- Ελευθεροτυπία, Σάββατο 26 Μαρτίου 2011
- Της ΦΩΤΕΙΝΗΣ ΜΠΑΡΚΑ
«Το λιμάνι της Κοπεγχάγης» το ζωγράφισε πολλάκις ο Ιωάννης Αλταμούρας. Αυτή η εκδοχή ανήκει σε ιδιωτική συλλογή
Η μητέρα του, Ελένη Μπούκουρα-Αλταμούρα, υπήρξε η πρώτη γυναίκα ζωγράφος μετά την Επανάσταση. Τόλμησε, μάλιστα, να ντυθεί άντρας για να μπορέσει να σπουδάσει ζωγραφική στα μέσα του 19ου αιώνα στην Ιταλία. Πατέρας του ήταν ο γνωστός Ιταλός ζωγράφος και επαναστάτης Φραντσέσκο Σαβέριο Αλταμούρα με τον ταραχώδη βίο.
Μιλάμε, λοιπόν, για μια οικογένεια με συναρπαστική ιστορία. Θα την αφηγηθεί από την ερχόμενη Πέμπτη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς η έκθεση «Ο θαλασσογράφος Ιωάννης Αλταμούρας. Η ζωή και το έργο του». Τη χρωστάμε στην ιστορικό τέχνης Ελένη Κυπραίου, που επί χρόνια μελέτησε το μύθο της οικογένειας Αλταμούρα, ακολουθώντας την πορεία του Ιωάννη από την Ιταλία στην Ελλάδα και τη Δανία και (το κυριότερο) αποσπώντας την εμπιστοσύνη των απογόνων του.
Ετσι ο επισκέπτης της λαμπερής έκθεσης θα δει για πρώτη φορά περίπου 200 έργα, τόσο του Ιωάννη όσο και των γονέων του, αλλά και του μικρότερου αδελφού του Αλέξανδρου. Περί τα 26 προέρχονται από την Εθνική Πινακοθήκη, η οποία συνολικά έχει στην κατοχή της 45 έργα του Ι. Αλταμούρα. Ο μυθιστορηματικός βίος της οικογένειας θα ξεδιπλωθεί μέσα από σπάνια ιστορικά αλλά και προσωπικά έγγραφα, όπως γράμματα, προσωπικά αντικείμενα, έπιπλα, φωτογραφίες, αλλά και προβολές.
Ολα ξεκινούν με τη γέννηση της Ελένης Μπούκουρα στις Σπέτσες τη χρονιά της Επανάστασης, το 1821. Κόρη του Αρβανίτη καραβοκύρη και πρώτου θεατρώνη της Αθήνας, Γιάννη Μπούκουρα, έδειξε από μικρή το ταλέντο της στη ζωγραφική. Ο πατέρας της στάθηκε στο πλευρό της. Οχι μόνο της έφερε για κατ' οίκον μαθήματα τον Ιταλό ζωγράφο Ραφαέλο Τσέκολι, καθηγητή του Σχολείου των Τεχνών (μετέπειτα ΑΣΚΤ), αλλά τη συνόδευσε στην Ιταλία για να συνεχίσει τις σπουδές της.
- Μεταμφιέστηκε σε άνδρα
Μεταμφιεσμένη σε άνδρα, με το ψευδώνυμο Χρυσίνης Μπούκουρας, παραβίασε το καλλιτεχνικό άβατο της εποχής και μαθήτευσε στο εργαστήρι του ζωγράφου και γαριβαλδινού επαναστάτη Φραντσέσκο Σαβέριο Αλταμούρα στη Νάπολη. Καρπός του έρωτά τους ήταν τρία παιδιά: ο Ιωάννης, η Σοφία και ο Αλέξανδρος. Η Ελένη, μάλιστα, ασπάστηκε τον καθολικισμό για να τον παντρευτεί.
Η συγγραφέας Ρέα Γαλανάκη εμπνεύστηκε από την ζωή της το βιβλίο «Ελένη ή ο κανένας» (εκδ. Αγρα). Ο Κώστας Ασημακόπουλος έγραψε το θεατρικό «Ελένη Αλταμούρα» («Δωδώνη»), ενώ τόσο η Ελένη Αλεξανδράκη όσο και η Κλεώνη Φλέσσα γύρισαν δύο ντοκιμαντέρ για την τραγική ζωή της.
Ο Σαβέριο Αλταμούρα το 1857 την εγκατέλειψε κι έφυγε με την ερωμένη του, Αγγλίδα ζωγράφο Τζέιν Χέι, παίρνοντας μαζί του το μικρότερο γιο τους Αλέξανδρο. Η Ελένη επέστρεψε στην Ελλάδα (σε ένα σπίτι στην Πλάκα) με τα άλλα δύο παιδιά της, τον Ιωάννη και τη Σοφία, και άρχισε να παραδίδει μαθήματα ζωγραφικής σε νεαρές Αθηναίες, αλλά και στη βασίλισσα Ολγα.
Ετσι, ο βασιλιάς Γεώργιος ο Α' θα διακρίνει το ταλέντο του γιου της Ιωάννη και θα του προσφέρει υποτροφία στη Βασιλική Ακαδημία της Κοπεγχάγης. Ο νεαρός Αλταμούρας (ο ίδιος πρόσθεσε το «s» στο ιταλικό επίθετό του) είχε δεχθεί μαθήματα ζωγραφικής πρώτα από τη μητέρα του και αργότερα από τον Νικηφόρο Λύτρα στη Σχολή των Τεχνών της Αθήνας. Οταν έφτασε στην Κοπεγχάγη, φοίτησε στο πλευρό του σπουδαίου ζωγράφου της εποχής Καρλ Φρέντερικ Σόρενσεν. Το 1875, έστειλε στην έκθεση των Ολυμπίων στην Αθήνα το έργο του «Το λιμάνι της Κοπεγχάγης», για το οποίο τιμήθηκε με αργυρό μετάλλιο β' τάξεως. Θεωρείται μέχρι σήμερα ένα από τα σπουδαιότερα έργα του. Ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης και θα το δούμε στην έκθεση.
Τα μόλις τρία χρόνια που παρέμεινε στη Δανία κατάφερε να ενταχθεί σε μια νεωτεριστική για την εποχή ομάδα, την «Αποικία του Σκάγκεν», στην οποία μετείχαν 40 Δανοί ζωγράφοι και εργάζονταν σε ένα ψαροχώρι στο Βορρά, το Σκάγκεν.
Εν τω μεταξύ είχε ήδη πεθάνει στα 18 της από φυματίωση η αδελφή του Σοφία. Αρρωστος και ο ίδιος, επέστρεψε στην Ελλάδα. Ζωγραφίζει χωρίς σταματημό, έχοντας μάλιστα εδραιώσει τη φήμη του και αποσπώντας υψηλές αμοιβές για τα έργα του. Οταν άρχισε να χειροτερεύει η υγεία του, εγκαταστάθηκε με τη μητέρα του στο πατρικό της σπίτι στις Σπέτσες. Στην έκθεση θα αναβιώσει η ατμόσφαιρα του σπιτιού των Σπετσών.
Ο Ιωάννης πέθανε τον Μάιο του 1878, σε ηλικία 26 ετών. Η απώλεια των παιδιών της προκάλεσε νευρικό κλονισμό στην Ελένη και την οδήγησε στην τρέλα. Πέθανε σχεδόν άγνωστη στις 19 Μαρτίου 1900. Λέγεται ότι έκαψε η ίδια τα έργα της. Η έρευνα, όμως, της Ελένης Κυπραίου αποδεικνύει ότι οι συγγενείς της μετά το θάνατό της έκαψαν το σπίτι, για να το «καθαρίσουν» από την αρρωστημένη ατμόσφαιρα που επικρατούσε...
Η έκθεση θα αποδείξει περίτρανα το ταλέντο τόσο της ιδίας όσο και του γιου της Ιωάννη που, αν και ζωγράφισε μόλις 10 χρόνια, κατάφερε να μας αφήσει σπουδαίο έργο. Η φωτεινότητα των έργων του, ο ανοιχτός ορίζοντας και η κίνηση δείχνουν ότι ο Αλταμούρας είχε ξεπεράσει την αυστηρότητα του ακαδημαϊσμού. Αν ζούσε περισσότερο, θα ήταν ο πρώτος ιμπρεσιονιστής ζωγράφος της Ελλάδας. Η αξία του αποδεικνύεται και από τις τιμές (400.000 ευρώ) στις δημοπρασίες όπου εμφανίζονται τακτικά έργα του. Συνοδεύεται από αναλυτικό κατάλογο. *
Διάρκεια έως 22 Μαΐου.
No comments:
Post a Comment