Του Γιαννη Κολοβου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25/01/2009
«Γεννήθηκα στη Βηρυτό το 1981, δηλαδή έξι χρόνια μετά την έναρξη του πολέμου, σε ένα διαμέρισμα κοντά στην παλιά διαχωριστική γραμμή. Οι γονείς μου επέλεξαν να μείνουν στον Λίβανο όπου και μεγάλωσα και τελείωσα κανονικά το σχολείο». Με αυτά τα λόγια συστήνεται η Ζέινα Αμπιραχέντ, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες παρουσίες των σχεδιαστών κόμικς από τον Λίβανο, η δουλειά των οποίων παρουσιάζεται στο 13ο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς της Αθήνας που άρχισε προχθές στην Τεχνόπολι, στο Γκάζι. Και καλό θα ήταν να δώσετε τη δέουσα προσοχή στη νεαρή Λιβανέζα σχεδιάστρια, γιατί αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Οπως και η πασίγνωστη σήμερα Ιρανή Μαριάν Σατραπί που γνώρισε την παγκόσμια αποδοχή όταν το άλμπουμ της «Περσέπολις» έγινε ταινία, η Αμπιραχέντ γράφει και σχεδιάζει την αυτοβιογραφία της, δημιουργώντας μια αφήγηση με την αμεσότητα και την αθωότητα της ματιάς μιας έφηβης κοπέλας που προσπαθεί να βρει τον δρόμο της (και την ταυτότητά της) μέσα σε ένα εξαιρετικά βίαιο περιβάλλον. Αρκεί να μετρήσετε πόσες φορές αναφέρει τη λέξη «πόλεμος» στη συνέντευξη που μας παραχώρησε.
«Οταν έληξε ο πόλεμος ήμουν 10 χρονών», αφηγείται η Αμπιραχέντ. «Μόλις πήρα απολυτήριο γράφτηκα στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βηρυτού. Μου πήρε όμως άλλα 10 χρόνια για να μπορέσω να δουλέψω με τις μνήμες μου. Εκείνη την εποχή ήταν λες κι όλοι είχαν πάθει αμνησία, κανείς δεν ήθελε να θυμάται την παλιά πόλη. Σε ορισμένες συνοικίες, ο κόσμος βάλθηκε να σβήσει όλα τα ίχνη του Εμφυλίου και να συμπεριφέρεται σαν να μην είχε συμβεί τίποτα, κι ας επέστρεφαν να κατοικήσουν στα ίδια ακριβώς μέρη στα οποία είχαν πολεμήσει. Προσωπικά, επειδή κατοικούσα πολύ κοντά στη διαχωριστική γραμμή, σε κάποια στιγμή της ζωής μου συνειδητοποίησα πως καταπίεζα τις μνήμες μου και με κυρίευσε η ανάγκη να τις βγάλω από μέσα μου, να διηγηθώ τις εικόνες και τις αναμνήσεις που με πλάκωναν, σαν να σχεδίαζα κι εγώ με τον τρόπο μου την Βηρυτό η οποία ήδη άλλαζε με ιλιγγιώδη ταχύτητα».
Τείχη στο μυαλό
Το άλμπουμ της Αμπιραχέντ «Mourir, partir, revenir» θεωρήθηκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δουλειά από τους Γάλλους κριτικούς βιβλίων. Η ιστορία της εμπεριέχει από μόνη της τη σκληρότητα του πρωτογενούς υλικού, τα βιώματα στα οποία βασίστηκε. Το σκίτσο, παρότι ασπρόμαυρο, περιλαμβάνει διακοσμητικά στοιχεία και αποδίδει λεπτομέρειες, πιθανότατα συμπλέοντας με το κλίμα και τις τεχνοτροπίες που κυριαρχούν στην κοσμοπολίτικη Βηρυτό. Ο πόλεμος, αν και δεν παρουσιάζεται άμεσα, στοιχειώνει συνεχώς τα πάντα. Το δυτικό κοινό, που πάντα αναζητεί για να επιβραβεύσει βιωματικές αφηγήσεις που εξυμνούν τη συνύπαρξη των διαφορετικών πολιτισμών και τη γόνιμη αλληλεπίδρασή τους, εδώ δεν θα βρει ακριβώς αυτό που ψάχνει.
«Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, η μουσουλμανική κοινότητα ζούσε στο ανατολικό τμήμα της πόλης και η χριστιανική στο δυτικό. Κατά μήκος της διαχωριστικής γραμμής, την οποία αποκαλούμε “πράσινη γραμμή” γιατί η φύση έχει καταλάβει πλέον ό,τι δεν κατάφεραν να πάρουν οι αντίπαλοι στρατοί, οι ελεύθεροι σκοπευτές πυροβολούσαν όποιον επιχειρούσε να ξεμυτίσει από τη συνοικία του. Υπήρχαν οδοφράγματα όπου οι πολιτοφύλακες έλεγχαν τις ταυτότητες (στις οποίες, τότε, αναγραφόταν το θρήσκευμα). Μπορούσαν να σε ληστέψουν, να σε απαγάγουν, να σε σκοτώσουν. Σήμερα οι δύο κοινότητες έρχονται σε επαφή καθημερινά, στη δουλειά, στο πανεπιστήμιο, όμως χρειάζεται κι άλλος χρόνος. Υπάρχουν ακόμα τείχη στο μυαλό των ανθρώπων, τείχη που δημιουργήθηκαν τα χρόνια του πολέμου. Φαίνεται παντού πως οι κάτοικοι πήραν πίσω την πόλη τους με βίαιο τρόπο. Οριοθετούν την περιοχή τους κολλώντας αφίσες του πολιτικού (και συνεπώς θρησκευτικού) τους κόμματος, κρεμούν σημαίες, ακούν στη διαπασών τον ύμνο του…».
Η απαρχή μιας μεγάλης καριέρας
«Εδώ και τέσσερα χρόνια ζω στο Παρίσι. Υποτίθεται πως ήρθα για να συνεχίσω τις σπουδές μου στην Ανώτατη Σχολή Διακοσμητικών Τεχνών, όπου έκανα μεταπτυχιακό στο “2-D animation”. Στην πραγματικότητα ήθελα να απομακρυνθώ απ’ όσα είχα ζήσει, είχα ανάγκη την απόσταση για να μπορέσω να μιλήσω για τον πόλεμο». Η Ζέινα Αμπιραχέντ κέρδισε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Κόμικς της Βηρυτού το 2002 με το άλμπουμ «[Beyrouth] Catharsis». Στη Γαλλία έγινε γνωστή με το «βιβλίο - αντικείμενο» «38 rue Youssef Semaani», ενώ το 2007 κυκλοφόρησε το άλμπουμ «Mourir, partir, revenir: Le jeu des hirondelles», για το οποίο βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Κόμικς της Ανγκουλέμ. «Ηταν μια απίστευτη αναγνώριση! Και βραβείο να μην είχε πάρει, θα ένιωθα υπέροχα μόνο και μόνο που το επέλεξαν».
Αυτή τη στιγμή συνεργάζεται με περιοδικά κι εφημερίδες στη Γαλλία και φτιάχνει τον πιλότο μιας τηλεοπτικής σειράς κινουμένων σχεδίων. «Γράφω επίσης το σενάριο ενός νέου άλμπουμ που θα κυκλοφορήσει στο τέλος του χρόνου και, χωρίς να είναι αυτοβιογραφικό, θα μιλάει για τον πόλεμο. Κάθε φορά που τελειώνω ένα κόμικ για τον πόλεμο λέω “αυτό θα είναι το τελευταίο”, όμως…».
Στέρησαν την ελπίδα
Παρά την προσπάθεια της νεαρής σκιτσογράφου να ξεφύγει από τα φαντάσματά της, υπάρχουν και νέες, το ίδιο φρικιαστικές εικόνες, που επικάθηνται στον νου της. «Λίγο πριν από τον φονικό πόλεμο των 33 ημερών, τον Ιούλιο του 2006, όλοι στον Λίβανο πίστευαν πως είχαν ξεμπλέξει με τους βομβαρδισμούς, τη φτώχεια, τα καταφύγια και τις καταστροφές. Να όμως που τα ξαναζήσαμε από την αρχή! Μετά την ισραηλινή επίθεση χρειάστηκε να ξαναχτιστούν όλα τα νότια προάστια της Βηρυτού, όλες οι γέφυρες της χώρας, πολλά εργοστάσια. Δεν αναφέρομαι καν στους νεκρούς και τους πρόσφυγες. Οταν επέστρεψα στον Λίβανο, μετά την επίθεση, παρατήρησα ότι αυτό που είχε πληγεί περισσότερο ήταν το ηθικό του κόσμου. Αυτός ο νέος πόλεμος τους είχε στερήσει την ενέργεια και την ελπίδα που είχε ακολουθήσει τον Εμφύλιο. Και αυτή τη στιγμή αρνούμαι ακόμα και να σκεφτώ το ενδεχόμενο της επέκτασης, όσων συμβαίνουν στη Γάζα, στο λιβανέζικο έδαφος, παρότι αισθάνομαι αποτροπιασμό για όσα γίνονται εκεί».
Το 13ο Διεθνές Φεστιβάλ Κόμικς ολοκληρώνεται σήμερα, 25 Ιανουαρίου, στην Τεχνόπολι (Πειραιώς 100). Ωρες λειτουργίας 12.00 - 21.00. Ενα τμήμα του είναι αφιερωμένο στους Λιβανέζους σχεδιαστές.
Λιβανέζικα κόμικς
«Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει στον Λίβανο εκδότης κόμικς», αναφέρει η Ζέινα Αμπιραχέντ. «Κάποιοι κομίστες εκδίδουν μόνοι τους τη δουλειά τους. Δεν υπάρχει επίσης παράδοση σ’ αυτή τη μορφή τέχνης και το κοινό τη γνώρισε μέσα από Βέλγους και Γάλλους δημιουργούς». Παρ’ όλα αυτά οι Λιβανέζοι δημιουργοί είναι πολλοί κι αξιόλογοι. Η πρώτη κυκλοφορία «ενήλικου κόμικ» ήταν το άλμπουμ «Carnaval» του Ζορζ Κουρί (Jad) τη δεκαετία του ’80. Το 1987, η Μισέλ Σταντγιόφσκι αρχίζει να σχεδιάζει το «Beyrouth-Deroute» στη γαλλόφωνη εφημερίδα «L’ Orient – Le Jour», μια σάτιρα που κράτησε 10 χρόνια. Το 2000 στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βηρυτού (ALBA) ιδρύεται τμήμα εικονογράφησης και κόμικ, το οποίο γίνεται το φυτώριο όλων των νέων φερέλπιδων σχεδιαστών. Οι σπουδαστές και οι απόφοιτοί της είτε κάνουν καριέρα στην Ευρώπη είτε εκδίδουν φανζίν και εκφράζονται μέσω διαδικτυακών μπλογκ. Πέρυσι, η ομάδα Samandal εξέδωσε μια ανθολογία 176 σελίδων, σε τρεις γλώσσες όπου παρελαύνουν όλοι οι Λιβανέζοι σχεδιαστές.
No comments:
Post a Comment