Η αναγνώριση των γκράφιτι

[International Herald Tribune, Η Καθημερινή, 08-08-2008]

Το καλοκαίρι του 1998, ο Βαλεντέν Μπεσάντ, νεαρός Γάλλος καλλιτέχνης του γκράφιτι, σκαρφάλωσε πάνω στα χαλάσματα μιας παλιάς γέφυρας και άρχισε να ζωγραφίζει με σπρέι. Οταν ανακατεύονται με αρχαία μνημεία κάθε άλλο παρά συμπαθείς γίνονται αυτοί οι καλλιτέχνες. Ομως, εκείνη δεν ήταν μια όποια παλιά γέφυρα. Ηταν η γέφυρα του ποταμού Μόσταρ, έργο του 16ου αιώνα, που καταστράφηκε το 1993 από τα κροατικά τανκς στον εμφύλιο της Βοσνίας. Εκτοτε ανακατασκευάστηκε και στέκει σαν υπόμνηση ενός παρελθόντος που δεν πρέπει να επαναληφθεί.

Τέχνη κατάφασης

Για τον Βαλεντέν και την ομάδα των αντιπολεμικών ακτιβιστών μαζί του, το ζωγράφισμα της γέφυρας ήταν μια πολιτική πράξη. Ηταν η κατάφαση της καλλιτεχνικής δημιουργίας επί του βανδαλισμού. Κι όμως, οι καλλιτέχνες του γκράφιτι ήταν εκείνοι που θεωρούνταν βάνδαλοι. Πριν από δέκα χρόνια τα γκράφιτι ήταν παράνομη δραστηριότητα. Οχι όμως πια, όπως γράφει η Κλόντια Μπαρμπιέρι στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν». Πρόσφατα, η Τέιτ Μόντερν του Λονδίνου, συγκέντρωσε έξι καλλιτέχνες των δρόμων από όλο τον κόσμο και τους ανέθεσε να καλύψουν με ζωγραφιές τον τοίχο του κτιρίου της που βλέπει στον Τάμεση. Είναι η πρώτη επίσημη παρουσίαση της τέχνης των δρόμων στο Λονδίνο. Παράλληλα, η τέχνη τούτη όχι μόνο μπήκε στον χώρο των δημοπρασιών, αλλά και σημειώνει αλματώδη αύξηση των ποσών τα οποία προσελκύει. Δηλαδή, μια τέχνη που κάποτε ήταν εφήμερη, εφόσον ζούσε μέχρι να την ξεπλύνουν το άλλο πρωί οι καθαριστές του δήμου, σήμερα επιστρέφει δριμύτερη.

Προ μηνών η Moona Lisa, έργο του Βρετανού Νικ Γουόκερ, που απεικονίζει την αινιγματική καλλονή του Λεονάρντο ντα Βίντσι, ξεγυμνώνοντας το στήθος της, πουλήθηκε αντί 106 χιλιάδων δολαρίων, σε πλειστηριασμό του Μπόναμ στο Λονδίνο. Και πιο πρόσφατα, ένα έργο του επίσης Βρετανού Μπάνκσι, έφθασε τα 169 χιλιάδες δολάρια σε δημοπρασία του Σόθεμπι στη Νέα Υόρκη.

Παράλληλα προς την υπαίθρια έκθεση της Τέιτ Μόντερν, ο επιμελητής της Σίνταρ Λιούνσον δημοσίευσε την πρώτη σε βάθος ανάλυση του φαινομένου με τίτλο Street Art - The Graffiti Revolution, όπου ιχνηλατεί τούτη την τέχνη από την εποχή της ζωγραφικής των σπηλαίων έως σήμερα.

Για τον ιστορικό, η κάθε πόλη έχει τη δική της τέχνη. Ο βρετανικός εκκεντρισμός αναδύεται από ένα άλλο έργο του Μπάνκσι «Ο Χριστός με τσάντες ψώνια», όπου στη σκηνή της Σταύρωσης, από τα χέρια του Χριστού κρέμονται τσάντες των σούπερ μάρκετ. Ο Νούνκα από τη Βραζιλία, ένας από τους έξι της Τέιτ Μόντερν, ζωγραφίζει με σπρέι, γιγαντιαίες μορφές των γηγενών Ινδιάνων της πατρίδας του. Οι καλλιτέχνες του Παρισιού είναι πιο διανοούμενοι. Η μις Τικ, μια από τις πιο γνωστές μορφές στην τέχνη του γκράφιτι στη γαλλική πρωτεύουσα, στα έργα της αναμειγνύει νέα ημίγυμνα κορίτσια, με φιλοσοφήματα του τύπου «δεν πίστευα σε τίποτα, αλλά όχι πια».

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η κοινωνική συνείδηση διακρίνει τη δημιουργία πολλών καλλιτεχνών γκράφιτι, αλλά και τη ζωή τους. Ο Toxic, ένας από τους πρώτους που ζωγράφισαν το υπόγειο μετρό της Νέας Υόρκης, δουλεύει με παιδιά και μαζί τους ζωγραφίζει τοιχογραφίες στα σχολεία τους, στην Καλαβρία και στην Τοσκάνη της Ιταλίας, όπου ζει.

Οι άγνωστοι

Για τον Ολλανδό συλλέκτη Χενκ Πίνενμπουργκ που άρχισε να αγοράζει τέχνη των δρόμων πριν από 25 χρόνια, πρόκειται για ένα καλλιτεχνικό κίνημα, ισάξιο με τον κυβισμό και τον υπερρεαλισμό του 20ού αιώνα. Και μολονότι πρωτοπόροι σαν τον Μπασκιά και τον Κιθ Χάρινγκ έγιναν αμέσως γνωστοί σε κοινό και κριτικούς πολλοί άλλοι εξαιρετικοί καλλιτέχνες του είδους, μένει ακόμη να ανακαλυφθούν.