Ονειρα σε ακουαρέλα

• «Watercolour» στην Tate Britain

• Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΡΟΥΖΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 26 Μαρτίου 2011

Ο λονδρέζικος καιρός βρίσκεται στη συνήθη του αμφίσημη κατάσταση. Η εναλλαγή ηλιοφάνειας και ψιλόβροχου στο ανοιξιάτικο Λονδίνο μοιάζει ιδανική συνθήκη για να επισκεφθεί κάποιος την έκθεση «Watercolour» («Υδατογραφία») στην Tate Britain. 

Σε προδιαθέτει να δεις τις 200 υδατογραφίες από τις πλέον παραδοσιακές -των Μπλέικ και Τέρνερ- μέχρι σύγχρονων καλλιτεχνών, όπως η Τρέισιν Εμίν και ο Ανίς Καπούρ.

Οι παρέες νέων παιδιών που κάθονται στα σκαλοπάτια του μουσείου είναι η πρώτη απρόσμενη εικόνα στην είσοδο μιας έκθεσης υδατογραφίας. Θα περίμενε κάποιος να προσελκύει, κυρίως, φιλότεχνους μεγαλύτερης ηλικίας, οι οποίοι είναι σαφώς εκεί και αναμειγνύονται με τους νέους.

Από τα πρώτα εντυπωσιακά έργα που αντικρίζει κανείς στις αίθουσες του μουσείου, κατανοεί το ζωηρό ενδιαφέρον του κόσμου για τις ακουαρέλες, είδος μάλλον υποτιμημένο, που, επί δεκαετίες, βρίσκεται στη σκιά της παραδοσιακής ζωγραφικής. Να σκεφτεί κανείς ότι όλος αυτός ο πλούτος των έργων, που διατρέχουν οκτακόσια και πλέον χρόνια από την ιστορία του είδους, ήταν κρυμμένος στις πίσω αίθουσες της Tate, σε ατελιέ καλλιτεχνών και σε ιδιωτικές συλλογές.

Η εύθραυστη ομορφιά της φύσης μέσα από αιθέριες τοπιογραφίες, η σχεδόν άυλη ατμόσφαιρα που διαχέεται σε λόφους, λίμνες και ηλιοβασιλέματα συνυπάρχει με γκροτέσκες ή αφηρημένες συνθέσεις, σκηνές τρομακτικής ακρίβειας από πολέμους, λεπτομερείς καταγραφές σπάνιων φυτών και ζώων. Το μέγεθος των έργων ποικίλλει: από μινιατούρες και εικονογραφήσεις βιβλίων μέχρι πίνακες όλων των μεγεθών.

• Ενότητες

Η έκθεση είναι χωρισμένη σε ενότητες με τίτλους όπως: «Φυσικός κόσμος», «Ταξίδια και τοπογραφία», «Υδατογραφία και πόλεμος», «Αφαίρεση και αυτοσχεδιασμός», «Νερό και χρώμα: εξερευνώντας το Μέσο». Στα αριστουργήματα της διοργάνωσης, που προσελκύει τον περισσότερο κόσμο, είναι το περίφημο «The Blue Rigi», του Ουίλιαμ Τζ. Τέρνερ, ένας πίνακας από τη σειρά των έργων που θεωρείται ότι έφτασε την τέχνη της υδατογραφίας στην υψηλότερη έκφρασή της. Βλέπουμε μια ονειρική απεικόνιση των Αλπεων μέσα από την ομίχλη στη λίμνη της Λουκέρνης, την ώρα που ανατέλλει ο ήλιος. Στον ίδιο χώρο μπορεί να περιεργαστεί κάποιος και τα φθαρμένα χρώματα στην μικρή παλέτα -σε σχήμα πορτοφολιού- που κουβαλούσε ο Τέρνερ στα ταξίδια και στους περιπάτους του στη φύση.

Κι αν έργα όπως του Ουίλιαμ Τζ. Τέρνερ ή του Εντουαρντ Μπλέικ είναι αυτά που περιμένει να δει κάποιος σε μια έκθεση για την υδατογραφία, δεν μπορείς να ισχυριστείς το ίδιο για την αισθησιακή «Μπλε Νύχτα στη Βενετία» του Αρθουρ Μέλβιλ: η «υγρασία» στον μπλε ουρανό, η ένταση και το βάθος των χρωμάτων του πίνακα σε παραπλανούν, δίνοντας την εντύπωση της παραδοσιακής ζωγραφικής.

Μια από τις πιο απρόσμενες χρήσεις του μέσου είναι και η σειρά του Χέρμπερτ Κόουλ, με την ανατριαχιστική απεικόνιση της χειρουργικής αποκατάστασης του πληγωμένου προσώπου ενός στρατιώτη στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι δυνατότητες της υδατογραφίας διακρίνονται καθαρά και στην ακριβή, σχεδόν φωτογραφική, αποτύπωση καρπών και ζώων, για να αναφέρουμε το λεοντόμορφο πίθηκο του Τζον Ριβς που μας κοιτάζει κατάματα.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει, επίσης, ο τρόπος με τον οποίο ορισμένοι καλλιτέχνες αξιοποιούν την ακουαρέλα σε αφηρημένα έργα ή σε πίνακες που προσεγγίζουν υποκειμενικές, βιωματικές, ψυχολογικές καταστάσεις. Στην τελευταία κατηγορία ανήκει και η ακουαρέλα «Berlin, the Last Week in April 1998» της σούπερ σταρ της βρετανικής τέχνης Τρέισι Εμίν: μια ντελικάτη, σκοτεινή μονοχρωμία που ανακαλεί το μπάνιο της εικαστικού σ' ένα δωμάτιο ξενοδοχείου με τον εραστή της. *

* Την έκθεση, που θα διαρκέσει μέχρι τις 26 Αυγούστου, επιμελήθηκε ομάδα ιστορικών τέχνης της Tate Britain, με επικεφαλής την Αλισον Σμιθ.