργότερα από κάποιους». Σήμερα, πάνω από 60 χρόνια μετά, η Σεραφίν βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο των φιλότεχνων. Το Μουσείο Μαγιόλ, που είχε αγοράσει τα περισσότερα έργα της από την αδερφή του Ούντε, ήδη διοργάνωσε μια μεγάλη έκθεση με αυτά.
«Ηταν η συνάντηση δύο περιθωριακών: Ο Ούντε, ξένος και ομοφυλόφιλος, την αντιμετωπίζει πρώτη φορά όπως πραγματικά είναι, χωρίς προκαταλήψεις. Γι' αυτόν ήταν μια αγία. Παρ' όλ' αυτά, η σχέση τους είχε πολλά σκοτεινά σημεία», εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Το γεγονός ας πούμε πως αυτός, όταν επέστρεψε από τη Γερμανία, έχασε το ενδιαφέρον του γι' αυτήν και δεν την αναζήτησε είναι άξιον απορίας».
«Σήμερα», υποστηρίζει ο Μ. Προβόστ, «η Σεραφίν δεν θα είχε καταφέρει να χαράξει αυτόν τον μοναχικό αλλά τόσο δημιουργικό δρόμο. Φανταστείτε την: χαπακωμένη από νωρίς με αντικαταθλιπτικά, θρονιασμένη μπροστά στην τηλεόραση και χωρίς καμία διάθεση να ζωγραφίσει...» *
Την προσωπικότητα της αινιγματικής, αυτοδίδακτης, ανέραστης και απλοϊκής αυτής γυναίκας, που μετά την ολοκλήρωση κάθε πίνακα έψαλλε θριαμβευτικά στην Παρθένο Μαρία, έρχεται να φωτίσει η ταινία «Το χάρισμα της Σεραφίν» του Γάλλου Μαρτέν Προβόστ, που πριν από λίγες μέρες κέρδισε επτά Σεζάρ (τα γαλλικά Οσκαρ), εκτοξεύοντας στα ύψη την υστεροφημία της Σεραφίν, αλλά και την καριέρα της Γαλλίδας Γιολάντ Μορό (βραβείο καλύτερης ερμηνείας).
Ποιος την ανακάλυψε τυχαία
Η ταινία θα προβληθεί στο 10ο Φεστιβάλ Γαλλόφωνου Κινηματογράφου του Γαλλικού Ινστιτούτου (2-12/4 σε «Αττικόν», «Απόλλωνα», Γαλλικό Ινστιτούτο και 9-15/4 στο «Ολύμπιον» της Θεσσαλονίκης) και θα βγει στις αίθουσες στις 9 Απριλίου.
Τη Σεραφίν του Σανλί (1864-1942), που χρόνια μετά χαρακτήρισαν ως μια από τις σημαντικότερες γαλλίδες ναΐφ ζωγράφους, πρωτοανακάλυψε το 1912 ο Βίλχελμ Ούντε: ο γνωστός γερμανός συλλέκτης που πρώτος επένδυσε σε έργα του Πικάσο και ανακάλυψε τον Ανρί Ντουανιέ Ρουσό. Η ταινία εστιάζει ακριβώς σε αυτήν τη συνάντηση, που στάθηκε καθοριστική και για τη Σεραφίν αλλά και για τον διορατικό, φιλότεχνο Γερμανό, που την είχε προσλάβει ως καθαρίστρια την περίοδο που εκείνος ζούσε στη Γαλλία.
«Η Σεραφίν ήταν πρωτίστως μια γυναίκα ελεύθερη», λέει ο σκηνοθέτης, «και αντιφατική, που έζησε τα τρία τέταρτα της ζωής της μόνη, αφημένη σωματικά και ψυχολογικά και κατέληξε σε ψυχιατρικό άσυλο». Στην εποχή της ανήκε στα πιο χαμηλά στρώματα της κοινωνίας. «Ομως τίποτε δεν τη σταμάτησε. Κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία της και να κρατήσει το μεγάλο της μυστικό στους τέσσερις τοίχους του φτωχικού δωματίου της. Και όταν στον πόλεμο έφτασε στη μεγαλύτερη ανέχεια, δεν δίστασε να αναλάβει τις πιο ευτελείς δουλειές για να συνεχίσει να κάνει το μόνο πράγμα που έδινε νόημα στη ζωή της».
Ανέτειλαν όμως καλύτερες μέρες: «Ο Ούντε άρχισε να τη χρηματοδοτεί γενναιόδωρα εκθέτοντας τα έργα της σε συλλογικές εκθέσεις. Κι αυτή ζούσε στον κόσμο ενός παιδιού -πεπεισμένη απόλυτα για τη μελλοντική της δόξα».
Τα πράγματα, βέβαια, δεν ήρθαν ακριβώς έτσι. Η οικονομική κρίση του '30 επηρέασε τον συλλέκτη αναγκάζοντάς τον να αναβάλει την πρώτη προσωπική έκθεση που είχε υποσχεθεί στη Σεραφίν. Η ζωγράφος, απογοητευμένη, άρχισε να χάνει τα λογικά της και, όταν το 1932 κλείστηκε στο ψυχιατρείο, έχασε και την επιθυμία της να ζωγραφίζει...
Το 1945, τρία χρόνια μετά τον θάνατό της, ο Ούντε θα διοργανώσει, τελικά, την πρώτη ατομική της έκθεση στο Παρίσι. «Παρ' όλ' αυτά», συμπληρώνει ο Μ. Προβόστ, «πολλοί από τους πίνακές της στην πορεία καταστράφηκαν, καθώς το έργο της υποβαθμίστηκε αργότερα από κάποιους». Σήμερα, πάνω από 60 χρόνια μετά, η Σεραφίν βρέθηκε και πάλι στο επίκεντρο των φιλότεχνων. Το Μουσείο Μαγιόλ, που είχε αγοράσει τα περισσότερα έργα της από την αδερφή του Ούντε, ήδη διοργάνωσε μια μεγάλη έκθεση με αυτά.
«Ηταν η συνάντηση δύο περιθωριακών: Ο Ούντε, ξένος και ομοφυλόφιλος, την αντιμετωπίζει πρώτη φορά όπως πραγματικά είναι, χωρίς προκαταλήψεις. Γι' αυτόν ήταν μια αγία. Παρ' όλ' αυτά, η σχέση τους είχε πολλά σκοτεινά σημεία», εξηγεί ο σκηνοθέτης. «Το γεγονός ας πούμε πως αυτός, όταν επέστρεψε από τη Γερμανία, έχασε το ενδιαφέρον του γι' αυτήν και δεν την αναζήτησε είναι άξιον απορίας».
«Σήμερα», υποστηρίζει ο Μ. Προβόστ, «η Σεραφίν δεν θα είχε καταφέρει να χαράξει αυτόν τον μοναχικό αλλά τόσο δημιουργικό δρόμο. Φανταστείτε την: χαπακωμένη από νωρίς με αντικαταθλιπτικά, θρονιασμένη μπροστά στην τηλεόραση και χωρίς καμία διάθεση να ζωγραφίσει...» *
- Της ΕΥΑΝΝΑΣ ΒΕΝΑΡΔΟΥ, ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / 7 - 22/03/2009
No comments:
Post a Comment