Βλάσης Κανιάρης: «Η τέχνη και η πολιτική στην Ελλάδα είναι ντεμοντέ»

• Ο πρωτοπόρος Βλάσης Κανιάρης, που έφερε την περιθωριακή τέχνη του αντικειμένου στο ευρύ κοινό, αποκαλύπτεται με μια μονογραφία στα «ΝΕΑ»

Ο Βλάσης Κανιάρης το 1963, στην γκαλερί «Le Ζodiaque» στις Βρυξέλλες

• Όταν η ασθενής Ελλάδα είχε μπει υποχρεωτικά «στον γύψο» της χούντας, ο Βλάσης Κανιάρης απάντησε με μια έκθεση που έγραψε ιστορία: γυψωμένα μέλη και ίχνη σωμάτων από πλέγμα σίδερο και συρματόπλεγμα, απ΄ όπου ξεπηδούσαν κόκκινα γαρίφαλα. Φεύγοντας έπαιρνες μαζί σου ένα πλακάκι από γύψο κι ένα κόκκινο γαρίφαλο. Μια καταγγελία της ανελευθερίας και μια δήλωση πίστης στις δυνάμεις της ζωής. Και τότε, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η περιθωριακή τέχνη του αντικειμένου, η τέχνη που χρησιμοποιούσε τα κουρέλια, τα πατσαβούρια, τα παλιοσίδερα, τα φορεμένα ρούχα, τα σκισμένα χαρτιά για να εκφραστεί βρήκε τρόπο να επικοινωνήσει με το ευρύτερο κοινό.

• Ο Βλάσης Κανιάρης είναι γεννημένος πρωτοπόρος, με την κυριολεκτική έννοια του όρου. «Η ιστορία δεν είναι γραμμική. Γράφεται από τη διείσδυση του παρελθόντος στο παρόν και την προέκτασή του στο μέλλον», πιστεύει ο Κανιάρης. Στην Ιταλία αναγνωρίστηκε ως ένας από τους αγνοημένους προδρόμους της «άρτε πόβερα», της φτωχής τέχνης, ως ένας από τους πρώτους που βγήκε από τη ζωγραφική τού τελάρου και έκανε τέχνη με αντικείμενα- κυρίως άδεια ρούχα, το φανελάκι, ανδρείκελα και κρεμάστρες με φορεμένα ρούχα- για να σημάνει την ακύρωση του ανθρώπου μέσα στις σύγχρονες συνθήκες, γιατί πίστευε ότι η ζωγραφική είναι θέμα υλικών και τεχνικών και ότι «τέχνη είναι ό,τι κάνει τη ζωή περισσότερο ενδιαφέρουσα από την ίδια την τέχνη». Όταν εγκαταστάθηκε στη Γαλλία έγινε περιζήτητος και εξέθεσε στα μεγαλύτερα μουσεία, ενώ η δουλειά του επεκτάθηκε από το αντικείμενο τέχνης στον χώρο, την εγκατάσταση, με μια δόση θεατρικότητας που επεδίωκε να κινητοποιήσει και να βάλει μέσα στον προβληματισμό τού έργου και τον θεατή. Στο Βερολίνο ο εκπατρισμένος καλλιτέχνης καταπιάστηκε με τους «μετανάστες», τους «φιλοξενούμενους» και ταυτοχρόνως «ξένους» εργάτες, όχι απλώς για να καταγγείλει την εξαθλίωση, την γκετοποίηση και την εκμετάλλευσή τους, αλλά για να καθορίσει τα προβλήματα, τις συνθήκες τους, τους λόγους και τις προοπτικές τους, τη δυνατότητα προσαρμογής, τη θέση της φαντασίας στη ζωή τους. Επί χούντας επέστρεψε στην Ελλάδα, επιστρατεύτηκε σκόπιμα για να πολεμήσει με την τέχνη του, που τη θεωρεί ανοιχτή διαδικασία και ένα χρηστικό αντικείμενο, παρμένο από μια καθημερινότητα που ζητεί να κάμψει τον άνθρωπο. Σε αυτόν τον δύσκολο χώρο ο θαρραλέος καλλιτέχνης αναζητά τεχνικές, θέματα και υλικά που ανοίγουν προοπτικές, χωρίς να έχει αυταπάτες.

• «Θεωρώ την Ελλάδα μια χώρα ντεμοντέ. Ντεμοντέ είναι η τέχνη της, ντεμοντέ η πολιτική της, ντεμοντέ τα συνθήματα, όλα. Εννοώ ότι η άρνηση της πραγματικότητας σε συνδυασμό με μια στείρα προσκόλληση σε επιφανειακά παραδοσιακά στοιχεία, μας οδηγεί σε μια υποχρεωτική υιοθέτηση έτοιμων συνταγών που μέχρι να φθάσουν εδώ έχουν μπαγιατέψει και αλλοιωθεί».

Χρονολόγιο

1928: Γεννιέται στην Αθήνα
1951-55: Σπουδάζει στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
1956: Εγκαθίσταται στη Ρώμη
1958: Πρώτη ολοκληρωμένη έκθεση αφηρημένης ζωγραφικής στην Ελλάδα στην γκαλερί «Ζυγός»
1960: Εγκαθίσταται στο Παρίσι. Στρέφεται στην τέχνη με καθημερινά αντικείμενα
1967: Επιστρέφει στην Ελλάδα για να βοηθήσει στην ανατροπή της χούντας
1969: Η έκθεση με γύψο, συρματοπλέγματα και κόκκινα γαρίφαλα παρουσιάζεται στη Νέα Γκαλερί
1976: Εκλέγεται καθηγητής στο Τμήμα Ζωγραφικής της Σχολής Αρχιτεκτόνων στο Πολυτεχνείο
1980: Μεγάλη έκθεση «Αλίμονο-Ελλάδα» στο εγκαταλελειμμένο Παγοποιείο του Φιξ
2008-09: Έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη

Της Παρασκευής Κατημερτζή, ΤΑ ΝΕΑ, 13/03/2009